Lex specialis (original) (raw)
In diritto, il brocardo "lex specialis derogat generali" (che in latino significa: "la norma speciale deroga quella generale") esprime uno dei principi o criteri tradizionalmente utilizzati dagli ordinamenti giuridici per risolvere le antinomie normative: il criterio di specialità.
| Property | Value |
|---|---|
| dbo:abstract | O kontravalentním vztahu speciality a subsidiarity se v právu hovoří tehdy, upravuje-li právní předpis (případně jednotlivá právní norma) něco, co je obecněji upraveno jiným předpisem (jinou právní normou). Příkladem je vztah občanského zákoníku a zákona o obchodních korporacích ohledně právní úpravy právnických osob: je-li určitá otázka v této oblasti upravena v zákoně o obchodních korporacích, neuplatní se příslušné ustanovení v občanském zákoníku (zákon o obchodních korporacích je lex specialis, zvláštní zákon, občanský zákoník lex generalis, obecný zákon). Naopak schází-li taková úprava, uplatní se subsidiárně ustanovení občanského zákoníku. Jiným příkladem je vztah zákona o přestupcích a správního řádu. Zákon o přestupcích např. nestanoví zvláštní pravidla pro předvolávání a výslech svědků, proto platí to, co určuje správní řád; naopak ustanovení § 49 odst. 1 správního řádu, z něhož vyplývá, že lze rozhodnout i bez jednání, se pro přestupkové řízení uplatnit nemůže, protože koliduje s ustanovením § 74 zákona o přestupcích, které konat ústní jednání v I. stupni nařizuje. (cs) Lex specialis ist ein spezielles Gesetz, das dem allgemeinen Gesetz (lex generalis) vorgeht. Dieses besondere Gesetz verdrängt das allgemeine Gesetz (lateinisch lex specialis derogat legi generali). Die Spezialität des Gesetzes kann sich beispielsweise daraus ergeben, dass es nur einen bestimmten Sachbereich regelt, während die allgemeine Norm für mehrere Bereiche gilt (so ist etwa die Fahrzeugführerhaftung des Kfz-Führers (StVG) spezieller als die allgemeine deliktische Haftung nach §§ 823 ff. BGB, d. h. die im Bürgerlichen Gesetzbuch enthaltenen Haftungsnormen werden ergänzt durch eine Vielzahl spezialgesetzlicher Anspruchsgrundlagen). Der Grundsatz lex specialis derogat legi generali stellt eine juristische Auslegungsregel dar und gründet sich auf die Vermutung, dass der Gesetzgeber keinen Rechtssatz schaffen wollte, der über keinen praktischen Anwendungsbereich verfügt. Letzteres wäre aber der Fall, wenn anstatt des besonderen Rechtssatzes der allgemeine angewandt würde, weil der besondere Rechtssatz dadurch seines praktischen Anwendungsbereiches beraubt wäre. Dieser Gedanke stellt zugleich klar, dass ein Gesetz nur dann das „spezielle“ Gesetz im Sinne des Grundsatzes lex specialis derogat legi generali ist, wenn sein Tatbestand über alle Merkmale der allgemeinen Norm verfügt und zusätzlich noch mindestens ein weiteres Merkmal enthält. Kein Anwendungsfall für den lex-specialis-Grundsatz (obwohl insoweit häufig, aber eben fälschlich gleichwohl genannt) liegt hingegen dort vor, wo sich zwei Rechtssätze wie zwei Mengen mit einer Schnittmenge verhalten – in dieser Situation kann die lex-specialis-Regel nichts zur Auflösung des Normenkonflikts beitragen. (de) Lex specialis, in legal theory and practice, is a doctrine relating to the interpretation of laws and can apply in both domestic and international law contexts. The doctrine states that if two laws govern the same factual situation, a law governing a specific subject matter (lex specialis) overrides a law governing only general matters (lex generalis). The situation ordinarily arises with regard to the construction of earlier-enacted specific legislation when more general legislation is later passed. However, then, the doctrine called "lex posterior derogat legi priori" may also apply, the younger law overriding the older law. It can be assumed that the legislators planned to override the previous legislation. There is also a view that conflicts of norms should be avoided by a systematic interpretation. The principle also applies to construction of a body of law or single piece of legislation that contains both specific and general provisions. The name comes from the full statement of the doctrine, a legal maxim in Latin: Lex specialis derogat legi generali. (en) Lex specialis derogat legi generali adalah asas penafsiran hukum yang menyatakan bahwa hukum yang bersifat khusus (lex specialis) mengesampingkan hukum yang bersifat umum (lex generalis). Contohnya, dalam pasal 18 UUD 1945, gubernur, bupati, dan wali kota harus dipilih secara demokratis. Aturan ini bersifat umum (lex generalis), dan ia dikesampingkan apabila ada hukum yang mengatur secara khusus. Dalam beberapa kasus, penerapan hukum ini berlaku di beberapa daerah di Indonesia, seperti 1. * di Provinsi DKI Jakarta, wali kota dan bupati ditunjuk oleh gubernur sesuai dengan UU Administrasi DKI Jakarta; 2. * di Provinsi Nanggroe Aceh Darussalam, hukum syariat dan para calon kepala daerah diwajibkan tes baca dan tulis Al Quran; 3. * di Provinsi Papua, gubernur dan wakilnya adalah orang asli Papua serta terbentuknya Majelis Rakyat Papua yang beranggotakan orang asli Papua yang terdiri atas wakil-wakil adat, wakil-wakil agama, dan wakil-wakil perempuan; dan 4. * pasal yang sama juga menghormati pemerintahan daerah yang bersifat khusus (lex specialis), sehingga keistimewaan daerah yang gubernurnya tidak dipilih secara demokratis seperti Daerah Istimewa Yogyakarta tetap dipertahankan. (in) In diritto, il brocardo "lex specialis derogat generali" (che in latino significa: "la norma speciale deroga quella generale") esprime uno dei principi o criteri tradizionalmente utilizzati dagli ordinamenti giuridici per risolvere le antinomie normative: il criterio di specialità. (it) Een lex specialis (Latijn voor bijzondere wetgeving) is een wet, die voorrang krijgt boven de algemene wetgeving (de lex generalis). In het Latijn luidt dit principe lex specialis derogat legi generali of lex specialis derogat generalibus. De voorrang van de speciale uitzonderingsregel op de algemene regel wordt wel de specialiteitsregel genoemd. De bijzondere wet kan noodzakelijk zijn om één speciale situatie te regelen, die ook onder de algemene regelgeving valt. Maar met een lex specialis kan maatwerk geleverd worden. Voorbeelden in Nederland zijn de Tracéwet (uitkleden procedures om besluitvorming over infrastructurele projecten als de Betuwelijn te versnellen) en de Noodwet vijfde baan (uitkleden onteigeningsprocedures om Polderbaan versneld te kunnen aanleggen). In België vormt het handelshuurrecht een lex specialis op het gemeen huurrecht. Ook het arbeidsovereenkomstenrecht vormt een bijzonder recht op het verbintenissenrecht. (nl) Lex specialis derogat legi generali (łac.) (inaczej: reguła merytoryczna) – reguła kolizyjna, zgodnie z którą prawo o większym stopniu szczegółowości należy stosować przed prawem ogólniejszym. Innymi słowy norma prawna mniej ogólna (bardziej szczegółowa) ma pierwszeństwo w zastosowaniu nad kolidującą z nią normą prawną bardziej ogólną (mniej szczegółową). Norma mniej ogólna jest tu traktowana jako wyjątek od reguły, którą jest norma bardziej ogólna. O tym, co jest wyjątkiem, a co regułą, decyduje tu klasa przypadków regulowanych przez pozostające w konflikcie normy prawne. Klasa węższa oznacza wyjątek, a klasa szersza regułę. Poważny problem występuje wówczas, gdy obydwie normy prawne, co do których chcemy orzec, która z nich jest bardziej, a która mniej ogólna, obejmują swoim zakresem zastosowania jakieś przypadki, które są normowane tylko przez jedną z nich (ich zakresy zastosowania pozostają w stosunku krzyżowania się, a nie nadrzędności i podrzędności). Z taką sytuacją mamy do czynienia np. w przypadku normy: każdemu w każdych okolicznościach wolno trzymać kanarki i normy: nikomu nie wolno trzymać zwierząt w akademiku. Kierując się kryteriami logicznymi, ustalenie tego, która z tych norm jest lex specialis, a która lex generalis, nie jest możliwe. W efekcie o tym, która z nich ma derogować którą, będą musiały przesądzić względy innego rodzaju (np. cel którejś lub każdej z tych norm). Podobnie jest w przypadku normy, zgodnie z którą nikomu, obojętnie, w jakich znajduje się on okolicznościach, nie wolno zabijać kobiet i dzieci, i normy, zgodnie z którą każdemu, kto jest na wojnie, wolno zabijać każdego, kto jest po stronie przeciwnej. Ta sama norma może być natomiast szczególna/szczegółowa względem jednej normy i jednocześnie ogólna względem innej normy. W przypadku lex specialis derogat legi generali mimo iż jest w niej mowa o derogacji, nie chodzi też raczej o pozbawienie mocy obowiązującej jednej z norm prawnych pozostających w konflikcie, a jedynie o zdecydowanie o tym, która z takich norm prawnych ma znaleźć zastosowanie w stosunku do danego przypadku (danej klasy przypadków). Ewentualnie można przyjmować, że norma bardziej ogólna traci tu moc obowiązującą, ale tylko w zakresie, jaki jest regulowany normą mniej ogólną. Pewien problem stanowi kolizja zasady lex specialis i lex posterior. Jednym jej rozwiązaniem jest reguła lex posterior generalis non derogat legi priori speciali, wedle której norma mniej szczegółowa powstała później nie deroguje normy bardziej szczegółowej powstałej wcześniej. Reguła ta nie jest jednak uznawana za sztywną i w praktyce dopuszcza się możliwość czynienia od niej odstępstw. Za tymi ostatnimi może przemówić zwłaszcza to, co było celem normy powstałej później – tj. czy celem tym było zachowanie w mocy sprzecznych z tą normą dotychczasowych norm bardziej od niej szczegółowych, czy też pozbawienie takich norm obowiązywania. (pl) Lex specialis derogat generali (с лат. — «специальный закон отменяет (вытесняет) общий закон») — общий принцип права, восходящий к римскому праву, где в случае норм общего (generalis) и специального (specialis) характера предпочтение при толковании и применении должно отдаваться специальным нормам. При этом под общими понимаются обычно нормы, регулирующие определённый род общественных отношений, а под специальными — регулирующие вид этого рода. Данный принцип присутствует также в доктрине и законодательстве многих государств (Германия, США, Япония, Норвегия и пр.). (ru) Lex specialis eller speciallag är inom juridiken en lag som reglerar ett visst område, till exempel plan- och bygglagen och miljöbalken. Speciallagen (lex specialis) har i lagtolkningen företräde framför en lag som enbart reglerar allmänna frågor (lex generalis). Det latinska uttrycket för detta är lex specialis derogat legi generali. (sv) |
| dbo:wikiPageID | 4333757 (xsd:integer) |
| dbo:wikiPageLength | 1882 (xsd:nonNegativeInteger) |
| dbo:wikiPageRevisionID | 1086103077 (xsd:integer) |
| dbo:wikiPageWikiLink | dbr:International_law dbr:Statutory_interpretation dbc:Brocards_(law) dbr:Doctrine dbc:Latin_legal_terminology dbr:Latin dbr:Law |
| dbp:wikiPageUsesTemplate | dbt:Italic_title dbt:Reflist |
| dcterms:subject | dbc:Brocards_(law) dbc:Latin_legal_terminology |
| gold:hypernym | dbr:Doctrine |
| rdf:type | yago:WikicatLegalDoctrinesAndPrinciples yago:Abstraction100002137 yago:Belief105941423 yago:Cognition100023271 yago:Content105809192 yago:Doctrine105943300 yago:PsychologicalFeature100023100 dbo:MilitaryUnit |
| rdfs:comment | In diritto, il brocardo "lex specialis derogat generali" (che in latino significa: "la norma speciale deroga quella generale") esprime uno dei principi o criteri tradizionalmente utilizzati dagli ordinamenti giuridici per risolvere le antinomie normative: il criterio di specialità. (it) Lex specialis derogat generali (с лат. — «специальный закон отменяет (вытесняет) общий закон») — общий принцип права, восходящий к римскому праву, где в случае норм общего (generalis) и специального (specialis) характера предпочтение при толковании и применении должно отдаваться специальным нормам. При этом под общими понимаются обычно нормы, регулирующие определённый род общественных отношений, а под специальными — регулирующие вид этого рода. Данный принцип присутствует также в доктрине и законодательстве многих государств (Германия, США, Япония, Норвегия и пр.). (ru) Lex specialis eller speciallag är inom juridiken en lag som reglerar ett visst område, till exempel plan- och bygglagen och miljöbalken. Speciallagen (lex specialis) har i lagtolkningen företräde framför en lag som enbart reglerar allmänna frågor (lex generalis). Det latinska uttrycket för detta är lex specialis derogat legi generali. (sv) O kontravalentním vztahu speciality a subsidiarity se v právu hovoří tehdy, upravuje-li právní předpis (případně jednotlivá právní norma) něco, co je obecněji upraveno jiným předpisem (jinou právní normou). (cs) Lex specialis ist ein spezielles Gesetz, das dem allgemeinen Gesetz (lex generalis) vorgeht. Dieses besondere Gesetz verdrängt das allgemeine Gesetz (lateinisch lex specialis derogat legi generali). Die Spezialität des Gesetzes kann sich beispielsweise daraus ergeben, dass es nur einen bestimmten Sachbereich regelt, während die allgemeine Norm für mehrere Bereiche gilt (so ist etwa die Fahrzeugführerhaftung des Kfz-Führers (StVG) spezieller als die allgemeine deliktische Haftung nach §§ 823 ff. BGB, d. h. die im Bürgerlichen Gesetzbuch enthaltenen Haftungsnormen werden ergänzt durch eine Vielzahl spezialgesetzlicher Anspruchsgrundlagen). (de) Lex specialis, in legal theory and practice, is a doctrine relating to the interpretation of laws and can apply in both domestic and international law contexts. The doctrine states that if two laws govern the same factual situation, a law governing a specific subject matter (lex specialis) overrides a law governing only general matters (lex generalis). The situation ordinarily arises with regard to the construction of earlier-enacted specific legislation when more general legislation is later passed. However, then, the doctrine called "lex posterior derogat legi priori" may also apply, the younger law overriding the older law. (en) Lex specialis derogat legi generali adalah asas penafsiran hukum yang menyatakan bahwa hukum yang bersifat khusus (lex specialis) mengesampingkan hukum yang bersifat umum (lex generalis). Contohnya, dalam pasal 18 UUD 1945, gubernur, bupati, dan wali kota harus dipilih secara demokratis. Aturan ini bersifat umum (lex generalis), dan ia dikesampingkan apabila ada hukum yang mengatur secara khusus. Dalam beberapa kasus, penerapan hukum ini berlaku di beberapa daerah di Indonesia, seperti (in) Een lex specialis (Latijn voor bijzondere wetgeving) is een wet, die voorrang krijgt boven de algemene wetgeving (de lex generalis). In het Latijn luidt dit principe lex specialis derogat legi generali of lex specialis derogat generalibus. De voorrang van de speciale uitzonderingsregel op de algemene regel wordt wel de specialiteitsregel genoemd. De bijzondere wet kan noodzakelijk zijn om één speciale situatie te regelen, die ook onder de algemene regelgeving valt. Maar met een lex specialis kan maatwerk geleverd worden. (nl) Lex specialis derogat legi generali (łac.) (inaczej: reguła merytoryczna) – reguła kolizyjna, zgodnie z którą prawo o większym stopniu szczegółowości należy stosować przed prawem ogólniejszym. Innymi słowy norma prawna mniej ogólna (bardziej szczegółowa) ma pierwszeństwo w zastosowaniu nad kolidującą z nią normą prawną bardziej ogólną (mniej szczegółową). Norma mniej ogólna jest tu traktowana jako wyjątek od reguły, którą jest norma bardziej ogólna. Ta sama norma może być natomiast szczególna/szczegółowa względem jednej normy i jednocześnie ogólna względem innej normy. (pl) |
| rdfs:label | Specialita (právo) (cs) Lex specialis (de) Lex specialis derogat legi generali (in) Lex specialis derogat generali (it) Lex specialis (en) Lex specialis (nl) Lex specialis derogat legi generali (pl) Lex specialis derogat generali (ru) Lex specialis (sv) |
| owl:sameAs | freebase:Lex specialis yago-res:Lex specialis wikidata:Lex specialis dbpedia-bg:Lex specialis http://bs.dbpedia.org/resource/Lex_specialis dbpedia-cs:Lex specialis dbpedia-da:Lex specialis dbpedia-de:Lex specialis dbpedia-fa:Lex specialis dbpedia-he:Lex specialis dbpedia-hr:Lex specialis dbpedia-id:Lex specialis dbpedia-it:Lex specialis dbpedia-la:Lex specialis dbpedia-nl:Lex specialis dbpedia-nn:Lex specialis dbpedia-no:Lex specialis dbpedia-pl:Lex specialis dbpedia-ru:Lex specialis dbpedia-sk:Lex specialis dbpedia-sl:Lex specialis dbpedia-sq:Lex specialis dbpedia-sr:Lex specialis dbpedia-sv:Lex specialis https://global.dbpedia.org/id/GxmU |
| prov:wasDerivedFrom | wikipedia-en:Lex_specialis?oldid=1086103077&ns=0 |
| foaf:isPrimaryTopicOf | wikipedia-en:Lex_specialis |
| is dbo:wikiPageRedirects of | dbr:Lex_specialis_derogat_generali dbr:Lex_specialis_derogat_legi_generali |
| is dbo:wikiPageWikiLink of | dbr:Dušan_Narić dbr:Zoran_Modrinić dbr:Conservative_and_Unionist_Central_Office_v_Burrell dbr:Copyright_law_of_Germany dbr:Saint_Sava dbr:1996_Serbian_local_elections dbr:Frank_Ulrich_Montgomery dbr:Conscription_and_sexism dbr:Marko_Petrović dbr:1996–1997_protests_in_Serbia dbr:Axel_Voss dbr:Bambang_Harymurti dbr:Law_on_Sexual_Violence_Crimes dbr:Murder_(Swiss_law) dbr:Airport dbr:EPrivacy_Regulation dbr:Gun_laws_in_Poland dbr:State_responsibility dbr:Threshold_of_originality dbr:Radomir_Lazović dbr:Unconstitutional_constitutional_amendment dbr:Lex_specialis_derogat_generali dbr:Lex_specialis_derogat_legi_generali |
| is foaf:primaryTopic of | wikipedia-en:Lex_specialis |