O Crvenki - About Crvenka (original) (raw)
Zbog nepostojanja web stranice o Crvenki na Internet-u, odlu~io sam da
je napravim !
Iz istorijata Crvenke | Sport u Crvenki
Iz istorijata Crvenke
Istorijski podaci o naselju Crvenka relativno su oskudni, naro~ito oni koji se odnose na nastanak samog mesta, pa sve do dvadesetog veka. Zbog toga se u monografiji mo`e pro~itati i pone{to {to nema pouzdani dokaz, a ~ije bi nepominjanje omogu}ilo da i samo ode u zaborav. Tako istori~ari misle da su u dana{njoj srednjoj Ba~koj prvi stanovnici bili Kelti. U petom i {estom veku na te prostore spustila su se sa Karpata slovenska plemena, a krajem devetog veka do{li su i Ma|ari. Srbi su ovamo do{li pod najezdom Turaka na Balkan. U po~etku je zna~ajnije migracije Srba na ove prostore predvodio ugarski kralj Leopold I, prave}i tako {iru tampon zonu izmedu islama i hri{}anstva. Masovni dolazak Srba usledio je 1690. godine za vreme velike seobe pod Arsenijem ^arnojevi}em.
Panorama Crvenke iz 1997. godine
U Crvenku su u leto 1783. godine stigli i prvi nema~ki kolonisti iz oblasti Gornje Rajne na nenaseljena imanja i prostore opusto{ene u ~estim pohodima Turaka ka severu. Dve godine kasnije, stigli su u mnogo ve}em broju. Tako se sukob dveju konfesija na bojnom polju, nastojao udaljiti od zapadnih i severnih metropola Evrope, biraju}i ove prostore. Nemci su krajem osamnaestog veka u Crvenki sagradili oko pet stotina ku}a u{orenih u prave ulice. Pre doseljavanja Nemaca, Crvenka je bila feudalno imanje vlasnika Veselenji Adama.
Naziv Crvenka pominje se prvi put 1543. godine i pretpostavlja se da je slovenskog porekla. Postoje tri verzije porekla imena Crvenka: prva je od nepreglednih polja pod crvenim bulkama, druga od crvenkaste zemlje na Tele~koj visoravni i tre}a - od cerove {ume koja se vena~no pru`ala po visoravni (cer + venka = cervenka)._**
**_Stanovni{tvo Crvenke se menjalo i po brojnosti i po nacionalnoj i religioznoj pripadnosti. Tako je sredinom XIX veka u Crvenki `ivelo vi{e od 6.000, a po~etkom XX veka oko 7.500 stanovnika, mahom Nemaca i znatno manje Ma|ara, Srba i ostalih. Pred II svetski rat u Crvenki je `ivelo oko 11.000 stanovnika. U tom ratu Crvenka je, kao i cela Ba~ka, bila pod ma|arskom okupacijom. Stanovni{tvo nije bitno menjalo sastav sve do oktobra 1944. godine, kada su, pla{e}i se ruske Crvene armije, izbegli svi oni koji su imali razloga za to, ali i mnogo onih koji nisu zaslu`ili egzodus. Ostalo je svega oko 500 stanovnika. Potom su do{li kolonisti iz Crne Gore (36 %), Bosne i Hercegovine (17 %), Hrvatske (10 %), Centralne Srbije (1,5 %), kao i kolonisti posle I svetskog rata iz Makedonije i sa Kosova i Metohije, koji su II svetski rat proveli u izbegli{tvu u srcu Srbije (33 % novih Crven~ana). U kratkom vremenskom periodu Crvenka je postala steci{te prvenstveno srpskog naroda sa razli~itih geografskih podru~ja, koji je sa sobom doneo svoje slave, obi~aje, navike... Sa malobrojnim udelom pripadnika drugih naroda i manjina, pre svega Ma|ara, Crvenka je posle II sv. rata postala mesto sa ~ak 25 nacija uklju~uju}i tu i: Egip}ane, Mongolce, Poljake, Ruse, Turke, Italijane, Grke... Svo to stanovni{tvo je u ~vrstoj dr`avnoj organizaciji i te{kom vremenu posle 1948. godine (Rezolucija Informbiroa), bilo uskla|eno i u zanosu posleratnog elana uspe{no gradilo svoja ognji{ta i samu Crvenku.
Raspored ulica Crvenke
Privreda Crvenke kroz istoriju razvijala se logi~nim putem: prvo zemljoradnja, sto~arstvo i vinogradarstvo, a potom i zanati pa i industrija. Grb Crvenke sadr`i p{eni~no klasje, raonik, vinske podrume i gro`de.
Priroda osnovne privredne delatnosti - poljoprivrede, nametala je razvoj zanata: kolarskog, kova~kog, obu}arskog, kroja~kog... Pored zanata, cvetala je i trgovina poljoprivrednim proizvodima. Saobra}aj se odvijao `elezni~kim prugama normalnog koloseka i plovni:n putem - kanalom Marije Terezije, odnosno Kralja Petra._**
**_Pored Fabrike {e}era i {piritusa, u mestu su u XX veku bile sagra|ene i 4 ciglane, 2 mlina, 4 fabrike ma{ina, kre~ana, fabrika za preradu mleka. Godine 1909. Crvenka je imala po{tu, telegraf, `elezni~ku stanicu, ~itaonicu i kasino. Sredinom tridesetih godina registro-vano je 199 zanatskih radnji.
Posle II sv. rata zanati su naglo ga{eni (zanatlije Nemci oti{li), a privredne aktivnosti su usmerene skoro isklju~ivo na poljoprivredu, zemljoradni~ke zadruge i poljoprivredna dobra. U periodu 1963-91 agrokompleks mesta je uspe{no objedinjavao Industrijsko poljopriv-redni kombinat "Crvenka", u kojem je dominirala Fabrika {e}era. Zapa`eno u~e{}e u Kombinatu imale su i Fabrika keksa "Jafa" i Fabrika sto~ne hrane, obe izgradene 1976. godine. Primarnu poljoprivrednu proizvodnju u Kombinatu su organizovala preduze}a "Bu-du}nost" i "7. juli" kao i Zemljoradni~ke zadruge iz Crvenke. Kasnije je, u periodu 1975-91. godine postojao jo{ ve}i, ali i neefikasniji sistem Agroindustrijski kombinat "Srednja Ba~ka" iz Crvenke, koji je obuhvatao agrokompleks cele kulske op{tine._**
**_Uz agrokompleks u Crvenki se razvijalo i gradevinarstvo i kroz Gradevinsko preduze}e "Crvenka" osnovano 1968. godine i Industriju gradevinskog materijala - ciglanu "Jedinstvo" sa po~etka ovog veka._**
**_Trgovina se dugo uspe{no odr`avala kroz postojanje preduze}a "Venac". Sada opstaju i razvijaju se privatne trgovinske radnje.
Tradiciju industrij ske i zanatske obrade metala iz perioda pre II sv. rata po~etkom devedesetih godina vrlo uspe{no obnavlja preduze}e "Vukovi}", nude}i atraktivne proizvode od umetni~ki oblikovanog gvo`da.
Grb Crvenke
[kolstvo u Crvenki ima dugu tradiciju. U najve}em periodu postojanja mesta, {kole su bile u sklopu konfesionih zajednica. Tako su osnovane: evangelisti~ka, reformisti~ka, katoli~ka, jevrejska, ~e{ka, ma|arska. Isto tako, postojale su i de~ija zabavi{ta u okrilju verskih zajednica.
Posle II svetskog rata u Crvenki su formirane dve osnovne {kole "Branko Radi~evi}" i "Jovan Jovanovi} Zmaj", koje su se kasnije spojile u jednu, O.[. "Vuk Karad`i}".
Srednjo{kolsko (zanatsko) obrazovanje u Crvenki ima dugu tra-diciju, od 1923. godine. Tada su se obrazovale zanatlije razli~itih zanimanja. Odmah posle oslobodenja, 1945. godine, nastavljena je ta tradicija kroz {kolu u~enika u privredi, potom Zajedni~ku srednju {kolu i napokon, Srednju {kolu - poljoprivredne i metalske struke koja sada postoji.
Sport u Crvenki
Glas o Crvenki najvi{e su proneli njeni sportisti. To se, pre svega, odnosi na rukomet i fudbal.
Rukometni sport u Crvenki je organizovan 1953. godine kada je {e}eranski radnik Rade Cvetkovi} okupio mahom u~enike Skole u~enika u privredi i upornim radom i velikim entuzijazmom nau~io Crven~ane da ne vole isklju~ivo fudbal. U tome su mu kasnije pomogli i drugi radnici {e}erane, bilo kao igra~i, bilo kao sportski radnici. Kvalitetan rad rezultirao je "crvena~kom {kolom rukometa", koja je odnegovala {ampione Jugoslavije (1969. g.), dvostruke pobenike Kupa (1967. i 1988. g.), polufinaliste Kupa evropskih {ampiona (1970. g.). Omladinci su bili dvostruki {ampioni Jugoslavije (1981. i 1994. g.). Nezaboravna imena crvena~kog, jugoslovenskog i evropskog rukometa su: Slobodan Mi{kovi}, ~edomir Bugarski, Petar Fajfri}, Zoran @ivkovi}, Radisav Pavi}evi}, Branislav Zeljkovi}, Dragan [krbi}, Momir Rni}... Pune 32 godine (od 1965. g.) Rukometni klub "Crvenka" je prvoliga{.
Fudbalski klub "Crvenka" je nastao je fuzionisanjem klubova "Spartakus" i "Jedinstvo" 1962. (koji su nastali 1945. i 1960.). Fudbal se u Crvenki, ina~e, igra od 1919. godine kada je osnovan klub CSK, koji je bio aktivan do 1941. godine. Fudbaleri su, mahom, bili {e}eranski radnici koji su svoj tim proveli kroz sve lige. Za istoriju je datum 19.07.1970. godine kada je jedna seoska ekipa postala prvoliga{ i time novinarima omogu}ila da u svet po{alju senzacionalnu vest. Tada je bilo ugodno biti Crven~anin. Prva liga je trajala jednu sezonu za "Crvenku", posle ~ega dolazi do stalnog pada kvaliteta i rezultata. Velika imena crvena~kog fudbala su: Ratko Svilar, Dragan Raci}, Slobodan Jovani}, Jovan Varga, Zvonko Varga, Rade Bo`i~i}... Fudbalskom klubu i Crvenki sagra|en je stadion 1962.
