Sultan II. Abd�lhamid Han (original) (raw)

Karlsuhre M�zesi Osmanl� Hikayeleri Osmanl� Resimleri Osmanl� Sultanlar�

Babas� : Sultan Abd�lmecidAnnesi : Tirim�jg�n Sultan Do�du�u Tarih : 21 Eyl�l 1842Padi�ah Oldu�u Tarih : 31 A�ustos 1876Tahttan �ndirildi�i Tarih : 27 Nisan 1909�ld��� Tarih : 10 �ubat 1918 Sultan II. Abd�lhamid HanSult�n Abd�lhamid H�n, Osmanl� Padi�ahlar� aras�nda en uzun s�re tahtta kalanlardan biridir; Osmanl� Devleti�ni yak�ndan ilgilendiren �ok �nemli olaylar�n saltanat�nda meydana geldi�i nadir padi�ahlardand�r ve en �nemlisi de hakk�nda en �ok eser bulunan bir devlet adam�d�r. Bir iki sayfada onun �ahsiyetini ve devrindeki olaylar� �zetlemek m�mk�n de�ildir. Bu sebeple sadece baz� olaylar�n ana hatlar�n� vermeye �al��aca��z.II. Abd�lhamid, I. Abd�lmecid�in 4. Kad�nefendisi olan �erkez as�ll� T�r-i M�jgan Kad�nefendi�den ��ra�an Saray�nda Eyl�l 1842 y�l�nda d�nyaya gelen o�ludur. 10 ya��nda annesini kaybeden Abd�lhamid, manevi annesi Ba�ikbal Perest� Han�mefendi�nin terbiyesi alt�nda b�y�m��t�r. 28 y�l II. Abd�lhamid�in v�lide sult�nl���n� ifa etmi�tir. Milletin Sult�n Hamid dedi�i II. Sult�n Abd�lhamid, �ehz�deli�inin ilk g�nlerinde musiki dersleri alm��; 1850�den itibaren devrinin �limlerinden hat, Arap�a, Fars�a, Osmanl� Edebiy�t� ve di�er �sl�mi �limleri ders alm��t�r. �zellikle hadisden Buhari okuyan Abd�lhamid, devrin Ma�rif Bakan�ndan politika ve iktisad, Vak�an�vis L�tfi Efendi�den Osmanl� Tarihi derslerini dinlemi�tir. Kendinden �nceki padi�ahlardan farkl� olarak, ��zel� tarikat�na intisap eden Abd�lhamid, 1879�dan itibaren Kadiri tarikat�n�n derslerini almaya ba�lam�� ve �mr�n�n sonlar�na do�ru Nak�ibendi tarikat�na da intisap eylemi�tir. Bu bir ka� sat�rl�k bilgiden anla��laca�� �zere, Sultan Abd�lhamid Han, b�t�n hayat�n� tam bir �sl�m �limi ve siy�set ve devlet adam� olmaya vermi�tir. Amcas� Abd�laziz zaman�nda ziy�retlerde ve seyahatlerde bulunan Abd�lhamid, Frans�z �mparatori�esi, Avusturya Kral�, Prusya Veliahd�, Galler Prensi, Fransa Prensi, �eyh ��mil ve Emir Abd�lkadir gibi, bat�l� ve do�ulu devlet adamlar�yla tan��m�� ve onlardan istifade etmesini bilmi�tir. Babas�n�n tabiriyle ku�kulu ve s�k�t� o�ul olan Abd�lhamid, kuruldu�u y�l Yeni Osmanl�lar Cemiyetine girmi� ve ancak gayelerinin bozuk oldu�unu anlay�nca ayr�lm��t�r. Hayat tarz� itibariyle Sult�n Abd�laziz�e benzeyen, �arkl�, tam bir M�sl�man, tam bir Osmanl� ve tam bir M�sl�man T�rk olan Abd�lhamid Han, takv� ve dindarl��� sebebiyle halk aras�nda veliyyullah olarak bilinmi�tir. Dedesi II. Mahm�d�a ve Re�id Pa�a�ya hayran oldu�u ifade edilen II. Abd�lhamid, babas� I. Abd�lmecid ile a�abeyi Murad��n alafranga hayat�n�n devlete ve millete zarar verdi�ine inan�yordu. 31 A�ustos 1876�da, ak�l hastas� olan V. Murad��n yerine, Midhat Pa�a ve M�tercim R��d� Pa�a�y� ikna ederek Osmanl� taht�na oturan II. Abd�lhamid, d�� ve i� d��manlar�n b�t�n gayretlerine ra�men, 27 Nisan 1909 y�l�na kadar Osmanl� taht�nda oturmay� ba��rm��t�r.II. Abd�lhamid�in saltanat y�llar�n� ikiye ay�rmak ve meseleleri ona g�re de�erlendirmek �artt�r:B�R�NC� SALTANAT DEVR� (31.8.1876-13.2.1878); M�DHAT PA�A VE EK�B�N�N �DAREY� EL�NDE TUTTU�U ��K�� YILLARIII. Abd�lhamid, Midhat Pa�a ve ekibini taltif ederek tahta ��km�� ve maalesef Meclis-i Mebusan��n kapat�ld��� �ubat 1878�e kadar da, idarede hep onlar�n s�zleri ge�erli olmu�tur. Neticede bu bir bu�uk y�l kadar zaman, Osmanl� Devleti�nin ��k�� ve hatta y�k�l�� y�llar� olmu�tur. Rus askerlerinin Ye�ilk�y�e kadar geldi�i bu ac�l� g�nlerin faturas�n� II. Abd�lhamid�e y�klemek �ok b�y�k hata olacakt�r. Bu devrenin en �nemli olaylar�n� ��ylece �zetlemek m�mk�nd�r:Midhat Pa�a ve R��di Pa�a�lar�n me�rutiyetle alakal� �artlar�n� kabul ederek II. Sult�n Abd�lhamid H�n �nvan�n� alan Sult�n Abd�lhamid, Aral�k 1876�da Midhat Pa�a�n�n entrikalar�ndan b�karak istifa eden R��di Pa�a�n�n yerine Midhat Pa�a�y� sadrazaml��a getirdi. Osmanl� Devleti tam bir isyan �lkesi haline gelmi� ve bu durum a��k denizlere girmek isteyen Rusya�n�n i�tah�n� a�m�� olmas�ndan dolay�, D�vel-i Muazzama, �stanbul�da Tersane Konferans�n� tertip etmi�lerdir. �ngiliz ba� m�rahhas� ve T�rk dostu olan Lord Salisbury �srarla Rus-Osmanl� sava��na taraftar olmad�klar�n� s�ylemesine ve Rus �ar� II. Aleksandr da, bar���� bir tav�r izlemesine ra�men, Midhat Pa�a, padi�ahla m�naka�ay� bile nazara alarak Rusya�ya harp ilan edilmesini savunmu�tur. Midhat Pa�a ile ayn� fikirde olanlar, sadece Rusya�daki Panslavistlerdi. B�yle bir d�nemde, Osmanl� Devleti Midhat Pa�a ve ekibinin �srar�yla, 23 Aral�k 1876 tarihinde I. Me�rutiyet�i (Tacl� Me�rutiyet veya 93 Me�r�tiyeti de denmektedir) ilan etti ve temel itibariyle 1960 y�l�na kadar y�r�rl�kte kalacak olan ilk yaz�l� Anayasas�n� yani Kanun-� Es�s�yi ilan etti. Bundan cesaret alan, Midhat Pa�a ve ekibi, ordunun harp istedi�ini, Rusya�n�n yenilece�ini ve �ngiltere�nin Osmanl� Devleti�nin yan�nda harbe kat�laca��n� iddia ederek, harp ilan�na kar�� olanlar� vatan h�ini ilan ettiler. II. Abd�lhamid bunlardan hi� birini kabul etmiyordu ve ancak �aresizdi. Harp tekliflerini incelemek �zere Ocak 1877�de toplanan Meclis-i Meb�us�n��n 240 �yesinden 60�� gayr-i m�slim idi. Karar, harp ilan�n�n lehine ��kt� ve Osmanl� Devleti�ni y�k�l��a g�t�ren bu karar, Rusya ile Osmanl� Devleti�nin ba�ba�a kalmas�na sebep oldu. Memleketin felakete gitti�ini g�ren II. Abd�lhamid, Midhat Pa�a�y� �ubat 1877�de azletti ve s�rg�n etti. Bu arada D�vel-i Muazzama, evvela b�y�kel�ilerini �stanbul�dan �ektiler ve sonra da Mart 1877�de Londra Protokol�n� imzalad�lar. Tersane Konferans�ndan daha hafif teklifler ihtiva eden bu konferans�, Rus �ar� kabul etti ve sadece harp isteyen a��r� milliyet�ileri teskin i�in Karada�a Nik�i Kazas�n�n b�rak�lmas�n� istedi. Bunu Kanun-� Es�si�ye ayk�r� bularak reddeden B�b-� �li, Nisan 1877�de b�y�k Rus-Osmanl� Sava��n�n yani halk�n ifadesiyle 93 Harbi�nin ba�lamas�na yol a�t�. Fiilen Haziran 1877�de ba�layan bu harb Ocak 1878�de Osmanl� Devleti�nin her �eyini kaybetmesiyle sonu�land�. 93 fel�keti, �ubat 1878�de Meclis-i Meb��s�n��n kapat�lmas�n� ve II. Abd�lhamid�in ikinci saltanat devresinin ba�lamas�n� netice verdi. Tarih�ilere g�re bu bir bu�uk y�ll�k devreden II. Abd�lhamid sorumlu de�ildi. II. ABD�LHAM�D��N �K�NC� SALTANAT DEVRES�=�AHS� �DARE DEVR� (13.2.1878-27.4.1909): 30 y�l kadar s�ren bu devreye, II. Abd�lhamid�in �ahs� idare devri veya muh�liflerinin ve maalesef Cumhuriyet d�nemi tarih�ilerinden bir �o�unun ifadesiyle istibd�d devri (devr-i istibd�d) denmektedir. Bilan�olar� �ok a��r olan 93 fel�ketinin devleti yok edece�ini g�ren basiretli devlet adam� II. Abd�lhamid, Meclis-i Meb��s�n��n ba��ms�z Ermenistan, Pontus ve K�rdistan gibi devletlerin kurulmas�n� tart��t���n� g�r�nce, 13.2.1878�de Meclis�i fesh etti. Alman Devlet Adam� Bismark, �bir devlet millet-i v�hideden m�rekkeb olmad�k�a, meclisin faydadan ziyade zarar verece�ini� ifade ederek tasvip etti. Rus �ar� zaten memnundu. Durumdan rahats�z olan �ngiltere, V. Murad�� padi�ah ve Midhat Pa�a�y� sadrazam yapmak i�in Gen� Osmanl�lardan Ali Suavi�yi tahrik ederek, tarihe ��ra�an Bask�n� veya Ali Suavi Vak�as� olarak ge�en elim olay� patlatt�. Arkas�nda, �ngiliz B�y�kel�isi Lord Elliot ve yerine gelen Lord Layard ile Ali Suavi�nin �ngliz ajan� olan han�m� Mary vard�. 23 ihtil�lcinin �l�m� ile sonu�lanan bu sonu�suz darbe, II. Abd�lhamid�i hafiyye denilen gizli te�kil�t�n� kurarak daha s�k� idareyi ele almas�na mecbur etti. �� buhranlarla peri�an olan ve her iki cephede de ma�lup duruma d��en Osmanl� Devleti, Ye�ilk�y�e kadar gelen Ruslarla, �ntihar Andla�mas� denilebilecek olan 3.3.1878 tarihli Ayastafanos Mu�hedesini imzalad�. Ancak d�vel-i muazzama denilen �ngiltere, Fransa ve Avusturya yani Almanya�n�n bundan rahats�z olmalar� �zerine, 4,5 ay sonra bu andla�ma yok say�ld� ve 13.7.1878�de Berlin Mu�heden�mesini imzalayarak varl���n� 30-40 y�l daha uzatm�� oldu. Berlin Mu�heden�mesi de, Osmanl� Devleti�ni, Romanya, S�rbistan ve Karada�a tam istikl�liyet vererek Avrupa�dan tasfiye ediyordu. Bosna-Hersek Ey�leti Avusturya�ya verilirken, otonom bir Bulgaristan Prensli�i kuruluyordu. Karada�a bir kaza b�rakmamak u�runa, devlet, Avrupa�dan siliniyordu.Berlin Mu�heden�mesinden cesaret alan Ermeniler, 1895-1896 y�llar�nda Do�u Anadolu�da katliamlara ve ba��ms�z bir Ermenistan kurma te�ebb�slerine giri�tiler. II. Abd�lhamid, te�kil etti�i Hamidiye Alaylar� ile bu tehlikeyi bertaraf etti ve dahi denecek kadar m�kemmel olan d�� politikas�yla, b�y�k devletlerin i�e kar��mas�na mani oldu. Ermeni isyanlar�na kar�� sert tedbirler alan II. Abd�lhamid, Ermeniler taraf�ndan K�z�l Sult�n diye an�lmaya ba�land�. �ttih�dc�lar ve Cumhuriyet d�nemindeki s�z�m ona baz� ayd�nlar da, aynen Ermeniler gibi, bu �nvan� kullanmaya devam etti. Ermenilerle ilgili bat�l� devletlerin bask�lar�n�, imtiyaz ve maddi menfaat gibi her �e�it imk�n� kullanarak durdurdu ve �ngiltere bu diplomatik giri�imler �zerine �anakkale Bo�az�na kadar getirdi�i Akdeniz filosunu geri �ekti.Ermenilerden bir netice alamayan �ngiltere, d�� bor� bata��na saplad��� Hidiv �smail Pa�a�dan S�vey� Kanal� tahvillerini de sat�n ald�. Bunun �zerine M�s�r�a bask� yapmaya ba�lad�. 1879�da Hidiv�in azledildi�i M�s�r, yine s�k�n bulmad�. �ngilizlerin M�s�r�a h�cum etmesi �zerine, II. Abd�lhamid�in M�s�r�a ba�bakan tayin etti�i Arab� Pa�a�ya ba�l� ordu Eyl�l 1882�de �ngilizlere yenildi. Art�k M�s�r, fiilen �ngiliz i�gali alt�ndayd�. Bu arada b�y�k devletlerin tahriki ile iyice ��maran Yunanistan, Epir (Yanya) ve Girit Ey�letlerine g�z dikerek Osmanl� Devleti�ne harp ilan etti. Ancak Osmanl� ordular� Yunanl�lar� bir ka� defa ma�lup ettikten sonra Atina�ya kadar yakla�t�lar. Yunanistan��n sulh talebi �zerine, araya yine b�y�k devletler girdi ve son s�z yine onlar�n oldu. Aral�k 1897�de imzalanan �stanbul Andla�mas�na g�re, Tesalya geri veriliyor ve Girit�e muht�riyet tan�n�yordu. ��te ve d��taki b�t�n menfiliklere, Ermenilerin p�sk�rt�lmesi ve Yahudilere Filistin�de arazi verilmeyerek geri �evrilmeleri sebebiyle b�t�n Bat�l� devletlerin ve lobilerin aleyhteki faaliyetlerine ra�men, II. Abd�lhamid, hi� bir zaman vazge�medi�i ittih�d-� �sl�m (�sl�m Birli�i) siy�seti sebebiyle halk� taraf�ndan sevildi ve tutuldu. Neticede Devleti de ayakta durdurdu. 1902-1903 y�llar�nda Vil�y�t-� Sel�se denilen Kosova (�sk�b merkezli), Selanik ve Manast�r �evrelerinde, Makedonya �htil�li ba�lad� ve yine b�y�k devletler araya girerek Osmanl� Devleti�ne bask� yapmaya ba�lad�. Ermeni komitac�lar� ve milletleraras� siyonizmin temsilcileri, davalar�na engel g�rd�kleri II. Abd�lhamid�i yok etmek �zere, ter�rist Bel�ikal� Jorris ile anla�t�lar. 21 Temmuz 1905�de Cuma Selaml���nda patlayan bomba, Padi�ah� yok etmek i�in patlat�lm��t�; ama Allah korudu. �ngilizler de bo� durmuyordu; 1905�de Yemen�de isyan ��kard�klar� gibi, II. Abd�lhamid�in Akabe Kasabas�na asker g�ndermesine m�saade etmek istemeyen �ngiltere ile de sava� i�in burun buruna gelindi. �ngilizlerin alt�n verdi�i Arap kabileleri Osmanl� ordusuna sald�rd� ise de bunlar bertaraf edildi. �ngilizler Hicaz demiryolu ile Ba�dad demiryolunun ac�s�n� b�ylece ��karmak istiyorlard�. Neticede T�be ve Akabe aras�ndaki s�n�r, M�s�rl� ve Osmanl� subaylar� taraf�ndan yeniden �izildi.D�� ve i� bask�lara ra�men 30 y�l Osmanl� Devleti�ni b�y�k s�k�nt�larla ayakta tutan II. Abd�lhamid, bu idareyi devam ettirmek i�in baz� zecr� tedbirlere ba� vurmak mecburiyetinde kalm��t�. Ancak bundan da �nemlisi, Ermeni ve Yahudi meselesi y�z�nden b�t�n bas�n ve Avrupa kamuoyu tamamen aleyhine ge�mi�ti. Bu a��r� propagandalara ra�men, M�sl�man halk, veli bildi�i Padi�aha itaat etmeyi ibadet telakki ediyordu. Ancak menfi g��lerin tahriki ile gen� ayd�nlar ve askerler aras�nda, 93 felaketi ile memleketi s�r�kledi�i u�urum unutularak, k�r� k�r�ne bir Midhat Pa�a hayranl��� yeniden ba�lam��t�. Yeni Osmanl�lar veya Gen� T�rklerin fikirleri yeniden dirildi. 1890 y�l�nda bir k�s�m Harbiye ve Asker� T�bb�ye talebelerinin te�ebb�s� ile gizlice kurulan �ttih�d ve Terakki Cemiyeti, II. Abd�lhamid�in azlini gaye edinen bir hareket idi ve asker siy�sete yine kar��t�r�lm��t�. Ermenilerin ortaya att��� K�z�l Sult�n iftiras�, bunlar taraf�ndan da kullan�lmaya ba�land�. Daha sonra anlataca��m�z gibi, �ttih�dc� Prens Sabahaddin Bey, Abd�lhamid�in Ermeni k�tili oldu�unu s�yleyecek kadar az�tt�. III. Ordudaki Tal�at Bey, Enver Bey, Niyazi Bey ve benzeri gen� subaylar� da aras�na katan �ttih�d ve Terakki Cemiyeti, kazand��� g�c� ter�re transfer edecek kadar dengeyi kaybetti. Hareketlerine kar�� koyanlara m�rteci damgas�n� vuran �ttih�d ve Terakkiciler, II. Abd�lhamid�e temel h�k�mleri zaten y�r�rl�kte olan Kanun-� Es�si�yi tamamen y�r�rl��e sokmak ve Meclis�i a�mak �zere bask� yapt�lar. 23 Temmuz 1908�de II. Me�r�tiyet ilan edildi. Bu i� karga�adan istifade eden Bulgaristan ve Bosna-Hersek Osmanl� Devleti�nden ayr�ld� ve �ttih�d��lar�n ittih�d-� an�s�r fikrinin ilk ac� meyvesi bu oldu. �ttih�dc�lar�n basiretsizlikleri y�z�nden, 240 �yeli meclisin sadece 140�� T�rk olmak �zere Meclis-i Meb��s�n 17 Aral�k 1908�de a��ld�. Az�nl�klar, demokrasi geldi diye devlete ba�lanmad�lar ve bilakis devlete isyan etmeye ba�lad�lar. M�sl�manlar�n kan�na giren S�rplar, Bulgarlar, Ermeniler ve benzeri az�nl�klar i�in af ilan edildi. �stanbul�da Ermeni ihtil�li yap�ld�; ama su�lu M�sl�manlar oldu. Bunu f�rsat bilen �ngilizler ve di�er Osmanl� d��manlar�, ���nc� Ordudan �stanbul�a sevk edilen avc� taburlar� taraf�ndan 31 Mart Vak�as� denilen ihtilali ��kard�lar. Asker ve bunlara kat�lan hamallar gibi s�radan insanlar, �er�at elden gidiyor diyerek devlete kar�� ayakland�lar. �ttih�d��lar�n hem Abd�lhamid�den kurtulmak ve hem de muh�liflerini ve samimi dindarlar� ezmek i�in tertip etti�i bu olay, �stanbul�a gelen Hareket Ordusu taraf�ndan kanl� bir �ekilde bast�r�ld�. Neticede Meclis�i toplayan �ttih�dc� Tal�at Bey, 27 Nisan 1909 tarihinde, silah tehdidi alt�nda Meclis�den hal� karar�n� ��kard� ve i�inde hi� M�sl�man T�rk bulunmayan d�rt ki�ilik heyetle (Yahudi Emanuel Karaso, Ermeni Komitecisi Aram Efendi, Arnavud Es�ad Toptani Pa�a ve G�rci �rif Hikmet Pa�a) hal� karar�n� II. Abd�lhamid�e tebli� ettirdi. B�ylece Osmanl� Devleti�nin y�k�l�� trendi, maalesef h�z kazanm��t�.KADIN EFEND�LER�: 1- N�zik-ed� Ba� Kad�n Efendi.; 2- Bedr-i Felek Ba� Kad�n Efendi; S�fi-n�z Nur-efz�n 2. Kad�n Efendi; 4- B�d�r 2. Kad�n Efendi; 5- Dilpesend 3. Kad�n Efendi; 6- Mez�de Mest�n 3. Kad�n Efendi; 7- Ems�l-i N�r 3. Kad�n Efendi; 8-Ay�e Dest-i Zer M��fika (Kay�h�n) 4. Kad�n Efendi. �KBALLER�: 9- S�z-k�r Han�mefendi; Ba� ikbal; 10- Peyveste Han�mefendi; �kinci �kbaldir; 11-Fatma Pesende Han�mefendi; ���nc� �kbal; 12- Beh�ce (Maan) Han�mefefendi; D�rd�nc� �kb�l; 13- S�liha N�ciye Han�mefendi; 4. �kbal. G�ZDELER: 14- D�rd�ne Han�m; Ba� G�zde; 15- C�libos Han�m; 2. G�zde; 16- Nazl�y�r Han�m; 3. G�zde �OCUKLARI: 1- Mehmed Selim Efendi; 2- Mehmed Abd�lkadir Efendi; 3- Ahmed Nuri Efendi; Ulviyye Sult�n; 5- N�ile Sult�n; 6- Zekiyye Sult�n; 7- Fatma N�imeSult�n; 8- Seniyye Sult�n; 9- Sen�ha Sult�n; 10-��diye Sult�n. 11- Ham�de Ay�e Sult�n (Babam Sult�nhamid adl� kitab�n yazar�). 12- Ref�a Sult�n; 13- Hatice Sult�n. 14- Aliyye Sult�n; 15- Cem�le Sult�n; 16- S�miye Sult�n. 17- Mehmed Burh�n�ddin Efendi. 18- Abd�rrahim Hayri Efendi. 19- Ahmed Nureddin Efendi. 20- Mehmed Bedreddin Efendi. 21- Mehmed �bid Efendi .Kaynak: Osmanl� Ara�t�rmalar Vakf�