D�browa G�rnicza - S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich 1880 (original) (raw)
| | | D�BROWA g�rnicza[
](#SGKP z 1880 r.)
| | |
| ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- | --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM I ( 1880 ) | D�browa G�rnicza, wie� i osada g�rnicza i fabryczna, powiat b�dzi�ski, gmina G�rnicza, parafia B�dzin. Le�y w dolinie Czarnej Przemszy.wzniesionej na 112 s��ni nad poziom morza, miedzy grupp� wynios�o�ci go�ono�skich i wsg�rzystemi okolicami B�dzina. Posiada ko�ci� katolicki, wystawiony ze sk�adek, w stylu gotyckim, szko�� pocz�tkow�, zarz�d g�rniczy zachodniego okr�gu. S�d gminny okr�gowy I, urz�d gminny tak zwanej gminy G�rnicza, stacj� drogi zelaznej warszawsko-wiede�skiej na odnodze z Z�bkowic do Sosnowic, stacj� pocztow� i telegraf. Odleg�o�� od Warszawy 281 wiorst, od B�dzina 5 wiorst, od Go�onoga 3 wiorsty, od Z�bkowic 6 wiorst. Po��czona drogami bitemi z B�dzinem, Siewierzem, S�awkowem, Olkuszem i Niwk�. D�browa stanowi najwa�niejsz� osad� g�rnicz� w kr�lestwie i jedno z ognisk przemys�u fabrycznego. Rok 1796 za rz�du pruskiego otworzono tu kopalni� w�gla a przy niej zacz�a si� budowa� kolonia fabryczna, kt�ra od nazwiska �wczesnego dyrektora g�rnictwa Reden, miano swoje otrzyma�a. Dwie dzielnice, jako to Huta Bankowa i Ksawery, w epoce kiedy g�rnictwo pod rz�dem banku polskiego zosta�o, mianowicie za� od roku 1835 po rok 1842, by�y zbudowane. R�ne epoki, w kt�rych D�browa wzrasta�a i wielk� osad� utworzy�a, wybitnie odznaczaj� si� na jej budowlach. Stara D�browa, pierwotna wie�, na wzg�rzu, mimo zamo�nosci mieszka�c�w d�ugo zachowywa�y dawny sw�j charakter. Kolonia Reden, w nizinie ku rzece Bogoryi stopniowo spadaj�cej, ju� wi�cej do miasta ma podobie�stwo; inne czysto osad� fabryczn� przedstawiaj�. W D�browie ka�da ulica przerznieta kana�ami i wysadzona drzewkami, innym rodzajem domk�w jest zabudowana. Najcelniejsze tutaj budowle s�: pa�ac zarz�du okr�gowego, wystawiony w stylu gotyckim w roku 1842, pod�ug planu budowniczego Lanci, mieszcz�cy w sobie i biuro naczelnika zak�ad�w rz�dowych fabrycznych. Lazaret g�rniczy, przerobiony z dawnych koszar, wystawuinych w roku 1827 dla robotnik�w, apteka, stacya pocztowa i telegraf pocztowy. W�giel kamienny zag��bia d�browskiego zasila wzniesione przez rz�d huty �elazne, oraz huty cynkowe rz�dowe i prywatne. Pomimo, �e za rz�du pruskiego by�y tu ju� fabryki; w�a�ciwie kopalnie tutejsze i zak�ady powsta�y dopiero w bie��cem stuleciu: cynkowe od roku 1816, �elazne od roku 1863, a w�glowe od 1854 roku. Kopalnia Ksawery za�o�ona zosta�a za najpot�niejszym z naszych pok�ad�w, albowiem w rozci�g�o�ci oko�o 300 s��ni wzd�u�, le��cy bezpo�rednio nad sob� 14 �awic, daj�cych razem warstw� do 50 st�p grub�. Rokiem 1861 otworzono now� kopalni� w�gla na pok�adzie, przez J�zefa Cieszkowskiego, by�ego naczelnika tych kopal�, wy�ledzon� w roku 1846; przeznaczon� do zasilania swym w�glem przyleg�ych piec�w Huty Bankowej. Kiedy inne warsty w�gla naszego z ma�ym upadem 10 do 14, prawie zatem poziomo, ci�gn� si�, warstwa Cieszkowskiego zaczyna si� do�� spadzisto, dochodz�c 30 do 40. W zamiarze korzystania z ogromnych pok�ad�w w�gli w tej kopalni, na samym jej brzegu zbudowano tu w roku 1826 hut� cynkow�, a drug� w roku 1827. Pr�cz tych dw�ch hut w tej�e samej linii stoi budynek, gdzie mufle i ceg�� ogniotrwa�� wyrabiaj�, a w tyle piece rumfordzkie i p�omienne do pra�enia galmanu s�u��ce. P�milowa przestrze� rozdziela koloni� Reden od Huty Bankowej, zt�d nazwanej, �e za administracyi banku polskiego powsta�a, kt�ej wielkie piece stan�y w roku 1839; po�o�one one s� na po�owie zdrogi miedzy kopalniami Reden i Ksawery, z kt�rych ten materya� kolejami �elaznemi do hut jest dowo�ony. W roku 1875 przez specyalist�w dokonane wyliczenie zamo�no�ci d�browskich kopal� w�gla kamiennego wskazuje, �e kopalnia Ksawery pod B�dzinem ma pud�w 114480000, kopalnia Nowa 56478000, kopalnia �ab�cki 27918000, kopalnia Cieszkowski 5009400, kopalnia Reden pod D�brow� 125922000, kopalnia Tadeusz (w Strzy�owicach) 35736000: razem otworzone kopalnie pud�w 410628000. Odwody na nowe otworzy� si� maj�ce: odw�d 1(kopalnia Ksawery) pud�w 792000000; 2 (kopanie Nowa, �abecki i cz�� Cieszkowski) 834000000; 3 (z kopalni Cieszkowski) 852000000; 4 (z kopalni� Reden i pok�adem Szuman) 516000000; 5 (b�dzi�skie pole) 36000000; 8 (Tadeusz) 60000000; 9 (przed�u�enie Redena i pok�ad Staszyc) 96000000: razem pud�w 3510000000; dodawszy kopalnie otwarte jak wy�ej 410628000, w og�le pud�w 3920628000. Licz�c na korzec po 6 i p� pud�w, wyniesie korcy 603173000. Wymienione wy�ej kopalnie: Ksawery, Nowa, �ab�cki i Cieszkowski s� nabyte przez prywatne towarzystwo, reprezentowane przez bank francusko-w�oski;Reden za� i Tadeusz pozostaj� w�asnosci� rz�du. W braku �wie�szych danych co do produkcyi, kt�ych nie mogli�my z miejsca otrzyma�, dajemy dla przyk��du ze sprawozda� drukowanych w dziennikach, ze 2 kopalnie: Ksawery i �ab�cki w roku 1877 dostarczy�y 5,108,177 pud�w w�gla, przyczem by�y zaj�te 3 maszyny wyci�gowe, 2 wodoci�gowe i 938 robotnik�w (608 m�czyzn, 140 kobiet, 190 dzieci). Kopalnie Plemiannikowa, Rozenkampfa i banku franko-w�oskiego 1878 roku doby�y 12,427,129 pud�w w�gla; pracowa�o 5 maszyn o sile 152 koni, 6 pomp, 336 koni, 576 g�rnik�w, 781 pomocnik�w. W D�browie G�rniczej i bli�szej okolicy znajduj� si� nast�puj�ce fabryki i kopalnie w�gli: Reden, Cieszkowski, �ab�cki, Nowo �ab�cki, Ksawery, Koszelew, Pary�, Hieronim, Szuman, Miko�aj, Zofia, Maciej, Jan, Wsiewo�od, Kazimierz. W wielu z wymienionych kopal� znajduj� si� tak�e nad pok�adem w�gla, pok�ady rudy �elaznej. Fabryki: 1) Huta bankowa, obecnie nale��ca do kompanii francusko-w�oskiej, w kt�rej znajduj� si� wielkie piece do otrzymywania surowizny, fabryka stali, szyn stalowych i �elaza. 2) Warsztaty mechaniczne wyrob�w �elaznycj towarzystwa prywatnego "Syrena". 3) Fabryka ceg�y i przyrz�d�w ogniotrwa�ych Lesieckiego i sp. 4) Gisernia odlew�w �elaznych kuchennych Schein i sp. 5) Fabryka drutu, gwo�dzi i �a�cuch�w M Laskier i sp. 6) Huty cynkowe, w�asno�� rz�dowa, z kt�rych cynk w sztabach przewozi si� do walcowni w S�awkowie. 7) Fabryka ceg�y ogniotrwa�ej i zwyczajnej prasowanej oraz rur glinianych glazurowanych J. Piechulek. Fabryka stali i szyn dostarcza szyn dla drogi warszawsko-wiede�skiej i dr�g rosyjskich. Machina do walcowania szyn jest o sile 500 koni. Stal wyrabia si� wed�ug systemu Martensa. Rudy dostarcza w ca�osci kopalnia Szymon, o 2 mile odleg�a, a g�ownie przychodzi ona z W�gier. Piec do topienia rudy ma miech parowy o sile 300 koni. Fabryka ta obecnie w r�ku p Verdie i sp. zatrudnia 1,100 ludzi. Co do liczby domost i mieszka�c�w D�browy, to tak�e cyfr dok�adnych poda� nie mo�emy, bo dane, nawet urz�dowe. lecz z r�nych �r�de�, wielce si� r�ni� jedne od drugich. To tylko pewna, �e ludno�� ta szybko wzrasta (oko�o 6000). Wed�ug urz�dowego spisu miejscowo�ci guberni piotrkowskiej osada D�browa ma 637 m. gruntu w�o�cia�skiego, fabrycznego i zarz�du g�rniczego. | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | _ | | |
| | | GO�ON�G [](#D�BROWA g�rnicza) | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM II ( 1881 ) | Wie� i osada g�rnicza, powiat b�dzi�ski, gmina olkusko-siewierska, parafia Go�on�g. Le�y na wynios�o�ci 982 st�p nad poziomem morza, o 7 wiorst na p�noc od B�dzina, przy drodze bitej z D�browy g�rniczej do Siewierza, na lewo od linii drogi �elaznej warszawsko-wiede�skiej, pomi�dzy Z�bkowicami a Sosnowicami. Posiada ko�ci� parafialny murowany, z 1675 roku, fundacyi Andrzeja Trzebnickiego biskupa krakowskiego, urz�d gminy, dom przytu�ku dla kalek i starc�w. Znajduj� si� tutaj bogate kopalnie w�gla kamiennego. W 1877 roku w szybach "Zofia" i "Miko�aj" pracowa�o 430 m�czyzn, 241 kobiet, 129 dzieci, przy pomocy 4 maszyn. Wydobyto 2,244,799 pud�w w�gla; kopalnia Miko�aj, w kt�rej bez maszyn parowych pracowa�o 118 m�czyzn, 25 kobiet, 45 dzieci, wyda�a 810126 pud�w. W promieniu p�torawiorstowym od Go�onoga le�y 8 wsi: Babie�an (12 dom�w), Krasowa (15 dom�w), Laski (50 dom�w), Niwiska (27 dom�w), Piek�o (20 dom�w), Starawie� (16 dom�w) i Zaj�c (18 dom�w). Licz� one razem 197 dom�w, 1866 mieszka�c�w, 2244 morgi ziemi w�oscia�skiej, w tem 1084 morgi ornej roli. W 1827 roku by�o tu 127 dom�w i 919 mieszka�c�w. Go�on�g nale�a� do d�br biskupstwa krakowskiego. Oko�o Go�onoga znaleziono w spodnich warstwach formacyi w�glowej szcz�tki mi�czak�w morskich. Na wsch�d od Go�onoga porfir felzytowy, jedyne miejsce gdzie spostrze�ono w Kr�lestwie Polskim ska�� wybuchow� plutoniczn� (Trejdosiewicz). | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM XV -2 ( 1902 ) | Wie� i osada g�rnicza, powiat b�dzi�ski. Posiada stacy� drogi �elaznej iwangrodzko-d�browieckiej, zarz�d le�nictwa olkuskiego. Za czas�w D�ugosza by�a to wie� biskup�w krakowskich, mia�a 11 �an�w km., 2 zagrody. Dawa�a biskupom dziesi�cin� warto�ci do 8 grzywn. Nale�a�a do parafii w S�awkowie. | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | _ | | |
| | | B��D�W | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM I ( 1880 ) | Wie� rz�dowa, nad rzek� Bia�� Przemsz�, powiat b�dzi�ski, gmina �osie�, parafia Niegowonice, na lewo od drogi bitej z D�browy g�rniczej do Olkusza. W 1827 roku by�o tu 27 dom�w i 193 mieszka�c�w, obecnie 49 dom�w, 314 mieszka�c�w i 366 morg ziemi w�o�cia�skiej. | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | _ | | |
| | | CHECH��WKA | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM I ( 1880 ) | Chech��wka lub Hech��wka, wie� powiat b�dzi�ski, nale��ca do d�br Zag�rze, po�o�ona przy drodze bitej od tej�e wsi Zag�rze do D�browy g�rniczej. W�asno�� niemieckich poddanych, sukcesor�w p. Gustawa Kramsty. Gmina G�rnicza, parafia Zag�rze. Rozleg�o�� grunt�w dworskich morg 31, dom�w dworskich murowanych 7, w tej liczbie koszar na mieszkania robotnik�w 6, drewnianych 4. Ludno�ci czasowej 345. Posiada kopalnie w�gla kamiennego. Na pok�adzie Uekskul (od nazwiska by�ego cz�onka rady administracyjnej w latach 1856/8 barona Uekskul) kopalnia Wilhelm z wychodem zachodnio-p�nocnym. G��boko�� do w�gli 210 st�p. Grubo�� pok�adu 8 st�p, upad 22 stopnie. W�giel �redniej twardo�ci, szyb�w dwa, machiny parowe: poci�gowa 1 o sile 25 koni i dobywalna 1 o sile 10 koni. W roku 1879 wydobyto w�gla pud�w 2,440,399, co wynosi korcy 375,400. Zatrudnia robotnik�w: g�rnik�w 80, pomocnik�w 100. Kopalnia Ignacy, w niej 5 pok�ad�w pod sob�, ka�dy do 3 stopy grubo�ci, i sz�sty pod niemi na 4 stopy, z w�glem wyborowym, upad zachodnio-p�nocny. Do ostatniego pok�adu 230 st�p g��boko�ci, upad 20 stopni, szyb�w 6. W roku 1879 wydobyto w�gla pud�w 362,785, co czyni korcy 55,800. Kopalnia ta obecnie nieczynna i machiny parowe dotychczasowe rozebrane, a ustawiane s� przewiezione z kopalni Edward pod Niwk�: Wodoci�gowa o sile 47 koni i dobywalna o sile 55 koni, z zamiarem dobicia si� do g��bszego pok�adu Reden, rozci�gaj�cego si� od rz�dowej kopalni tego� nazwiska w D�browie, znakomicie grubego i dobry w�giel wydaj�cego, W blisko�ci kopalni Ignacy, na po�udnie od tej�e, huta cynku, Paulina zwana, mieszcz�ca 20 piec�w. Posiada maszyn parowych 3, z si�� 24 koni. Wytapia galman dowo�ony z kopalni pod Boles�awiem za S�awkowem, o 23 wiorsty odleg�ej, u�ywaj�c w�gla z miejscowych kopal� a cz�ciowo i z dowozu z kopal� w Niwce. Rok 1879 wyprodukowano cynku 85201 pud�w. | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM VII ( 1886 ) | Paulina - huta cynkowa na obszarze wsi Chech��wka, powiat b�dzi�ski. | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | _ | | |
| | | KSAWERY | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM IV ( 1883 ) | Kolonia i kopalnia, powiat b�dzi�ski, gmina G�rnicza, parafia B�dzin. Kolonia ma 18 domostw, 232 mieszka�c�w i 3 morgi ziemi, zak�ad g�rniczy 1 dom, 8 mieszka�c�w, 15 morg, w�asno�� rz�dowa. Obecnie D�browa G�rnicza. | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | _ | | |
| | | REDEN | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM IX ( 1888 ) | Osada g�rnicza, kopalnia i pok�ad w�glowy, w powiecie b�dzi�skim. Osada i kopalnia le�a w gminie G�rniczej, parafia B�dzin, odleg�os� 1 1/2 mili od B�dzina, ma szko�� pocz�tkow�. 182 domy, 1630 mieszka�c�w, 80 morg�w w�o�cia�skich i 163 morgi ziemi rz�dowej. Stanowi w�a�ciwie cz�� wielkiej osady g�rniczej, zwanej D�browa. Le�y w dolinie rzeki Bogoryi, o p� mili od Huty Bankowej, tak�e wchodz�cej w sk�ad D�browy. Dobywanie w�gla w tem miejscu rozpocz�o si� ju� oko�o 1786 roku. Dobywano �rednio po 20,000 korcy rocznie. Za rz�d�w pruskich rozpocz�to prawid�ow� eksploatacj� i wtedy przy kopalni powsta�a osada, kt�rej dano nazwisko �wczesnego dyrektora g�rnictwa Redena. Czynn� by�a do 1806 roku. Za kr�lestwa polskiego kopalnia ta zostawa�a jako w�asno�� rz�dowa pod administracj� zarz�du g�rniczego. Po�ary w 1860 i 1865 roku sprawia�y wielkie spustoszenia i przerwa�y roboty. Nazwa kopalni nadan� zosta�a tak�e najwa�niejszemu pok�adowi w�gla kamiennego w polsko-szl�skiem w�glowem zag��biu. Pofa�dowane warstwy tego zag��bia tworz� na powierzchni mi�dzy D�brow� a Sielcami tak zwan� nieck� a miedzy Sielcami a Modrzejowem siod�o. Z licznych warstw zag��bia pierwszorz�dne znaczenie ma pok�ad siegaj�cy do 18 metr�w grubo�ci. Liczne ale cie�sze i mniej dobre jako�ciowo pok�ady, le��ce powy�ej tej warstwy, zwane s� g�rnemi a nizsze dolnemi, odno�nie do pok�adu Reden. P�nocne skrzyd�o pok�adu wyst�puje najdalej na zachodzie w Wojkowicach Komornych i Grod�cu, ma ono tu do 7,5 metra grubo�ci, przy lekkim pochyleniu po�udniowem. Urywa si� on nagle na granicy Grd�ca i wyst�puje ponownie powy�ej B�dzina, pomi�dzy szos� grodzieck� a Brzozowicami, przy grubo�ci do 8 metr�w. Na wsch�d od Brzozowic uskok poprzeczny zwraza pok�ad w g�r�, tak �e jego wychodnia wyst�puje dopiero w D�browie, w kolonii Ksawery. Cz�� t� eksploatowa�a dawniej kopalnia rz�dowa Ksawery, a obecnie towarzystwo francuskie w kopalni Koszelew i Barbara. Grubo�� si�ga tu do 14 metr�w, pochylenie po�udniowe pod k�tem 6 stopni do 8 stopni. Na wschodnim kra�cu hut cynkowych nowy uskok przerzuca pok�ad na d� ku kopalni Pary�, a nast�pnie ku kopalni Cieszkowski, gdzie grubo�� warstwy 18 metr�w, przy upadzie 50 stopni. Ta ostatnia kopalnia po po�arze w 1873 roku zatopiona, jest dot�d bezczynn�, podobnie jak i przyleg�a rz�dowa kopalnia Reden, kt�rej w�giel zaledwo w dziesi�tej cz�ci wyczerpany zosta�. Kilkakrotnie po�ary zatamowa�y dost�p do znacznej cz�ci pola kopalnianego. Nowy uskok prowadzi warstw� w�glow� na g��bszym poziomie ku Zag�rzu, gdzie istnieje kopalnia Ignacy (Kramsty). Przy �redniej grubo�ci do 15 metr�w upad si�ga 30 stopni. W lesie na wsch�d od Zag�rza odkryto niedawno wychodnie tego pok�adu, podniesionego tu przez uskok. Odbudowuj� si� one obecnie w odkrywce. Ten sam pok�ad zasila kopalni� Kazimierz. Wychodnie Redenu nie s� u znane, lecz szybem dosi�gni�to najg��bszego poziomu tego pok�adu na 240 metrach pod powierzchni�. Grubo�� warstwy zmienna od 6 metr�w (wschodni uskok) do 15 metr�w (cz�� zachodnia). Dalej na wsch�d istnieje zalana obecnie kopalnia Feliks I i we wsi Niemce Feliks II, gdzie pok�ad ma do 7 metr�w grubo�ci, przy upadzie 30 metr�w. Jest to najdalszy znany dot�d wschodni kraniec p�nocnego ciagu Redenu. By� mo�e, i� pok�ady w Sierczy (powiat chrzanowski w Galicyi) s� dalszym ci�giem. Wychodnie p�nocnego skrzyd�a Redenu przedstawiaj� uk�ad schodkowy, wywo�any przesuwaniem si� ci�g�em ku p�nocy, przy stopniowem obni�aniu si� poziomu, z godn� uwagi regularnosci�. Po�udniowe skrzyd�o Redenu, z upadem p�nocnym, ci�gnie si� od Czeladzi przez Milowice, Sosnowiec i Sielec do Dand�wki. Pok�ad ten rozszczepia si� (w Sielcu) na dwa, a dalej (Milowice i Czelad�) na trzy oddzielne warstwy, odleg�e od siebie 15 do 50 metr�w. Upad p�nocny wynosi w Sielcu 30 stopni do 45 stopni. Istniej� tu kopalnie: Ludwigschoffnung i Fanny. W Milowicach kopalnia Wiktor wyrobi�a ju� pierwszy pok�ad a drugi zostaje w odbudowie. W Czeladzi istniej� dwie kopalnie: Saturn (ks. Hohenlohe) i Ernest Micha� (Societe Anonyme). Pierwszy pok�ad ma grubo�ci 4 metry, drugi 7 metr�w, trzeci przesz�o 8 metr�w. Ostatnie skrzyd�o Redenu z upadem po�udniowym zajmuje niewielk� stopsunkowo przestrze� pomi�dzy Modrzejowem a Niwk�. G�rny poziom tej cz�ci ko�o Modrzejowa, na obszarze koncessyi hr. Renarda, jest zalany od 1881 roku, za to w Niwce kopalnie: Jerzy, Karol i Edward (Gustaw von Kramsty) odbudowuj� spiesznie bardzo pok�ad maj�cy do 10 metr�w grubo�ci, przy s�abym upadzie. Wielka regularno�� pok�adu i silny strop piaskowcowy u�atwiaj� prac�, zt�d kopalnie te dostarczaj� obecnie prawie 1/3 ca�ej produkcyi w�gla w kr�lestwie. Og�lny zas�b w�gla w pok�adzie Reden wynosi do 700 milion�w tonn (tonna = 1000 kgr. = 10 korcom). Wydobyto dot�d 45 milion�w tonn. Pok�ady g�rne i dolne zwieraj� oko�o miliarda tonn. Przy zdwojowej produkcyi zapas ten mo�e starczy� na 400 lat. | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | _ | | |
| | | STRZEMIESZYCE | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM XI ( 1890 ) | Strzemieszyce Wielkie i Strzemieszyce Ma�e, w XV wieku Strmyeschycze major i minor, w 1490 roku Strzemesznycza, a 1581 roku Strumieszice, dwie wsi nad rzek� Rak�wk� (dop�yw Przemszy), powiat b�dzi�ski, gmina Olkusko-Siewierska, parafia Go�on�g. Le�� �r�d wy�yny olkusko-szl�skiej, w punkcie przeci�cia si� drogi �elaznej warszawsko-wiede�skiej z drog� �elazn� d�browieck� i z drog� bit� ��cz�c� Olkusz z B�dzinem. Posiadaj� stacy� drogi �elaznej wiede�skiej (odleg�ej 280 wiorst od Warszawy), stacy� drogi �elaznej d�browieckiej (odleg�ej 12 wiorst od S�awkowa, 6 wiorst od D�browy). S� tu dwie szko�y pocz�tkowe, kopalnie galmanu (Anna), piec wapienny, pok�ady wapienia i w�gla. Strzemieszyce Wielkie wraz ze wsiami: Grabocin (27 dom�w), Ostrowy (10 dom�w), Jasinie (49 dom�w), Sulno (19 dom�w), kolonoi� Jamki (10 dom�w), Zastawie (6 dom�w) maj� 224 domy i 1840 mieszka�c�w, 281 morgi (1728 m�rg ornej). Strzemieszyce Ma�e ze wsiami: Kard�bie (19 dom�w), Zakowie (23 domy) i kolonia Lip�wka (9 dom�w), maj� 148 dom�w, 1340 mieszka�c�w, 1746 morgi (1161 ornej). W 1827 roku Strzemieszyce Wielkie mia�y 144 domy, 922 mieszka�c�w; Strzemieszyce Ma�e 85 dom�w, 486 mieszka�c�w. W 1827 roku wystawiono przy drodze ze S�awkowa do Strzemieszyc p��czk� galmanu, kt�ra oko�o 1850 roku wydawa�a rocznie do 20,000 korcy galmanu 14 do 16 %, wydobywanego z kopalni Anna. W po�owie XV wieku wsie Strzemieszyce Wielkie i Ma�e, w parafii S�awk�wm by�y w�asnosci� biskup�w krakowskich. Strzemieszyce Wielkie mia�y 16 �an�w kmiecych i 1 zagrod�, daj�cych dziesi�cin�, warto�ci 10 grzywien biskupowi. So�tys p�aci� za dziesi�cin� 2 fertony. Strzemieszyce Ma�e mia�y 18 �an�w, karczm�, �any sot�ysie, dajace dziesi�cin� warto�ci 20 grzywien. (D�ugosz, L.B., II 187). Wed�g reg, pob. powiatu krakowskiego z roku 1490 wie� Strzemiesznica major mia�a: 11 �an�w. W roku 1581 we wsi Strzemieszyce (parafia S�awk�w) biskup krakowski p�aci od 15 �an�w kmiecych, 2 zagr�d z rol�, 12 zagr�d bez roli, 2 komnaty z byd�em, 1 komnata bez byd�a, 1/4 roli, 1 so�tysi. Wed�ug reg. pob. powiatu proszowskiego z roku 1490 wie� Strzemieszyce Ma�e, w parafi Jaworzno, mia�a 11 �an�w; w roku 1581 wie� Strzemieszyce (parafia S�awk�w), biskup krakowski p�aci od 16 �an�w kmiecych, 1 so�tysi, 4 komory z byd�em, 5 kom�r bez byd�a, 4 rzemie�lnik�w. | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | _ | | |
| | | SULNO | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM XI ( 1890 ) | Wie� w�o�cia�ska, powiat b�dzi�ski, gmina olkusko-siewierska; ma 19 dom�w, 145 mieszka�c�w; obecnie Strzemieszyce. | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | _ | | |
| | | TUCZNOBABA | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM XII ( 1892 ) | Tucznobaba albo Tucznababa, wie� i osada le�na, powiat b�dzi�ski, gmina �osie�, parafia Chruszczobr�d; wie� ma 57 dom�w, 443 mieszka�c�w, 1147 morgi; osada le�na 1 dom, 16 morg dworskich; karczma 1 dom, 3 mieszka�c�w. W 1827 roku by�o 40 dom�w, 272 mieszka�c�w. W roku 1879 odkryto tu obfity pok�ad galmanu. W po�owie XV wieku wie� Tucznobaba w parafi S�awk�w, w�asno�� biskup�w krakowskich, mia�a 13 �an�w kmiecych, z kt�rych p�acono dziesi�ciny 8 szerokich czeskich groszy biskupom krakowskim. By�y tam 4 �any so�tysie; 2 sam uprawia�, 2 obsadzi� kmie�mi, z nich p�acono dziesi�ciny 8 groszy pleanowi s�awkowskiemu. Wed�ug reg pob. pow. proszowskiego z roku 1581 wie� Tuczna Baba, w parafi Chruszczobr�d, w�asnos� biskupa krakowsiego, mia�a 6 �an�w kmiecich, 4 zagrody bez roli, 2 komory z byd�em, �wier� roli karczm,. 1 �an so�tysi, dud� ubogiego, kt�ry si� uczy gra�. | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | _ | | |
| | | UJEJSCE | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM XII ( 1892 ) | W XV wieku Uyeszdzecz i Uyezdzecz, wie� kolonia i folwark nad rzek� Czarn� Przemsz�, powiat b�dzi�ski, gmina i parafia Wojkowice Ko�cielne, odleg�e 10 wiorst od B�dzina, przy drodze z D�browy G�rniczej do Siewierza; wie� 89 dom�w, 635 mieszka�c�w, 982 morgi; kolonia 2 domy, 16 mieszka�c�w, 33 morgi; folwark 8 dom�w, 1046 m�rg dworskich; karczma 1 dom, 2 morgi. W 1827 roku 78 dom�w, 448 mieszka�c�w. We wsi szko�a pocz�tkowa, na folwarku piec wapienny, suszarnia nasion le�nych, plantacya morwy. Dobra Ujejsce (w�asnos� Kramst�w) sk�ada�y si� r. 1875 z folwarku Ujejsce i Wygi�z�w, rozl. morg 2807: Folwark Ujejsce grunty orne i ogrody morg 221, �ak morg 107, pastwisk morg 202, lasu morg 1636, zaro�li morg 48, w osadach morg 157, wody morg 1, nieu�ytk�w morg 17; budynk�w murowanych 10,drewnianych 13; folwark Wygie�z�w ornych i ogrod�w morg 198, ��k morg 5, wody morga 1, nieu�ytk�w morg 5; las nieurz�dzony. Wie� Ujejsce os. 113, morg 1181; wie� Wygie�z�w os. 17, morg 198. W po�owie XV wieku wie� Ujezdziecz Bli�szy, w�asnos� Mateusza, Andrzeja i Miko�aja herbu Nowina, mia�a 2 �any km., daj�ce dziesi�cin� plebanowi w Siewierzu a kolend� plebanowi w Wojkowicach. Cz�� Ujezdziecz Dalszy, w�asnos� Stanis�awa i Jana Grabowskich, mia�a 4 �any km. i folwarki, daj�ce te� dziesi�cin� do Siewierza a kolend� do Wojkowic. Obie cz�ci p�aci�y �wi�topietrze. | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | _ | | |
| | | Z�BKOWICE [](#G�RNICZA gmina) | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM XIV ( 1895 ) | Wie� i osada nad rzek� Trzebiczk�. Powiat b�dzi�ski, gmina olkusko-siewierska, parafia Go�on�g. Na obszarze wsi stacya drogi �elaznej warszawsko-wiede�skiej, odleg�o�� 275 wiorst od Warszawy. Od stacyi idzie osobna odnoga drogi �elaznej do Sosnowca i Katowic, maj�c 16 wiorst d�ugo�ci. Na obszarze Z�bkowic znajduj� si� pok�ady rudy �elaznej. Wie� ma 56 dom�wm 626 mieszka�c�w, 714 morgi; osada stacyjna 7 dom�w, 12 morg; obszar dworski 136 morgi. W 1827 roku wie� rz�dowa Z�bkowice w parafi Go�on�g, mia�a 40 dom�w, 227 mieszka�c�w. W po�owie XV wieku wie� biskup�w krakowskich, ma 7 �an�w kmiecych, daj�cych dziesi�cin�, warto�ci do 7 grzywien. D�ugosz podaje dwa opisy tej wsi, raz w parafi Chruszczobr�d, drugi raz w parafi S�awk�w. W roku 1581 biskup krakowski p�aci tu od 6 �an�w kmiecych, 2 zagr�d z rol�, 3 zagr�d bez roli, 1 komory bez byd�a, 1 �anu so�tysowego. Pierwszy wielki piec za�o�yli tu w 1725 roku biskupi krakowscy. | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | _ | | |
| | | G�RNICZA gmina | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM II ( 1881 ) | G�rnicza gmina nale�y do s�du gminnego okr�gu I w D�browie g�rniczej, gdzie te� i stacya pocztowa, obejmuje ona niewielki obszar 152 m�rg, na kt�rym mie�ci si� osada D�browa g�rnicza i przyleg�e do niej kopalnie i zak�ady fabryczne (sta�ych mieszka�c�w 3000, niesta�ych do 4000), kt�rych wyliczenie obecne pod D�browa. | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | _ | | |
| | | BOGORYA (POGORIA) [](#G�RNICZA gmina)[](#BIA�A PRZEMSZA) | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM VIII ( 1887 ) | Pogorya (Bogorya), osada nad rzek� Bogory� albo Strachowiec, powiat b�dzi�ski, gmina Olkusko-Siewierska, parafia Siewierz, ma 1 dom, 4 mieszka�c�w, 48 morgi ziemi dworskiej. | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM XI ( 1890 ) | Strachowiec (Pogoria) - Nazwa dawana niekiedy rzeczce Bogorya w powiecie b�dzi�skim. | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | _ | | |
| | | BIA�A PRZEMSZA [](#CZARNA PRZEMSZA) | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM I ( 1880 ) | Rzeka, bierze pocz�tek za �r�de� za osad� Wolbromiem w powiecie olkuskim. Dwa strumienie, jeden z pod �obzowa, drugi z pod Por�by g�rnej, po��czywszy si�, tworz� t� rzek�, kt�ra, p�yn�c naprz�d w kierunku po�udniowo-zachodnim, zwraca si� pod Chrz�stowicami ku p�nocy, dalej na Go�czowice, B��d�w do Okradzionowa, w kierunku zachodnim, odt�d za S�awk�w i Maczki w kierunku prawie zupe�nie po�udniowym, a zt�d, stanowi�c granic� kraju od Galicyi, p�ynie w kierunku zachodnim ku Niwce, gdzie �aczy si� z Czarn� Przemsz� w samym punkcie zej�cia si� granic Kr�lestwa Polskiego, Galicyi i Szl�ska. Rzeka ta ma �r�d�a w opoce wapiennej; p�yn�c na gruncie bardzo piaszczystym, koryto swoje zanosi piaskiem. Zasilana z obu stron zdrojami, prawie nigdy w ca�ym swoim nie zamarza biegu. D�uga 52 wiorsty, z tych 13 p�ynie granic�. Pod S�awkowem znajduje si� na niej most, a drugi kolei �elaznej na samej granicy kraju, murowany, sklepiony, maj�cy 212 1/2 st�p w swietle. Do Bia�ej Przemszy wpadaj�: z prawego brzegu: struga z pod Domaniewic, p�ynie przez Bydlin i Cie�lin, ma uj�cie pod Go�czowicami; struga z pod Rodak�w i Rycz�wka; z pod Jeziorowic, ��k i Niegowonic ma�e strugi po��czone, pod wsi� �azy; struga z pod Strzemieszyc i Warsawa, kt�ra p�ynie przez Por�bk� i Klimont�w i wpada niedaleko uj�cia. Z lewego brzegu: struga z b�ot wolbromskich; rzeczka Bia�a, wyp�ywaj�ca z pod wielkich przeno�nych piask�w, wpada pod Ku�niczk� now�; struga z lasu bukowego; rzeczka Sztolnia, wyp�ywaj�ca z pod �urady i Niesuwic, p�ynie po samym piasku oko�o Starczynwa i wpada pod wsi� Bobrek; rzeka Jaworznik, wpada ju� w krakowskiem, prawie przy samej kolei �elaznej. | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | _ | | |
| | | CZARNA PRZEMSZA [](#BIA�A PRZEMSZA)[](#PRZEMYS� METALURGICZNY) | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM VI ( 1885 ) | Mas�onica (Przemsza) Rzeka w powiecie b�dzi�skim, poczyna si� na granicy z powiatem olkuskim, pod Ogrodzie�cem, p�ynie ku zachodowi przez Ku�nic� Mas�o�sk� i pod m�ynek Kudziela niedaleko Turzy, wpada z lewego brzegu do Czarnej Przemszy. D�uga na 8 wiorst. W�a�ciwie stanowi pocz�tek tej ostatniej. | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM VII ( 1886 ) | Mas�onica (Przemsza) Dolina �r�d kt�rej le�y osada Ogrodzieniec otoczona jest od p�nocy, wschodu i po�udnio-wschodu skalistemi, bezle�nemi wzniesieniami, od zachodu za� ciagnie si� ni�szy lesisty obszar, stanowi�cy naturalny zbiornik w�d sp�ywaj�cych z wy�yny. Zt�d wyp�ywaj� strumienie, z kt�rych po�aczenia powstaje Czarna Przemsza (obecnie Mas�onica). | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM IX ( 1888 ) | Czarna Przemsza, Przemsza Czarna, u D�ugosza Przemscha, rzeka, bierze pocz�tek z p�nocnej pochy�o�ci olkuskiego p�askowzg�rza, o 3 wiorsty a p�noc od Ogrodzie�ca, pod wsi� Bzowem, w pobli�u �r�de� Warty. �rednie wzniesienie okolicy dochodzi 1400 st�p a w pobli�u Bzowa, w stronie p�nocno-wschodniej wznosi si� wzg�rze do 1582 st�p. Przybrawszy kierunek zachodni i p�ynie Przemsza ko�o folwarku Jordan�wki, po za kt�rym wchodzi w lesisty piaszczysty obszar na p�noc od wsi Rokitna (w powiecie b�dzi�skim) i tu ��czy si� z kilku strumieni, prowadz�cymi wody ze stok�w zachodnich wy�yny miedzy Ogrodzie�cem a Bzowem i wody las�w rokitnia�skich. Pod��aj�c w kierunku zachodnio-p�nocnym dochodzi do Turza, tu przyjmuje z lewego brzegu rzeczk� Mas�onin� i skr�ca na p�noc. O kilka wiorstw na po�udnie od Turzy skr�ca ku zachodowi i d��y dolin� wy��obion� przez wody sp�ywaj�ce tak z p�nocnych stok�w centralnego terasu wy�yny, jak i z pochylaj�cego si� ku po�udniowi obszaru p�nocnej cz�ci powiatu. P�ynie przez Por�b� Mrzyg�odzk�, Dziechciarze, Krzemied�, maj�c z prawej strony bezle�ny, piaszczysty a z lewej przewa�nie lesisty obszar. �ysa G�ra, wznosz�ca si� nad brzegiem rzeki miedzy Krzemied� a Siewierzem, si�ga tylko 1120 st�p n.p.m.. Przyj�wszy z prawego brzegu do�� znaczny dop�yw strumieni z pod Niwki, �elis�awic i Pinczyc (Mapa sztabu generalnego XXI C zwie dop�yw z pod Pinczyc, Bia�a Przemsza) a z lewego brzegu poni�ej Siewierza rzek� Mitr�g�, skr�ca ku po�udniowi, pomi�dzy wspomnian� �ys� G�r� z lewego a wsi� Piwoni� z prawego brzegu. Za Siewierzem przybiera zachodni i po�udniowo-zachodni kierunek, tworzy liczne zakr�ty, wymijaj�c wynio�lejsze obszary wy�yny, si�gaj�c tu do 1000 st�p miejscami. Pod Przeczycami rozszerza si� dolina rzeki, kt�a a� do wsi �agisza przybiera kierunek po�udniowy. Mi�dzy Wojkowicami, Z�bkowicami i �agisz� dolina Przemszy rozszerza si� w lesisty i podmok�y obszar, z kt�rego wody z cz�ci wschodniej prowadzi do Przemszy rzeczka Trzebyczka, uchodz�ca z lewego brzegu poni�ej Przeczowa i Bogorya, uchodz�ca pod Gzichowem. Te dwie rzeczki p�yn�ce niemal r�wnolegle i uchodz�ce w trzywiorstwowej odleg�o�ci, wytwarza�y na lewym brzegu Przemszy obszar b�otny miedzy Przeczowem, Piek�em, Go�onogiem, D�brow�. Od wsi �agisza Przemsza skr�ca ku zachodowi, dosi�ga B�dzina i pod��a ku po�udniowi dolin�, kt�r� przeprowadzono lini� drogi �elaznej warszawsko-wiede�skiej (odnoga do Sosnowic). Trzy razy przerzyna tor kolejowy, raz na g��wnej linii (pod Sielcami) a dwa razy na odnogach fabrycznych. Na po�udnie od Sielc dosiega granicy Modrzejowa, tworz�c na przestrzeni oko�o 6 wiorst lini� graniczn� i na po�udnie od Niwki przyjmuje z lewego brzegu Bia�� Przemsz� w punkcie zbiegu granic kr�lestwa polskiego, Galicyi i Szl�zka, nast�pnie p�ynie granic� Galicyi i Szl�zka Pruskiego i pod Gorzowem (powiat chrzanowski), niedaleko O�wiecimia, wpada do Wis�y z lewego brzegu. W Galicyi przyjmuje drobne dop�ywy: Katowick� Wod� (od Katowic), W�wolnic�, Ponikwicz i Smierdzionk�. D�ugo�� biegu w obr�bie kr�lestwa wynosi oko�o 56 wiorstw, a na granicy Galicyi 22 wiorsty (23-25 kilometr�w). W 1818 roku zamierzano usprawni� cz�� od B�dzina do uj�cia Bia�ej Przemszy. Na trzech ostatnich milach sp�awiaj� na Przemszy w Galicyi drewno i w�giel kamienny. Opis Przemszy poda� te� Wolski w Dzienniku Powszechnym 1862 roku No 98. | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM XIII ( 1893 ) | Naprzeciw So�y wpada do Wis�y z lewej strony Czarna Przemsza. Jest to pierwsza wi�ksza rzeka, jak� Wis�a przyjmuje z lewej strony; ma ona kierunek z p�nocy ku po�udniu. �r�d�a jej znajduj� si� pod wsi� Bzowem (powiat olkuski), niedaleko �r�de� Warty (system Odry) a ponizej Gorzowa uchodzi do Wis�y. Od uj�cia Brynicy stanowi granic� polityczn� miedzy Szl�skiem pruskim a kr�lestwem polskiem. Do Czarnej Przemszy wpada z lewej strony Bia�a Przemsza, kt�rej �r�d�a przytykaj� do �r�de� Pilicy, z prawej za� strony Brynica, kt�rej �r�d�a zbli�aj� si� do Ma�apanwi (system Odry); stanowi ona tak�e granic� polityczn� mi�dzy Szl�skiem i kr�lestwem polskiem a� do uj�cia do Przemszy. Czarna Przemsza od po�owy swego biegu jest ju� sp�awna dla galar�w. | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | _ | | |
| | | PRZEMYS� METALURGICZNY [](#CZARNA PRZEMSZA)[](#PRZEMYS� WYDOBYWCZY) | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM III ( 1882 ) | Huta Bankowa Kolonia w�o�cia�ska nad rzek� Czarn� Przemsz�, powiat b�dzi�ski, gmina G�rnicza, parafia B�dzin. Budowa tej huty rozpocz�ta by�a jeszcze przez bank polski w roku 1855 i sz�a bez przerwy do 1875 roku; w roku za� 1876 wydzia� g�rnictwa sprzeda� Hut� bankow� oficerowi rosyjskiej wojennej marynarki, kapitanowi 1-ej rangi Plemiannikowi i p�kownikowi lejbgwardyi Kisenkampfowi, kt�rzy oddali eksploatacy� kopal� towarzystwu akcyjnemu francusko-w�oskiego banku, a dla zak�adu Huta bankowa, za�o�one zosta�o towarzystwo z kapita�em 6.300.000 frank�w pod firm� "Societe Anonyme des forges et Acierie de Huta Bankowa". Towarzystwo bezimienne dla wyrobu �elaza i stali "Huta bankowa" rozpocz�o swoj� dzia�alnos� w listopadzie 1877 roku i wzi�o si� zaraz do uprz�tni�cia starych maszyn i budowy odlewni stali; w 1878 roku ju� takowa by�a czynna. Odlewnia posiada 8 piec�w systemu Siemens-Martin'a, kt�re produkuj� na dob� oko�o 1400 pud�w stali; w jesieni 1878 roku uko�czon� zosta�a walcownia rels�w, poruszana maszyn� o sile 600 koni parowych. Produkcya walcowni wynosi oko�o 600 sztuk rels�w dziennie. W tym samym czasie zbudowano 10 piec�w pudlowych, dwa piece kopulowe dla odlew�w z surowcu i warsztaty mechaniczne. Stare, stawiane jeszcze przez Bank Polski, wielkie piece zburzono i 1879 rozpocz�to budow� nowego wielkiego pieca, kt�ry sko�czono w lutym 1880 roku. Pierwszych dni marca 1880 roku wielki piec zosta� puszczony w bieg i idzie do dnia dzisiejszego bez przerwy. Jest on bez zaprzeczenia jednym z najwi�kszych piec�w nie tylko w kr�leswtwie polskiem ale i w cesarstwie. Dla wp�dzenia w piec powietrza postawiono sprowadzon� z Belgii z Seraing wertykaln� maszyn� maszyn� wiatrow� o sile 350 koni parowych. Powietrze wp�dzone do wielkiego pieca, ogrzewa si� za pomoc� gaz�w z wielkiego pieca odprowadzanychspecyalnym przyrz�dem Longena do piec�w ogrzewalnych temi� gazami; r�wnie� opalaj� i kot�y parowe. Wielki piec produkuje okoo 4000 pud�w surowcu dziennie; produkcya ta w razie potrzeby mo�e by� zwi�kszona do 6000 pud�w dziennie. W roku 1880 rozpocz�to budow� walcowni dla wyrobu �elaza handlowego i stali na resory. Dzi� produkcya walcowni dochodzi do 3000 pud�w dziennie. W og�le huta produkuje wszystkie swoje wyroby z surowizny wytapianej na miejscu i rud dostawianych z kopal� okolicznych, w�asno�ci� towarzystwa b�d�cych. Huta zatrudnia oko�o 1500 robotnik�w, tak w samej hucie jak i w kopalniach rud �elaznych, wyp�ata miesi�czna kt�rym wraz z dostaw� rudy wynosi oko�o 50,000 rs. Na czele instytucyi stoi administrator rodem francuz p. Eugeniusz Verdie, cz�� biura techniczna i administracyjna sk�ada si� z in�ynier�w i urz�dnik�w polak�w i francuz�w. | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM III ( 1882 ) | Huta Syrena Jest te� w pobli�u D�browy Huta Syrena, w�asno�� pp, Ostrowskiego, Kosobudzkiego i Bagi�skiego, wystawiona w roku 1879 dla wyrobu odlew�w z zagranicznej i krajowej surowizny. Niewielka ta fabryka sk�ada si� z dw�ch cz�ci: z odlewni i warsztat�w mechanicznych. W odlewni znajduje si� piec kopu�owy z wetylatoren Roots'a do wp�dzania do� powietrza. Rocznie przygotowuje do 20,000 pud�w odlew�w (w roku 1880 - 20000 pud�w). Ilo�� ta jednakowo� z czasem pewnie si� zdwoi a mo�e nawet i potroi, gdy� stawiaj� jeszcze drugi piec. Robotnik�w w tej fabryce pracuje oko�o 60. G��wnym zarz�dzaj�cym jest pan Bagi�ski, opr�cz kt�rego jest jeszcze dw�ch in�enier�w i jeden buchalter, kasyer. | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM VII ( 1886 ) | Huta PaulinaHuta cynkowa na obszarze wsi Chech��wka, powiat b�dzi�ski. | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM XIII ( 1887 ) | Przemys� w Polsce - Hutnictwo Fabrykacy� stali w roku 1883 zajmowa�y si� dwa zak�ady: jeden na Nowej Pradze wpod Warszaw� o 4 piecach systemu Bessemera, drugi w Hucie Bankowej w powiecie bedzinskim, o 8 piecach systemu Martinsa. W roku 1883 fabryki te wyrobi�y: stali 3,434,834 pudy i szyn 2,081,382 pudy (w czem Nowa Praga stali 2,752,562 i szyn 1,618,138 pud�w, reszt� Huta Bankowa). | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM XIII ( 1887 ) | Przemys� w Polsce - Kopalnie galmanu Kopalnie galmanu czyli rudy cynkowej w roku 1883 znajdowa�o si� w powiecie olkuskim: 3 rz�dowe i jedna prywatna, w powiecie bedzi�skim 2 rz�dowe i 2 prywatne. Pierwsze wydoby�y galmanu 4,949,497 pudy. drugie 135,150 pud�w. Ale z hut cynkowych 3 tylko w powiecie b�dzinskim by�y czynne i dostarczy�y cynku 223,825 pudy (w roku 1882 - 272,799 pudy). Chwilowy ten ubytek produkcyi cynku przypisa� nale�y konjunkturom handlowym, dkutkiem kt�rych znajdiwa�o si� w stagnacyi najwi�ksza huta cynkowa spadkobierc�w Kramsty. W roku 1880 produkcya og�lna w hutach kr�lestwa dosi�ga�a ju� 417,000 pud�w. | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | _ | | |
| | | PRZEMYS� WYDOBYWCZY [](#PRZEMYS� METALURGICZNY)[](#PRZEMYS� MECHANICZNY) | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM IV ( 1883 ) | Galman i kopalnie W powiatach olkuskim i b�dzi�skim, kt�re tworz� po�udniowo-zachodni k�t Kr�lestwa polskiego i granicz� z Galicy� i G�rnym Szl�zkiem, formacya wapienia muszlowego ma wielkie znaczenie pod zgl�dem g�rniczym, poniewa� zawiera obfite zapasy rud cynkowych, b�yszczu o�owianego i rud �elaza. Z rud cynkowych napotykaj� j� tam nast�puj�ce: galman, krzemian cynku, dolomit zawieraj�cy cynk (tak zwany czerwony galman), zawieraj�cy cynk wapie� (bia�y galman), i szczeg�lnie zawierajacye cynk brunatne �elaziaki. Kopalnie galmanu ci�gn� si� od Siewierza przez Strzemieszyce, S�awk�w, Bukowno i Starczyn�w do miasta Olkusza, gdzie si� znajduj� si� najbogatsze kopalnie galmanu. Galman znajduje si� w posaci gniazd i zy�ek, przecinaj�cych dolomit we wszystkich kierunkach, liczba kt�rych przy podstawie powieksza si�, i ska�a tu nieznacznie przechodzi w jednolity galman. ... Galman eksploatowany w Kr�lestwie Polskim nie jest bogaty w cynk, jak to �wiadcz� dane o ilo�ci cynku w rudach dobywanych w rz�dowych kopalniach: Barbara oko�o 8,24 %, Anna (oko�o wsi Strzemieszyce ) od 9,15 do 10,5 %, Ulises i Jerzy (oko�o Olkusza) 14 %. Galman dobywa si� albo robot� odkrywkow�, albo te� male�kimi szybikami, przebitymi niedaleko jeden od drugiego. Podziemne roboty nie s� zbyt regularne, ale w kierunku swoim zd��aj� za pok�adami zawierajacymi galman, tak �e w tych miejscach, gdzie gniazda galmanu s� szersze tam i chodniki robi� szersze i wy�sze, tak ze miejscami one przechodz� w prawdziwe kamery. Z powodu znacznego nap�ywu podziemnych w�d, eksploatacya ogranicza si� tylko na wierzchniej cz�ci pok�ad�w. Z niekt�rych danych mo�na wnosi�, �e dolne cz�ci pok�ad�w, znajduj�ce si� pod powierzchni� w�d gruntowych, s� znacznie bogatsze w galman, w skutek czego obecnie ju� si� prowadz� roboty oko�o osuszania kopal� pod kierunkiem tw�rcy projektu in�eniera Kosi�sksiego. ... Cze�� galmanu, kt�ra si� dobywa w rz�dowych kopalniach, idzie na rz�dow� hut� cynkow� pod B�dzinem. | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM IV ( 1883 ) | Kopalnia Ksawery Kolonia i kopalnia, powiat b�dzi�ski, gmina G�rnicza, parafia B�dzin. Kolonia ma 18 domostw, 232 mieszka�c�w i 3 morgi ziemi, zak�ad g�rniczy 1 dom, 8 mieszka�c�w, 15 morg, w�asno�� rz�dowa. Obecnie D�browa G�rnicza. | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM V ( 1884 ) | Kopalnia Andrzej Ludwigshoffnung (niem) albo Andrzej, kopalnia w�gla kamiennego i osada g�rnicza nad rzek� Czarna Przemsza, powiat b�dzi�ski, gmina G�rnicza. Ma 11 dom�w, 255 mieszka�c�w, 42 morgi. W�asnos� Renarda i hrabiny Eulenburg. | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM VIII ( 1887 ) | Pok�ady w�glowe i kopalnie DG Wedug sprawozdania zarz�du g�rniczego w D�browie z 1873 roku pojedy�cze pok�ady w�gla, w kt�rych w�wczas by�y prowadzone kopalnie, posiada�y grubo�ci: "Cieszkowski" 54,6 st�p angielskich z upadem 44 stopni, "Ksawery" 44 stopy angielskie z upadem 12 stopni, "Nowy" 40,6 stopni angielskich z upadem 18 stopni, "�ab�cki" 35 st�p angielskich z upadem 44 stopni, "Reden" 31,5 st�p angielskich z upadem 8 stopni, "Staszyc" 7 st�p angielskich z upadem 8 stopni, "Hieronim" 7 st�p angielskich z upadem 8 stopni i "Szumann" 3,5 st�p angielskich z upadem 8 stopni. Pok�adem jest tu po wi�kszej cz�ci glina �upkowa, a stropem czyli nak�adem piaskowiec. | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM XIII ( 1893 ) | Przemys� w Polsce - G�rnictwo Podczas gdy w roku 1876 z kopalni prywatnych i istniej�cych w�wczas skarbowych wydobyto w�gla kamiennego 27,387,660 pud�w, produkcya w�gla kamiennego w samem zag�ebiu d�browskiem nad granic� Szl�ska w roku 1885 dosi�g�a 108,075,009 pud�w, a ponadto w�gla brunatnego z kopalni "Joanna" pod Por�b� Mrzyg�odzk� wydobyto 1,207,488 pud�w. Najznaczniejszymi mi�dzy kopalniami w�gla kamiennego w kr�lestwie by�y: dwie kopalnie spadkobierc�w Kramsty: "Jerzy" i "Ignacy", kt�re same w roku 1885 wydosta�y 38,349,360 pud�w. Dalej trzy kopalnie d�browskie, niegdy� rz�dowe, a obecnie eksploatowane przez towarzystwo franko-w�oskie, z produkcy� w roku 1885 na 20,453,720 pud�w; mi�dzy niemi szczeg�ln� wydajnosci� odznacza si� w ostatnich latach dopiero ju� przez prywatne towarzystwo odkryta a z ka�dym rokiem wy�sz� produkcya okazuj�ca kopalnia "Pary�", kt�ra w roku 1885 wyda�a ju� 13,136,672 pudy. Zaznaczy� tu nale�y, �e towarzystwo franko-w�oskie, pierwsze do naszego kopalnictwa w�glowego, wmiejsce dotychczas powszechnie stosowanego systemu tak zwanego "rabunkowego", wprowadzi�o ulepszony system "podsadki", kt�ry dok�adniej dospala wyzyskiwa� pok�ad w�gla. Trzecie miejsce w produkcyi w�gla zajmuje pi�� kopalni hrabiostwa Renard�w (w pobli�u wsi Sielce i Strzy�owice, na ghranicy Szl�ska), z produkcy� (w 1885 roku) 15,027,818 pud�w. Czwarte z rz�du s� cztery kopalnie Warszawskiego Towarzystwa kopalni w�gla, z og�ln� produkcj� (1885) 12,103,552 pudy. | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM XIII ( 1893 ) | Przemys� w Polsce - G�rnictwo rud �elaza Miedzy g�rniczemi zak�adami �elaznemi w kr�lestwie g��wne miejsce zajmuj� obecnie: "Huta Bankowa", w powiecie b�dzi�skim, zak�ad Starachowickie w opatowskim, zak�ady rz�dowe w Rejowie, Bzinie, Mroczkowie i Mostkach; zak�ady prywaatne: Chlewiska, Blizin i Ruda Malenicka w guberni radomskiej. | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM XIII ( 1893 ) | Przemys� w Polsce - Kopalnie galmanu Kopalnie galmanu czyli rudy cynkowej w roku 1883 znajdowa�o si� w powiecie olkuskim: 3 rz�dowe i jedna prywatna, w powiecie bedzi�skim 2 rz�dowe i 2 prywatne. Pierwsze wydoby�y galmanu 4,949,497 pudy. drugie 135,150 pud�w. Ale z hut cynkowych 3 tylko w powiecie b�dzinskim by�y czynne i dostarczy�y cynku 223,825 pudy (w roku 1882 - 272,799 pudy). Chwilowy ten ubytek produkcyi cynku przypisa� nale�y konjunkturom handlowym, dkutkiem kt�rych znajdiwa�o si� w stagnacyi najwi�ksza huta cynkowa spadkobierc�w Kramsty. W roku 1880 produkcya og�lna w hutach kr�lestwa dosi�ga�a ju� 417,000 pud�w. | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | _ | | |
| | | PRZEMYS� MECHANICZNY [](#PRZEMYS� WYDOBYWCZY) | | |
| | S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich TOM I ( 1880 ) | Warsztaty Mechaniczne wyrob�w �elaznych towarzystwa prywatnego "Syrena". | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | _ | | |
| | | WYDAWNICTWO [](#PRZEMYS� MECHANICZNY)[
](#SGKP z 1880 r.) | | |
| | 
| S�ownik geograficzny Kr�lestwa Polskiego i innych kraj�w s�owia�skich 
TOM I ( 1880 ) TOM II ( 1881 ) TOM III ( 1882 ) TOM IV ( 1883 ) TOM V ( 1884 ) TOM VI ( 1885 ) TOM VII ( 1886 ) TOM VIII ( 1887 ) TOM IX ( 1888 ) TOM X ( 1889 ) TOM XI ( 1890 ) TOM XII ( 1892 ) TOM XIII ( 1893 ) TOM XIV ( 1895 ) TOM XV-1 ( 1900 ) TOM XV-2 ( 1902 ) ================================================ S�OWNIK GEOGRAFICZNY KR�LESTWA POLSKIEGO I INNYCH KRAJ�W S�OWIA�SKICH WYDANY Pod Redakcy� Filipa Sulimierskiego, redaktora W�drowca, magistra nauk fizyczno-matematycznych b. Szko�y G��wnej Warszawskiej. Bronis�awa Chlebowskiego, magistra nauk filologiczno-historycznych b. Szko�y G��wnej Warszawskiej.. W�adys�awa Walewskiego, obywatela ziemskiego, kandydata nauk dyplomatycznych uniwersytetu dorpackiego. Sk�ad G��wny w Redakcyi W�drowca, ulica Nowy �wiat Nr. 59. TOM I WARSZAWA. NAK�ADEM FILIPA SULIMIERSKIEGO i W�ADYS�AWA WALEWSKIEGO Druk "WIEKU" Nowy-�wiat Nr. 59. - 1880. ================
Dozwolieno Cienzuroju Warszawa, 28 Najabrja 1879 goda. ================================================ S�OWNIK GEOGRAFICZNY KR�LESTWA POLSKIEGO I INNYCH KRAJ�W S�OWIA�SKICH WYDANY Pod Redakcy� Bronis�awa Chlebowskiego, PRZY WSPӣUDZIALE OD PO�OWY TOMU VI. J�zefa Krzywickiego, WED�UG PLANU Filipa Sulimierskiego, NAK�ADEM W�adys�awa Walewskiego, do ko�ca tomu X Od tomu XI z zasi�ku Kasy pomocy dla os�b pracuj�cych na polu naukowem imienia D-ra Mianowskiego TOM XV - I WARSZAWA. Druk "WIEKU" Nowy-�wiat Nr. 61. - 1900. ================
Dozwolieno Cienzuroju Warszawa, 14-go fiewrala 1900 goda. ================================================ S�OWNIK GEOGRAFICZNY KR�LESTWA POLSKIEGO I INNYCH KRAJ�W S�OWIA�SKICH WYDANY Pod Redakcy� Bronis�awa Chlebowskiego, PRZY WSPӣUDZIALE OD PO�OWY TOMU VI. J�zefa Krzywickiego, WED�UG PLANU Filipa Sulimierskiego, NAK�ADEM W�adys�awa Walewskiego, do ko�ca tomu X Od tomu XI z zasi�ku Kasy pomocy dla os�b pracuj�cych na polu naukowem imienia D-ra Mianowskiego. - Sk�ad G��wny w Ksi�garni Gobethnera i Wolffa. TOM XV - II WARSZAWA. Druk "WIEKU" Nowy-�wiat Nr. 61. - 1902. ================
Dozwolieno Cienzuroju Warszawa, 5 Marta 1902 goda. ================================================ | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | | |
aktualizacja: �roda, 12 listopad 2008. [
](spis.htm#^ TOP ^)
[](#SGKP z 1880 r.)
Wszystkie prawa zastrze�one. Kopiowanie i powielanie wy��cznie za zezwoleniem autora.