Konfederacja warszawska (original) (raw)

Konfederacja warszawska, 28.I.1573

My Rady koronne, duchowne i �wieckie i Rycerstwo wszytko i stany insze jednej a nierozdzielnej R. P. z Wielkiej i Ma�ej Polski, Wielkiego Ksi�stwa Litewskiego, Kijowa, Wo�ynia, Podliasza, z ziemie Ruskiej, Pruskiej, Pomorskiej, Zmodzkiej, Liffianczkiej i miasta koronne.

Oznajmujemy wszytkim wobec komu nale�y ad perpetuam rei memoriam: i� pod tym niebezpiecznym czasem bez kr�la pana zwierzchniego mieszkaj�c, starali�my si� o to wszyscy pilnie na zje�dzie Warszewskim, jakoby�my przyk�adem przodk�w swych, sami mi�dzy sob� pok�j, sprawiedliwo��, porz�dek i obron� R. P. zatrzyma� i zachowa� mogli. Przeto� statecznym i jednostajnym zezwoleniem i �wi�tym przyrzeczeniem sobie to wszyscy spoinie imieniem wszytkiej R. P. obiecujemy i obowi�zujemy si� pod wiar�, poczciwo�ci� i sumieniem naszym: Naprz�d, �adnego rozerwania mi�dzy sob� nie czyni�, ani dysmembracyjej �adnej dopu�ci�, jako w jednej nierozdzielnej R. P., ani jedna cz�� bez drugiej pana sobie obiera�, ani factionibus privatis z nizkiem narabia�, ale pod�ug miejsca i czasu tu naznaczonego zjacha� si� do gromady koronnej i spoinie a spokojnie ten akt electionis. pod�ug wolej Bo�ej do skutku s�usznego przywie��, a inaczej na �adnego pana nie pozwala�, jedno z takow� pewn� a mianowit� umow�: i� nam pierwej prawa wszytkie, przywileje i wolno�ci nasze, kt�re s� i kt�re mu podamy post electionem, poprzysi�c ma. A mianowicie to poprzysi�c: pok�j pospolity mi�dzy rozerwanemi i r�nemi lud�mi w wierze i w nabo�e�stwie zachowywa� i nas za granice koronne nigdy nie ci�gn�� �adnem obyczajem, ani pro�b� kr�lewsk� sw�, ani solucione quinque mar-carum super hastam, ani ruszenia pospolitego, bez uchwa�y sejmowej czyni�.

Przeto� powsta� przeciwko ka�demu takiemu obiecujemy, ktoby abo miejsca i czasy inne do electiej sobie obiera� i sk�ada�, albo tumultowa� na electiej chcia�, albo lud s�u�ebny priyatim przymowa�, albo electiej owej zgodnie od wszytkich conclusae sprzeciwia� si� �mia�. A i� w R. P. naszej jest dissidium niema�e in causa religionis christianae, zabiegaj�c temu, aby si� z tej przyczyny mi�dzy lud�mi seditio jaka szkodliwa nie wcz�a, kt�r� po inszych kr�lestwach ja�nie widzimy, obiecujemy to sobie spoinie pro nobis et successoribus nostris in perpetuum sub vinculo iuramenti, fide, honore et conscientiis nostris, i� kt�rzy jeste�my dissidentes de religione, pok�j mi�dzy sob� zachowa� a dla r�nej wiary i odmiany w ko�cielech krwie nie przelewa�, ani si� penowa� confiscatione-bonorum, poczciwo�ci�, carceribus et exilio, i zwierzchno�ci �adnej, ani urz�dowi do takowego progressu �adnym sposobem nie pomaga�; i owszem, gdzieby j� kto przelewa� chcia� ex ista causa, zastawia� si� o to wszyscy b�dziem powinni, cho�by te� za pretekstem dekretu, albo za post�pkiem jakiem s�dowym, ktoby to czyni� chcia�.

Wszak�e przez t� confederati� nasz� zwierzchno�ci �adnej pan�w nad poddanemi ich, tak pan�w duchownych jako i �wieckich y nie derogujemy i pos�usze�stwa �adnego poddanych przeciwko panom ich nie psujemy;" i owszem je�liby takowa licentia gdzie by�a sub praetextu religionis, tedy jako zaw�dy by�o, b�dzie wolno i teraz ka�demu panu poddanego swego niepos�usznego tam in spirituali-bus quam in saecularibus pod�ug rozumienia swego skara�. Aby wszytkie beneficia iuris patronatus regii praelaturarum ecciesiastica-rum jako arcybiskupstw, biskupstw i inszych wszelakich beneficyj, by�y dawane nie inszym, jedno rzymskiego ko�cio�a klerykom, indi-genis Polonis iuxta statutum. A beneficja ko�cio��w greckich - ludziom tej�e greckiej wiary dawane by� maj�. A i� to do pokoja wiele nale�y, aby differentiae inter status hamowane by�y, a mi�dzy stanem duchownem i �wieckiem jest niema�a differentia de rebus politicis temporalibus, obiecujemy wszytkie ty mi�dzy sob� componere na blisko przysz�em sejmie electionis.

Sprawiedliwo�ci porz�dek taki w mocy zachowujemy, jaki sobie kt�re wojew�dztwo doma spoinie postanowi�o, albo jeszcze postanowi zgodnie, tak�e i oko�o obrony potrzebnej zamk�w pogranicznych.

Kto�kolwiek si� komu o pewny d�ug zapisa� i do grodu firma inscriptione odpowieda� si� podda� dobrowolnie b�d� przed �mierci�, albo ju� i po �mierci kr�lewskiej, takowy ka�dy pod�ug zapisu swego niechaj progresanm iuris usitatum cierpi. A panowie starostowie b�d� powinni vigore huius generalis confederationis sine omni diiatione iuxta usitatam formam s�dzi�, odprawowa�, egzekwowa� takowe kausy opr�cz tych wojew�dztw, kt�re sobie formam sprawiedliwo�ci i egzekucyej specialem postanowili sub interregno, abo jeszcze postanowi� maj�. Inscriptiones wszelakie et resignationes bonorum perpetuas coram authenticis actis factas et fiendas sub interregno, spoinom tej konfederacyej zezwoleniem umacniamy, aby sub interregno, pocz�wszy od dnia �mierci kr�lewskiej, nikomu in progressibus iuris fatalia, abo praescriptio nie szkodzi�a napotym do sprawiedliwo�ci jego. Tak�e, kt�rzy mieli terminum brania pieni�dzy na przesz�e gody, abo na nowe lato, abo na jaki czas ju� przesz�y: ci wszyscy, aby byli powinni bra� swe pieni�dze na pirwsze s�dy - dali Pan B�g po obraniu nowego kr�la - albo na pierwsze le�enie ksi�g.

Obiecujemy te� to sobie, �e na electia naznaczon� jad�c i na miejscu b�d�c i do domu si� rozje�d�aj�c, gwa�tu �adnego ludziom i sami mi�dzy sob� czyni� nie b�dziemy.

Te wszytkie rzeczy obiecujemy sobie i na potomki swe chowa� statecznie i trzyma� sub fide, honore et conscientiis nostris. A ktoby si� temu sprzeciwia� chcia� i pok�j a porz�dek pospolity psowa�, contra talem omnes consurgemus in eius destructionem. A dla lepszej pewno�ci tych wszytkich opisanych rzeczy przy�o�yli�my piecz�ci swe do tego i r�koma w�asnemi podpisali.

Actum Warschoviae in convocatione Regni generali, vigesima octava mensis Januarii, Anno Domini millesimo quingentesimo septuagesimo tertio.

Teodor Wierzbowski, Jak�b Ucha�ski, Warszawa, 1895, rozdz. IX; Wac�aw Sobieski, Nienawi�� wyznaniowa t�um�w za rz�d�w Zygmunta III, Warszawa 1902.
S. Kot Humanizm i Reformacja, Lw�w 1927 r., s. 424 - 427