M. Taha Boyalık | Istanbul 29 Mayis University (original) (raw)

BOOKS by M. Taha Boyalık

ARTICLES by M. Taha Boyalık

Nazariyat, 2024

Ḥaydar al-Harawī (d. 825/after 1427) was a significant scholar from Khorasan who migrated to the ... more Ḥaydar al-Harawī (d. 825/after 1427) was a significant scholar from Khorasan who migrated to the Ottoman lands. A distinguished student of al-Taftazanī, he earned high regard from Mehmed I and received patronage from him. al-Harawī dedicated his commentary on al-Zamakhsharī's al-Kashshāf to Mehmed I with exaggerated expressions of praise and provided significant details about his biography in the introduction of the work. After spending many years in Ottoman lands, al-Harawī established contact with Shahrukh, the son of Timur. He rewrote the introduction of Sharḥ al-Kashshāf and dedicated the work to Shahrukh. This new patronage relationship is evident in the second version of the introduction, where not only the dedication part but also the content was rearranged concerning the new patron's identity. Important biographical details not found in the first version are included in the second version, making it a crucial source for al-Harawī's biography. This article brings the second version of the introduction to light for the first time, constructing al-Harawī's biography by compiling information from both versions. While no specific dates are provided in either version, the duration of al-Harawi's stay in certain cities is mentioned. Gaps in the narrative were filled based on historical events, allowing for accurate dating of approximately forty years of al-Harawī's life, from Sarakhs through Shiraz, Tabriz, Shirvan, Bursa, Edirne, and back to Khorasan. This comprehensive overview sheds light on the relationship between scholars and rulers, the influence of political developments on scholarly life, and the intellectual world of a scholar dedicated to the pursuit of knowledge.

Nazariyât, 2024

Haydar el-Herevî Horasan'dan Osmanlı topraklarına gelen önemli âlimlerdendir. Teftâzânî'nin şeçki... more Haydar el-Herevî Horasan'dan Osmanlı topraklarına gelen önemli âlimlerdendir. Teftâzânî'nin şeçkin bir talebesi olan bu âlim I. Mehmed'ten büyük saygı görerek onun tarafından himaye edilmiştir. Herevî, Zemahşerî'nin el-Keşşâf'ı üzerine yazdığı şerhi büyük övgü ifadeleriyle I. Mehmed'e ithaf etmiş, ithafın yer aldığı mukaddimede hayat hikayesiyle ilgili önemli ayrıntılar vermiştir. Osmanlı topraklarında geçirdiği uzun yıllar sonra Timur'un oğlu Şahruh ile irtibat kuran Herevî, el-Keşşâf şerhi mukaddimesini tekrardan kaleme alarak aynı eseri bu sefer Şahruh'a ithaf etmiştir. Herevî'nin bu yeni patronaj ilişkisi mukaddimenin ikinci versiyonundan öğrenilmektedir. İkinci versiyonda sadece ithaf kısmı değiştirilmemiş, yeni haminin kimliğiyle irtibatlı olarak muhteva da yeniden kurgulanmıştır. İlk versiyonda bulunmayan önemli biyografik ayrıntılar ikinci versiyonda yer almaktadır. Mukaddimenin iki versiyonu Herevî biyografisinin neredeyse yegâne kaynağıdır. Bu makalede mukaddimenin ikinci versiyonu ilk defa gün yüzüne çıkarılmış ve her iki versiyonda verilen bilgiler bir araya getirilerek Herevî'nin biyografisi inşa edilmiştir. İki versiyonda herhangi bir tarih verilmemiş, sadece bazı şehirlerdeki ikamet süreleri belirtilmiştir. Biyografi inşa edilirken anlatıda oluşan boşluklar tarihi olaylardan hareketle doldurulmuş ve tarihlendirme yapılmıştır. Bahsedilen olaylar, yapılan nitelemeler ve verilen ikamet süreleri itibara alınarak Herevî'nin hayatının yaklaşık kırk yıllık bölümü tam olarak tarihlendirilmiş, Serahs'tan başlayarak sırasıyla Şîraz, Tebriz, Şirvan, Bursa, Edirne ve tekrar Horasan'a uzanan yıllara dair bütünlüklü bir tablo ortaya konulmuştur. Bu hayat hikayesi ulema-sultan ilişkileri, siyasî gelişmelerin ilim hayatına yansımaları ve hayatını ilim yolculuklarında geçiren bir âlimin zihin dünyası hakkında eşsiz bilgiler sunmaktadır.

Nazariyat, 2019

Al-Zamakhsharī's al-Kashshāf is one of the most influential works in the history of tafsīr (Qur'ā... more Al-Zamakhsharī's al-Kashshāf is one of the most influential works in the history of tafsīr (Qur'ānic exegesis). Its terse style, laconically reflecting the accumulation of previous tafsīrs, and success in applying maʿānī methodology to the entire Qur'an caused this work to stand out. However, it only symbolizes the fraction of the science of Qur'anic exegesis during the muta'ākhkhirīn period. As the literature from the seventh/ thirteenth century onward, whenever this period's significant scholars aspired to contribute to this field by using its methodology, instead of reconciling themselves to it, they preferred to write annotations on it, as well as al-Bayḍāwī's Anwār al-tanzīl, to prevent themselves from replication. Among those who did so is Quṭb al-Dīn al-Rāzī, whose Sharḥ Mushkilāt al-Kashshāf annotated the main text via linguistic and balāgha, such as ishtiqāq, ṣarf, naḥw, maʿānī, bayān, and badī'. He pointed out subjects related to religion and reason in the main text whenever he considered it appropriate to do so. This work's linguistic and literary aspects become more apparent because the discussion's subject is a tafsīr text that contains a linguistic and literary content. Al-Rāzī's goal is to expound upon the text's Muʿtazilī views, rather than to criticize them. His annotation is one of the most influential and frequently cited works in the field's sharḥ and ḥāshiya traditions. After him, important annotators took into consideration and discussed his views. In their discussions, one regard see Al-Rāzī's annotation as a source of those discussions. Given its status, al-Kashshāf deserves to be called the constitutive work of these two traditions in ʿilm al-tafsīr (the science of tafsīr). This article reveals this work's constitutive feature and provides information about its content and methodology.

Nazariyat, 2019

Öz: Zemahşerî'nin el-Keşşâf'ı tefsir tarihinin en etkili eserlerindendir. el-Keşşâf'ın veciz üslu... more Öz: Zemahşerî'nin el-Keşşâf'ı tefsir tarihinin en etkili eserlerindendir. el-Keşşâf'ın veciz üslubu, önceki tefsir birikimini özlü bir şekilde yansıtması ve meânî yöntemini Kur'an'a başından sonuna kadar başarılı bir şekilde uygulaması, tefsirler arasında onu öne çıkarmıştır. Bu eser tefsir ilminin müteahhirîn dönemi için bir kırılma noktasını temsil etmektedir. Tefsir tarihinde şerh-haşiye yazıcılığı da el-Keşşâf ile yaygınlaşmıştır. VII/XIII. yüzyıl itibariyle müteahhirîn döneminin önemli âlimleri, tekrara düşmemek için, teliften ziyade el-Keşşâf veya aynı çizgideki Envârü't-tenzîl üzerine şerh yazmayı tercih ederek tefsir alanına katkı sağlamışlardır. Kutbüddin er-Râzî de el-Keşşâf'ı şerh eden âlimlerdendir. Bu makalede, Kutbüddin er-Râzî'nin Şerhu müşkilâti'l-Keşşâf adlı eserinin şerh-haşiye geleneğindeki kurucu rolüne işaret edilmekte ve eserin muhtevası ve yöntemi hakkında bilgi verilmektedir. Makalede ulaşılan verilere göre Râzî, ana metni ağırlıklı olarak iştikâk, sarf, nahiv, meânî, beyân ve bedî' gibi dil ve belagat ilimleri açısından şerh etmiş, dinî ve aklî ilimlerle ilgili meselelere ana metinde yeri geldikçe değinmiştir. Şerhte dilbilimsel ve edebi yönün fazlaca öne çıkmasının sebebi, konunun bir tefsir metni olması ve bu metnin de dil ve belagat açısından temayüz etmesidir. Râzî'nin bu şerhteki amacı eleştiriden ziyade açıklamadır. O, müellifin i'tizâlî görüşlerine de genelde eleştirel yaklaşmamış, bu görüşleri Mu'tezile açısından şerh etmekle yetinmiştir. Râzî'nin şerhi tefsir şerh-haşiye geleneğinin en etkili ve en fazla atıf alan eserlerindendir. Kutbüddin er-Râzî sonrasındaki önemli şârihler Râzî'nin şerhini itibara alarak onun görüşlerini tartışmışlardır. Şerh-haşiye geleneğindeki birçok tartışmanın kaynağında Râzî'nin şerhi bulunur. Ortaya çıkardığı etkiyle bu şerh, tefsir şerh-haşiye geleneğinin kurucu eserlerinden biri olarak anılmayı hak etmektedir.
Anahtar kelimeler: Tefsirin müteahhirîn dönemi, el-Keşşâf, el-Keşşâf şerhleri, Kutbüddin er-Râzî, Şerhu müşkilâti'l-Keşşâf.

Abstract: al-Zamakhsharī's work named al-Kashshāf is one of the most influential works of the history of tafsīr (Quranic exegesis). The terse style of al-Kashshāf, reflecting laconically the previous tafsīr accumulation, and the success in applying maʿānī methodology to the Quran from cover to cover highlighted al-Kashshāf among other tafsīr works. It is a milestone in the muta'akhkhirīn period of tafsīr. As from 7 th /13 th century, whenever the significant scholars of muta'akhkhirīn period aspired to contribute to the field of tafsīr by using the methodology in al-Kashshāf, instead of reconciling from it, they preferred to write annotations to al-Kashshāf and Anwār al-tanzīl in order to prevent themselves from replication. Quṭb al-Dīn al-Rāzī is one of the names who annotated al-Kashshaf. In this article, the constructive role of Quṭb al-Dīn al-Rāzī in the sharḥ and ḥāshiya tradition of al-Kashshaf is mentioned and information about the content and method of the book is given. According to the obtained-data in the article, al-Rāzī annotated the main text in terms of linguistics and balāgha (sciences of eloquence) such as ishtiqāq, ṣarf, naḥw, maʿānī, bayān, and badī'. Also, he touched on the issues related to religious and rational sciences in the main text. The reason why the linguistic and literary aspect of the work comes more into sight is because the subject of the discussion is a tafsīr text and this text covers a linguistic and literary content. The aim of al-Rāzī is more to expound the text, rather than being critical about it. Also, al-Rāzī usually does not criticises al-Zamakhsharī due to his Mutazilite views, instead al-Rāzī content himself by expounding those views. The annotation of al-Rāzī is one of the most influential and frequently cited works in the sharh and hashiya tradition of tafsīr. After Quṭb al-Dīn al-Rāzī, important annotators took into consideration and discussed his views. In the discussions in the sharh and hashiya tradition, one can find al-Rāzī's annotation as a source for those discussions. Due to this effective state, this annotation deserves to be called as the constitutive work of the tradition of sharḥ and ḥāshiya in 'ilm al-tafsīr (science of tafsīr).

Osmanlı Araştırmaları / The Journal of Ottoman Studies, 2019

Detection of Haydar al-Harawī’s Sharh al-Kashhāf dedicated to Mehmed I and the data presented in ... more Detection of Haydar al-Harawī’s Sharh al-Kashhāf dedicated to Mehmed I and the data presented in this work in the literature, biography and history

Burhān al-Dīn Haydar al-Harawī is one of the scholars invited from the East to the Ottoman lands during the foundation period of the Ottoman State. al-Harawī, who was reported to come to Bursa with the invitation of Sultan Mehmed I, came to prominence as a distinguished scholar in the ten-year time period he spent here and taught important Ottoman scholars. Although it is reported by biographers such as Tashkuprīzādah and Haji Khalīfah that al-Harawī wrote a gloss/sharh on al-Taftāzānī’s commentary on al-Kashshāf, the manuscripts of this work have not been determined until now. Thus, contemporary studies on al-Kashhāf literature in this regard have been satisfied with the information given in biographical sources. A manuscript of this work, which we identified as belonging to Haydar al-Harawī, reveals the place of al-Harawī in al-Kashhāf literature and besides that, it presents important data in the tafsīr glosses, al-Harawī’s biography and Ottoman history. In this article, after briefly mentioning the biography of al-Harawī, the discovered manuscript will be introduced and then the information contained in this work on literature, biography and history will be evaluated. During these evaluations, it will be especially mentioned that Haji Khalīfah uses this work as a source in many of the explanations he made.

Keywords: Haydar al-Harawī, Sharh al-Kashhāf, al-Kashhāf literature, Sultan Mehmed I, Haji Khalīfah, Bursa.

The Debate on the Nature of the Science of Tafsir in the Tradition of Sharhs and Hashiyas on al-Kashshaf

Abstract: The sharhs and hashiyahs written on al-Zamakhshari’s (d. 538/1144) al-Kashshāf formed a... more Abstract: The sharhs and hashiyahs written on al-Zamakhshari’s (d. 538/1144) al-Kashshāf formed an effective writing tradition and are connected to each other in terms of influence, quotation, rejection, objection, and answering. However, the commentators often provided explanations of the information related in the previous works without citing any specific author. Therefore, these relations can only become apparent via chronological and comparative analyses. This study examines these texts, which are mostly in manuscript form, both chronologically and comparatively in the context of the nature of the science of tafsīr. Al-Zamakhsharī explained his view on the nature of tafsīr in the introduction to his al-Kashshāf. This article, which presents a chronological study of the subsequent works in which these explanations were annotated, details how later scholars dealt with this subject. The selected section shows that the sharhs and hashiyahs do not reflect the widespread belief that such works were merely repetitions of each other, but that they were subjected to intense debates that matured over time. The following points are noted: There is no consensus on the definition of tafsīr, the critical approach is constantly in the foreground, and any serious study of the sharhs and hashiyahs on al-Kashshāf is only possible when one consults works of historical depth.

Keywords: The nature of the science of tafsīr, Definition of tafsīr, Tradition of sharhs and hashiyahs, Sharhs and hashiyahs on al-Kashshāf, the Mutaahhirīn period of İslamic thought.

Nazariyat, 2017

The sharhs and hashiyahs written on al-Zamakhshari’s (d. 538/1144) al-Kashshāf formed an effectiv... more The sharhs and hashiyahs written on al-Zamakhshari’s (d. 538/1144) al-Kashshāf formed an effective writing tradition and are connected to each other in terms of influence, quotation, rejection, objection, and answering. However, the commentators often provided explanations of the information related in the previous works without citing any specific author. Therefore, these relations can only become apparent via chronological and comparative analyses. This study examines these texts, which are mostly in manuscript form, both chronologically and comparatively in the context of the nature of the science of tafsīr. Al-Zamakhsharī explained his view on the nature of tafsīr in the introduction to his al-Kashshāf. This article, which presents a chronological study of the subsequent works in which these explanations were annotated, details how later scholars dealt with this subject. The selected section shows that the sharhs and hashiyahs do not reflect the widespread belief that such works were merely repetitions of each other, but that they were subjected to intense debates that matured over time. The following points are noted: There is no consensus on the definition of tafsīr, the critical approach is constantly in the foreground, and any serious study of the sharhs and hashiyahs on al-Kashshāf is only possible when one consults works of historical depth.

Keywords: The nature of the science of tafsīr, Definition of tafsīr, Tradition of sharhs and hashiyahs, Sharhs and hashiyahs on al-Kashshāf, the Mutaahhirīn period of İslamic thought.

Öz:
Güçlü bir yazım geleneği oluşturan el-Keşşâf şerh ve haşiyeleri iktibas, ihtisar, reddiye, itiraz, cevap gibi çeşitli formlarda birbirine bağlanmaktadır. Şârih ve muhaşşiler önceki eserlerle ilişkili açıklamalarını genellikle isim vermeksizin yapmışlardır. Bundan dolayı söz konusu ilişkiler ancak kronolojik ve mukayeseli incelemeler sonucunda açığa çıkarılabilmektedir. Bu çalışmada, çoğu yazma halinde olan el-Keşşâf şerh ve haşiyeleri, tefsir ilminin mahiyeti meselesi çerçevesinde, kronolojik ve mukayeseli olarak incelenmektedir. Zemahşerî tefsir ilminin mahiyetine dair açıklamalarını el-Keşşâf’ın girişinde yapmıştır. Makalede bu açıklamaların şerh edildiği eserler sırasıyla incelenerek, meselenin tarihsel süreç içerisinde nasıl ele alındığı ortaya konulmuştur. Seçilen kesit örnekliğinde, şerh ve haşiyelerin birbirinin tekrarı olduğu yönündeki yaygın kanaatin gerçeği yansıtmadığı, bilakis bu eserlerin süreç içerisinde olgunlaşan yoğun tartışmalara konu oldukları gösterilmiştir. Karşılaşılan tabloda, tefsir ilminin tanımı konusunda şârihler arasında bir mutabakata varılamadığı ve eleştirel yaklaşımın sürekli ön planda olduğu gözlenmektedir. Musannifek’in Molla Fenârî’ye yönelttiği eleştiriler özellikle dikkat çekmektedir. Bu çerçevede makale, el-Keşşâf şerh ve haşiyelerinin gerçek anlamda incelenmesinin ancak tarihsel derinliği olan çalışmalarla mümkün olduğunu da ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler: Tefsir ilminin mahiyeti, Tefsirin tanımı, şerh-haşiye geleneği, el-Keşşâf şerh ve haşiyeleri, İslam düşüncesinin müteahhirîn dönemi.

İslâm Araştırmaları Dergisi, 2018

Tefsir ilminde Zemahşerî’nin (ö. 538/1144) el-Keşşâf ’ından sonraki süreç, kelâm ilminde ise Gazz... more Tefsir ilminde Zemahşerî’nin (ö. 538/1144) el-Keşşâf ’ından sonraki süreç, kelâm ilminde ise Gazzâlî (ö. 505/1111) ve Fahreddin er-Râzî (ö. 606/1209) sonrası süreç müteahhirîn dönemi diye anılır. VI. (XII.) yüzyıl ve sonrasına tekabül eden bu dönemde Mu‘tezile mezhebi literatürü belirleme konusunda etkisini yitirmiş olsa da istisnaî olarak Mu‘tezile savunularına rastlanabilmektedir. İmâdüddin el-Yemenî’nin (ö. 750/1349) Tuhfetü’l-eşrâf adlı el-Keşşâf şerhindeki Mu‘tezile müdafaası da bunun bir örneğidir. Yemenî’nin bu şerhi, el-Keşşâf üzerine yazılan onlarca eser arasında Mu‘tezile yanlısı olması ile ayrışır. Görülebildiği kadarıyla el-Keşşâf şerh-hâşiye geleneğinin ana çizgisinde verilen eserler arasında
Mu‘tezile’nin benimsendiği ve savunulduğu ikinci bir eser bulunmamaktadır. Bu makalede, Yemenî’nin el-Keşşâf şerhi i‘tizâlî içeriği açısından incelenerek tefsirin ve kelâmın müteahhirîn döneminde ortaya konulan bir Mu‘tezile savunusu gözler önüne serilmekte, incelenen eserin, tefsir ve kelamın müteahhirîn döneminin aydınlatılması açısından önemli bir yerde durduğuna dikkat çekilmektedir.

Anahtar kelimeler: İmâdüddin el-Yemenî, Tuhfetü’l-eşrâf, el-Keşşâf şerh ve hâşiyeleri, Mu‘tezile savunusu, müteahhirîn dönemi.

İslâm Araştırmaları Dergisi,, 2017

On the Authorship of Sharh al-Kashshāf Attributed to Qutb al-Dīn al-Shīrāzī It remains unknown ... more On the Authorship of Sharh al-Kashshāf Attributed to Qutb al-Dīn al-Shīrāzī

It remains unknown whether Qutb al-Dīn al-Shīrāzī has a commentary (sharh/hāshiya) on al-Kashshāf among his more than twenty books. Library records related to this issue are far from reliable. The information provided by the classical sources do not produce a definitive opinion on the attribution of the book to Qutb al-Dīn. Contemporary researchers’ claims have only made the issue more intractable. While some have argued that al-Shīrāzī does not have such a work, others mistakenly attributed Hāshiya ‘ala’l-Kashshāf of Qutb al-Dīn al-Rāzī to al-Shīrāzī. This article will attempt to reach a definitive conclusion to this matter by examining library records, primary sources and the content of the single manuscript which very probably belongs to al-Shīrāzī. It will also analyze the book’s references, citations and sources.

Key words: Qutb al-Dīn al-Shīrāzī, Qutb al-Dīn al-Fālī, Qutb al-Dīn al-Rāzī, Sharh al-Kashhāf, Hāshiya on al-Kashshāf, Intisāf: Sharh al-Kashshāf, Nawāhid al-abkār.

İslâm Araştırmaları Dergisi, 2018

Kutbüddin eş-Şîrâzî'nin (ö. 710/1311) bir el-Keşşâf şerhi bulunup bulun-madığı meselesi tartışıla... more Kutbüddin eş-Şîrâzî'nin (ö. 710/1311) bir el-Keşşâf şerhi bulunup bulun-madığı meselesi tartışılagelmiştir. Bu konudaki mevcut verileri değerlendir-mek üzere yakın zamanda kaleme aldığımız "Kutbüddin eş-Şîrâzî'ye el-Keşşâf Şerhi Nispeti Meselesi" 1 adlı makalede mevcut yazma nüshalar, biyografik kaynaklar ve bu konuda açıklamaların yer aldığı birincil ve ikincil kaynaklar incelenerek bir sonuca ulaşmaya çalışılmıştı. O makalede, mevcut kaynak-ların ve biri hariç kütüphane kayıtlarındaki yazma nüshaların Şîrâzî'ye bir el-Keşşâf şerhi nispetini mümkün kılmadığı ortaya konulurken, Şîrâzî'ye nis-peti muhtemel tek nüshanın içeriğine dair incelemenin sonucunda, bunun Şîrâzî'ye ait el-Keşşâf şerhi olduğu güçlü bir ihtimal olarak değerlendirilmiş-ti. Fakat makalenin yazımından sonra elde edilen veriler, bu değerlendir-menin gözden geçirilmesi gerektiğini ortaya koymuştur. Ayrıca bu veriler, Yemenî'nin Dürerü'l-asdâf fî halli 'ukadi'l-Keşşâf adlı el-Keşşâf şerhiyle ilgili önemli bilgiler sunmaktadır. Bu yazıda, sözü edilen makaledeki tespitler ve iddialar hatırlatıldıktan sonra, orada Şîrâzî'ye ait olduğu değerlendirilen yazma nüshanın gerçekte ona ait olmadığı ve hâlihazırda Şîrâzî'ye el-Keşşâf şerhi nispetinin geçerli bir dayanağı bulunmadığı ortaya konulacak, bunun yanı sıra Yemenî'nin sözü edilen eserine dair yeni veriler paylaşılacaktır.

İslâm Araştırmaları Dergisi, 2012

Qādhī Abd al-Jabbār’s “The Theory of the Reality of Speech” and its Critique in the Context of Ab... more Qādhī Abd al-Jabbār’s “The Theory of the Reality of Speech” and its Critique in the Context of Abd al-Qāhir Jurjānī’s “The Theory of Construction”

In examining the reality of divine speech in the context of Mutazilah’s theory of divine attributions, Qādhī Abd al-Jabbār was obliged to consider the reality of human speech as well, due to the fact that the unknown is made to be known through its similarity with the known in the theological methods. In the first and second part, Abd al-Jabbār’s theory of the reality of speech is examined in the context of human speech, and his approach to the relationship between language and thought is revealed. In the last part, fundamental criticisms of Abd al-Jabbār’s theory are offered, with references to Abd al-Qāhir al-Jurjānī’s theory of nazm. Based on the theory of Abd al-Qāhir al-Jurjānī, the author claims that Qādhī Abd al-Jabbār’s ideas about language and speech are not convincing with respect to linguistics or the philosophy of language.

Key words: Qādhī Abd al-Jabbār, Mutazilah, reality of speech, successive discontinuous voices, utterance, meaning, inner speech, mental speech, relationship between language and thought, Abd al-Qāhir al-Jurjānī, grammatical meanings, grammaticality of speech

İslâm Araştırmaları Dergisi, 2007

Molla Fenârî (ö. 834/1431) Aynü'l-a'yân mukaddimesinde "Tefsir ilminin mahiyeti nedir?" sorusunu ... more Molla Fenârî (ö. 834/1431) Aynü'l-a'yân mukaddimesinde "Tefsir ilminin mahiyeti nedir?" sorusunu sorarak mukaddime boyunca tefsir ilminin kendine özgü sınırlarını ve diğer dinî ilimlerle ilişkisini incelemiştir. Fenârî'nin tefsir il-minin mahiyetiyle ilgili görüşlerini değerlendireceğimiz bu makale, bir "Giriş" ve iki ana başlık olarak tasarlanmıştır. "Giriş"te tedvin kavramı merkeze alına-rak tefsir ilminin tarihsel gelişimi için üç merhale tespit edilecek ve mukaddi-menin bu tarihsel seyir içerisinde nerede durduğu sorusuna cevap aranacaktır. İlk başlık altında Fenârî'nin tefsir tanımına giden düşünsel süreç tahlil edile-cek, ardından tanımdaki kavramlar ve tanımın ihtiva ettiği örtük anlamlar açığa çıkarılacaktır. Son başlık altında ise Fenârî'nin tefsir ilminin mahiyetiyle ilgili tartışmasından elde ettiği neticeler ortaya konacaktır. Makalenin amacı, Fenârî'nin yeterince üzerinde durulmamış görüşlerini tahlil ederek bu görüş-lerden hareketle tefsir ilmindeki yöntem arayışlarına katkı sağlamaktır. 1

BOOK CHAPTER by M. Taha Boyalık

Usûl ve Esaslarıyla Mu'tezile'ye Giriş, 2022

Bu yazıda Mu'tezile'nin dil anlayışı ele alınarak analiz edilmiştir.

Tefsir İlminin Mahiyetine Yaklaşımlar -Klasikten Çağdaş Döneme-, 2023

Yazıda Molla Fenârî'nin tefsir ilminin mahiyetine dair görüşleri ele alınarak tahlil edilmiştir.

Geleneksel Dönemde Tefsir İlmi, 2023

İslam Dilbilim Geleneğinde Anlam Teorileri, Endülüs Yayınları, 2020

Abdülkāhir el-Cürcânî (ö. 471/1078) Hazar denizinin güney doğusunda Taberistan ile Horasan arasın... more Abdülkāhir el-Cürcânî (ö. 471/1078) Hazar denizinin güney doğusunda Taberistan ile Horasan arasında bulunan Cürcân şehrinde yaşamış bir nahivci, belagatçi ve dil felsefecisidir. Doğum tarihi bilinmemektedir. İlim yolculuklarına çıkmamış, bütün hayatını doğum yeri olan Cürcân'da geçirmiştir. 385 Onun tek hocasının Ebü'l-Hüseyin el-Fârisî [ö. ?] olduğu zikredilir. 386 Bundan başka hocası olduğunu gösteren bir delil bulunmasa da onun geleneksel öğretim çerçevesinde birçok hocadan okuduğu varsayılabilir. Fakat onun kariyerini şekillendiren ismin Ebü'l-Hüseyin el-Fârisî olduğunda şüphe yoktur. Ebü'l-Hüseyin meşhur nahivci Ebû Ali el-Fârisî'nin (ö. 377/987) yeğeni ve talebesidir. 387 Onun vasıtasıyla Cürcânî'nin hoca silsilesi Ebû Ali el-Fârisî, İbnü's-Serrâc (ö. 316/929), Müberred (ö. 286/900), Mâzinî (ö. 249/863), Ahfeş el-Evsat (ö. 215/830 [?]), Sîbeveyhi (ö. 180/796) ve Halîl b. Ahmed (ö. 175/791) gibi meşhur nahivcilere uzanmaktadır. Cürcânî'nin bilinen eserleri sarf, nahiv ve belagat alanındadır. Özellikle belagat eserlerinin muhtevasından hareketle bu alanlara dil felsefesi de eklenebilir. Bu eserlerde fıkıh ve kelam konularına girilmediğinden, Cürcânî'nin fıkıhta Şâfiî, kelamda ise Eş'ârî mezhebine mensup * Doç.Dr., İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi. -170 -olduğunu ancak biyografik kaynaklardan öğrenmekteyiz. 388 Bununla birlikte onun dil ve söz anlayışının Eş'arî kelamıyla uyum içerisinde olduğu görülmektedir. Cürcânî'nin ilim kariyeri iki döneme ayrılabilir. Birinci dönemde o, Arap dilinin ses düzeni, kelime yapısı ve cümle yapısına dair ayrıntılı eserler vermiştir. Cürcânî'nin sarf alanındaki en kapsamlı çalışması Ebû Ali el-Fârisî'nin et-Tekmile'sinin el-Muktesid fî şerhi't-Tekmile adlı şerhidir. 389

Taşköprülüzâde'de Dil Ahlak ve Siyaset [ed.] - İLEM Yay., 2020

İSLÂM İLİM VE DÜŞÜNCE GELENEĞİNDE ADUDÜDDİN el-ÎCÎ, İSAM Yay., 2017

İslâm ilim ve düşünce geleneğinde Adudüddin el-Îcî / ed. Eşref Altaş -Ankara :

Nazariyat, 2024

Nazariyât, 2024

Nazariyat, 2019

Osmanlı Araştırmaları / The Journal of Ottoman Studies, 2019

Keywords: Haydar al-Harawī, Sharh al-Kashhāf, al-Kashhāf literature, Sultan Mehmed I, Haji Khalīfah, Bursa.

The Debate on the Nature of the Science of Tafsir in the Tradition of Sharhs and Hashiyas on al-Kashshaf

Keywords: The nature of the science of tafsīr, Definition of tafsīr, Tradition of sharhs and hashiyahs, Sharhs and hashiyahs on al-Kashshāf, the Mutaahhirīn period of İslamic thought.

Nazariyat, 2017

Keywords: The nature of the science of tafsīr, Definition of tafsīr, Tradition of sharhs and hashiyahs, Sharhs and hashiyahs on al-Kashshāf, the Mutaahhirīn period of İslamic thought.

Anahtar Kelimeler: Tefsir ilminin mahiyeti, Tefsirin tanımı, şerh-haşiye geleneği, el-Keşşâf şerh ve haşiyeleri, İslam düşüncesinin müteahhirîn dönemi.

İslâm Araştırmaları Dergisi, 2018

Anahtar kelimeler: İmâdüddin el-Yemenî, Tuhfetü’l-eşrâf, el-Keşşâf şerh ve hâşiyeleri, Mu‘tezile savunusu, müteahhirîn dönemi.

İslâm Araştırmaları Dergisi,, 2017

On the Authorship of Sharh al-Kashshāf Attributed to Qutb al-Dīn al-Shīrāzī It remains unknown ... more On the Authorship of Sharh al-Kashshāf Attributed to Qutb al-Dīn al-Shīrāzī

Key words: Qutb al-Dīn al-Shīrāzī, Qutb al-Dīn al-Fālī, Qutb al-Dīn al-Rāzī, Sharh al-Kashhāf, Hāshiya on al-Kashshāf, Intisāf: Sharh al-Kashshāf, Nawāhid al-abkār.

İslâm Araştırmaları Dergisi, 2018

İslâm Araştırmaları Dergisi, 2012

İslâm Araştırmaları Dergisi, 2007

Usûl ve Esaslarıyla Mu'tezile'ye Giriş, 2022

Bu yazıda Mu'tezile'nin dil anlayışı ele alınarak analiz edilmiştir.

Tefsir İlminin Mahiyetine Yaklaşımlar -Klasikten Çağdaş Döneme-, 2023

Yazıda Molla Fenârî'nin tefsir ilminin mahiyetine dair görüşleri ele alınarak tahlil edilmiştir.

Geleneksel Dönemde Tefsir İlmi, 2023

İslam Dilbilim Geleneğinde Anlam Teorileri, Endülüs Yayınları, 2020

Taşköprülüzâde'de Dil Ahlak ve Siyaset [ed.] - İLEM Yay., 2020

İSLÂM İLİM VE DÜŞÜNCE GELENEĞİNDE ADUDÜDDİN el-ÎCÎ, İSAM Yay., 2017

İslâm ilim ve düşünce geleneğinde Adudüddin el-Îcî / ed. Eşref Altaş -Ankara :

ULUSLARARASI AMASYA ÂLİMLERİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLER KİTABI I, 2017

Tefsir Tarihi - Lisans Yayıncılık, 2019

İslam Ansiklopedisi Maddesi, 2023

Bu ansiklopedi maddesinde Kur'an'ın üslubu ve icazı meselesi ele alınmıştır.

مركز البحوث الإسلامية التابع لوقف الديانة التركي - إسام, 2021

İSAM / Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2021

İstanbul Medeniyet Üniversitesi Yayınları, 2016

İSAM Yayınları, 2017

Adudüddin el-Îcî (ö. 756/1355) Rahman ve rahim olan Allah' n ad yla… E siz beyan ile anlamlar n y... more Adudüddin el-Îcî (ö. 756/1355) Rahman ve rahim olan Allah' n ad yla… E siz beyan ile anlamlar n yüzlerinden hakikat ve mecaz örtüsünü açan, i'caz n delillerinden olmas için sözüne belâgat n s rlar n katan Allah'a hamdolsun! Kendisine hikmet ve fasl-hitap [yani kesin ve ifa verici hitap] verilmi olan, ak l sahiplerini hidayete erdiren Muhammed'e; onun hay rl , erefli ve sayg n ailesine salât olsun! mdi; bu eser, belâgat fenni ve onun çe itli tâbî [konular ] üzerine bir muhtasard r. Geni kitaplara giri kabilinden yaz lm t r. Bunu üç "matlab" [yani aç klanmas hedeflenen bölüm] olarak düzenledim.

İslâm Araştırmaları Dergisi, 2013

İslâm Araştırmaları Dergisi yılda iki sayı yayımlanan hakemli bir dergidir. Dergide yer alan yazı... more İslâm Araştırmaları Dergisi yılda iki sayı yayımlanan hakemli bir dergidir. Dergide yer alan yazıların ilmî ve fikrî sorumluluğu yazarlarına aittir.

İslâm Araştırmaları Dergisi

Kutbüddin eş-Şîrâzî'nin (ö. 710/1311) bir el-Keşşâf şerhi bulunup bulunmadığı meselesi tartışılag... more Kutbüddin eş-Şîrâzî'nin (ö. 710/1311) bir el-Keşşâf şerhi bulunup bulunmadığı meselesi tartışılagelmiştir. Bu konudaki mevcut verileri değerlendirmek üzere yakın zamanda kaleme aldığımız "Kutbüddin eş-Şîrâzî'ye el-Keşşâf Şerhi Nispeti Meselesi" 1 adlı makalede mevcut yazma nüshalar, biyografik kaynaklar ve bu konuda açıklamaların yer aldığı birincil ve ikincil kaynaklar incelenerek bir sonuca ulaşmaya çalışılmıştı. O makalede, mevcut kaynakların ve biri hariç kütüphane kayıtlarındaki yazma nüshaların Şîrâzî'ye bir el-Keşşâf şerhi nispetini mümkün kılmadığı ortaya konulurken, Şîrâzî'ye nispeti muhtemel tek nüshanın içeriğine dair incelemenin sonucunda, bunun Şîrâzî'ye ait el-Keşşâf şerhi olduğu güçlü bir ihtimal olarak değerlendirilmişti. Fakat makalenin yazımından sonra elde edilen veriler, bu değerlendirmenin gözden geçirilmesi gerektiğini ortaya koymuştur. Ayrıca bu veriler, Yemenî'nin Dürerü'l-asdâf fî halli 'ukadi'l-Keşşâf adlı el-Keşşâf şerhiyle ilgili önemli bilgiler sunmaktadır.

İslam Düşünce Atlası, 2017

İslâm bilim tarihinde dil felsefesinin teşekkülü Abdülkâhir el-Cürcânî'ye (ö. 471/1078-79) kadar ... more İslâm bilim tarihinde dil felsefesinin teşekkülü Abdülkâhir el-Cürcânî'ye (ö. 471/1078-79) kadar geçen süreci ifade eder. Bu birikim nahiv (dilbilim), kelam, İslâm felsefesi, mantık, ebedî tenkit, belagat, fıkıh usulü gibi çeşitli disiplinlerde ortaya konulmuştur. Bu bilim çevreleri kendi uzmanlık alanları çerçevesinde bilgi üretirlerken, dolaylı olarak dil felsefesi konularına da değiniyorlardı. Nahiv, felsefe ve mantık alanlarında dil, söz, cümle yapısı ve anlamın mahiyetine dair tartışmalar, kelam alanında Allah Teâlâ'nın "kelâm" sıfatı bağlamında gündeme gelen sözün mahiyeti tartışması, edebî eleştiri ve belagat alanında dil kullanımına ve edebî değerin kaynağına dair tartışmalar ve fıkıh alanındaki dilsel delalet tartışmaları bu konuda ilk akla gelen örneklerdir. Fakat sözü edilen disiplinler konu, ilke, mesele, yöntem ve gaye bakımından dil felsefesi ile birebir örtüşmediğinden, bunlarda yapılanın dolaysız bir şekilde dil felsefesi olduğunu söylemek doğru olmayacaktır. İslam bilim tarihinde dolaysız bir dil felsefesi uğraşısının izini sürdüğümüzde, karşımıza çıkan isimlerin başında Abdülkâhir el-Cürcânî gelir. Cürcânî dil ve söze dair dilbilim, edebî eleştiri, belagat, mantık ve kelam disiplinlerinde ortaya konan birikimi dil felsefesinin başlıca soruları üzerinden değerlendirerek önemli terkiplere ulaşmıştır. Bu terkipler doğrudan dil ve söze dair felsefî tahlillerle ortaya konulduğundan, onu İslam bilim tarihinde dil felsefesinin kurucu isimleri arasında zikredebiliriz. Abdülkâhir el-Cürcânî'nin bilim kariyeri iki aşamada değerlendirilebilir. İlk aşamada o, nahvin sesbilim, biçimbilim ve cümle yapısı dallarında ayrıntılı eserler veren uzman bir dilbilimcidir. İkinci aşamada ise onun ilgileri, siyasi ve sosyal gelişmelerin de etkisiyle, edebî eleştiri, belagat ve dil felsefesi alanlarına kaymıştır. Cürcânî'nin bu aşamadaki başlıca çıkış noktası Kur'an'ın i'cazı tartışmasıdır. O, Kur'an'daki en kısa surenin muhatapları aciz bırakmasını makul bir şekilde açıklamak istiyordu ve bu yöndeki arayışı onu önce "fesahat" kavramına ardından "sözdizimi" (nazım) kavramına götürmüştü. Ona göre, Kur'an'daki en kısa surenin benzerinin