Μαρία Ανδρουλάκη | Academy of Athens (original) (raw)

Papers by Μαρία Ανδρουλάκη

Δωδεκανησιακά Χρονικά 30

(υπό δημοσίευση στον 30ό τόμο του περιοδικού Δωδεκανησιακά Χρονικά)

Δωδεκανησιακά Χρονικά 25, 2012

Αρχείον Ευβοϊκών Μελετών 35, 2005

Ρέα Κακάμπουρα (επιμ.), Η συμβολή των συλλόγων στη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς, Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών, Σχολή Επιστημών της Αγωγής, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Επαίδευσης, Αθήνα 2023, σ. 189-203. (e-book)

Καρπαθιακά, τόμ. Γ΄, ( 2009), 161-182, 2009

Στη μνήμη του Ανδρέα Χηράκη, πρωτομερακλή στα γλέντια της Ολύμπου Η διερεύνηση της μνήμης στο άρθ... more Στη μνήμη του Ανδρέα Χηράκη, πρωτομερακλή στα γλέντια της Ολύμπου Η διερεύνηση της μνήμης στο άρθρο αυτό συνιστά έναν τρόπο προσέγγισης του αυτοσχέδιου διαλογικού τραγουδιού, όπως αυτό δομείται από τις εικόνες και τις μνήμες του τοπίου κατά τη συλλογική επιστροφή από το πανηγύρι του άι Γιάννη στη Βρουκούντα 1 προς την Αυλώνα 2. Στο μέτρο δε που το τραγούδι κατά τη διαδρομή αυτή αποτελεί μία παρωχημένη πλέον πολιτισμική πρακτική, το κείμενο που ακολουθεί φιλοδοξεί να αποτελέσει 1 Πρόκειται για τοποθεσία ΒΔ της Ολύμπου στην οποία βρισκόταν η αρχαία πόλη Βρυκούς. Στη Βρουκούντα εντός σπηλιάς σε βράχο που υψώνεται στην παραλία βρίσκεται ο ναός του άι Γιάννη του Βρουκουντίτη. Προς τιμήν του Αγίου τελείται Εσπερινός την παραμονή (28 Αυγούστου) και Λειτουργία ανήμερα της εορτής του. Η Βρουκούντα απέχει περίπου δύο ώρες με τα πόδια από την Αυλώνα. Από τη δεκαετία του '80 η προσέγγιση στη Βρουκούντα μπορεί να γίνει και με καΐκι από το Διαφάνι, αλλά μόνο σε περίπτωση που η θάλασσα είναι ήρεμη. Για τη Βρουκούντα και το πανηγύρι του άι Γιάννη βλ. Γιώργος Ν. Τσαμπανάκης, «Το Πανύρι τ' Αή Αννίου του Βρουκουντίτη», στο ένθετο του DVD: Κωστής Ν. Νταής, Γιώργος Ν. Τσαμπανάκης, Όλυμπος Καρπάθου,Το Πανύρι τ' Αή Αννίου του Βρουκουντίτη. Αυθεντικές μουσικές καταγραφέs από το Αχείο του Κωστή Ν. Νταή, Παραγωγή: Αδελφότητα των Απανταχού Ολυμπιτών Καρπάθου «Η ΔΗΜΗΤΡΑ», 2005. 2 Η Αυλώνα σε απόσταση 8 χλμ. από την Όλυμπο είναι τόπος που συνδέεται με τις αγροτο-ποιμενικές δραστηριότητες των Ολυμπιτών και αποτελεί τον ενδιάμεσο σταθμό μεταξύ Βρουκούντας και Ολύμπου.

Εθνογραφικά 15Α (2020), 57-70.

Το άρθρο αυτό πραγματεύεται διαδικασίες κοινωνικοποίησης των παιδιών με τραγούδι, μουσική και χορ... more Το άρθρο αυτό πραγματεύεται διαδικασίες κοινωνικοποίησης των παιδιών με τραγούδι, μουσική και χορό στην κοινωνία του Ασκληπιείου Ρόδου κατά τον 20ό αιώνα. Με αφετηρία τα παιδικά τραγούδια, νανου-ρίσματα και ταχταρίσματα, τις πρώτες δηλαδή μουσικοχορευτικές εμπειρίες του παιδιού, η μελέτη εστιάζεται στην παιδική ηλικία, στο χορό και στον τρόπο μεταβίβασης της σούστας που μέχρι περίπου το τέλος της δεκαετίας του 1970 συνιστούσε κομβικό σημείο κατά την
κοινωνικοποίηση των παιδιών στο Ασκληπιείο. Η μελέτη των νανουρισμάτων και των ταχταρισμάτων αναδεικνύει τη σημασία τους για τη μεταβίβαση στα παιδιά κοινωνικών και πολιτισμικών αξιών και
ρόλων και για τη μύηση των παιδιών στο ρυθμό και την κίνηση. Η διαδικασία εκμάθησης του χορού και ειδικότερα της σούστας δεν απέβλεπε μόνο στη μεταβίβαση του τρόπου επιτέλεσης των βημάτων
του χορού, αλλά συνιστούσε μύηση των παιδιών και στις κοινωνικές δεσμεύσεις που συνδέονταν με την επιτέλεση της σούστας σε δημόσιο χώρο. Τέλος, γίνεται αναφορά στον τρόπο με τον οποίο ένας σχολικός χορός στο πλαίσιο μιας σχολικής γιορτής παρείχε στο παιδί την ευκαιρία να αποκτήσει συνείδηση πολιτισμικών, κοινωνικών και οικονομικών διαδικασιών της κοινότητας, παίρνοντας ενεργό μέρος σ’ αυτές τις διαδικασίες.

Evangelos Karamanes (sous la direction de), Du terrain à l’archive : les archives de folklore et d’ethnologie en tant que pôles de recherche, d’éducation et de culture. Actes du XXXIème Atelier du réseau FER-EURETHNO, Athènes, 14-16 septembre 2018, Athènes 2019 ( 253-265).

The Music Section of the Hellenic Folklore research Centre, Academy of Athens, is an audio archiv... more The Music Section of the Hellenic Folklore research Centre, Academy of Athens, is an audio archive with thousands of recordings of Greek folk music, generated as a part of fieldwork. its development in 1950 was determined by the fear that traditional music would soon die out under the pressure of industrialized culture. Therefore, the researchers who collected music material for the archive became interested in massive recordings of folk songs, each time filling a gap in the music map. Today it is obvious that collecting music material requires theoretical equipment, and that the understanding of a music culture presupposes the study of its music in context. This has an impact on the way scholars and students of ethnomusicology think of the archive. This essay discusses issues related to the music archive, its history, its past and present use, and makes some suggestions for the benefit of it and its users.

Επετηρίς του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών , 31-32 (2004-2008), σ. 183-205.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Σ' αυτό το άρθρο εξετάζεται η συγκρότηση της Εθνικής Μουσικής Συλλογής και η έρευνα της... more ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Σ' αυτό το άρθρο εξετάζεται η συγκρότηση της Εθνικής Μουσικής Συλλογής και η έρευνα της δημοτικής μουσικής στο Κέντρο Λαογραφίας με αναφορά στο θεωρητικό υπόβαθρο που επηρέασε την οπτική των μουσικών του Κέντρου. Προσεγγίζοντας το θέμα μέσα από την ιστορική του διάσταση, το άρθρο αυτό προχωρεί σε συγκεκριμένη πρόταση για την ανάδειξη και αξιοποίηση του ηχητικού υλικού, με τρόπο που να προωθεί περαιτέρω την έρευνα και να εμπλουτίζει το υπάρχον υλικό.

Μορφοβούνι Δήμος Λίμνης Πλαστήρα Καρδίτσας, 1-3 Ιουνίου 2018, Δήμος Λίμνης Πλαστήρα, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας- Τμήμα Ιστορίας Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας,Γενικά αρχεία του κράτους νομού Καρδίτσας, Καρδίτσα 2020, σ, 129-148

Επετηρίς του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας, τόμ. 29-30 (1999-2003), Αθήνα 2004, σ. 75-103.

Πρακτικά ΙΑ΄Διεθνούς Συνεδρίου Κλασσικών Σπουδών, Καβάλα 24-30 Αυγούστου 1999, εις μνήμην Νικολάου Α. Λιβαδάρα, Fédération Internationale des Associations d’ Études Classiques, τόμ. Β΄, Αθήναι 2002, σ. 35-64.

στο Ανδρομάχη Ι. Οικονόμου (Επιμέλεια-Εισαγωγή), Διαβατήρια ευετηρικά δρώμενα, Παλιές μορφές-Σύγχρονοι προβληματισμοί-Νέες ερμηνείες,Πρακτικά Επιστημονικής Ημερίδας, Θήβα, 17 Σεπτεμβρίου 2011, Ακαδημία Αθηνών, Δημοσιεύματα του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας, αρ. 35, Αθήνα 2020, σ. 33-54.

Στο άρθρο αυτό τα ευετηρικά δρώμενα εξετάζονται ως προς τις εννοιολογικές και μορφολογικές τους σ... more Στο άρθρο αυτό τα ευετηρικά δρώμενα εξετάζονται ως προς τις εννοιολογικές και μορφολογικές τους συνδηλώσεις και αντιμετωπίζονται ως συμβολική τελετουργική δράση που παρέχει τη δυνατότητα για συλλογική επικοινωνία. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται σε ζητήματα θεωρητικής προσέγγισης και αναπτύσσεται ο ρόλος των ευετηρικών δρωμένων στο σύγχρονο περιβάλλον της τεχνολογικής εποχής. Λέξεις-κλειδιά: δρώμενο / ευετηρικό δρώμενο, τελετουργία / λαϊκή τελετουργία, θεωρία της τελετουργίας, σύμβολο, επικοινωνία, καρναβάλι, λαϊκό θέατρο. Ο ανανεωτικός χαρακτήρας των ευετηρικών δρωμένων και ο ρόλος τους ως σύστημα συμβολικής επικοινωνίας στον σύγχρονο κόσμο Ο όρος «δρώμενο» συνδεόμενος με το ρήμα «δραν» / «δρω» παραπέμπει σε μορφές τελετουργικής δράσης και λειτουργεί αφενός μεν ως θέαμα, αφετέρου δε ως ένα παραδοσιακό συμβολικό σύστημα επικοινωνίας και παραγωγής νοήματος, σε ένα πλαίσιο επικοινωνιακής διάδρασης και κοινωνικής ενσωμάτωσης που συναρθρώνεται με την πρακτική 1. Όπως και ο όρος «τελετή» 2 , η έννοια του δρωμένου ενέχει την έννοια

Καρπαθιακά 5 (2018), σ. 412-428

Στο άρθρο αυτό είχε επισηµανθεί ότι πρόκειται για µία συµβολή στη διερεύνηση του θέµατος της µνήµ... more Στο άρθρο αυτό είχε επισηµανθεί ότι πρόκειται για µία συµβολή στη διερεύνηση του θέµατος της µνήµης των νεκρών και όχι για µία εξαντλητική παρουσίασή του.

Δωδεκανησιακά Χρονικά 28 (2018), σ. 821-837

Ευάγγελος Αυδίκος (Επιμ.). Ελληνική λαϊκή παράδοση: από το παρελθόν στο μέλλον. Αθήνα: Εκδόσεις Αλέξανδρος, 2014

ΕθΝογΡΑφοΣ-ΛΑογΡΑφοΣ Arnold vAn Gennep ονόμασε διαβατήριες τις τελετές που συνδέονται με τους στα... more ΕθΝογΡΑφοΣ-ΛΑογΡΑφοΣ Arnold vAn Gennep ονόμασε διαβατήριες τις τελετές που συνδέονται με τους σταθμούς της φυσικής και κοινωνικής ζωής των ανθρώπων, όπως είναι η γέννηση, η ενηλικίωση, ο γάμος, ο θάνατος. Σύμφωνα με τη θεωρία που διατύπωσε βασιζόμενος στη μελέτη προβιομηχανικών κοινωνιών, η μετάβαση από τη μία κατάσταση στην άλλη δομείται στη βάση μιας ακολουθίας τριών σταδίων, απομάκρυνση-μετάβαση-ενσωμάτωση (separation-transition-incorporation), που οργανώνονται σύμφωνα με συγκεκριμένο σενάριο και ολοκληρώνονται μέσα από ένα φάσμα από επιμέρους τελετουργικές πραγματώσεις σε συγκεκριμένο χώρο και χρόνο. οι τελετουργίες αυτές συγκροτούνται από συμβολικές και μαγικού περιεχομένου πράξεις χωρισμού, διάβασης και ένταξης, που υλοποιούνται με τη διαχείριση αντικειμένων και με τη χρήση λόγου ποιητικού και μουσικού. ο ρόλος τους είναι η ασφαλής μετακίνηση των ατόμων από ένα επίπεδο της κοινωνικής τους ζωής σε ένα άλλο, ανώτερο. Το τριμερές μοντέλο των διαβατήριων τελετών υιοθέτησε ο Άγγλος ανθρωπολόγος victor Turner, ο οποίος επεξεργάστηκε ιδιαίτερα το μεσαίο στάδιο της μεταβατικής περιόδου (transitional period), διατυπώνοντας τη θεωρία της μεθοριακότητας/μεταιχμιακότητας (liminality, από τη λατινική λέξη limen, που σημαίνει κατώφλι). Πράγ-Εισαγωγικά Ο κύκλος της ζωής Μαρία Γ. Ανδρουλάκη Αριστερά, οικογενειακή φωτογραφία του Περικλή Ατζάμπου (1897-1987) (Ενθύμιον-Άνω Λιόσια 1860-1960, Ιστορικό Λεύκωμα του Συλλόγου Αρβανίτικου Πολιτισμού Άνω Λιοσίων «Η ΓΡΙΖΑ»). Στο μνήμα (φωτ. Κώστα Μπαλάφα, φωτογραφικό αρχείο Μουσείου Μπενάκη).

Σμύρνη: Η ανάπτυξη μιας μητρόπολης της Ανατολικής Μεσογείου (17ος αι. -1922), Πρακτικά Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου (Υμηττός, 20-23 Σεπτεμβρίου 2012), Ακαδημία Αθηνών, Δημοσιεύματα του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας, αρ. 32, Αθήνα 2016, σ. 297-309.

Δωδεκανησιακά Χρονικά 24 (2010), σ. 359-388

Είναι γνωστό ότι οι μετανάστες από τις αγροτικές κοινότητες έχουν μεταφέρει στον αστικό χώρο στοι... more Είναι γνωστό ότι οι μετανάστες από τις αγροτικές κοινότητες έχουν μεταφέρει στον αστικό χώρο στοιχεία από τις ιδιαίτερές τους πατρίδες, τα οποία έχουν εντάξει στον σύγχρονο τρόπο ζωής τους. Αυτό βέβαια είναι φυσικό και αναμενόμενο και από τη μια μεριά αποτελεί μία πολιτική άμυνας από την πλευρά τους ενάντια στην αφομοιωτική δύναμη του αστικού χώρου, που «εκπέμπει και δημιουργεί αστικές συμπεριφορές» 1 , απο την άλλη συνιστά έναν «μηχανισμό αποζημίωσης γι' αυτό που οι άνθρωποι αισθάνονται ότι έχουν απωλέσει» 2 . Έτσι, ενώ τα άτομα προσαρμόζονται και ενσωματώνονται στη συλλογική οντότητα της σύγχρονης κοινωνίας της πόλης, ταυτόχρονα προσπαθούν να διαφοροποιηθούν και να οριοθετήσουν τη δική τους πολιτισμική ταυτότητα στο πλαίσιο μιας νοσταλγίας για το παρελθόν 3 , που συνδέεται με έναν συμβολικό κόσμο, τον τόπο της πατρίδας. Η προσπάθεια των μεταναστών να διατηρήσουν την πολιτισμική τους ταυτότητα υλοποιείται στο πλαίσιο μιας εντεινόμενης ενεργοποίησής τους μέσα από τους τοπικούς συλλόγους, οι οποίοι άλλοτε ως πολιτιστικοί, άλ-1

Βασίλης Φραγκουλόπουλος-Κυριακή Χρυσού-Καρατζά (επιμ), Τιμή τε και γέρας.Τιμητικός τόμος Στεφάνου Δ. Ημέλλου, Ναξιακά Γράμματα 32, , 2019

Επετηρίςτου Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας, 33-34 (2009-2013), σ. 137-161

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Στο άρθρο αυτό αναλύονται μελωδίες των οποίων η έκταση περιλαμβάνει από δύο έως τέσσερι... more ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Στο άρθρο αυτό αναλύονται μελωδίες των οποίων η έκταση περιλαμβάνει από δύο έως τέσσερις διαδοχικές νότες και αντιμετωπίζονται τα βασικά προβλήματα που συνδέονται με τη μουσική των Διαποντίων νήσων, όπως αυτά αναδεικνύονται από τις ηχογραφήσεις που πραγματοποίησε το 1960 ο Δημήτριος Λουκάτος στo πλαίσιo της λαογραφικής του αποστολής στα νησιά αυτά.