Stratis Psaltou | University of the Aegean (original) (raw)
Papers by Stratis Psaltou
Περιοδικό Κοινός Τ[ρ]όπος, 2024
Τὸ κείμενο αὐτὸ ἀποτελεῖ τὸ πρῶτο μέρος τῆς ἀναδρομῆς στὴν ἱστορία τοῦ ζεϊμπέκικου, μὲ τὴν ὁποία ... more Τὸ κείμενο αὐτὸ ἀποτελεῖ τὸ πρῶτο μέρος τῆς ἀναδρομῆς στὴν ἱστορία τοῦ ζεϊμπέκικου, μὲ τὴν ὁποία ἐπιχειρεῖται ἡ ἀνίχνευση μιᾶς ἀμφισημίας τοῦ βιώματος σὲ αὐτό. Συγκεκριμένα, περιγράφονται οἱ διάφοροι τρόποι μὲ τοὺς ὁποίους τὸ ζεϊμπέκικο γίνεται ἔκφραση τῆς ἀνταγωνιστικῆς διάθεση γιὰ κυριαρχία, ἀλλὰ ταυτόχρονα ἐπιχειρεῖται καὶ ἡ ἀνάλυση τῶν περιπτώσεων στὶς ὁποῖες ἡ ἀνταγωνιστικὴ αὐτὴ διάθεση διαλύεται μέσα σ’ ἕνα βιωματικὸ βάθος καὶ γίνεται μέθεξη στὸ Ἕν.
Σύναξη , 2023
Στο άρθρο αυτό εστιάζω το ενδιαφέρον μου στη βούληση ως βασικό στοιχείο, προκειμένου να κατανοηθο... more Στο άρθρο αυτό εστιάζω το ενδιαφέρον μου στη βούληση ως βασικό στοιχείο, προκειμένου να κατανοηθούν οι δοξασίες και πρακτικές της μαγείας, οι οποίες είναι αναμεμειγμένες με ποικίλες μορφές θρησκευτικής έκφρασης. Ταυτόχρονα, αναδεικνύω μια διάκριση σχετικά με τη βούληση και κατ' επέκταση με τη θρησκευτική έκφραση.
Συγκεκριμένα, αναδεικνύω τη διάκριση του Wilhelm Dilthey (Βίλχελμ Ντίλταϋ, 1833-1911), ενός εκ των πρωτεργατών της ερμηνευτικής σχολής, ανάμεσα σε θρησκευτικές αντιλήψεις και πρακτικές που αποτελούν έκφραση της βούλησης για κυριαρχία, και σε άλλες που αποτελούν έκφραση της αυτοσυνειδησίας της βούλησης, με την οποία η βούληση απαγκιστρώνεται από φαντασιώσεις κυριαρχίας κι επιδιώκει τη συμφιλίωση με τον πεπερασμένο εαυτό της κι εκείνο που την ξεπερνά.
Μέσα από αυτό το πρίσμα επιχειρώ μία κριτική των θεωριών της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, τόσο των παλιών (εξελικτικών, δομολειτουργικών) όσο και των σύγχρονων θεωριών (κονστρουκτιβιστικών, μεταμοντέρνων), αριστερής ή φιλελεύθερης απόχρωσης.
Η θέση την οποία υποστηρίζω είναι ότι όσο το διακύβευμα της αυτοσυνειδησίας της βούλησης παραμένει στη λήθη, η βούληση για κυριαρχία θα διαιωνίζεται, ακόμη και από θεωρίες που έχουν ως περιεχόμενό τους την αμφισβήτηση της εξουσίας ή τη ανάδειξη της ετερότητας, καθώς το εγχείρημά τους θα είναι μεν θεμιτό, αλλά θα παραμένει ημιτελές.
Critical Research on Religion, 2018
This paper considers the emergence of Mount Athos’ monk elders in Greek society in recent decades... more This paper considers the emergence of Mount Athos’ monk elders in Greek society in recent decades until the current economic crisis. Their social influence has grown over these decades, especially after some of them were recognized as charismatic and gerontismos (elderism) became one of the most important forms of religious discourse in contemporary Greek society. These elders were presented as a kind of cultural resistance in the service of an alternative economy of desire. This analysis suggests that they have ultimately worked in the service of a series of individual or collective fantasies of power and pleasure within Greek society. The theoretical tools informing this analysis are the product of a dialog between symbolic anthropology and Lacanian theory.
Στη σκιά της θεμελιώδους φαντασίωσης: οι γέροντες του Αγίου Όρους στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία
Εκδόσεις Νεφέλη, 2021
Τις τελευταίες δεκαετίες –κυρίως από τη δεκαετία του ’70 και ύστερα– οι αφηγήσεις που σχετίζονται... more Τις τελευταίες δεκαετίες –κυρίως από τη δεκαετία του ’70 και ύστερα– οι αφηγήσεις που σχετίζονται με τους γέροντες-μοναχούς του Αγίου Όρους, και γενικότερα με τους γέροντες και τους στάρτσι, έχουν ευρύτατη διάδοση, και ο γεροντισμός έχει γίνει μία από τις πιο σημαντικές μορφές με τις οποίες εμφανίζεται ο θρησκευτικός λόγος στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία και στις χώρες της Ανατο λικής Ευρώπης. Με το βιβλίο αυτό, το οποίο εντάσσεται στον χώρο της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας της Θρησκείας, επιχειρείται μια ανάλυση του τρόπου με τον οποίο η ανάδυση αυτή των γερόντων στο προσκήνιο της σύγχρονης θρησκευτικής ζωής συνδέθηκε με την έννοια του χαρίσματος και έχει λειτουργήσει στην υπηρεσία μιας σειράς ατομικών ή συλλογικών φαντασιώσεων κυριαρχίας.
Ωστόσο, το χάρισμα δεν έχει μόνο το νόημα της κυριαρχικής και υπερφυσικής δύναμης, για την οποία μίλησε ο Max Weber, αλλά και το νόημα το οποίο αποτύπωσε ο Friedrich Nietzsche, λέγοντας ότι η θέληση για δύναμη μπορεί να εκδηλώνεται με ποικίλους τρόπους, οι περισσότεροι εκ των οποίων συνδέονται με το νόημα της κυριαρχίας, ωστόσο η ύψιστη έκφρασή της αποκαλύπτεται όταν εξέρχεται από αυτήν τη φαντασίωση· τότε γίνεται πραγματική χάρις. Αναδεικνύοντας αυτή την αμφισημία, τη διπλή σημασία της έννοιας του χαρίσματος, η παρούσα ανάλυση αποβλέπει σε μια δυνατότητα διέλευσης, όπως είπε o Jacques Lacan, της θεμελιώδους φαντασίωσης, η οποία υπηρετείται σήμερα από τις κυρίαρχες μορφές τόσο της θρησκείας όσο και της επιστήμης.
Critical Research on Religion, 2018
This paper considers the emergence of Mount Athos' monk elders in Greek society in recent decades... more This paper considers the emergence of Mount Athos' monk elders in Greek society in recent decades until the current economic crisis. Their social influence has grown over these decades, especially after some of them were recognized as charismatic and gerontismos (elderism) became one of the most important forms of religious discourse in contemporary Greek society. These elders were presented as a kind of cultural resistance in the service of an alternative economy of desire. This analysis suggests that they have ultimately worked in the service of a series of individual or collective fantasies of power and pleasure within Greek society. The theoretical tools informing this analysis are the product of a dialog between symbolic anthropology and Lacanian theory.
Αρχέτυπο, 2001
Στις περισσότερες περιπτώσεις οι θρησκευτικές ή φιλοσοφικές παραδόσεις έχουν τάσεις, οι οποίες βρ... more Στις περισσότερες περιπτώσεις οι θρησκευτικές ή φιλοσοφικές παραδόσεις έχουν τάσεις, οι οποίες βρίσκονται στην υπηρεσία της ταυτότητας. Ωστόσο, υπάρχουν και τάσεις μέσα σε αυτές τις παραδόσεις, οι οποίες κατανοούν την ταυτότητα ως φαντασίωση και προσπαθούν να υπηρετήσουν ένα είδος εκστατικής απόσπασης από αυτή. Μία τέτοια τάση, μέσα στη βουδιστική παράδοση, είναι το Ζεν. Σε αυτό το άρθρο επιχειρείται μία ιστορική αναδρομή στη διαμόρφωση του Ζεν, αναλύονται τα βασικά στοιχεία της διδασκαλίας του και περιγράφονται παραδείγματα, στα οποία αυτή αποτυπώνεται.
Περιοδικό Φρέαρ, 2018
Η κατανόηση των αισθητικών φαινομένων με όρους θεραπευτικής είναι ένα θέμα που κατέχει μία διακρι... more Η κατανόηση των αισθητικών φαινομένων με όρους θεραπευτικής είναι ένα θέμα που κατέχει μία διακριτή θέση μέσα στις σύγχρονες συζητήσεις τόσο της Φιλοσοφίας όσο και της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας. Το άρθρο αυτό επιχειρεί ν' απαντήσει στο ερώτημα αν το καζαντζιδικό τραγούδι μπορεί να κατανοηθεί με όρους θεραπευτικής. Μέσα από την ανάλυση της λειτουργίας του στην ελληνική κοινωνία από τα μετεμφυλιακά χρόνια μέχρι σήμερα αυτό που υποστηρίζεται είναι ότι η λειτουργία αυτή διέπεται από μία αμφισημία. Από την μία όψη, το καζαντζιδικό τραγούδι έπαιξε και συνεχίζει να παίζει τον ρόλο του θεράποντος (υπηρέτη) στις υπάρχουσες μορφές του αυτοκαταστροφικού ναρκισσισμού της ελληνικής κοινωνίας. Ωστόσο, από την άλλη όψη, δεν λείπουν κι εκείνες οι στιγμές, στις οποίες το καζαντζιδικό τραγούδι αποσπάται από αυτές τις ναρκισσιστικές φαντασιώσεις, προκειμένου να λειτουργήσει ως διαρκής δυνατότητα μιας θεραπευτικής μυσταγωγίας.
Το ζήτημα της αλλοτρίωσης έχει συνδεθεί κυρίως με τη μοντέρνα ζωή και τη μεγάλη πόλη. Ωστόσο, η θ... more Το ζήτημα της αλλοτρίωσης έχει συνδεθεί κυρίως με τη μοντέρνα ζωή και τη μεγάλη πόλη. Ωστόσο, η θεωρία του Jacques Lacan μας δίνει τη δυνατότητα της ανίχνευσης της αλλοτρίωσης και μέσα σε διαφορετικού είδους πολιτισμικά πλαίσια. Προς αυτή την κατεύθυνση η λογοτεχνική αφήγηση του Δημήτρη Χατζή, και συγκεκριμένα η συλλογή διηγημάτων του με τον τίτλο Το Τέλος της μικρής μας Πόλης, μπορεί να αναγνωστεί ως μία αποτύπωση των μορφών, τις οποίες είναι δυνατόν να προσλάβει η αλλοτρίωση μέσα στο πλαίσιο της μικρής πόλης. Ωστόσο, η Μικρή Πόλη του Χατζή δεν είναι απλώς η μικρή πόλη της ελληνικής κοινωνας, αλλά η ελληνική κοινωνία ως μικρή πόλη σ' ένα παρελθόν που δεν λέει να περάσει.
Though magic has long been an object of enquiry among ancient philosophers, alchemists and theolo... more Though magic has long been an object of enquiry among ancient philosophers, alchemists and theologians, most of their considerations belong to the history of magic rather than that of the scientific treatises which investigated it. However, during the early twentieth century the investigation of magic brought to the fore another string of authors and scholars, broadening the debate in a decisive manner. They held that if the provenance and nature of magic were to be fundamentally understood, one needed to comprehend its social function. This chapter considers the social function of magic through Marcel Mauss' Outline of a General Theory of Magic. In particular, it describes three basic constituents of magic (concepts, actions and acting persons) and tries to highlight their role in the service of individual and collective phantasies.
¢ÂηÙÚ›· ¯ÚfiÓÈ· ÚÈÓ Ô Bronislaw Malinowski ·Ú¯›ÛÂÈ ÙËÓ ÂÈÙfiÈ· ¤ÚÂ˘Ó¿ ÙÔ˘ ÛÙ· ÓËÛÈ¿ Trobriand... more ¢ÂηÙÚ›· ¯ÚfiÓÈ· ÚÈÓ Ô Bronislaw Malinowski ·Ú¯›ÛÂÈ ÙËÓ ÂÈÙfiÈ· ¤ÚÂ˘Ó¿ ÙÔ˘ ÛÙ· ÓËÛÈ¿ Trobriand (1915), o ÙÚÈ·ÓÙ¿¯ÚÔÓÔ˜ Marcel Mauss ÍÂÎÈÓÔ ‡Û ÙÔ 1902 ÛÙËÓ École Pratique des Hautes Études, ˘fi ÙË Ê˘ÛÈ΋ Î·È ıˆÚËÙÈ΋ ÛÎÈ¿ ÙÔ˘ ı›Ԣ ÙÔ˘ Emile Durkheim, Ì›· ÛÂÈÚ¿ ·Ú·‰fiÛÂˆÓ Ô˘ ÎÚ¿ÙËÛ·Ó ÙÚ›· ¯ÚfiÓÈ·. ¶ÂÚÈÂÏ¿Ì‚·Ó·Ó, ÙËÓ ÎÚÈ-ÙÈ΋ ·ÚÔ˘Û›·ÛË Î·È ÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô ÂÓfi˜ ÙÂÚ¿ÛÙÈÔ˘ ÂıÓÔÁÚ·ÊÈÎÔ ‡ ˘ÏÈÎÔ ‡ ·fi ÎÔÈÓˆÓ›ÂÙ Ô˘ ∂ÈÚËÓÈÎÔ ‡, ÛÙȘ Ôԛ˜ ˆÛÙfiÛÔ ÔÙ¤ ‰ÂÓ ‹ÁÂ, Î·È Â›¯·Ó ˆ˜ ı¤Ì· ÙË Ì·Á›·. O Mauss Ì·˙› Ì ÙÔÓ Henri Hubert ‰ËÌÔÛ›Â˘Û·Ó ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ·Ú·‰fiÛÂˆÓ ÛÙÔ 7Ô Ù ‡¯Ô˜ ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ ‡ Année Sociologique ÙÔ 1904 Ì ٛÙÏÔ «™¯Â‰›·ÛÌ· ÌÈ·°Â ÓÈ΋˜ £ÂˆÚ›·˜ ÁÈ· ÙË ª·Á›·». ∏ ÌÂϤÙË ·ÔÙÂÏÔ ‡Û ۷ÊÒ˜ Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ù˘ Û˘ÓÂÚ-Á·Û›·˜ Î·È ÙÔ˘ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌÔ ‡ ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÔÈ ‰˘Ô ÙÔ˘˜ ›¯·Ó ·Ó·Ù ‡ÍÂÈ ÛÙÔ «¢ÔΛÌÈÔ Û¯ÂÙÈο Ì ÙË º ‡ÛË Î·È ÙË §ÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Ù˘ £˘Û›·˜,», ÙÔ ÔÔ›Ô Â›¯Â ‰ËÌÔÛÈ¢Ù› ÛÙÔ 2Ô Ù ‡¯Ô˜ ÙÔ˘ Année Sociologique ÙÔ 1899. ∆Ô 1950, ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÙÔ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘ Mauss, οÔÈ· ·fi Ù· ΛÌÂÓ· ÙÔ˘ Mauss Û˘ÁÎÂÓÙÚÒıËÎ·Ó Î·È ÂΉfiıËÎ·Ó Û' ¤Ó·Ó ÙfiÌÔ ˘fi ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ ∫ÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›· Î·È ∞ÓıÚˆ-ÔÏÔÁ›· Ì·˙› Ì ÙËÓ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ Claude Levi-Strauss. ∆· ΛÌÂÓ· ·˘Ù¿ ‹Ù·Ó: ·) ÙÔ ™Y°XPONA 22 £EMATA
MARSHALL SAHLINS, Ιστορικές μεταφορές και μυθικές πραγματικότητες. Δομή στην πρώιμη ιστορία του β... more MARSHALL SAHLINS, Ιστορικές μεταφορές και μυθικές πραγματικότητες. Δομή στην πρώιμη ιστορία του βασιλείου των νήσων Σάντουιτς, μτφρ. Πελαγία Μαρκέτου, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, σελ. 181
Conference Presentations by Stratis Psaltou
Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Θεμάτων, τεύχος 19, 2019
Η μεταρρύθμιση του μαθήματος των Θρησκευτικών στο ελληνικό δημόσιο σχολείο, η οποία επιχειρείται ... more Η μεταρρύθμιση του μαθήματος των Θρησκευτικών στο ελληνικό δημόσιο σχολείο, η οποία επιχειρείται από το 2016 και εξής, δεν μπορεί να κατανοηθεί πλήρως, αν δεν τοποθετηθεί μέσα στο πολιτισμικό συμφραζόμενο της παρούσας ιστορικής περιόδου. Η βασική πρόκληση που διαμορφώνει αυτό το πολιτισμικό συμφραζόμενο είναι η πρόκληση της πολιτισμικής ποικιλομορφίας. Στην παρούσα δημοσίευση αναλύεται ο τρόπος με τον οποίο η μεταρρύθμιση των Θρησκευτικών, τόσο ως προς τη μέθοδο όσο και ως προς το περιεχόμενό της, έρχεται ν’ ανταποκριθεί σε αυτή την πρόκληση. Συγκεκριμένα, ως προς τη μέθοδο, περιγράφεται η
κονστρουκτιβιστική της διάσταση, μέσα στην οποία ο δάσκαλος καλείται να λειτουργήσει ως συντονιστής διερευνητικών δραστηριοτήτων και όχι ως ex cathedra αυθεντία. Ως προς το
περιεχόμενο, περιγράφεται η υπέρβαση της θρησκευτικής μονοφωνίας, η οποία επιχειρείται όχι προς χάριν ενός ακραίου σχετικισμού, αλλά προκειμένου να υπηρετηθεί μια αμοιβαία
«διάνοιξη» ανάμεσα σε διαφορετικές θρησκευτικές ευαισθησίες. Τέλος, περιγράφονται οι φονταμενταλιστικές αντιδράσεις εναντίον της μεταρρύθμισης των Θρησκευτικών και αναλύεται κριτικά το ψυχικό τους υπόβαθρο.
The reform of the religious education in the Greek public school, which has been attempted from 2016 onwards, cannot be fully understood unless it is placed within the cultural context of the present historical period. The key challenge shaping this cultural context is the challenge
of cultural diversity. This paper discusses how this religious reform, both in terms of its method and its content, responds to this challenge. Specifically, with regard to the method, its constructivist dimension is described, in which the teacher is called to act as a coordinator of
explanatory activities and not as an ex cathedra authority. As to the content, the paper describes the transcendence of religious homodoxy not for the sake of extreme relativism, but in order to serve a mutual opening-up among diverse religious sensitivities. Finally, the fundamentalistic reactions against this religious reform are presented along with a critical analysis of their psychological background.
Ζητήματα Διδακτικής των Θρησκευτικών, 2019
Ὁ κύριος στόχος αὐτοῦ τοῦ κειμένου εἶναι νὰ κάνει ὁρατὸ τὸ πολιτισμικὸ συμφραζόμενο μέσα στὸ ὁποῖ... more Ὁ κύριος στόχος αὐτοῦ τοῦ κειμένου εἶναι νὰ κάνει ὁρατὸ τὸ πολιτισμικὸ συμφραζόμενο μέσα στὸ ὁποῖο πραγματοποιεῖται τὰ τελευταῖα χρόνια ἡ μεταρρύθμιση τῆς θρησκευτικῆς ἐκπαίδευσης στὴν Ἑλλάδα. Προκειμένου νὰ κατανοηθεῖ αὐτὸ τὸ συμφραζόμενο προσεγγίζεται ὁ ὅρος τοῦ μεταμοντέρνου λόγου (postmodern discourse) καὶ ἐπιχειρεῖται νἀ ἀπαντηθοῦν μία σειρὰ ἀπὸ ἐρωτήματα: α) Πῶς μπορεῖ νὰ κατανοηθεῖ ὁ μεταμοντέρνος λόγος καὶ πῶς διαφοροποιεῖται ἀπὸ τὸν μοντέρνο ἤ ἀλλιῶς νεοτερικὸ λόγο; β) Ποιά ἡ σχέση αὐτῶν τῶν λόγων μὲ τὴ θρησκευτικὴ ἐκπαίδευση; Ἡ βασικὴ θέση ποὺ ὑποστηρίζεται σὲ σχέση μὲ αὐτὰ τὰ ἐρωτήματα εἶναι ὅτι ἡ ἔσχατη πρόκληση, στὴν ὁποία ὀφείλει ν’ ἀνταποκριθεῖ ἡ θρησκευτικὴ έκπαίδευση ἀπέναντι στὸ κυρίαρχο σήμερα μεταμοντέρνο παράδειγμα, δὲν εἶναι νὰ παραδοθεῖ στὸν σχετικισμό του, ἀλλὰ ν’ ἀναδείξει τὸ αἴτημα τοῦ διαλόγου τόσο μὲ τὸν ἑαυτό μας ὅσο καὶ μὲ τοὺς ἄλλους ἐπὶ τῇ βάσῃ τοῦ θεμελιώδους διακυβεύματος τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης, δηλαδὴ τῆς ἐξόδου ἀπὸ τὴ σκιά τῆς θεμελιῶδους φαντασίωσης.
Time in conjunction with human creativity has endowed Pergamon a wealth of unique monuments of gr... more Time in conjunction with human creativity has endowed Pergamon a wealth of unique monuments of great cultural significance. These monuments belong to different religious traditions: ancient Greek religion, ancient Egyptian religion, Roman religion, Jewish religion, Christian religion, Muslim religion. Pergamon in relation to its religious monuments is one important parchment palimpsest.
Books by Stratis Psaltou
Η Αποκάλυψη του Ιωάννου ανήκει στο φιλολογικό είδος της Αποκαλυπτικής Γραμματείας. Το είδος αυτό ... more Η Αποκάλυψη του Ιωάννου ανήκει στο φιλολογικό είδος της Αποκαλυπτικής Γραμματείας. Το είδος αυτό πιστοποιείται εντός του Ιουδαϊσμού από τον 3ο π.Χ. αιώνα και έχει κυρίως τον χαρακτήρα της ιστορικής αποκάλυψης, δηλαδή της αντικατάστασης της τάξης του παρόντος κόσμου από μία άλλη τάξη ριζικώς διαφορετική. Εκείνο που υποστηρίζεται στο παρόν λήμμα είναι ότι το Αποκαλυπτικό είδος, τόσο εντός του Ιουδαϊσμού όσο και αργότερα εντός του Χριστιανισμού, έχει την καταγωγή του στα Αποκαλυπτικά μοτίβα της ιρανικής θρησκευτικής παράδοσης.
The use of light is obedient to the cultural meanings with which it is charged on each occasion. ... more The use of light is obedient to the cultural meanings with which it is charged on each occasion. Light's identification with man's spiritual struggle is element found in the three great traditions of the Eastern Mediterranean: Judaism, Christianity and Islam. Philo Judaeus, influenced by Platonic ideas, played a determinant role in the transposition of light from a symbol of the external to a symbol of the internal presence of God. In this way the experience of light became the symbol of the overcoming of the particularity of the self and its harmonisation with the universal.
Drafts by Stratis Psaltou
Από συστάσεως του ελληνικού κράτους το μάθημα των Θρησκευτικών είναι ενταγμένο στον κορμό των μαθ... more Από συστάσεως του ελληνικού κράτους το μάθημα των Θρησκευτικών είναι ενταγμένο στον κορμό των μαθημάτων του σχολείου. Από τότε μέχρι σήμερα το μάθημα έχει αλλάξει πολλές φορές και περιεχόμενο και ύφος. Στο παρόν κείμενο εστιάζω το ενδιαφέρον μου στην παρούσα αλλαγή, η οποία έχει εγκαινιαστεί με το νέο ΠΣ των θρησκευτικών, όπως αυτό αποφασίστηκε το 2016 και τροποποιήθηκε και ισχύει από το 2017. Προκειμένου να κατανοηθεί το νόημα αυτής της αλλαγής, επιχειρώ να αναδείξω τις προκλήσεις, στις οποίες επιχειρεί αυτή να ανταποκριθεί. Προσεγγίζω αρχικώς τα κοινωνικά και ιστορικά δεδομένα, για προχωρώ στη συνέχεια στα υπαρξιακά δεδομένα, ώστε να φτάσω τελικώς να υποστηρίξω ότι η πρόκληση, στην οποία καλείται να ανταποκριθεί το μάθημα των Θρησκευτικών, δεν είναι άλλη από εκείνη που μας απευθύνεται από την ίδια την ουσία της Θεολογίας.
This brief presentation examines the production and reception of rebetiko music in Greece.
Book Reviews by Stratis Psaltou
Greek Journal of Religious Education, 2018
Οι θέσεις του παρόντος τόμου αποκτούν ιδιαίτερη σημασία, αν αναλογιστούμε τη συγκυρία μέσα στην ο... more Οι θέσεις του παρόντος τόμου αποκτούν ιδιαίτερη σημασία, αν αναλογιστούμε τη συγκυρία μέσα στην οποία διατυπώνονται. Με τα νέα Προγράμματα Σπουδών στα Θρησκευτικά, τα οποία δοκιμάζονται στο ελληνικό, δημόσιο σχολείο κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, είναι φανερό ότι επιχειρείται ένα σημαντικό βήμα μετασχηματισμού της Θρησκευτικής Εκπαίδευσης στην Ελλάδα προς την κατεύθυνση της αμοιβαίας διερεύνησης ανάμεσα σε διαφορετικές θρησκευτικές ευαισθησίες. Ωστόσο, είναι φανερή και η προσπάθεια που γίνεται την ίδια περίοδο από κύκλους ανθρώπων, οι οποίοι μάχονται με λυσσαλέο τρόπο ενάντια σε αυτόν τον μετασχηματισμό, επικαλούμενοι την αλήθεια της χριστιανικής, ευαγγελικής παράδοσης. Ωστόσο, η ευαγγελική αλήθεια δεν είναι κάτι που κατέχεται, προκειμένου να συντηρεί ψυχικά συμπλέγματα και να προσφέρει απόλαυση σε ναρκισσιστικές φαντασιώσεις, αλλά εκείνο που μας διακατέχει στην πορεία της ψυχικής μας διάνοιξης. Τα κείμενα του παρόντος τόμου αποτελούν τα αποτυπώματα μιας τέτοιας πορείας.
Περιοδικό Κοινός Τ[ρ]όπος, 2024
Τὸ κείμενο αὐτὸ ἀποτελεῖ τὸ πρῶτο μέρος τῆς ἀναδρομῆς στὴν ἱστορία τοῦ ζεϊμπέκικου, μὲ τὴν ὁποία ... more Τὸ κείμενο αὐτὸ ἀποτελεῖ τὸ πρῶτο μέρος τῆς ἀναδρομῆς στὴν ἱστορία τοῦ ζεϊμπέκικου, μὲ τὴν ὁποία ἐπιχειρεῖται ἡ ἀνίχνευση μιᾶς ἀμφισημίας τοῦ βιώματος σὲ αὐτό. Συγκεκριμένα, περιγράφονται οἱ διάφοροι τρόποι μὲ τοὺς ὁποίους τὸ ζεϊμπέκικο γίνεται ἔκφραση τῆς ἀνταγωνιστικῆς διάθεση γιὰ κυριαρχία, ἀλλὰ ταυτόχρονα ἐπιχειρεῖται καὶ ἡ ἀνάλυση τῶν περιπτώσεων στὶς ὁποῖες ἡ ἀνταγωνιστικὴ αὐτὴ διάθεση διαλύεται μέσα σ’ ἕνα βιωματικὸ βάθος καὶ γίνεται μέθεξη στὸ Ἕν.
Σύναξη , 2023
Στο άρθρο αυτό εστιάζω το ενδιαφέρον μου στη βούληση ως βασικό στοιχείο, προκειμένου να κατανοηθο... more Στο άρθρο αυτό εστιάζω το ενδιαφέρον μου στη βούληση ως βασικό στοιχείο, προκειμένου να κατανοηθούν οι δοξασίες και πρακτικές της μαγείας, οι οποίες είναι αναμεμειγμένες με ποικίλες μορφές θρησκευτικής έκφρασης. Ταυτόχρονα, αναδεικνύω μια διάκριση σχετικά με τη βούληση και κατ' επέκταση με τη θρησκευτική έκφραση.
Συγκεκριμένα, αναδεικνύω τη διάκριση του Wilhelm Dilthey (Βίλχελμ Ντίλταϋ, 1833-1911), ενός εκ των πρωτεργατών της ερμηνευτικής σχολής, ανάμεσα σε θρησκευτικές αντιλήψεις και πρακτικές που αποτελούν έκφραση της βούλησης για κυριαρχία, και σε άλλες που αποτελούν έκφραση της αυτοσυνειδησίας της βούλησης, με την οποία η βούληση απαγκιστρώνεται από φαντασιώσεις κυριαρχίας κι επιδιώκει τη συμφιλίωση με τον πεπερασμένο εαυτό της κι εκείνο που την ξεπερνά.
Μέσα από αυτό το πρίσμα επιχειρώ μία κριτική των θεωριών της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, τόσο των παλιών (εξελικτικών, δομολειτουργικών) όσο και των σύγχρονων θεωριών (κονστρουκτιβιστικών, μεταμοντέρνων), αριστερής ή φιλελεύθερης απόχρωσης.
Η θέση την οποία υποστηρίζω είναι ότι όσο το διακύβευμα της αυτοσυνειδησίας της βούλησης παραμένει στη λήθη, η βούληση για κυριαρχία θα διαιωνίζεται, ακόμη και από θεωρίες που έχουν ως περιεχόμενό τους την αμφισβήτηση της εξουσίας ή τη ανάδειξη της ετερότητας, καθώς το εγχείρημά τους θα είναι μεν θεμιτό, αλλά θα παραμένει ημιτελές.
Critical Research on Religion, 2018
This paper considers the emergence of Mount Athos’ monk elders in Greek society in recent decades... more This paper considers the emergence of Mount Athos’ monk elders in Greek society in recent decades until the current economic crisis. Their social influence has grown over these decades, especially after some of them were recognized as charismatic and gerontismos (elderism) became one of the most important forms of religious discourse in contemporary Greek society. These elders were presented as a kind of cultural resistance in the service of an alternative economy of desire. This analysis suggests that they have ultimately worked in the service of a series of individual or collective fantasies of power and pleasure within Greek society. The theoretical tools informing this analysis are the product of a dialog between symbolic anthropology and Lacanian theory.
Στη σκιά της θεμελιώδους φαντασίωσης: οι γέροντες του Αγίου Όρους στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία
Εκδόσεις Νεφέλη, 2021
Τις τελευταίες δεκαετίες –κυρίως από τη δεκαετία του ’70 και ύστερα– οι αφηγήσεις που σχετίζονται... more Τις τελευταίες δεκαετίες –κυρίως από τη δεκαετία του ’70 και ύστερα– οι αφηγήσεις που σχετίζονται με τους γέροντες-μοναχούς του Αγίου Όρους, και γενικότερα με τους γέροντες και τους στάρτσι, έχουν ευρύτατη διάδοση, και ο γεροντισμός έχει γίνει μία από τις πιο σημαντικές μορφές με τις οποίες εμφανίζεται ο θρησκευτικός λόγος στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία και στις χώρες της Ανατο λικής Ευρώπης. Με το βιβλίο αυτό, το οποίο εντάσσεται στον χώρο της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας της Θρησκείας, επιχειρείται μια ανάλυση του τρόπου με τον οποίο η ανάδυση αυτή των γερόντων στο προσκήνιο της σύγχρονης θρησκευτικής ζωής συνδέθηκε με την έννοια του χαρίσματος και έχει λειτουργήσει στην υπηρεσία μιας σειράς ατομικών ή συλλογικών φαντασιώσεων κυριαρχίας.
Ωστόσο, το χάρισμα δεν έχει μόνο το νόημα της κυριαρχικής και υπερφυσικής δύναμης, για την οποία μίλησε ο Max Weber, αλλά και το νόημα το οποίο αποτύπωσε ο Friedrich Nietzsche, λέγοντας ότι η θέληση για δύναμη μπορεί να εκδηλώνεται με ποικίλους τρόπους, οι περισσότεροι εκ των οποίων συνδέονται με το νόημα της κυριαρχίας, ωστόσο η ύψιστη έκφρασή της αποκαλύπτεται όταν εξέρχεται από αυτήν τη φαντασίωση· τότε γίνεται πραγματική χάρις. Αναδεικνύοντας αυτή την αμφισημία, τη διπλή σημασία της έννοιας του χαρίσματος, η παρούσα ανάλυση αποβλέπει σε μια δυνατότητα διέλευσης, όπως είπε o Jacques Lacan, της θεμελιώδους φαντασίωσης, η οποία υπηρετείται σήμερα από τις κυρίαρχες μορφές τόσο της θρησκείας όσο και της επιστήμης.
Critical Research on Religion, 2018
This paper considers the emergence of Mount Athos' monk elders in Greek society in recent decades... more This paper considers the emergence of Mount Athos' monk elders in Greek society in recent decades until the current economic crisis. Their social influence has grown over these decades, especially after some of them were recognized as charismatic and gerontismos (elderism) became one of the most important forms of religious discourse in contemporary Greek society. These elders were presented as a kind of cultural resistance in the service of an alternative economy of desire. This analysis suggests that they have ultimately worked in the service of a series of individual or collective fantasies of power and pleasure within Greek society. The theoretical tools informing this analysis are the product of a dialog between symbolic anthropology and Lacanian theory.
Αρχέτυπο, 2001
Στις περισσότερες περιπτώσεις οι θρησκευτικές ή φιλοσοφικές παραδόσεις έχουν τάσεις, οι οποίες βρ... more Στις περισσότερες περιπτώσεις οι θρησκευτικές ή φιλοσοφικές παραδόσεις έχουν τάσεις, οι οποίες βρίσκονται στην υπηρεσία της ταυτότητας. Ωστόσο, υπάρχουν και τάσεις μέσα σε αυτές τις παραδόσεις, οι οποίες κατανοούν την ταυτότητα ως φαντασίωση και προσπαθούν να υπηρετήσουν ένα είδος εκστατικής απόσπασης από αυτή. Μία τέτοια τάση, μέσα στη βουδιστική παράδοση, είναι το Ζεν. Σε αυτό το άρθρο επιχειρείται μία ιστορική αναδρομή στη διαμόρφωση του Ζεν, αναλύονται τα βασικά στοιχεία της διδασκαλίας του και περιγράφονται παραδείγματα, στα οποία αυτή αποτυπώνεται.
Περιοδικό Φρέαρ, 2018
Η κατανόηση των αισθητικών φαινομένων με όρους θεραπευτικής είναι ένα θέμα που κατέχει μία διακρι... more Η κατανόηση των αισθητικών φαινομένων με όρους θεραπευτικής είναι ένα θέμα που κατέχει μία διακριτή θέση μέσα στις σύγχρονες συζητήσεις τόσο της Φιλοσοφίας όσο και της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας. Το άρθρο αυτό επιχειρεί ν' απαντήσει στο ερώτημα αν το καζαντζιδικό τραγούδι μπορεί να κατανοηθεί με όρους θεραπευτικής. Μέσα από την ανάλυση της λειτουργίας του στην ελληνική κοινωνία από τα μετεμφυλιακά χρόνια μέχρι σήμερα αυτό που υποστηρίζεται είναι ότι η λειτουργία αυτή διέπεται από μία αμφισημία. Από την μία όψη, το καζαντζιδικό τραγούδι έπαιξε και συνεχίζει να παίζει τον ρόλο του θεράποντος (υπηρέτη) στις υπάρχουσες μορφές του αυτοκαταστροφικού ναρκισσισμού της ελληνικής κοινωνίας. Ωστόσο, από την άλλη όψη, δεν λείπουν κι εκείνες οι στιγμές, στις οποίες το καζαντζιδικό τραγούδι αποσπάται από αυτές τις ναρκισσιστικές φαντασιώσεις, προκειμένου να λειτουργήσει ως διαρκής δυνατότητα μιας θεραπευτικής μυσταγωγίας.
Το ζήτημα της αλλοτρίωσης έχει συνδεθεί κυρίως με τη μοντέρνα ζωή και τη μεγάλη πόλη. Ωστόσο, η θ... more Το ζήτημα της αλλοτρίωσης έχει συνδεθεί κυρίως με τη μοντέρνα ζωή και τη μεγάλη πόλη. Ωστόσο, η θεωρία του Jacques Lacan μας δίνει τη δυνατότητα της ανίχνευσης της αλλοτρίωσης και μέσα σε διαφορετικού είδους πολιτισμικά πλαίσια. Προς αυτή την κατεύθυνση η λογοτεχνική αφήγηση του Δημήτρη Χατζή, και συγκεκριμένα η συλλογή διηγημάτων του με τον τίτλο Το Τέλος της μικρής μας Πόλης, μπορεί να αναγνωστεί ως μία αποτύπωση των μορφών, τις οποίες είναι δυνατόν να προσλάβει η αλλοτρίωση μέσα στο πλαίσιο της μικρής πόλης. Ωστόσο, η Μικρή Πόλη του Χατζή δεν είναι απλώς η μικρή πόλη της ελληνικής κοινωνας, αλλά η ελληνική κοινωνία ως μικρή πόλη σ' ένα παρελθόν που δεν λέει να περάσει.
Though magic has long been an object of enquiry among ancient philosophers, alchemists and theolo... more Though magic has long been an object of enquiry among ancient philosophers, alchemists and theologians, most of their considerations belong to the history of magic rather than that of the scientific treatises which investigated it. However, during the early twentieth century the investigation of magic brought to the fore another string of authors and scholars, broadening the debate in a decisive manner. They held that if the provenance and nature of magic were to be fundamentally understood, one needed to comprehend its social function. This chapter considers the social function of magic through Marcel Mauss' Outline of a General Theory of Magic. In particular, it describes three basic constituents of magic (concepts, actions and acting persons) and tries to highlight their role in the service of individual and collective phantasies.
¢ÂηÙÚ›· ¯ÚfiÓÈ· ÚÈÓ Ô Bronislaw Malinowski ·Ú¯›ÛÂÈ ÙËÓ ÂÈÙfiÈ· ¤ÚÂ˘Ó¿ ÙÔ˘ ÛÙ· ÓËÛÈ¿ Trobriand... more ¢ÂηÙÚ›· ¯ÚfiÓÈ· ÚÈÓ Ô Bronislaw Malinowski ·Ú¯›ÛÂÈ ÙËÓ ÂÈÙfiÈ· ¤ÚÂ˘Ó¿ ÙÔ˘ ÛÙ· ÓËÛÈ¿ Trobriand (1915), o ÙÚÈ·ÓÙ¿¯ÚÔÓÔ˜ Marcel Mauss ÍÂÎÈÓÔ ‡Û ÙÔ 1902 ÛÙËÓ École Pratique des Hautes Études, ˘fi ÙË Ê˘ÛÈ΋ Î·È ıˆÚËÙÈ΋ ÛÎÈ¿ ÙÔ˘ ı›Ԣ ÙÔ˘ Emile Durkheim, Ì›· ÛÂÈÚ¿ ·Ú·‰fiÛÂˆÓ Ô˘ ÎÚ¿ÙËÛ·Ó ÙÚ›· ¯ÚfiÓÈ·. ¶ÂÚÈÂÏ¿Ì‚·Ó·Ó, ÙËÓ ÎÚÈ-ÙÈ΋ ·ÚÔ˘Û›·ÛË Î·È ÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô ÂÓfi˜ ÙÂÚ¿ÛÙÈÔ˘ ÂıÓÔÁÚ·ÊÈÎÔ ‡ ˘ÏÈÎÔ ‡ ·fi ÎÔÈÓˆÓ›ÂÙ Ô˘ ∂ÈÚËÓÈÎÔ ‡, ÛÙȘ Ôԛ˜ ˆÛÙfiÛÔ ÔÙ¤ ‰ÂÓ ‹ÁÂ, Î·È Â›¯·Ó ˆ˜ ı¤Ì· ÙË Ì·Á›·. O Mauss Ì·˙› Ì ÙÔÓ Henri Hubert ‰ËÌÔÛ›Â˘Û·Ó ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ·Ú·‰fiÛÂˆÓ ÛÙÔ 7Ô Ù ‡¯Ô˜ ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ ‡ Année Sociologique ÙÔ 1904 Ì ٛÙÏÔ «™¯Â‰›·ÛÌ· ÌÈ·°Â ÓÈ΋˜ £ÂˆÚ›·˜ ÁÈ· ÙË ª·Á›·». ∏ ÌÂϤÙË ·ÔÙÂÏÔ ‡Û ۷ÊÒ˜ Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ù˘ Û˘ÓÂÚ-Á·Û›·˜ Î·È ÙÔ˘ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌÔ ‡ ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÔÈ ‰˘Ô ÙÔ˘˜ ›¯·Ó ·Ó·Ù ‡ÍÂÈ ÛÙÔ «¢ÔΛÌÈÔ Û¯ÂÙÈο Ì ÙË º ‡ÛË Î·È ÙË §ÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Ù˘ £˘Û›·˜,», ÙÔ ÔÔ›Ô Â›¯Â ‰ËÌÔÛÈ¢Ù› ÛÙÔ 2Ô Ù ‡¯Ô˜ ÙÔ˘ Année Sociologique ÙÔ 1899. ∆Ô 1950, ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÙÔ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘ Mauss, οÔÈ· ·fi Ù· ΛÌÂÓ· ÙÔ˘ Mauss Û˘ÁÎÂÓÙÚÒıËÎ·Ó Î·È ÂΉfiıËÎ·Ó Û' ¤Ó·Ó ÙfiÌÔ ˘fi ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ ∫ÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›· Î·È ∞ÓıÚˆ-ÔÏÔÁ›· Ì·˙› Ì ÙËÓ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ Claude Levi-Strauss. ∆· ΛÌÂÓ· ·˘Ù¿ ‹Ù·Ó: ·) ÙÔ ™Y°XPONA 22 £EMATA
MARSHALL SAHLINS, Ιστορικές μεταφορές και μυθικές πραγματικότητες. Δομή στην πρώιμη ιστορία του β... more MARSHALL SAHLINS, Ιστορικές μεταφορές και μυθικές πραγματικότητες. Δομή στην πρώιμη ιστορία του βασιλείου των νήσων Σάντουιτς, μτφρ. Πελαγία Μαρκέτου, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, σελ. 181
Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Θεμάτων, τεύχος 19, 2019
Η μεταρρύθμιση του μαθήματος των Θρησκευτικών στο ελληνικό δημόσιο σχολείο, η οποία επιχειρείται ... more Η μεταρρύθμιση του μαθήματος των Θρησκευτικών στο ελληνικό δημόσιο σχολείο, η οποία επιχειρείται από το 2016 και εξής, δεν μπορεί να κατανοηθεί πλήρως, αν δεν τοποθετηθεί μέσα στο πολιτισμικό συμφραζόμενο της παρούσας ιστορικής περιόδου. Η βασική πρόκληση που διαμορφώνει αυτό το πολιτισμικό συμφραζόμενο είναι η πρόκληση της πολιτισμικής ποικιλομορφίας. Στην παρούσα δημοσίευση αναλύεται ο τρόπος με τον οποίο η μεταρρύθμιση των Θρησκευτικών, τόσο ως προς τη μέθοδο όσο και ως προς το περιεχόμενό της, έρχεται ν’ ανταποκριθεί σε αυτή την πρόκληση. Συγκεκριμένα, ως προς τη μέθοδο, περιγράφεται η
κονστρουκτιβιστική της διάσταση, μέσα στην οποία ο δάσκαλος καλείται να λειτουργήσει ως συντονιστής διερευνητικών δραστηριοτήτων και όχι ως ex cathedra αυθεντία. Ως προς το
περιεχόμενο, περιγράφεται η υπέρβαση της θρησκευτικής μονοφωνίας, η οποία επιχειρείται όχι προς χάριν ενός ακραίου σχετικισμού, αλλά προκειμένου να υπηρετηθεί μια αμοιβαία
«διάνοιξη» ανάμεσα σε διαφορετικές θρησκευτικές ευαισθησίες. Τέλος, περιγράφονται οι φονταμενταλιστικές αντιδράσεις εναντίον της μεταρρύθμισης των Θρησκευτικών και αναλύεται κριτικά το ψυχικό τους υπόβαθρο.
The reform of the religious education in the Greek public school, which has been attempted from 2016 onwards, cannot be fully understood unless it is placed within the cultural context of the present historical period. The key challenge shaping this cultural context is the challenge
of cultural diversity. This paper discusses how this religious reform, both in terms of its method and its content, responds to this challenge. Specifically, with regard to the method, its constructivist dimension is described, in which the teacher is called to act as a coordinator of
explanatory activities and not as an ex cathedra authority. As to the content, the paper describes the transcendence of religious homodoxy not for the sake of extreme relativism, but in order to serve a mutual opening-up among diverse religious sensitivities. Finally, the fundamentalistic reactions against this religious reform are presented along with a critical analysis of their psychological background.
Ζητήματα Διδακτικής των Θρησκευτικών, 2019
Ὁ κύριος στόχος αὐτοῦ τοῦ κειμένου εἶναι νὰ κάνει ὁρατὸ τὸ πολιτισμικὸ συμφραζόμενο μέσα στὸ ὁποῖ... more Ὁ κύριος στόχος αὐτοῦ τοῦ κειμένου εἶναι νὰ κάνει ὁρατὸ τὸ πολιτισμικὸ συμφραζόμενο μέσα στὸ ὁποῖο πραγματοποιεῖται τὰ τελευταῖα χρόνια ἡ μεταρρύθμιση τῆς θρησκευτικῆς ἐκπαίδευσης στὴν Ἑλλάδα. Προκειμένου νὰ κατανοηθεῖ αὐτὸ τὸ συμφραζόμενο προσεγγίζεται ὁ ὅρος τοῦ μεταμοντέρνου λόγου (postmodern discourse) καὶ ἐπιχειρεῖται νἀ ἀπαντηθοῦν μία σειρὰ ἀπὸ ἐρωτήματα: α) Πῶς μπορεῖ νὰ κατανοηθεῖ ὁ μεταμοντέρνος λόγος καὶ πῶς διαφοροποιεῖται ἀπὸ τὸν μοντέρνο ἤ ἀλλιῶς νεοτερικὸ λόγο; β) Ποιά ἡ σχέση αὐτῶν τῶν λόγων μὲ τὴ θρησκευτικὴ ἐκπαίδευση; Ἡ βασικὴ θέση ποὺ ὑποστηρίζεται σὲ σχέση μὲ αὐτὰ τὰ ἐρωτήματα εἶναι ὅτι ἡ ἔσχατη πρόκληση, στὴν ὁποία ὀφείλει ν’ ἀνταποκριθεῖ ἡ θρησκευτικὴ έκπαίδευση ἀπέναντι στὸ κυρίαρχο σήμερα μεταμοντέρνο παράδειγμα, δὲν εἶναι νὰ παραδοθεῖ στὸν σχετικισμό του, ἀλλὰ ν’ ἀναδείξει τὸ αἴτημα τοῦ διαλόγου τόσο μὲ τὸν ἑαυτό μας ὅσο καὶ μὲ τοὺς ἄλλους ἐπὶ τῇ βάσῃ τοῦ θεμελιώδους διακυβεύματος τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης, δηλαδὴ τῆς ἐξόδου ἀπὸ τὴ σκιά τῆς θεμελιῶδους φαντασίωσης.
Time in conjunction with human creativity has endowed Pergamon a wealth of unique monuments of gr... more Time in conjunction with human creativity has endowed Pergamon a wealth of unique monuments of great cultural significance. These monuments belong to different religious traditions: ancient Greek religion, ancient Egyptian religion, Roman religion, Jewish religion, Christian religion, Muslim religion. Pergamon in relation to its religious monuments is one important parchment palimpsest.
Η Αποκάλυψη του Ιωάννου ανήκει στο φιλολογικό είδος της Αποκαλυπτικής Γραμματείας. Το είδος αυτό ... more Η Αποκάλυψη του Ιωάννου ανήκει στο φιλολογικό είδος της Αποκαλυπτικής Γραμματείας. Το είδος αυτό πιστοποιείται εντός του Ιουδαϊσμού από τον 3ο π.Χ. αιώνα και έχει κυρίως τον χαρακτήρα της ιστορικής αποκάλυψης, δηλαδή της αντικατάστασης της τάξης του παρόντος κόσμου από μία άλλη τάξη ριζικώς διαφορετική. Εκείνο που υποστηρίζεται στο παρόν λήμμα είναι ότι το Αποκαλυπτικό είδος, τόσο εντός του Ιουδαϊσμού όσο και αργότερα εντός του Χριστιανισμού, έχει την καταγωγή του στα Αποκαλυπτικά μοτίβα της ιρανικής θρησκευτικής παράδοσης.
The use of light is obedient to the cultural meanings with which it is charged on each occasion. ... more The use of light is obedient to the cultural meanings with which it is charged on each occasion. Light's identification with man's spiritual struggle is element found in the three great traditions of the Eastern Mediterranean: Judaism, Christianity and Islam. Philo Judaeus, influenced by Platonic ideas, played a determinant role in the transposition of light from a symbol of the external to a symbol of the internal presence of God. In this way the experience of light became the symbol of the overcoming of the particularity of the self and its harmonisation with the universal.
Από συστάσεως του ελληνικού κράτους το μάθημα των Θρησκευτικών είναι ενταγμένο στον κορμό των μαθ... more Από συστάσεως του ελληνικού κράτους το μάθημα των Θρησκευτικών είναι ενταγμένο στον κορμό των μαθημάτων του σχολείου. Από τότε μέχρι σήμερα το μάθημα έχει αλλάξει πολλές φορές και περιεχόμενο και ύφος. Στο παρόν κείμενο εστιάζω το ενδιαφέρον μου στην παρούσα αλλαγή, η οποία έχει εγκαινιαστεί με το νέο ΠΣ των θρησκευτικών, όπως αυτό αποφασίστηκε το 2016 και τροποποιήθηκε και ισχύει από το 2017. Προκειμένου να κατανοηθεί το νόημα αυτής της αλλαγής, επιχειρώ να αναδείξω τις προκλήσεις, στις οποίες επιχειρεί αυτή να ανταποκριθεί. Προσεγγίζω αρχικώς τα κοινωνικά και ιστορικά δεδομένα, για προχωρώ στη συνέχεια στα υπαρξιακά δεδομένα, ώστε να φτάσω τελικώς να υποστηρίξω ότι η πρόκληση, στην οποία καλείται να ανταποκριθεί το μάθημα των Θρησκευτικών, δεν είναι άλλη από εκείνη που μας απευθύνεται από την ίδια την ουσία της Θεολογίας.
This brief presentation examines the production and reception of rebetiko music in Greece.
Greek Journal of Religious Education, 2018
Οι θέσεις του παρόντος τόμου αποκτούν ιδιαίτερη σημασία, αν αναλογιστούμε τη συγκυρία μέσα στην ο... more Οι θέσεις του παρόντος τόμου αποκτούν ιδιαίτερη σημασία, αν αναλογιστούμε τη συγκυρία μέσα στην οποία διατυπώνονται. Με τα νέα Προγράμματα Σπουδών στα Θρησκευτικά, τα οποία δοκιμάζονται στο ελληνικό, δημόσιο σχολείο κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, είναι φανερό ότι επιχειρείται ένα σημαντικό βήμα μετασχηματισμού της Θρησκευτικής Εκπαίδευσης στην Ελλάδα προς την κατεύθυνση της αμοιβαίας διερεύνησης ανάμεσα σε διαφορετικές θρησκευτικές ευαισθησίες. Ωστόσο, είναι φανερή και η προσπάθεια που γίνεται την ίδια περίοδο από κύκλους ανθρώπων, οι οποίοι μάχονται με λυσσαλέο τρόπο ενάντια σε αυτόν τον μετασχηματισμό, επικαλούμενοι την αλήθεια της χριστιανικής, ευαγγελικής παράδοσης. Ωστόσο, η ευαγγελική αλήθεια δεν είναι κάτι που κατέχεται, προκειμένου να συντηρεί ψυχικά συμπλέγματα και να προσφέρει απόλαυση σε ναρκισσιστικές φαντασιώσεις, αλλά εκείνο που μας διακατέχει στην πορεία της ψυχικής μας διάνοιξης. Τα κείμενα του παρόντος τόμου αποτελούν τα αποτυπώματα μιας τέτοιας πορείας.