Sevcan Aksu | Afyon Kocatepe University (original) (raw)

Papers by Sevcan Aksu

ÖZET ġah, Farsça ġah "kral, hükümdar" sözcüğünden gelir. Bu sözcük Avesta (Zend) dilinde χĢiveya ... more ÖZET ġah, Farsça ġah "kral, hükümdar" sözcüğünden gelir. Bu sözcük Avesta (Zend) dilinde χĢiveya χĢāya "muktedir olmak, gücü yetmek" anlamına gelir. Erdebil Ģehrinde bulunan tasavvufi bir hareket zamanla siyasallaĢarak resmi mezhebi ġiiliğe dayandığı Safevi Devletinin kuruluĢ temelleri atılmıĢtır. Safeviler Anadolu"daki müritlerin desteğini alarak büyük bir güç olarak ortaya çıkmıĢlardır. KızılbaĢ müritlerin ve Türkmenlerin desteğiyle Büyük bir Coğrafyada hakimiyet kurulmuĢtur. ġah Ġsmail 1501"de Safevi Devletini kurmuĢtur. tahta geçerek ġah unvanını almıĢtır. ġiiliği resmi mezhep ilan ederek, 12 imam adına hutbe okutup, sikke bastırmıĢtır ve ezanı değiĢtirmiĢtir. Hızlı bir Ģekilde ġiiliği yaymaya baĢlamıĢtır. Direnenlere karĢı ise katliam yapmıĢtır. Safevi ġahlarının MeĢrutiyetini sağlamak için gaybi bağlantılarla hareket etmeleri önemli bir etken olmuĢtur. Safevi döneminde ġii ulemanın devlet anlayıĢı değiĢmiĢtir ve yerine Safevi ġiiliği getirlimiĢtir. Safevi Devleti on iki imam ġia inancı etrafında ĢekillenmiĢtir. Safeviler iki asır süren ikitdarı boyunca Ġran"ı ġiileĢtirmeyi baĢarmıĢlardır. Ġran ġii kültür ve düĢüncenin merkezi haline gelmiĢtir. Bu çalıĢmamda, ġahlığın ortaya çıkıĢını, Safevi ġahlarının faaliyetleri ve hayatı, ġah ismail"in ġiiliği yayma politikaları , ġahlığın ÇıkıĢından önce var olan Safeviyye tarikatı, Safevi Hanedanı, Safevilerin menĢei, Safevi devletinin kuruluĢ ve yükseliĢ dönemi ve Safevi-Akkoyunlu münasebetleri konularından bahsettim. Anahtar kelimeler: ġah, Safevi Devleti, ġah Ġsmail, ġiilik, Safeviyye GİRİŞ ġah, Hint diline ait bir kavram olup Sanskritçe"de "hükümet etmek" anlamına gelir. Ġran bölgesinde ilk olarak Avesta adlı eserde geçmektedir. Anlamı "hüküm süren, ülkeyi harap olmaktan koruyan"dır. Med ve Perslerin birleĢmesinden sonra Ahameni Hükümdarları ""ġah-ı ġahan"" (Ģahların Ģahı) unvanını kullanmaya baĢlamıĢlardır. Bu unvan daha sonraları "" ġahanĢah, ġehinĢah"" gibi kelimelere dönüĢmüĢtür. Sasaniler devrinde ülkenin farklı bölgelerinde hüküm süren ikta sahiplerine de ġah denilmiĢtir. Bu nedenle Sasani hükümdarı ĢahanĢah unvanını kullanmayı tercihe tmiĢlerdir.ġahanĢah kendilerine bağlılıklarını bildirdikleri taktirde ġahlığın miras yoluyla çocuklara geçmesine izin vermiĢtir. ġah kusursuzdu ve özürlü kiĢilerin onu görmesi yasaktı. Sarayda kabul sırasında perdenin arkasına oturur ve yüzünü kimseye göstermezdi. Huzurunda konuĢulmazdı. Safeviler"in Ġran"a hakim olmasından sonra ġah unvanı yaygınlık kazanmaya baĢlamıĢtır. Ve ""Ġran Hükümdarı"" anlamında kullanılmıĢtır. ġah Ġsmail Safevi tarikatının ġeyhi ve kurucusuydu bu yüzden siyasi ve dini güç onda toplanmıĢtır. Safeviler döneminde ġah siyasi gücünün yanı sıra dinin koruyucusu vasfı kazanmıĢtır. ġah Ġsmail, 25 Recep 892"de doğmuĢtur. Sultan Ali"nin ölümünden sonra küçük yaĢtaki Ġsmail"i Safeviler ġeyh olarak kabul ettiler. Ve Akkoyunlulardan gizlemek için Erdebil"e kaçırdılar orada Akkoyunlular takip ettiğini öğrenince Lahican"a götürdüler. Ve burada Ġsmail Kur"an, Tefsir, Arapça, Farsça dersleri ve savaĢma tekniklerini öğrenmiĢtir. 1498 yılında KızılbaĢ reisleri Akkoyunlu Devletinin karıĢıklığından Ġstifade ederek Ġsmail"in ortaya çıkmasına karar verdiler. ġah Ġsmail Erdebile gitmiĢtir fakat kısa süre içinde buradan ayrılıp Erzincan"a yöneldi. ġeyhin ġah olmak amacıyla Anadolu"ya geldiğini haber alan KızılbaĢ Türkmenler onun etrafında toplandılar. AvĢar, Çepni, ġamlı Dulkadırlı, Tekeli gibi aĢiretler de ġah ismail"in etrafında toplanmıĢtır. ġah Ġsmail Tebrize giderek Tahta çıkmıĢtır. Ġran"da ġiiliği resmi ideoloji haline getirerek Safevi devletini kurmuĢtur. Akkoyunlu ailesine ve Sünni kalmaya direnenlere karĢı katliam yapmıĢtır. ġiiliği Ġlan edip 12 Ġmam adına sikke kestirip, hutbe okuttu ve Ezanı değiĢtirdi Hızlı bir Ģekilde ġiileĢtirme Politikası uygulamaya karar vermiĢtir. ġâh Ġsmail, ġiîliği devlet mezhebi olarak ilan ederken iki temel iddiaya dayanmıĢtır. Bunlar da Ġmam Mehdî"nin özel vekilliği ve Ġmam Ali"yi rüyada görmüĢ olma iddiasıdır. ġah ismail"in ġiiliği yayma politikası sonucunda Osmanlı Devletinin kendi topraklarına katılmasını önlemiĢ ve devletin yükselmesini sağlamıĢtır. Safeviler dini bir misyon oluĢturmuĢtur. OluĢturdukları kutsal hanedan Mehdi"nin temsilcisi olma iddiasıyla birleĢmiĢtir. Bir baĢka konu ise baĢlarına taktıkları taçla ayırt edilmeleridir. Bu taç, Safevi yandaĢlarını düĢmanlarından da ayıran bir sembol olmuĢtur. Safevi döneminde ortaya çıkan hükümdarlar dünya hakimiyeti kurma, kurtarıcı olma ve adaleti temsil etmeye çalıĢmıĢlardır. ġahlık makamının temellerini ġeyh Cüneyd atmıĢtır. ġah Ġsmaille devlet haline gelip güçlenmiĢtir.

ÖZET ġah, Farsça ġah "kral, hükümdar" sözcüğünden gelir. Bu sözcük Avesta (Zend) dilinde χĢiveya ... more ÖZET ġah, Farsça ġah "kral, hükümdar" sözcüğünden gelir. Bu sözcük Avesta (Zend) dilinde χĢiveya χĢāya "muktedir olmak, gücü yetmek" anlamına gelir. Erdebil Ģehrinde bulunan tasavvufi bir hareket zamanla siyasallaĢarak resmi mezhebi ġiiliğe dayandığı Safevi Devletinin kuruluĢ temelleri atılmıĢtır. Safeviler Anadolu"daki müritlerin desteğini alarak büyük bir güç olarak ortaya çıkmıĢlardır. KızılbaĢ müritlerin ve Türkmenlerin desteğiyle Büyük bir Coğrafyada hakimiyet kurulmuĢtur. ġah Ġsmail 1501"de Safevi Devletini kurmuĢtur. tahta geçerek ġah unvanını almıĢtır. ġiiliği resmi mezhep ilan ederek, 12 imam adına hutbe okutup, sikke bastırmıĢtır ve ezanı değiĢtirmiĢtir. Hızlı bir Ģekilde ġiiliği yaymaya baĢlamıĢtır. Direnenlere karĢı ise katliam yapmıĢtır. Safevi ġahlarının MeĢrutiyetini sağlamak için gaybi bağlantılarla hareket etmeleri önemli bir etken olmuĢtur. Safevi döneminde ġii ulemanın devlet anlayıĢı değiĢmiĢtir ve yerine Safevi ġiiliği getirlimiĢtir. Safevi Devleti on iki imam ġia inancı etrafında ĢekillenmiĢtir. Safeviler iki asır süren ikitdarı boyunca Ġran"ı ġiileĢtirmeyi baĢarmıĢlardır. Ġran ġii kültür ve düĢüncenin merkezi haline gelmiĢtir. Bu çalıĢmamda, ġahlığın ortaya çıkıĢını, Safevi ġahlarının faaliyetleri ve hayatı, ġah ismail"in ġiiliği yayma politikaları , ġahlığın ÇıkıĢından önce var olan Safeviyye tarikatı, Safevi Hanedanı, Safevilerin menĢei, Safevi devletinin kuruluĢ ve yükseliĢ dönemi ve Safevi-Akkoyunlu münasebetleri konularından bahsettim. Anahtar kelimeler: ġah, Safevi Devleti, ġah Ġsmail, ġiilik, Safeviyye GİRİŞ ġah, Hint diline ait bir kavram olup Sanskritçe"de "hükümet etmek" anlamına gelir. Ġran bölgesinde ilk olarak Avesta adlı eserde geçmektedir. Anlamı "hüküm süren, ülkeyi harap olmaktan koruyan"dır. Med ve Perslerin birleĢmesinden sonra Ahameni Hükümdarları ""ġah-ı ġahan"" (Ģahların Ģahı) unvanını kullanmaya baĢlamıĢlardır. Bu unvan daha sonraları "" ġahanĢah, ġehinĢah"" gibi kelimelere dönüĢmüĢtür. Sasaniler devrinde ülkenin farklı bölgelerinde hüküm süren ikta sahiplerine de ġah denilmiĢtir. Bu nedenle Sasani hükümdarı ĢahanĢah unvanını kullanmayı tercihe tmiĢlerdir.ġahanĢah kendilerine bağlılıklarını bildirdikleri taktirde ġahlığın miras yoluyla çocuklara geçmesine izin vermiĢtir. ġah kusursuzdu ve özürlü kiĢilerin onu görmesi yasaktı. Sarayda kabul sırasında perdenin arkasına oturur ve yüzünü kimseye göstermezdi. Huzurunda konuĢulmazdı. Safeviler"in Ġran"a hakim olmasından sonra ġah unvanı yaygınlık kazanmaya baĢlamıĢtır. Ve ""Ġran Hükümdarı"" anlamında kullanılmıĢtır. ġah Ġsmail Safevi tarikatının ġeyhi ve kurucusuydu bu yüzden siyasi ve dini güç onda toplanmıĢtır. Safeviler döneminde ġah siyasi gücünün yanı sıra dinin koruyucusu vasfı kazanmıĢtır. ġah Ġsmail, 25 Recep 892"de doğmuĢtur. Sultan Ali"nin ölümünden sonra küçük yaĢtaki Ġsmail"i Safeviler ġeyh olarak kabul ettiler. Ve Akkoyunlulardan gizlemek için Erdebil"e kaçırdılar orada Akkoyunlular takip ettiğini öğrenince Lahican"a götürdüler. Ve burada Ġsmail Kur"an, Tefsir, Arapça, Farsça dersleri ve savaĢma tekniklerini öğrenmiĢtir. 1498 yılında KızılbaĢ reisleri Akkoyunlu Devletinin karıĢıklığından Ġstifade ederek Ġsmail"in ortaya çıkmasına karar verdiler. ġah Ġsmail Erdebile gitmiĢtir fakat kısa süre içinde buradan ayrılıp Erzincan"a yöneldi. ġeyhin ġah olmak amacıyla Anadolu"ya geldiğini haber alan KızılbaĢ Türkmenler onun etrafında toplandılar. AvĢar, Çepni, ġamlı Dulkadırlı, Tekeli gibi aĢiretler de ġah ismail"in etrafında toplanmıĢtır. ġah Ġsmail Tebrize giderek Tahta çıkmıĢtır. Ġran"da ġiiliği resmi ideoloji haline getirerek Safevi devletini kurmuĢtur. Akkoyunlu ailesine ve Sünni kalmaya direnenlere karĢı katliam yapmıĢtır. ġiiliği Ġlan edip 12 Ġmam adına sikke kestirip, hutbe okuttu ve Ezanı değiĢtirdi Hızlı bir Ģekilde ġiileĢtirme Politikası uygulamaya karar vermiĢtir. ġâh Ġsmail, ġiîliği devlet mezhebi olarak ilan ederken iki temel iddiaya dayanmıĢtır. Bunlar da Ġmam Mehdî"nin özel vekilliği ve Ġmam Ali"yi rüyada görmüĢ olma iddiasıdır. ġah ismail"in ġiiliği yayma politikası sonucunda Osmanlı Devletinin kendi topraklarına katılmasını önlemiĢ ve devletin yükselmesini sağlamıĢtır. Safeviler dini bir misyon oluĢturmuĢtur. OluĢturdukları kutsal hanedan Mehdi"nin temsilcisi olma iddiasıyla birleĢmiĢtir. Bir baĢka konu ise baĢlarına taktıkları taçla ayırt edilmeleridir. Bu taç, Safevi yandaĢlarını düĢmanlarından da ayıran bir sembol olmuĢtur. Safevi döneminde ortaya çıkan hükümdarlar dünya hakimiyeti kurma, kurtarıcı olma ve adaleti temsil etmeye çalıĢmıĢlardır. ġahlık makamının temellerini ġeyh Cüneyd atmıĢtır. ġah Ġsmaille devlet haline gelip güçlenmiĢtir.