Marta Studenna-Skrukwa | Adam Mickiewicz University in Poznań (original) (raw)
Papers by Marta Studenna-Skrukwa
Studia Historiae Oeconomicae, 2023
This paper examines the phenomenon of child and youth labour in the post-Stalin era in the Soviet... more This paper examines the phenomenon of child and youth labour in the post-Stalin era in the Soviet union. the starting point for the consideration constitutes the analysis of the law adopted by the Supreme Soviet of the USSR in 1958 titled "On the strengthening of the link between school and life and the further development of people's education in the uSSr". this law placed great emphasis on combining education with practice and involving pupils from the earliest grades in various forms of both productive and socially useful labour. Subsequently, four categories of labour to which children and young people in the uSSr were systemically forced has been distinguished. these included: occasional labours, work and leisure camps, so-called subbotniki and little communal works, as well as compulsory recycling. the paper thoroughly depicts all of them in the light of memoir material.
Sensus Historiae. Studia Interdyscyplinarne., 2022
2 Przykładem tego ostatniego typu wypowiedzi może być przemówienie Aleksandra Łukaszenki wygłoszo... more 2 Przykładem tego ostatniego typu wypowiedzi może być przemówienie Aleksandra Łukaszenki wygłoszone na ceremonii powołania Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej w maju
Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej , 2022
This paper is devoted to the analysis of selected aspects how Ukrainian schools present the histo... more This paper is devoted to the analysis of selected aspects how Ukrainian schools present the historical narrative that covers the post-World War II history of this country-particularly the period of late socialism. My goal was to establish how post-Maidan textbooks presented the times when Ukraine was part of the Soviet Union in its superpower phase. I was especially interested in the current assessment of such phenomena as: post-Stalinist modernization, the movements opposing communist ideology, and the late socialist concept of the Soviet people. The source material was five new textbooks for historical education at high-school level approved for use by the Ukrainian authorities in 2019. The basic research method was discourse analysis: the content of the textbooks were critically evaluated in light of the ongoing political and social situation. Among the theoretical assumptions that were applied in the paper was that the historical narrative has a key importance as a function of the nation-state and as such serves its interests. To conclude the analysis below, it should be emphasized that historical narrative of Ukrainian Schools presents the past of the country in the second half of the 20th century as a general process of gaining independence from the Soviet centre. In the context of Russia' s aggression against Ukraine, it should be assumed that the emancipatory nature of the interpretation of Ukraine' s national history is now irreversible.
The Politics of Memory in Poland and Ukraine, 2021
Historia i Polityka , 2020
The aim of the paper is to present the image of Kharkiv in propaganda materials fr... more The aim of the paper is to present the image of Kharkiv in propaganda materials from the period of Leonid Brezhnev’s rule addressed to foreign recipients. Three key threads repeated in narratives about Kharkiv were distinguished by the author: the relative “youth” of the city, its industrial character and the functioning of a strong academic center. The critical analysis of the propaganda discourse is based on the as-sumption that the language used was the carrier of ideology, i.e. it did not report reality, but its ideological vision. The image of Kharkiv emerg-ing from the analysis is a vision of a city fulfilling the model Soviet standard: neither a communist ideal that Moscow was nearing, nor one with the exotic flair of the Caucasus or Central Asia. It was a Soviet model typicality: a large, modern industrial metropolis, ideologically correct, ex-emplifying the core, Slavic-European part of the USSR. Thus its promotion was in fact the pro-motion of the Soviet system as a whole.
Kultura i Społeczeństwo, 2019
Authors of this article use the examples of the Donbass and Pridnestrovie regions to examine the ... more Authors of this article use the examples of the Donbass and Pridnestrovie
regions to examine the relationship between regional identity, separatism, and
armed conflict. On the basis of comparative methods of analysis, they describe
the historical and sociological processes and political conditions that, over the
course of history, produced the formation of a specific sense of regional separateness
among the inhabitants of those regions. They prove that regional identity
need not rest on centuries of tradition and that Soviet modernization could be
a key component of that identity. This analysis of the relation between regional
identity and war indicates that the popular explanation of the underpinnings of
separatism in Eastern Europe by reference to identity is insufficient in the case of
these two regions. In contemporary Donbass and in Pridnestrovie both, identity
is constructed on the basis of a war narrative but has become a foundation for effective
separatism only in connection with the interests of the local elites and/or
external political and cultural factors.
Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej, 2019
Th is article is devoted to the fi rst Soviet subculture – the stilyagi, who appeared in the Sov... more Th is article is devoted to the fi rst Soviet subculture – the stilyagi, who appeared in the Soviet Union at the end of the 1940s. Th ey were part of a wider, European phenomenon, the so-called “Generation ‘52”, a wave of subcultures fascinated by the American way of life. Th ey expressed their individuality, fi rstly, by wearing fashionable clothes (preferably of foreign label) and, secondly, by listening to forbidden jazz and passion for expressive dances. Th ey demonstrated the hedonistic approach to life and total lack of commitment to the idea of building com-munism propagated by communist propaganda. Although they did not proclaim any political ideology and avoided political issues, they were fought against by the state authorities. Th e fi ght against the stilyagi movement, however, was relatively mild as for the Stalinist era. Th is resulted from the fact that its members came from the families of party nomenclature, intel-lectual and artistic elites. Th e text presents a comparative analysis of the studies available in the literature on the subject with the image of the subculture presented in the popular fi lm by Valery Todorovsky entitled Stilyagi. Th e main purpose of the analysis is to answer the question: to what extent the discussed fi lm is a narrative history of the fi rst Soviet movement contesting offi cial cultural and entertainment standards, and not an attempt at its mythologization.
Przegląd Zachodni , 2018
Radzieckiego w 1961 r. ogłoszono perspektywę przejścia do komunizmu w ciągu następnego dwudziesto... more Radzieckiego w 1961 r. ogłoszono perspektywę przejścia do komunizmu w ciągu następnego dwudziestolecia. Kiedy w 1974 r. Międzynarodowy Komitet Olimpijski przyznawał Moskwie prawo do organizacji Igrzysk XXII Olimpiady precyzyjna data osiągnięcia komunizmu zniknęła z dyskursu publicznego. Olimpiada 1980 r. nie odbyła się w komunistycznym raju, ale mimo to władze wykorzystały ją do celów propagandowych. Na początku nowego zaostrzenia zimnej wojny promocja socjalizmu potrzebna była nie tylko na zewnątrz bloku wschodniego, ale i w samym Związku. Jeśli w epoce Breżniewa odchodzono od tzw. wielkich projektów mających integrować społeczeństwo wokół walki o lepsze jutro, to moskiewskie igrzyska -obok wznowienia budowy Kolei Bajkalsko-Amurskiej (BAM) -stanowiły wyjątek. Organizacja przedsięwzięcia na skalę światową miała przekonywać obywateli radzieckich o kondycji ich państwa. W związku z tym Komitet Organizacyjny "Olimpiada-80", któremu przewodniczył wicepremier Ignatij Nowikow, przygotował bardzo rozległy materiał propagandowy: artykuły prasowe, publikacje książkowe, albumy okolicznościowe, plakaty, filmy (w tym dokumenty oraz filmy animowane dla dzieci), nagrania muzyczne, pocztówki i gadżety pamiątkowe.
Studia Europea Gnesnensia, 2018
This paper attempts an interpretation of Nikolai Nosov's novels about the adventures of Dunno, wh... more This paper attempts an interpretation of Nikolai Nosov's novels about the adventures of Dunno, which enjoyed a cult status in the Soviet Union. Despite being chil-dren's literature, they are examined in terms of themes that have little to do with young readers. The analysis is historical rather than literary, aiming chiefly to elucidate the cultural context and the social notions from the period of Khrushchev's thaw. Here, the author undertakes to answer the questions concerning the extent to which the reality created by Nosov served to mould the socialist worldview as early as childhood and, simultaneously, whether it incidentally offered the adult reader an opportunity of intellectual escape into the officially condemned world.
Nowy Prometeusz, 2016
Wojna w Donbasie przyczyni a si do powstania kilku bardzo interesujcych i, ze wzgl du na ci gle a... more Wojna w Donbasie przyczyni a si do powstania kilku bardzo interesujcych i, ze wzgl du na ci gle aktualn potrzeb wewn trz ukrai skiego dialogu o to samo ci narodowej, niezwykle cennych, inicjatyw. Warto w tym miejscu przywo a dwie edycje naukowo-kulturalnego festiwalu "Donkult" zorganizowanego przez Fundacj "Z o a Sztuki" w 2014 i 2015 r., które zgromadziy naukowców i artystów z ca ego wiata zajmuj cych si specyÞ k regionaln Donbasu 1 . Popularno zyska y te , po wi cone Donbasowi, projekty Fundacji "Izolacja -Platforma Inicjatyw Kulturalnych", za o onej w 2010 roku w Doniecku, skoncentrowane w g ównej mierze na zachowaniu industrialnego dziedzictwa Ukrainy 2 . Wreszcie, inspiracji do napisania niniejszego tekstu dostarczy a seria wywiadów-rzek z przedstawicielami ukrai skiej inteligencji pochodz cymi z Donbasu, a obecnie przebywaj cymi poza ogarni tym wojn regionem, publikowana na amach gazety internetowej Ukrajins'ka Prawda od ko ca listopada 2014 roku do pocz tku lutego 2015. Projekty te, zgodnie ze swoimi za o eniami, przybli a y z perspektywy "zwyk ych ludzi" najnowsz histori Donieckiego Zag bia W glowego oraz problemy przed jakimi stoi ono w epoce poprzemys owej, a przez to sylwetk jego mieszka ca mieszka com pozosta ych regionów Ukrainy. Ponadto, w zwi zku z nasilaj c si wewn trzn migracj , inicjatywy te sprzyja y integracji uchod ców 3 . Wysoki poziom intelektualny wymienionych przedsi wzi , ich nowoczesny charakter oraz szeroka dost pno (wszystkie imprezy w ramach festiwalu "Donkult" oraz projektów "Izolacji" by y bezp atne i zak ada y aktywny udzia publiczno ci) prowadz do reß eksji, i jedyn ich wad jest to, e zosta y zrealizowane tak pó no. Mo na bowiem przypuszcza , e gdyby w ci gu niemal wier wiecza niepodleg o ci w ogólnoukrai skiej przestrzeni naukowo-1 e charity fond " e Depths of Art", www.dofa.fund. 2 Izolyatsia -Platform for Cultural Initiatives, www.izolyatsia.org . 3 Np. w ramach jednego z projektów Fundacji "Izolacja" co miesiąc odbywa się tzw. Тормозок party tj. spotkanie z migrantami, którzy wyjechali z Donbasu w różnych okresach. Тормозок (tormozok) -prawdopodobnie od тормозить (hamować, w znaczeniu: robić przerwę w pracy) -branżowa, rozpowszechniona na obszarze b. ZSRR nazwa drugiego śniadania, które zabierają do kopalni górnicy pracujący na przodku.
Kultura i Społeczeństwo, 2015
This article analyzes the phenomenon of UkrainianRussian-language patriotism.In the first part, th... more This article analyzes the phenomenon of UkrainianRussian-language patriotism.In the first part, the author concentrates on the socio-linguistic situation in Ukraine since 1991. The next part contains a brief description of language policy in Ukraine in the 1990s and at the beginning of the 21st century, and presents the attitude of contemporary Ukrainian society to the Russian language. The main part of the text presents the changes in perception of the Russian language that have occurred in Ukraine as aconsequenceoftheanti-regimeprotestsattheendof2013andbeginningof2014and then Russia’s violation of the country’s territorial integrity. The author predicts that the Russian language will not only continue to be widely represented in the Ukrainian public sphere, but will also form part of Ukraine’s cultural heritage. At the same time, she suggests that it is likely that theRussian languageinUkraine will be come an object for expressions of resentment, contempt, or even hatred toward Russia.
Czas Kultury, 2012
The article considers three phenomena that have been observable during the process of preparing f... more The article considers three phenomena that have been observable during the process of preparing for Euro 2012. The author first discusses the problem of Polish-Ukrainian cooperation, the results of which on the eve of the long-awaited sports event seem to have fallen far short of expectations. This has included a lack of solidarity between Poland and Ukraine in overcoming the difficulties associated with both organising the project and promoting Poland in the media as the better partner due to its affiliation with the EU. Another phenomenon, the commercialization of sport, has become apparent from the perspective of Poland’s “own backyard” as well as for those for whom sport is not an especially important part of their day-to-day lives. The third and most important issue is the phenomenon of the Ukrainian social movement Femen, whose activists have used various types of street happenings in an effort to focus the attention of world public opinion on the issues of prostitution and the sex trade as pressing problems plaguing Ukrainian society.
Book chapters by Marta Studenna-Skrukwa
Lituanistyka i wschodoznawstwo. Studia dedykowane Profesorowi Krzysztofowi Pietkiewiczowi, (red.) G. Błaszczyk, G. Skrukwa, M. Studenna-Skrukwa, 2020
Społeczeństwo socjalistyczne, tak jak każde inne, nie może obyć się bez swoich świąt i obrzędów" ... more Społeczeństwo socjalistyczne, tak jak każde inne, nie może obyć się bez swoich świąt i obrzędów" 1przyczynek do badań nad świecką obrzędowością w ZSRR doby Leonida Breżniewa 1 Ś wiecka obrzędowość w ZSRR kształtowała się, począwszy od 1917 roku, jako kompleks ustanawianych przez państwo świąt, rytuałów, tradycji i praktyk mających wyznaczać cykl roku radzieckiego obywatela oraz celebrować kamienie milowe jego życia. Proces ten przebiegał kilkuetapowo. Etap pierwszy obejmował okres od rewolucji do początku lat trzydziestych. Próbowano wówczas dokonać tak radykalnego przewrotu w sferze obrzędowości, że skala postulowanych zmian nie miała sobie równych w całej historii obszaru ogarniętego przez rewolucję bolszewicką. W rezultacie promowane przez aktywistów partyjnych i komsomolskich "czerwone śluby", "czerwone chrzciny" czy "czerwone Wielkanoce" pozostawały jedynie teatralizowanymi przedsięwzięciami. W drugim etapie (od lat trzydziestych do pięćdziesiątych) państwo wprowadziło tradycję świąt branżowych. Etap trzeci, przypadający na schyłek rządów Chruszczowa i epokę Breżniewa, omawiam szeroko poniżej. Wreszcie, sugerowano, że od połowy lat osiemdziesiątych można datować okres czwarty, w którym główny nacisk kładziono na upowszechnianie radzieckich obrzędów oraz nowoczesnego modelu wyprawiania towarzyszących im uroczystości. Te ostatnie zgodnie z prohibicyjnym lejtmotywem gorbaczowowskiej pieriestrojki miały odbywać się w trzeźwości 2. W połowie lat siedemdziesiątych radziecka obrzędowość stanowiła już na tyle rozbudowany kompleks, że konstytuujące go elementy moż
![Research paper thumbnail of Od wsparcia proletariatu do „samoobsługi” robotnika. Jak pojawiły się i jak zniknęły radzieckie służące?, [w:] Kultura pracy. Z dziejów służby domowej XIX i XX wieku, 2021, red. A. Napierała, M. Michalski, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań 2021](https://attachments.academia-assets.com/110960515/thumbnails/1.jpg)
](![Research paper thumbnail of "Zbiorowo i zdrowo" - kulinaria w radzieckim przekazie propagandowym w latach 1971-1975, [w:] Apetyt na jedzenie. Pokarm w społeczeństwie, kulturze, symbolice na przestrzeni dziejów, red. J. Żychlińska, A. Głowacka-Penczyńska, Bydgoszcz 2018](https://attachments.academia-assets.com/57856244/thumbnails/1.jpg)
](Apetyt na jedzenie. Pokarm w społeczeństwie, kulturze, symbolice na przestrzeni dziejów, red. Apetyt na jedzenie. Pokarm w społeczeństwie, kulturze, symbolice na przestrzeni dziejówApetyt na jedzenie. Pokarm w społeczeństwie, kulturze, symbolice na przestrzeni dziejów, 2018
Celem niniejszego artykułu jest próba zrelacjonowania, w jaki sposób propaganda radziecka traktow... more Celem niniejszego artykułu jest próba zrelacjonowania, w jaki sposób propaganda radziecka traktowała kwestie żywieniowe w okresie IX pięcioletniego planu rozwoju gospodarki narodowej (1971-1975), którego motyw przewodni dotyczył podnoszenia standardu życia w ZSRR. autorka dowodzi, że apogeum epoki względnego dobrobytu w ZSRR charakteryzowało się utylitarnym podejściem do jedzenia jako takiego. Dyskurs kulinarny podporządkowany był funkcjom nowoczesności, a pewne przeżytki świata tradycyjnego napiętnowane jako przejawy zacofania. Tym samym dyskurs
ów w ogóle nie korespondował z wyraźnym na zachodzie odchodzeniem od „uprzemysłowionego jedzenia” na rzecz trendów nouvelle cuisine, tj. estetyki formy, artyzmu, indywidualizmu oraz eksperymentów smakowych. Przeanalizowane na podstawie ówczesnej prasy społeczno-kulturalnej oraz książek kucharskich wątki związane z jedzeniem zostały omówione w ramach czterech kategorii: promocja żywienia zbiorowego, „formalne” podejście do jedzenia, utrwalanie nieoficjalnej hierarchii
etnicznej oraz wódka jako „wielka nieobecna”.
![Research paper thumbnail of EUROMAJDAN W STOLICY DONBASU Rewolucja, której nie było, [w:] Rewolucja w imię godności. Ukraiński Euromajdan 2013 - 2014, red. Grzegorz Skrukwa, Marta Studenna-Skrukwa, Toruń 2015](https://attachments.academia-assets.com/57872437/thumbnails/1.jpg)
](Fala protestów toczących się na Ukrainie od jesieni 2013 roku, początkowo pod hasłem eurointegrac... more Fala protestów toczących się na Ukrainie od jesieni 2013 roku, początkowo pod hasłem eurointegracji, bardzo szybko przekształciła się w bunt przeciwko państwu, które przestało spełniać swoje funkcje. Euromajdan w ciągu zaledwie kilku tygodni z całą siłą ujawnił narastający przez ponad 20 lat ukraińskiej niepodległości poziom frustracji społecznej wywołanej wieloma patologiami, z wszechogarniającą korupcją i bezkarnością struktur siłowych na pierwszym planie 1 . Na
Video by Marta Studenna-Skrukwa
Center for Urban History of East Central Europe, lecture on DonKult, 27.06.2015, 2015
"Miners Toil for You, Motherland!" – this famous socialist slogan no longer has such a strong emo... more "Miners Toil for You, Motherland!" – this famous socialist slogan no longer has such a strong emotional charge as it did a few decades ago. The image of a miner, who was turned into a "labor aristocrat" by the propaganda of the previous system, has virtually leveled. In Poland, social solidarity does not cover the workers of the mining industry. Industrial infrastructure associated with coal mining, more and more frequently and successfully is used for a completely different purposes than for what it was created. Shopping centers, cultural and sports centers, and museums have opened in former mines. Furthermore, some of the region is being radically transformed – under the influence of permanent unemployment, social crises, and environmental threats. All these phenomena have been occurring for many years in the largest basin of Poland – in Upper Silesia. Despite this, and despite the characteristic post-industrial weakening of the ethos of physical labor, coal mining is not only the foundation of Polish industry, but is also an important part of Polish official culture in the broadest sense that consolidates society. This proves the true effectiveness of the Polish People's Republic as a homogenization machine, which eliminated the diversity of Polish society since the time of the partitions. The subject of Upper Silesia with the relevant economic and cultural traditions is present in high Polish culture (canon of literature and film), in a public space (music, humor), as well as in visual state policy (brands, logos) and the Polish education system. Sports clubs are associated with mining production.
In addition to presenting the role of Upper Silesia in Polish culture, the speaker considered the importance of the Donbas as a key mining region of Ukraine. The lecturer raised the question of the cultural potential of Donbas, its place in the cultural policy of the Soviet Union and the Ukrainian SSR, as well as the adaptive capacity of Ukrainian official culture after independence. The focus was also on the analysis of examples of using the specificities of Donbas in Ukraine’s national discourse and to seek further opportunities in this area.
Books by Marta Studenna-Skrukwa
Wydawnictwo Nauka i Innowacje , 2014
Book Reviews by Marta Studenna-Skrukwa
REGION Regional Studies of Russia, Eastern Europe, and Central Asia, 2021
Studia Historiae Oeconomicae, 2023
This paper examines the phenomenon of child and youth labour in the post-Stalin era in the Soviet... more This paper examines the phenomenon of child and youth labour in the post-Stalin era in the Soviet union. the starting point for the consideration constitutes the analysis of the law adopted by the Supreme Soviet of the USSR in 1958 titled "On the strengthening of the link between school and life and the further development of people's education in the uSSr". this law placed great emphasis on combining education with practice and involving pupils from the earliest grades in various forms of both productive and socially useful labour. Subsequently, four categories of labour to which children and young people in the uSSr were systemically forced has been distinguished. these included: occasional labours, work and leisure camps, so-called subbotniki and little communal works, as well as compulsory recycling. the paper thoroughly depicts all of them in the light of memoir material.
Sensus Historiae. Studia Interdyscyplinarne., 2022
2 Przykładem tego ostatniego typu wypowiedzi może być przemówienie Aleksandra Łukaszenki wygłoszo... more 2 Przykładem tego ostatniego typu wypowiedzi może być przemówienie Aleksandra Łukaszenki wygłoszone na ceremonii powołania Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej w maju
Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej , 2022
This paper is devoted to the analysis of selected aspects how Ukrainian schools present the histo... more This paper is devoted to the analysis of selected aspects how Ukrainian schools present the historical narrative that covers the post-World War II history of this country-particularly the period of late socialism. My goal was to establish how post-Maidan textbooks presented the times when Ukraine was part of the Soviet Union in its superpower phase. I was especially interested in the current assessment of such phenomena as: post-Stalinist modernization, the movements opposing communist ideology, and the late socialist concept of the Soviet people. The source material was five new textbooks for historical education at high-school level approved for use by the Ukrainian authorities in 2019. The basic research method was discourse analysis: the content of the textbooks were critically evaluated in light of the ongoing political and social situation. Among the theoretical assumptions that were applied in the paper was that the historical narrative has a key importance as a function of the nation-state and as such serves its interests. To conclude the analysis below, it should be emphasized that historical narrative of Ukrainian Schools presents the past of the country in the second half of the 20th century as a general process of gaining independence from the Soviet centre. In the context of Russia' s aggression against Ukraine, it should be assumed that the emancipatory nature of the interpretation of Ukraine' s national history is now irreversible.
The Politics of Memory in Poland and Ukraine, 2021
Historia i Polityka , 2020
The aim of the paper is to present the image of Kharkiv in propaganda materials fr... more The aim of the paper is to present the image of Kharkiv in propaganda materials from the period of Leonid Brezhnev’s rule addressed to foreign recipients. Three key threads repeated in narratives about Kharkiv were distinguished by the author: the relative “youth” of the city, its industrial character and the functioning of a strong academic center. The critical analysis of the propaganda discourse is based on the as-sumption that the language used was the carrier of ideology, i.e. it did not report reality, but its ideological vision. The image of Kharkiv emerg-ing from the analysis is a vision of a city fulfilling the model Soviet standard: neither a communist ideal that Moscow was nearing, nor one with the exotic flair of the Caucasus or Central Asia. It was a Soviet model typicality: a large, modern industrial metropolis, ideologically correct, ex-emplifying the core, Slavic-European part of the USSR. Thus its promotion was in fact the pro-motion of the Soviet system as a whole.
Kultura i Społeczeństwo, 2019
Authors of this article use the examples of the Donbass and Pridnestrovie regions to examine the ... more Authors of this article use the examples of the Donbass and Pridnestrovie
regions to examine the relationship between regional identity, separatism, and
armed conflict. On the basis of comparative methods of analysis, they describe
the historical and sociological processes and political conditions that, over the
course of history, produced the formation of a specific sense of regional separateness
among the inhabitants of those regions. They prove that regional identity
need not rest on centuries of tradition and that Soviet modernization could be
a key component of that identity. This analysis of the relation between regional
identity and war indicates that the popular explanation of the underpinnings of
separatism in Eastern Europe by reference to identity is insufficient in the case of
these two regions. In contemporary Donbass and in Pridnestrovie both, identity
is constructed on the basis of a war narrative but has become a foundation for effective
separatism only in connection with the interests of the local elites and/or
external political and cultural factors.
Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej, 2019
Th is article is devoted to the fi rst Soviet subculture – the stilyagi, who appeared in the Sov... more Th is article is devoted to the fi rst Soviet subculture – the stilyagi, who appeared in the Soviet Union at the end of the 1940s. Th ey were part of a wider, European phenomenon, the so-called “Generation ‘52”, a wave of subcultures fascinated by the American way of life. Th ey expressed their individuality, fi rstly, by wearing fashionable clothes (preferably of foreign label) and, secondly, by listening to forbidden jazz and passion for expressive dances. Th ey demonstrated the hedonistic approach to life and total lack of commitment to the idea of building com-munism propagated by communist propaganda. Although they did not proclaim any political ideology and avoided political issues, they were fought against by the state authorities. Th e fi ght against the stilyagi movement, however, was relatively mild as for the Stalinist era. Th is resulted from the fact that its members came from the families of party nomenclature, intel-lectual and artistic elites. Th e text presents a comparative analysis of the studies available in the literature on the subject with the image of the subculture presented in the popular fi lm by Valery Todorovsky entitled Stilyagi. Th e main purpose of the analysis is to answer the question: to what extent the discussed fi lm is a narrative history of the fi rst Soviet movement contesting offi cial cultural and entertainment standards, and not an attempt at its mythologization.
Przegląd Zachodni , 2018
Radzieckiego w 1961 r. ogłoszono perspektywę przejścia do komunizmu w ciągu następnego dwudziesto... more Radzieckiego w 1961 r. ogłoszono perspektywę przejścia do komunizmu w ciągu następnego dwudziestolecia. Kiedy w 1974 r. Międzynarodowy Komitet Olimpijski przyznawał Moskwie prawo do organizacji Igrzysk XXII Olimpiady precyzyjna data osiągnięcia komunizmu zniknęła z dyskursu publicznego. Olimpiada 1980 r. nie odbyła się w komunistycznym raju, ale mimo to władze wykorzystały ją do celów propagandowych. Na początku nowego zaostrzenia zimnej wojny promocja socjalizmu potrzebna była nie tylko na zewnątrz bloku wschodniego, ale i w samym Związku. Jeśli w epoce Breżniewa odchodzono od tzw. wielkich projektów mających integrować społeczeństwo wokół walki o lepsze jutro, to moskiewskie igrzyska -obok wznowienia budowy Kolei Bajkalsko-Amurskiej (BAM) -stanowiły wyjątek. Organizacja przedsięwzięcia na skalę światową miała przekonywać obywateli radzieckich o kondycji ich państwa. W związku z tym Komitet Organizacyjny "Olimpiada-80", któremu przewodniczył wicepremier Ignatij Nowikow, przygotował bardzo rozległy materiał propagandowy: artykuły prasowe, publikacje książkowe, albumy okolicznościowe, plakaty, filmy (w tym dokumenty oraz filmy animowane dla dzieci), nagrania muzyczne, pocztówki i gadżety pamiątkowe.
Studia Europea Gnesnensia, 2018
This paper attempts an interpretation of Nikolai Nosov's novels about the adventures of Dunno, wh... more This paper attempts an interpretation of Nikolai Nosov's novels about the adventures of Dunno, which enjoyed a cult status in the Soviet Union. Despite being chil-dren's literature, they are examined in terms of themes that have little to do with young readers. The analysis is historical rather than literary, aiming chiefly to elucidate the cultural context and the social notions from the period of Khrushchev's thaw. Here, the author undertakes to answer the questions concerning the extent to which the reality created by Nosov served to mould the socialist worldview as early as childhood and, simultaneously, whether it incidentally offered the adult reader an opportunity of intellectual escape into the officially condemned world.
Nowy Prometeusz, 2016
Wojna w Donbasie przyczyni a si do powstania kilku bardzo interesujcych i, ze wzgl du na ci gle a... more Wojna w Donbasie przyczyni a si do powstania kilku bardzo interesujcych i, ze wzgl du na ci gle aktualn potrzeb wewn trz ukrai skiego dialogu o to samo ci narodowej, niezwykle cennych, inicjatyw. Warto w tym miejscu przywo a dwie edycje naukowo-kulturalnego festiwalu "Donkult" zorganizowanego przez Fundacj "Z o a Sztuki" w 2014 i 2015 r., które zgromadziy naukowców i artystów z ca ego wiata zajmuj cych si specyÞ k regionaln Donbasu 1 . Popularno zyska y te , po wi cone Donbasowi, projekty Fundacji "Izolacja -Platforma Inicjatyw Kulturalnych", za o onej w 2010 roku w Doniecku, skoncentrowane w g ównej mierze na zachowaniu industrialnego dziedzictwa Ukrainy 2 . Wreszcie, inspiracji do napisania niniejszego tekstu dostarczy a seria wywiadów-rzek z przedstawicielami ukrai skiej inteligencji pochodz cymi z Donbasu, a obecnie przebywaj cymi poza ogarni tym wojn regionem, publikowana na amach gazety internetowej Ukrajins'ka Prawda od ko ca listopada 2014 roku do pocz tku lutego 2015. Projekty te, zgodnie ze swoimi za o eniami, przybli a y z perspektywy "zwyk ych ludzi" najnowsz histori Donieckiego Zag bia W glowego oraz problemy przed jakimi stoi ono w epoce poprzemys owej, a przez to sylwetk jego mieszka ca mieszka com pozosta ych regionów Ukrainy. Ponadto, w zwi zku z nasilaj c si wewn trzn migracj , inicjatywy te sprzyja y integracji uchod ców 3 . Wysoki poziom intelektualny wymienionych przedsi wzi , ich nowoczesny charakter oraz szeroka dost pno (wszystkie imprezy w ramach festiwalu "Donkult" oraz projektów "Izolacji" by y bezp atne i zak ada y aktywny udzia publiczno ci) prowadz do reß eksji, i jedyn ich wad jest to, e zosta y zrealizowane tak pó no. Mo na bowiem przypuszcza , e gdyby w ci gu niemal wier wiecza niepodleg o ci w ogólnoukrai skiej przestrzeni naukowo-1 e charity fond " e Depths of Art", www.dofa.fund. 2 Izolyatsia -Platform for Cultural Initiatives, www.izolyatsia.org . 3 Np. w ramach jednego z projektów Fundacji "Izolacja" co miesiąc odbywa się tzw. Тормозок party tj. spotkanie z migrantami, którzy wyjechali z Donbasu w różnych okresach. Тормозок (tormozok) -prawdopodobnie od тормозить (hamować, w znaczeniu: robić przerwę w pracy) -branżowa, rozpowszechniona na obszarze b. ZSRR nazwa drugiego śniadania, które zabierają do kopalni górnicy pracujący na przodku.
Kultura i Społeczeństwo, 2015
This article analyzes the phenomenon of UkrainianRussian-language patriotism.In the first part, th... more This article analyzes the phenomenon of UkrainianRussian-language patriotism.In the first part, the author concentrates on the socio-linguistic situation in Ukraine since 1991. The next part contains a brief description of language policy in Ukraine in the 1990s and at the beginning of the 21st century, and presents the attitude of contemporary Ukrainian society to the Russian language. The main part of the text presents the changes in perception of the Russian language that have occurred in Ukraine as aconsequenceoftheanti-regimeprotestsattheendof2013andbeginningof2014and then Russia’s violation of the country’s territorial integrity. The author predicts that the Russian language will not only continue to be widely represented in the Ukrainian public sphere, but will also form part of Ukraine’s cultural heritage. At the same time, she suggests that it is likely that theRussian languageinUkraine will be come an object for expressions of resentment, contempt, or even hatred toward Russia.
Czas Kultury, 2012
The article considers three phenomena that have been observable during the process of preparing f... more The article considers three phenomena that have been observable during the process of preparing for Euro 2012. The author first discusses the problem of Polish-Ukrainian cooperation, the results of which on the eve of the long-awaited sports event seem to have fallen far short of expectations. This has included a lack of solidarity between Poland and Ukraine in overcoming the difficulties associated with both organising the project and promoting Poland in the media as the better partner due to its affiliation with the EU. Another phenomenon, the commercialization of sport, has become apparent from the perspective of Poland’s “own backyard” as well as for those for whom sport is not an especially important part of their day-to-day lives. The third and most important issue is the phenomenon of the Ukrainian social movement Femen, whose activists have used various types of street happenings in an effort to focus the attention of world public opinion on the issues of prostitution and the sex trade as pressing problems plaguing Ukrainian society.
Lituanistyka i wschodoznawstwo. Studia dedykowane Profesorowi Krzysztofowi Pietkiewiczowi, (red.) G. Błaszczyk, G. Skrukwa, M. Studenna-Skrukwa, 2020
Społeczeństwo socjalistyczne, tak jak każde inne, nie może obyć się bez swoich świąt i obrzędów" ... more Społeczeństwo socjalistyczne, tak jak każde inne, nie może obyć się bez swoich świąt i obrzędów" 1przyczynek do badań nad świecką obrzędowością w ZSRR doby Leonida Breżniewa 1 Ś wiecka obrzędowość w ZSRR kształtowała się, począwszy od 1917 roku, jako kompleks ustanawianych przez państwo świąt, rytuałów, tradycji i praktyk mających wyznaczać cykl roku radzieckiego obywatela oraz celebrować kamienie milowe jego życia. Proces ten przebiegał kilkuetapowo. Etap pierwszy obejmował okres od rewolucji do początku lat trzydziestych. Próbowano wówczas dokonać tak radykalnego przewrotu w sferze obrzędowości, że skala postulowanych zmian nie miała sobie równych w całej historii obszaru ogarniętego przez rewolucję bolszewicką. W rezultacie promowane przez aktywistów partyjnych i komsomolskich "czerwone śluby", "czerwone chrzciny" czy "czerwone Wielkanoce" pozostawały jedynie teatralizowanymi przedsięwzięciami. W drugim etapie (od lat trzydziestych do pięćdziesiątych) państwo wprowadziło tradycję świąt branżowych. Etap trzeci, przypadający na schyłek rządów Chruszczowa i epokę Breżniewa, omawiam szeroko poniżej. Wreszcie, sugerowano, że od połowy lat osiemdziesiątych można datować okres czwarty, w którym główny nacisk kładziono na upowszechnianie radzieckich obrzędów oraz nowoczesnego modelu wyprawiania towarzyszących im uroczystości. Te ostatnie zgodnie z prohibicyjnym lejtmotywem gorbaczowowskiej pieriestrojki miały odbywać się w trzeźwości 2. W połowie lat siedemdziesiątych radziecka obrzędowość stanowiła już na tyle rozbudowany kompleks, że konstytuujące go elementy moż
Apetyt na jedzenie. Pokarm w społeczeństwie, kulturze, symbolice na przestrzeni dziejów, red. Apetyt na jedzenie. Pokarm w społeczeństwie, kulturze, symbolice na przestrzeni dziejówApetyt na jedzenie. Pokarm w społeczeństwie, kulturze, symbolice na przestrzeni dziejów, 2018
Celem niniejszego artykułu jest próba zrelacjonowania, w jaki sposób propaganda radziecka traktow... more Celem niniejszego artykułu jest próba zrelacjonowania, w jaki sposób propaganda radziecka traktowała kwestie żywieniowe w okresie IX pięcioletniego planu rozwoju gospodarki narodowej (1971-1975), którego motyw przewodni dotyczył podnoszenia standardu życia w ZSRR. autorka dowodzi, że apogeum epoki względnego dobrobytu w ZSRR charakteryzowało się utylitarnym podejściem do jedzenia jako takiego. Dyskurs kulinarny podporządkowany był funkcjom nowoczesności, a pewne przeżytki świata tradycyjnego napiętnowane jako przejawy zacofania. Tym samym dyskurs
ów w ogóle nie korespondował z wyraźnym na zachodzie odchodzeniem od „uprzemysłowionego jedzenia” na rzecz trendów nouvelle cuisine, tj. estetyki formy, artyzmu, indywidualizmu oraz eksperymentów smakowych. Przeanalizowane na podstawie ówczesnej prasy społeczno-kulturalnej oraz książek kucharskich wątki związane z jedzeniem zostały omówione w ramach czterech kategorii: promocja żywienia zbiorowego, „formalne” podejście do jedzenia, utrwalanie nieoficjalnej hierarchii
etnicznej oraz wódka jako „wielka nieobecna”.
Fala protestów toczących się na Ukrainie od jesieni 2013 roku, początkowo pod hasłem eurointegrac... more Fala protestów toczących się na Ukrainie od jesieni 2013 roku, początkowo pod hasłem eurointegracji, bardzo szybko przekształciła się w bunt przeciwko państwu, które przestało spełniać swoje funkcje. Euromajdan w ciągu zaledwie kilku tygodni z całą siłą ujawnił narastający przez ponad 20 lat ukraińskiej niepodległości poziom frustracji społecznej wywołanej wieloma patologiami, z wszechogarniającą korupcją i bezkarnością struktur siłowych na pierwszym planie 1 . Na
Center for Urban History of East Central Europe, lecture on DonKult, 27.06.2015, 2015
"Miners Toil for You, Motherland!" – this famous socialist slogan no longer has such a strong emo... more "Miners Toil for You, Motherland!" – this famous socialist slogan no longer has such a strong emotional charge as it did a few decades ago. The image of a miner, who was turned into a "labor aristocrat" by the propaganda of the previous system, has virtually leveled. In Poland, social solidarity does not cover the workers of the mining industry. Industrial infrastructure associated with coal mining, more and more frequently and successfully is used for a completely different purposes than for what it was created. Shopping centers, cultural and sports centers, and museums have opened in former mines. Furthermore, some of the region is being radically transformed – under the influence of permanent unemployment, social crises, and environmental threats. All these phenomena have been occurring for many years in the largest basin of Poland – in Upper Silesia. Despite this, and despite the characteristic post-industrial weakening of the ethos of physical labor, coal mining is not only the foundation of Polish industry, but is also an important part of Polish official culture in the broadest sense that consolidates society. This proves the true effectiveness of the Polish People's Republic as a homogenization machine, which eliminated the diversity of Polish society since the time of the partitions. The subject of Upper Silesia with the relevant economic and cultural traditions is present in high Polish culture (canon of literature and film), in a public space (music, humor), as well as in visual state policy (brands, logos) and the Polish education system. Sports clubs are associated with mining production.
In addition to presenting the role of Upper Silesia in Polish culture, the speaker considered the importance of the Donbas as a key mining region of Ukraine. The lecturer raised the question of the cultural potential of Donbas, its place in the cultural policy of the Soviet Union and the Ukrainian SSR, as well as the adaptive capacity of Ukrainian official culture after independence. The focus was also on the analysis of examples of using the specificities of Donbas in Ukraine’s national discourse and to seek further opportunities in this area.