Şerife Nur Çelik | Ankara University (original) (raw)
Papers by Şerife Nur Çelik
Nazariyat İslam Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi (Journal for the History of Islamic Philosophy and Sciences)
§adr al-Sharī‘a’s (d. 747/1346) four premises (al-muqaddimāt al-arba‘), which were formulated to ... more §adr al-Sharī‘a’s (d. 747/1346) four premises (al-muqaddimāt al-arba‘), which were formulated to refute Fakhr al-Din al-Rāzī’s (d. 606/1210) argument negating human volitional acts and to re-articulate the principles of the Hanafī-Māturīdī tradition on the subject in a theoretical language, and Mehmed Birgīvī’s (d. 981/1573) later explanations on these premises have shaped the discussions on free-will and human action in the lands of Rum. Ibrāhīm al-Kūrānī, an Akbarian-Ash‘arī scholar who operated in Hijāz during the 17th century and was influential in the lands of Hijāz, Damascus and North Africa, wrote numerous works on this subject. With his treatise Jilā’ al-AnÛār, al-Kūrānī also got involved in the version of the discussion that occurred in the lands of Rum and analyzed the views of §adr al-Sharī‘a and al-Birgiwī. Al-Kūrānī evaluated and challenged the dominant Hanafī-Māturīdī tradition in his time and addressed various issues such as the possibility of proving human moral responsibility through the notions of particular will (al- irāda al-juz’īyya) and performance (īqāʿ), whether the states (ahwāl) were subject to creation, and if the will needed a cause for making choices. Moreover, he focused on the establishment of a middle position between absolute freedom (tafwīd) and absolute determinism (jabr). This paper aims to contextualize al-Kūrānī’s views and criticisms within the related intellectual history by suggesting that, similar to the interactions he had with other intellectual circles, al-Kūrānī’s interactions with the lands of Rum through his criticism of the dominant Hanafī-Maturidī tradition of the time was connected to his purpose of opening up space for his own intellectual position and views that had the ambition to reconcile the different schools of thought.
İbrahim El-Kûrânî’nin Hâdis Kudreti Tasavvuru ve Abdülganî En-Nablusî’nin Eleştirileri, 2018
İbrâhim el-Kûrânî, kelâm ve tasavvuf geleneğinin XVII. yüzyıldaki önemli isimlerindendir. Kûrânî’... more İbrâhim el-Kûrânî, kelâm ve tasavvuf geleneğinin XVII. yüzyıldaki önemli isimlerindendir.
Kûrânî’nin kelâm, tasavvuf ve hadis gibi alanlarda telif ettiği risaleler, kendisi
hayattayken İslam dünyasının farklı bölgelerinde yaşayan âlimlere ulaşmış ve bunlardan
bazılarının tenkidine konu olmuştur. Bu anlamda Kûrânî’nin entelektüel çevrelerin en çok
dikkatini çeken eseri Meslekü’s-sedâd risalesidir. Gerek kelâm gerekse tasavvuf çevrelerinden
bu risaleye yönelik birçok tenkit metninin kaleme alınması üzerine Kûrânî de
görüşlerini açıklamak ve kendisine yöneltilen eleştirilere cevap vermek için İmdâdü zevi’l-
isti‘dâd ve Şevâriku’l-envâr risalelerini yazmıştır. Kûrânî’nin ilk telif ettiği metin olan
Meslekü’s-sedâd’da vahdet-i vücûd geleneğinin âlem tasavvuru ile kelâm düşüncesindeki
insan fiillerine dair görüşleri telif etme çabası söz konusu dönemde yazılan risalelerdeki
tartışmaların nirengi noktasını oluşturur. Bu bağlamda Kûrânî’nin söz konusu risaledeki
görüşlerinin değerlendirilmesi ve ona yöneltilen eleştirilere işaret edilmesi, XVII. yüzyıl
düşünce dünyasını anlamak için önem arz eder. Bu amaca matuf olarak Kûrânî’nin Meslekü’s-
sedâd risalesi ve Nablusî’nin yönelttiği eleştiriler merkeze alınmak suretiyle söz konusu
dönemdeki ilmî hareketlilik ve âlimlerin birbiriyle etkileşimine dair genel bir çerçeve
sunulmaya çalışılacaktır
Öz Nübüvvet, insanın Yaratıcı ile ilişkisini düzenleyen ve hayatına yön veren dinin tebliğini ve ... more Öz Nübüvvet, insanın Yaratıcı ile ilişkisini düzenleyen ve hayatına yön veren dinin tebliğini ve tatbikini sağlayan müessesedir. İslâm dininde, özelde Hz. Muhammed'in nübüvveti, genel anlamda nübüvvetin ispatı insanın mükellef oluşunu ve dinin meşruiyet zeminini oluşturur. Fahreddin er-Râzî, bu hususu göz önünde bulundurarak nübüvvetin ispatını sağlayan mucizenin imkânı ve peygamberliğe delaletini ayrıntılı olarak tartışmış ve meseleyi dinin temellendirilmesi bağlamında incelemiştir. Bu makalede Râzî'nin Nihâyetü'l-ukûl'ü, bu eserden daha sonra telif ettiği Kitâbü'l-erbaîn'i ve tartışmalara çok değinmeyerek meseleleri daha muhtasar olarak ele aldığı el-Muhassal'inden yola çıkarak onun nübüvvetin ispatında ileri sürdüğü argümanlar ve takip ettiği yöntem hakkında genel bir tasvir sunulmaya çalışılacaktır. Anahtar Kelimler: Nübüvvet, mucize, tehaddî, muâraza, mütevâtir haber. Abstract The prophethood is an establishment which enables to propagation (tabligh) and application of the religious ordinances that regulates the relationship of humankind with God and guides his life. Proving of prophethood in broad sense and the prophethood of Muhammad (saw) in the strict sense constitues the basis of legitimacy for obligation of humanbeing and the religion in Islam. Taking into acount this point, Fakhr al-Dīn al-Rāzī (606/1210) handled the possibility of miracle that provides the proof of prophethood and its indication to truth of Prophets in detail and he examined the issue in the " grounding of religion " context. In this study, we shall describe the outline of the arguments al-Rāzī put forward to prove the prophecy and methods he employed, based on Nihāyat al-Uqūl belonging to al-Rāzī and his later work Kitāb al-Arbaīn.
Thesis Chapters by Şerife Nur Çelik
Kalām was in interaction with the theoretical sciences especially, philosophy and logic in the po... more Kalām was in interaction with the theoretical sciences especially, philosophy and logic in the post-classical period. Kalām scholars’ reserved and critical stance of wahdat al-wujūd which was developed by Muhyiddīn ibn al-Arabī and his followers softened after the sixteenth century. Especially the attitude of Dawwānī which combined wahdat al-wujūd with kalām has influenced the later periods. Ibrāhīm al-Kūrānī, who has improved this approach of Dawwānī, tried to reconcile these two
traditions by claiming that the problems of kalam can be explained in accordance with the world imagination of unity of being (wahdat al-wujūd). One of his most important works in which his attitude has become apparent is the treatise Maslak as-sadād. In the pre-modern period, the treatise Maslak as-sadād is an important example of the method and discussions of the kalām in the seventeeth century and in this thesis I will
be show the relationship between theology and sufism in that treatise. In the first part of the thesis, which is divided into three sections, the introduction of the historical context of the subjects discussed in the treatise Maslak as-sadād and first section of the paper is presented a general framework of the intellectual life of the period of Kūrānī’s life.
In the second part of the thesis inculedes the idea of tawhīd (monotheism) and created world, which is the intellectual basis of the issues that Kūrānī used to discuss and explain the human acts. However, due to the explanations of Kūrānī according to the world imagination of unity of being, this section outlines the divine attributes’ connection with possible existents. Thus, it was tried to find out at what points the
two schools which Kūrānī tried to reconcile.
In the last part of the thesis, divine power and created power which is effective in the occurrence of human actions are discussed. In this last chapter has been pointed out the eclectic attitude that Kūrānī tried to reconcile kalām and unity of being tradition according to the term “power that is not independent and influences by Allah's permission”. In this section, the relationship between the opinion of Kūrānī's state of
power and the evidence of human prosperity and, the opinions of when the
responsibility of human beings started has been explained.
Cilt (Vol)8, Sayı (Iss)1, Makaleler (Articles) by Şerife Nur Çelik
Nazariyat Journal, 2022
Sadr al-Sharī'a's (d. 747/1346) four premises (al-muqaddimāt al-arba'), which were formulated to ... more Sadr al-Sharī'a's (d. 747/1346) four premises (al-muqaddimāt al-arba'), which were formulated to refute Fakhr al-Din al-Rāzī's (d. 606/1210) argument negating human volitional acts and to re-articulate the principles of the Hanafī-Māturīdī tradition on the subject in a theoretical language, and Mehmed Birgīvī's (d. 981/1573) later explanations on these premises have shaped the discussions on free-will and human action in the lands of Rum. Ibrāhīm al-Kūrānī, an Akbarian-Ash'arī scholar who operated in Hijāz during the 17 th century and was influential in the lands of Hijāz, Damascus and North Africa, wrote numerous works on this subject. With his treatise Jilā' al-Anzār, al-Kūrānī also got involved in the version of the discussion that occurred in the lands of Rum and analyzed the views of Sadr al-Sharī'a and al-Birgiwī. Al-Kūrānī evaluated and challenged the dominant Hanafī-Māturīdī tradition in his time and addressed various issues such as the possibility of proving human moral responsibility through the notions of particular will (al-irāda al-juz'īyya) and performance (īqāʿ), whether the states (ahwāl) were subject to creation, and if the will needed a cause for making choices. Moreover, he focused on the establishment of a middle position between absolute freedom (tafwīd) and absolute determinism (jabr). This paper aims to contextualize al-Kūrānī's views and criticisms within the related intellectual history by suggesting that, similar to the interactions he had with other intellectual circles, al-Kūrānī's interactions with the lands of Rum through his criticism of the dominant Hanafī-Māturīdī tradition of the time was connected to his purpose of opening up space for his own intellectual position and views that had the ambition to reconcile the different schools of thought.
Nazariyat Journal, 2022
Öz: Sadrüşşerîa'nın (ö. 747/1346) Fahreddin er-Râzî'nin (ö. 606/1210) insanın ihtiyârî fiillerini... more Öz: Sadrüşşerîa'nın (ö. 747/1346) Fahreddin er-Râzî'nin (ö. 606/1210) insanın ihtiyârî fiillerini nefyettiği argümanını çürütmeye çalıştığı ve Hanefî-Mâtürîdî geleneğin bu husustaki prensiplerini nazarî bir dille yeniden temellendirdiği dört mukaddimesi (mukaddimât-ı erba') ile Mehmed Birgivî'nin (ö. 981/1573) bu mukaddimeler üzerinden geliştirdiği açıklamaları, diyar-ı Rum'daki düşünürlerin insan fiilleri ve cüz'î iradeye dair tartışmalarına yön vermiştir. On yedinci yüzyılda Hicaz topraklarında faaliyet gösterip Eş'arî-Ekberî geleneği merkeze alarak ihtiyârî fiillere dair yazdığı eserleriyle bu geleneğin nispeten güçlü olduğu Hicaz, Şam ve Kuzey Afrika'da etki uyandıran İbrâhîm el-Kûrânî (ö. 1101/1690), Hanefî-Mâtürîdî gelenekte Sadrüşşerîa ve Birgivî'nin görüşleri etrafında cereyan eden tartışmalara da bigâne kalmamış, bu âlimlerin metinlerini merkeze alarak kaleme aldığı Cilâü'l-enzâr risalesiyle o zamana kadar dolaylı ve nispeten zayıf irtibatının olduğu diyar-ı Rum havzasındaki tartışmalara dahil olmuştur. Kûrânî, bu eserle yaşadığı dönemdeki hâkim Hanefî-Mâtürîdî geleneğe yönelik eleştiri ve değerlendirmelerde bulunmuş, bu çerçevede insanın sorumluluğunun cüz'î irade ve îkâ üzerinden ispatlanıp ispatlanamayacağı, hallerin yaratmaya konu olup olmadığı ve iradenin tercihinde bir sebebe bağlı olup olmadığı gibi belli meseleleri ele almıştır. Ayrıca mutlak hürriyet (tefvîz) ile mutlak zorunluluk (cebr) arasındaki orta yolun nasıl tesis edileceği konusuna da yoğunlaşmıştır. Kûrânî'nin diğer ilim havzalarıyla kurduğu irtibatlarda olduğu gibi Hanefî-Mâtürîdî geleneğin eleştirisi üzerinden diyar-ı Rum ile kurduğu ilişkinin aynı zamanda kendisinin eğilim ve mezhepleri uzlaştıran fikirlerine alan açmaya matuf olduğunu iddia eden bu çalışma, zikri geçen risalede yer verilen eleştiri ile değerlendirmelerin ortaya çıkarılmasını ve bunun tarihî-fikrî bağlamına yerleştirilmesini amaçlamaktadır.
Books by Şerife Nur Çelik
Kemalpaşazade Felsefe-Din-Edebiyat Araştırmaları, 2022
Conference Presentations by Şerife Nur Çelik
Osmanlı'da İlm-i Ahlak: Âlimler, Eserler, Meseleler, 2023
XVII. yüzyıl Osmanlı entelektüel düşüncesi, kırılmalar ve çatışmaların yanı sıra canlı ilmî tartı... more XVII. yüzyıl Osmanlı entelektüel düşüncesi, kırılmalar ve çatışmaların yanı sıra canlı ilmî tartışmalara şahit olmuştur. Hanefî geleneğin savunuculuğunu üstlenen Kadızâdeliler ile vahdet-i vücûd müdafisi Sivâsîler arasında cereyan eden münakaşalar, dönemin ilmî gündemine yön vermiştir. XVI. yüzyılda şeyhülislâm Kemalpaşazâde ile âlim-mutasavvıflardan Bahâeddinzâde, Sofyalı Bâlî Efendi ve Şeyh Şaban el-Mudurnî arasında
varlık, mahiyet ve nefsü’l-emr gibi nazarî meselelerle irtibatlı olarak tartışılan kader konusu, XVII. yüzyılda dönemin şartları neticesinde daha pratik bir çerçeve kazanmış; ahlâkî açıdan kötülüğün ortaya çıkma sürecinde kelam ve vahdet-i vücûd geleneği arasındaki gerilimi yansıtan bir yöne evirilmiştir. İbn Arabî ve takipçileri, varlıkta birliği savunduğu için bütün fiillerin failinin Allah Teâlâ olduğunu söylemiş; bu iddia ise kötülüğün Allah’a izafeti sorununu ortaya çıkarmış ve müteşerri‘ âlimler bu meseleyi yoğun bir şekilde eleştirmiştir. Dönemin önde gelen sûfîlerinden Abdülmecid es-Sivâsî, Risale-i Kazâ ve Kader’de vahdet-i vücûd düşüncesinin bu görüşüne yöneltilen itirazları savuşturmaya çalışmış, ayrıca ahlâkî kötülüğün metafizik temellerini incelemiştir. Entelektüel muhalifi olan Kadızâdelilerin kötülüğün ortaya çıkması ile ilgili görüşlerinin avâma uygun olduğunu ve onların kelâm ilminde beyan edilen bir kader anlayışı ile iman etmesi gerektiğini ileri süren Sivâsî, havâs olan sûfilerin eriştikleri mertebeden ötürü bu hususu farklı anladıklarına dikkat çekmiştir. Sivâsî’nin ahlâkî kötülüğün temeline dair ileri sürdüğü avam ve havâsa yönelik bu ikili ayrımda bir yandan Kadızâdelilerin görüşlerinin bazı kimseler için uygun olduğu kabul edilirken diğer yandan vahdet-i vücûd düşüncesinin meşruiyeti ve üstünlüğünün tesis edilmesi amaçlanmıştır. Bu tebliğ Sivâsî’nin bahsi geçen risalesinde ahlâkî önermelerin metafizik temellerine dair ileri sürdüğü görüşleri ortaya çıkarmayı ve burada konu edilen tartışmaların dönemin ilmî gündemiyle irtibatını incelemeyi amaçlamaktadır.
Memlükler Dönemi II - İlim, Düşünce, Sanat ve Kurumlar Sempozyumu, 2023
Book Reviews by Şerife Nur Çelik
İslam Araştırmaları Dergisi, 2023
The Islamic intellectual thought of the thirteenth to nineteenth centuries has long been represen... more The Islamic intellectual thought of the thirteenth to nineteenth centuries has long been represented as an intellectual “decadence” or “sclerosis,” due to the discourse of orientalists. In recent decades, however, researchers have sought to challenge the orientalist paradigm by highlighting the scholarly currents and vigorous discussions that characterized the period in question. As a direct critique of the narratives of either “decline” or “ignorance” that persist in Islamic intellectual historiography, Naser Dumairieh’s recent book attempts to reveal the situation of rational and theoretical sciences in the Hijāz by focusing on the life and work of al-Kūrānī, the seventeenth-century Shāfi‘ī hadith scholar, Sufi, and theologian. Following the footsteps of Khaled el-Roauyheb's influential book Islamic Intellectual History in the Seventeenth Century, Dumairieh not only examines al-Kūrānī’s ideas, but also offers a comprehensive glimpse into the intellectual life in contemporary Hijāz.
Nazariyat İslam Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi (Journal for the History of Islamic Philosophy and Sciences)
§adr al-Sharī‘a’s (d. 747/1346) four premises (al-muqaddimāt al-arba‘), which were formulated to ... more §adr al-Sharī‘a’s (d. 747/1346) four premises (al-muqaddimāt al-arba‘), which were formulated to refute Fakhr al-Din al-Rāzī’s (d. 606/1210) argument negating human volitional acts and to re-articulate the principles of the Hanafī-Māturīdī tradition on the subject in a theoretical language, and Mehmed Birgīvī’s (d. 981/1573) later explanations on these premises have shaped the discussions on free-will and human action in the lands of Rum. Ibrāhīm al-Kūrānī, an Akbarian-Ash‘arī scholar who operated in Hijāz during the 17th century and was influential in the lands of Hijāz, Damascus and North Africa, wrote numerous works on this subject. With his treatise Jilā’ al-AnÛār, al-Kūrānī also got involved in the version of the discussion that occurred in the lands of Rum and analyzed the views of §adr al-Sharī‘a and al-Birgiwī. Al-Kūrānī evaluated and challenged the dominant Hanafī-Māturīdī tradition in his time and addressed various issues such as the possibility of proving human moral responsibility through the notions of particular will (al- irāda al-juz’īyya) and performance (īqāʿ), whether the states (ahwāl) were subject to creation, and if the will needed a cause for making choices. Moreover, he focused on the establishment of a middle position between absolute freedom (tafwīd) and absolute determinism (jabr). This paper aims to contextualize al-Kūrānī’s views and criticisms within the related intellectual history by suggesting that, similar to the interactions he had with other intellectual circles, al-Kūrānī’s interactions with the lands of Rum through his criticism of the dominant Hanafī-Maturidī tradition of the time was connected to his purpose of opening up space for his own intellectual position and views that had the ambition to reconcile the different schools of thought.
İbrahim El-Kûrânî’nin Hâdis Kudreti Tasavvuru ve Abdülganî En-Nablusî’nin Eleştirileri, 2018
İbrâhim el-Kûrânî, kelâm ve tasavvuf geleneğinin XVII. yüzyıldaki önemli isimlerindendir. Kûrânî’... more İbrâhim el-Kûrânî, kelâm ve tasavvuf geleneğinin XVII. yüzyıldaki önemli isimlerindendir.
Kûrânî’nin kelâm, tasavvuf ve hadis gibi alanlarda telif ettiği risaleler, kendisi
hayattayken İslam dünyasının farklı bölgelerinde yaşayan âlimlere ulaşmış ve bunlardan
bazılarının tenkidine konu olmuştur. Bu anlamda Kûrânî’nin entelektüel çevrelerin en çok
dikkatini çeken eseri Meslekü’s-sedâd risalesidir. Gerek kelâm gerekse tasavvuf çevrelerinden
bu risaleye yönelik birçok tenkit metninin kaleme alınması üzerine Kûrânî de
görüşlerini açıklamak ve kendisine yöneltilen eleştirilere cevap vermek için İmdâdü zevi’l-
isti‘dâd ve Şevâriku’l-envâr risalelerini yazmıştır. Kûrânî’nin ilk telif ettiği metin olan
Meslekü’s-sedâd’da vahdet-i vücûd geleneğinin âlem tasavvuru ile kelâm düşüncesindeki
insan fiillerine dair görüşleri telif etme çabası söz konusu dönemde yazılan risalelerdeki
tartışmaların nirengi noktasını oluşturur. Bu bağlamda Kûrânî’nin söz konusu risaledeki
görüşlerinin değerlendirilmesi ve ona yöneltilen eleştirilere işaret edilmesi, XVII. yüzyıl
düşünce dünyasını anlamak için önem arz eder. Bu amaca matuf olarak Kûrânî’nin Meslekü’s-
sedâd risalesi ve Nablusî’nin yönelttiği eleştiriler merkeze alınmak suretiyle söz konusu
dönemdeki ilmî hareketlilik ve âlimlerin birbiriyle etkileşimine dair genel bir çerçeve
sunulmaya çalışılacaktır
Öz Nübüvvet, insanın Yaratıcı ile ilişkisini düzenleyen ve hayatına yön veren dinin tebliğini ve ... more Öz Nübüvvet, insanın Yaratıcı ile ilişkisini düzenleyen ve hayatına yön veren dinin tebliğini ve tatbikini sağlayan müessesedir. İslâm dininde, özelde Hz. Muhammed'in nübüvveti, genel anlamda nübüvvetin ispatı insanın mükellef oluşunu ve dinin meşruiyet zeminini oluşturur. Fahreddin er-Râzî, bu hususu göz önünde bulundurarak nübüvvetin ispatını sağlayan mucizenin imkânı ve peygamberliğe delaletini ayrıntılı olarak tartışmış ve meseleyi dinin temellendirilmesi bağlamında incelemiştir. Bu makalede Râzî'nin Nihâyetü'l-ukûl'ü, bu eserden daha sonra telif ettiği Kitâbü'l-erbaîn'i ve tartışmalara çok değinmeyerek meseleleri daha muhtasar olarak ele aldığı el-Muhassal'inden yola çıkarak onun nübüvvetin ispatında ileri sürdüğü argümanlar ve takip ettiği yöntem hakkında genel bir tasvir sunulmaya çalışılacaktır. Anahtar Kelimler: Nübüvvet, mucize, tehaddî, muâraza, mütevâtir haber. Abstract The prophethood is an establishment which enables to propagation (tabligh) and application of the religious ordinances that regulates the relationship of humankind with God and guides his life. Proving of prophethood in broad sense and the prophethood of Muhammad (saw) in the strict sense constitues the basis of legitimacy for obligation of humanbeing and the religion in Islam. Taking into acount this point, Fakhr al-Dīn al-Rāzī (606/1210) handled the possibility of miracle that provides the proof of prophethood and its indication to truth of Prophets in detail and he examined the issue in the " grounding of religion " context. In this study, we shall describe the outline of the arguments al-Rāzī put forward to prove the prophecy and methods he employed, based on Nihāyat al-Uqūl belonging to al-Rāzī and his later work Kitāb al-Arbaīn.
Kalām was in interaction with the theoretical sciences especially, philosophy and logic in the po... more Kalām was in interaction with the theoretical sciences especially, philosophy and logic in the post-classical period. Kalām scholars’ reserved and critical stance of wahdat al-wujūd which was developed by Muhyiddīn ibn al-Arabī and his followers softened after the sixteenth century. Especially the attitude of Dawwānī which combined wahdat al-wujūd with kalām has influenced the later periods. Ibrāhīm al-Kūrānī, who has improved this approach of Dawwānī, tried to reconcile these two
traditions by claiming that the problems of kalam can be explained in accordance with the world imagination of unity of being (wahdat al-wujūd). One of his most important works in which his attitude has become apparent is the treatise Maslak as-sadād. In the pre-modern period, the treatise Maslak as-sadād is an important example of the method and discussions of the kalām in the seventeeth century and in this thesis I will
be show the relationship between theology and sufism in that treatise. In the first part of the thesis, which is divided into three sections, the introduction of the historical context of the subjects discussed in the treatise Maslak as-sadād and first section of the paper is presented a general framework of the intellectual life of the period of Kūrānī’s life.
In the second part of the thesis inculedes the idea of tawhīd (monotheism) and created world, which is the intellectual basis of the issues that Kūrānī used to discuss and explain the human acts. However, due to the explanations of Kūrānī according to the world imagination of unity of being, this section outlines the divine attributes’ connection with possible existents. Thus, it was tried to find out at what points the
two schools which Kūrānī tried to reconcile.
In the last part of the thesis, divine power and created power which is effective in the occurrence of human actions are discussed. In this last chapter has been pointed out the eclectic attitude that Kūrānī tried to reconcile kalām and unity of being tradition according to the term “power that is not independent and influences by Allah's permission”. In this section, the relationship between the opinion of Kūrānī's state of
power and the evidence of human prosperity and, the opinions of when the
responsibility of human beings started has been explained.
Nazariyat Journal, 2022
Sadr al-Sharī'a's (d. 747/1346) four premises (al-muqaddimāt al-arba'), which were formulated to ... more Sadr al-Sharī'a's (d. 747/1346) four premises (al-muqaddimāt al-arba'), which were formulated to refute Fakhr al-Din al-Rāzī's (d. 606/1210) argument negating human volitional acts and to re-articulate the principles of the Hanafī-Māturīdī tradition on the subject in a theoretical language, and Mehmed Birgīvī's (d. 981/1573) later explanations on these premises have shaped the discussions on free-will and human action in the lands of Rum. Ibrāhīm al-Kūrānī, an Akbarian-Ash'arī scholar who operated in Hijāz during the 17 th century and was influential in the lands of Hijāz, Damascus and North Africa, wrote numerous works on this subject. With his treatise Jilā' al-Anzār, al-Kūrānī also got involved in the version of the discussion that occurred in the lands of Rum and analyzed the views of Sadr al-Sharī'a and al-Birgiwī. Al-Kūrānī evaluated and challenged the dominant Hanafī-Māturīdī tradition in his time and addressed various issues such as the possibility of proving human moral responsibility through the notions of particular will (al-irāda al-juz'īyya) and performance (īqāʿ), whether the states (ahwāl) were subject to creation, and if the will needed a cause for making choices. Moreover, he focused on the establishment of a middle position between absolute freedom (tafwīd) and absolute determinism (jabr). This paper aims to contextualize al-Kūrānī's views and criticisms within the related intellectual history by suggesting that, similar to the interactions he had with other intellectual circles, al-Kūrānī's interactions with the lands of Rum through his criticism of the dominant Hanafī-Māturīdī tradition of the time was connected to his purpose of opening up space for his own intellectual position and views that had the ambition to reconcile the different schools of thought.
Nazariyat Journal, 2022
Öz: Sadrüşşerîa'nın (ö. 747/1346) Fahreddin er-Râzî'nin (ö. 606/1210) insanın ihtiyârî fiillerini... more Öz: Sadrüşşerîa'nın (ö. 747/1346) Fahreddin er-Râzî'nin (ö. 606/1210) insanın ihtiyârî fiillerini nefyettiği argümanını çürütmeye çalıştığı ve Hanefî-Mâtürîdî geleneğin bu husustaki prensiplerini nazarî bir dille yeniden temellendirdiği dört mukaddimesi (mukaddimât-ı erba') ile Mehmed Birgivî'nin (ö. 981/1573) bu mukaddimeler üzerinden geliştirdiği açıklamaları, diyar-ı Rum'daki düşünürlerin insan fiilleri ve cüz'î iradeye dair tartışmalarına yön vermiştir. On yedinci yüzyılda Hicaz topraklarında faaliyet gösterip Eş'arî-Ekberî geleneği merkeze alarak ihtiyârî fiillere dair yazdığı eserleriyle bu geleneğin nispeten güçlü olduğu Hicaz, Şam ve Kuzey Afrika'da etki uyandıran İbrâhîm el-Kûrânî (ö. 1101/1690), Hanefî-Mâtürîdî gelenekte Sadrüşşerîa ve Birgivî'nin görüşleri etrafında cereyan eden tartışmalara da bigâne kalmamış, bu âlimlerin metinlerini merkeze alarak kaleme aldığı Cilâü'l-enzâr risalesiyle o zamana kadar dolaylı ve nispeten zayıf irtibatının olduğu diyar-ı Rum havzasındaki tartışmalara dahil olmuştur. Kûrânî, bu eserle yaşadığı dönemdeki hâkim Hanefî-Mâtürîdî geleneğe yönelik eleştiri ve değerlendirmelerde bulunmuş, bu çerçevede insanın sorumluluğunun cüz'î irade ve îkâ üzerinden ispatlanıp ispatlanamayacağı, hallerin yaratmaya konu olup olmadığı ve iradenin tercihinde bir sebebe bağlı olup olmadığı gibi belli meseleleri ele almıştır. Ayrıca mutlak hürriyet (tefvîz) ile mutlak zorunluluk (cebr) arasındaki orta yolun nasıl tesis edileceği konusuna da yoğunlaşmıştır. Kûrânî'nin diğer ilim havzalarıyla kurduğu irtibatlarda olduğu gibi Hanefî-Mâtürîdî geleneğin eleştirisi üzerinden diyar-ı Rum ile kurduğu ilişkinin aynı zamanda kendisinin eğilim ve mezhepleri uzlaştıran fikirlerine alan açmaya matuf olduğunu iddia eden bu çalışma, zikri geçen risalede yer verilen eleştiri ile değerlendirmelerin ortaya çıkarılmasını ve bunun tarihî-fikrî bağlamına yerleştirilmesini amaçlamaktadır.
Osmanlı'da İlm-i Ahlak: Âlimler, Eserler, Meseleler, 2023
XVII. yüzyıl Osmanlı entelektüel düşüncesi, kırılmalar ve çatışmaların yanı sıra canlı ilmî tartı... more XVII. yüzyıl Osmanlı entelektüel düşüncesi, kırılmalar ve çatışmaların yanı sıra canlı ilmî tartışmalara şahit olmuştur. Hanefî geleneğin savunuculuğunu üstlenen Kadızâdeliler ile vahdet-i vücûd müdafisi Sivâsîler arasında cereyan eden münakaşalar, dönemin ilmî gündemine yön vermiştir. XVI. yüzyılda şeyhülislâm Kemalpaşazâde ile âlim-mutasavvıflardan Bahâeddinzâde, Sofyalı Bâlî Efendi ve Şeyh Şaban el-Mudurnî arasında
varlık, mahiyet ve nefsü’l-emr gibi nazarî meselelerle irtibatlı olarak tartışılan kader konusu, XVII. yüzyılda dönemin şartları neticesinde daha pratik bir çerçeve kazanmış; ahlâkî açıdan kötülüğün ortaya çıkma sürecinde kelam ve vahdet-i vücûd geleneği arasındaki gerilimi yansıtan bir yöne evirilmiştir. İbn Arabî ve takipçileri, varlıkta birliği savunduğu için bütün fiillerin failinin Allah Teâlâ olduğunu söylemiş; bu iddia ise kötülüğün Allah’a izafeti sorununu ortaya çıkarmış ve müteşerri‘ âlimler bu meseleyi yoğun bir şekilde eleştirmiştir. Dönemin önde gelen sûfîlerinden Abdülmecid es-Sivâsî, Risale-i Kazâ ve Kader’de vahdet-i vücûd düşüncesinin bu görüşüne yöneltilen itirazları savuşturmaya çalışmış, ayrıca ahlâkî kötülüğün metafizik temellerini incelemiştir. Entelektüel muhalifi olan Kadızâdelilerin kötülüğün ortaya çıkması ile ilgili görüşlerinin avâma uygun olduğunu ve onların kelâm ilminde beyan edilen bir kader anlayışı ile iman etmesi gerektiğini ileri süren Sivâsî, havâs olan sûfilerin eriştikleri mertebeden ötürü bu hususu farklı anladıklarına dikkat çekmiştir. Sivâsî’nin ahlâkî kötülüğün temeline dair ileri sürdüğü avam ve havâsa yönelik bu ikili ayrımda bir yandan Kadızâdelilerin görüşlerinin bazı kimseler için uygun olduğu kabul edilirken diğer yandan vahdet-i vücûd düşüncesinin meşruiyeti ve üstünlüğünün tesis edilmesi amaçlanmıştır. Bu tebliğ Sivâsî’nin bahsi geçen risalesinde ahlâkî önermelerin metafizik temellerine dair ileri sürdüğü görüşleri ortaya çıkarmayı ve burada konu edilen tartışmaların dönemin ilmî gündemiyle irtibatını incelemeyi amaçlamaktadır.
Memlükler Dönemi II - İlim, Düşünce, Sanat ve Kurumlar Sempozyumu, 2023
İslam Araştırmaları Dergisi, 2023
The Islamic intellectual thought of the thirteenth to nineteenth centuries has long been represen... more The Islamic intellectual thought of the thirteenth to nineteenth centuries has long been represented as an intellectual “decadence” or “sclerosis,” due to the discourse of orientalists. In recent decades, however, researchers have sought to challenge the orientalist paradigm by highlighting the scholarly currents and vigorous discussions that characterized the period in question. As a direct critique of the narratives of either “decline” or “ignorance” that persist in Islamic intellectual historiography, Naser Dumairieh’s recent book attempts to reveal the situation of rational and theoretical sciences in the Hijāz by focusing on the life and work of al-Kūrānī, the seventeenth-century Shāfi‘ī hadith scholar, Sufi, and theologian. Following the footsteps of Khaled el-Roauyheb's influential book Islamic Intellectual History in the Seventeenth Century, Dumairieh not only examines al-Kūrānī’s ideas, but also offers a comprehensive glimpse into the intellectual life in contemporary Hijāz.