Melike Kirilen | Ankara University (original) (raw)
Papers by Melike Kirilen
APAM Çin Çalışmaları - I, 2021
Yerleşik hayatı benimseyerek yazın alanında daha erken ilerleyen Çinliler, daimî bir mücadele içi... more Yerleşik hayatı benimseyerek yazın alanında daha erken ilerleyen Çinliler, daimî bir mücadele içinde oldukları zorlu konar-göçer komşuları Türkler ile ataları hakkında detaylı kayıtlar tutmuş ve bunları nispeten iyi muhafaza edebilme imkânına sahip olmuşlardır. Bununla birlikte, Türklere dair bu kayıtlara ilişkin önem arz eden bir husus, aynı hadiseleri aktaran farklı Çin yıllıkları bir yana, aynı eserin bir paragrafı içerisinde dahi çelişkili bilgilere rastlamanın mümkün olmasıdır. 1 Vefat eden kişilerle birlikte mezarın içine koyuldukları için günümüze değiştirilmeden ulaşabilen mezar kitabeleri gibi daha orijinal kaynakların da ortaya koyduğu üzere, Çin yıllıklarındaki bilgilerin her zaman doğru olmadığı; Çin hükümdarları ile hanedanlarının meşruiyetini pekiştirme ve benzeri sebeplerden kaynaklanan kasıtlı çarpıtmalar, hayat tarzı ile anlayış farklılığı kökenli hatalı yorumlar ve derleyicilerin sadeleştirmelerinden kaynaklanan eksiklikler barındırabildikleri malumdur. Dolayısıyla bu eserlerin daima, bir bütünlük
arz eden Türk tarihi ve kültürünün sık gözenekli süzgecinden geçirilerek ele
alınmaları gerekmektedir. Konuyla ilişkili bir diğer problem de, Çin tarih
kayıtlarında hadiselerin günümüz Çincesine göre çok daha az sözcük
kullanılarak dile getirilmesidir ki bu da söz konusu ifadeleri hayli yoruma
açık kılmaktadır. Hâliyle bazen çeviriler arasında önemli farklar bulunduğu
görülmekte ve ikinci bir dilden yapılan tercümelerde bu fark tabii olarak daha da artmaktadır. Türklerin defin âdetlerine ilişkin Çin kayıtlarının değerlendirildiği bu çalışmada, bilhassa yoruma açık ifadelerin çevirilerindeki farklar üzerinde durulacaktır.
KARE- International Comparative Journal of Literature, History and Philosophy, 2022
Çince kaynaklar erken Türk tarihi açısından bol miktarda veri sağlamaktadır. Verilerin belirli so... more Çince kaynaklar erken Türk tarihi açısından bol miktarda veri sağlamaktadır. Verilerin belirli sorular çerçevesinde değerlendirilmesi sayesinde ülkemizde, İslam öncesi Türk tarihinin çeşitli yönleri hakkında zengin bir yazın külliyatı oluşmuştur. Ancak kaynaklardan elde edilen
bilgiler çoğunlukla doğrudan alınmakta, bilginin bulunduğu bağlamın değerlendirilmesi sınırlı bir şekilde yapılmaktadır. Oysa Çince metinler üslup ve içerik özelikleri bakımından farklılıklar sergilemektedir. Bu nedenle dış değerlendirme yanında iç tenkidin de derinlikli yapılması
ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. Bu makalede Yu-yang Tsa-tsu adlı eserde karşımıza çıkan Türklerle ilgili rivayetler incelenmiştir. MS 9. yüzyılda kaleme alındığı düşünülen Yu-yang Tsa-tsu'da geçen Türklerle ilgili ilk rivayet, diğer kaynaklardan sadece T'ai-p'ing Kuang-chi içinde karşımıza çıkmaktadır. Bu rivayet Türklerle ilgili farklı bir köken anlatısı sunmakta, diğer kaynakların ortaya koyduğu çerçevenin dışında birtakım özellikler sergilemektedir. Bu çalışmada, söz dizimi ve dilbilgisi açısından yoruma açık olan bu rivayetin olası tercüme imkânları ele alınmış ve içerik ayrıntılı olarak tartışılmıştır. Buna göre rivayette geçen She-mo, She-li Hai Shen (She-li Göl Ruhu) ve Hai Shen Nü’nün (Göl İlahesi) üç farklı karaktere işaret
ettiği görülmüştür. İlgili rivayet, diğer köken efsaneleri gibi bir boy evliliği anlatısı olarak incelenmiş ve Ch'i-pi boyu mensuplarının mezar kitabelerinden elde edilen verilerle birlikte değerlendirilmiştir. Bunun yanında Yu-yang Tsa-tsu'da geçen bir diğer anlatı da, farklı kaynaklarda bulunan ilgili bölümlerle bir arada ele alınmıştır. Eserin derleme özellikleri göz önünde bulundurulurken klasik Çin yazınının sağladığı motifler incelemeye dahil edilmiştir. Eserin genel yazın özellikleri yanında Türklerle ilgili rivayetlerin geçtiği pasajların tahlili yeni sorulara kapı aralamaktadır. Eserde, She-li, Ku-chan ve Ni-shih-tu gibi ayrıntıların yer alması, She-mo rivayetinin hemen ardından Kırgızların kurt soyundan olmadığının belirtilmesi gibi hususlar, yazar Tuan Cheng-shih'nın Türkler hakkında malumat sahibi olduğunu ve bilinenin dışında anlatılara yer verdiğini ortaya koymuştur. İlgili pasajların değerlendirilmesi sayesinde, eserin derleme özellikleri ile rivayetlerin gerçekçiliği konusunda daha net bir çerçeve çizme imkânı oluşmuştur.
International Journal of Social Sciences, 2022
Tölöslerin en güçlülerinden olan Tongralar çoğu zaman Kök Türklere tabi olmakla birlikte, savaşçı... more Tölöslerin en güçlülerinden olan Tongralar çoğu zaman Kök Türklere tabi olmakla birlikte, savaşçılıkları ve askeri güçleriyle Tokuz Oguzlar arasında da öne çıkan önemli bir Türk boyudur. Çin tarih kaynaklarında dikbaşlılıkları ve zor itaat altına alınmalarıyla ünlü sınır komşuları P'u-kular da siyasi olarak hemen her zaman Tongralar ile birlikte hareket etmiş, bu iki boy pek çok isyanın ateşleyicisi olmuştur. Türk asıllı T'ang generali An Lu-shan'ın isyanına destek veren boylar arasında da özellikle Tongraların öne çıktığı görülmektedir. Bu çalışmada Çin yıllıklarında parçalar halinde bulunan veriler ele alınarak Kök Türkler, Hsüeh Yen-t'olar ve Uygurların iktidar dönemlerinde Tongra boyunun faaliyetleri değerlendirilmektedir.
APAM Çin Çalışmaları - I, 2021
Yerleşik hayatı benimseyerek yazın alanında daha erken ilerleyen Çinliler, daimî bir mücadele içi... more Yerleşik hayatı benimseyerek yazın alanında daha erken ilerleyen Çinliler, daimî bir mücadele içinde oldukları zorlu konar-göçer komşuları Türkler ile ataları hakkında detaylı kayıtlar tutmuş ve bunları nispeten iyi muhafaza edebilme imkânına sahip olmuşlardır. Bununla birlikte, Türklere dair bu kayıtlara ilişkin önem arz eden bir husus, aynı hadiseleri aktaran farklı Çin yıllıkları bir yana, aynı eserin bir paragrafı içerisinde dahi çelişkili bilgilere rastlamanın mümkün olmasıdır. 1 Vefat eden kişilerle birlikte mezarın içine koyuldukları için günümüze değiştirilmeden ulaşabilen mezar kitabeleri gibi daha orijinal kaynakların da ortaya koyduğu üzere, Çin yıllıklarındaki bilgilerin her zaman doğru olmadığı; Çin hükümdarları ile hanedanlarının meşruiyetini pekiştirme ve benzeri sebeplerden kaynaklanan kasıtlı çarpıtmalar, hayat tarzı ile anlayış farklılığı kökenli hatalı yorumlar ve derleyicilerin sadeleştirmelerinden kaynaklanan eksiklikler barındırabildikleri malumdur. Dolayısıyla bu eserlerin daima, bir bütünlük
arz eden Türk tarihi ve kültürünün sık gözenekli süzgecinden geçirilerek ele
alınmaları gerekmektedir. Konuyla ilişkili bir diğer problem de, Çin tarih
kayıtlarında hadiselerin günümüz Çincesine göre çok daha az sözcük
kullanılarak dile getirilmesidir ki bu da söz konusu ifadeleri hayli yoruma
açık kılmaktadır. Hâliyle bazen çeviriler arasında önemli farklar bulunduğu
görülmekte ve ikinci bir dilden yapılan tercümelerde bu fark tabii olarak daha da artmaktadır. Türklerin defin âdetlerine ilişkin Çin kayıtlarının değerlendirildiği bu çalışmada, bilhassa yoruma açık ifadelerin çevirilerindeki farklar üzerinde durulacaktır.
KARE- International Comparative Journal of Literature, History and Philosophy, 2022
Çince kaynaklar erken Türk tarihi açısından bol miktarda veri sağlamaktadır. Verilerin belirli so... more Çince kaynaklar erken Türk tarihi açısından bol miktarda veri sağlamaktadır. Verilerin belirli sorular çerçevesinde değerlendirilmesi sayesinde ülkemizde, İslam öncesi Türk tarihinin çeşitli yönleri hakkında zengin bir yazın külliyatı oluşmuştur. Ancak kaynaklardan elde edilen
bilgiler çoğunlukla doğrudan alınmakta, bilginin bulunduğu bağlamın değerlendirilmesi sınırlı bir şekilde yapılmaktadır. Oysa Çince metinler üslup ve içerik özelikleri bakımından farklılıklar sergilemektedir. Bu nedenle dış değerlendirme yanında iç tenkidin de derinlikli yapılması
ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. Bu makalede Yu-yang Tsa-tsu adlı eserde karşımıza çıkan Türklerle ilgili rivayetler incelenmiştir. MS 9. yüzyılda kaleme alındığı düşünülen Yu-yang Tsa-tsu'da geçen Türklerle ilgili ilk rivayet, diğer kaynaklardan sadece T'ai-p'ing Kuang-chi içinde karşımıza çıkmaktadır. Bu rivayet Türklerle ilgili farklı bir köken anlatısı sunmakta, diğer kaynakların ortaya koyduğu çerçevenin dışında birtakım özellikler sergilemektedir. Bu çalışmada, söz dizimi ve dilbilgisi açısından yoruma açık olan bu rivayetin olası tercüme imkânları ele alınmış ve içerik ayrıntılı olarak tartışılmıştır. Buna göre rivayette geçen She-mo, She-li Hai Shen (She-li Göl Ruhu) ve Hai Shen Nü’nün (Göl İlahesi) üç farklı karaktere işaret
ettiği görülmüştür. İlgili rivayet, diğer köken efsaneleri gibi bir boy evliliği anlatısı olarak incelenmiş ve Ch'i-pi boyu mensuplarının mezar kitabelerinden elde edilen verilerle birlikte değerlendirilmiştir. Bunun yanında Yu-yang Tsa-tsu'da geçen bir diğer anlatı da, farklı kaynaklarda bulunan ilgili bölümlerle bir arada ele alınmıştır. Eserin derleme özellikleri göz önünde bulundurulurken klasik Çin yazınının sağladığı motifler incelemeye dahil edilmiştir. Eserin genel yazın özellikleri yanında Türklerle ilgili rivayetlerin geçtiği pasajların tahlili yeni sorulara kapı aralamaktadır. Eserde, She-li, Ku-chan ve Ni-shih-tu gibi ayrıntıların yer alması, She-mo rivayetinin hemen ardından Kırgızların kurt soyundan olmadığının belirtilmesi gibi hususlar, yazar Tuan Cheng-shih'nın Türkler hakkında malumat sahibi olduğunu ve bilinenin dışında anlatılara yer verdiğini ortaya koymuştur. İlgili pasajların değerlendirilmesi sayesinde, eserin derleme özellikleri ile rivayetlerin gerçekçiliği konusunda daha net bir çerçeve çizme imkânı oluşmuştur.
International Journal of Social Sciences, 2022
Tölöslerin en güçlülerinden olan Tongralar çoğu zaman Kök Türklere tabi olmakla birlikte, savaşçı... more Tölöslerin en güçlülerinden olan Tongralar çoğu zaman Kök Türklere tabi olmakla birlikte, savaşçılıkları ve askeri güçleriyle Tokuz Oguzlar arasında da öne çıkan önemli bir Türk boyudur. Çin tarih kaynaklarında dikbaşlılıkları ve zor itaat altına alınmalarıyla ünlü sınır komşuları P'u-kular da siyasi olarak hemen her zaman Tongralar ile birlikte hareket etmiş, bu iki boy pek çok isyanın ateşleyicisi olmuştur. Türk asıllı T'ang generali An Lu-shan'ın isyanına destek veren boylar arasında da özellikle Tongraların öne çıktığı görülmektedir. Bu çalışmada Çin yıllıklarında parçalar halinde bulunan veriler ele alınarak Kök Türkler, Hsüeh Yen-t'olar ve Uygurların iktidar dönemlerinde Tongra boyunun faaliyetleri değerlendirilmektedir.