Omer Bayram | Ankara - Academia.edu (original) (raw)
Papers by Omer Bayram
SELÎKÎ’NİN ŞİİRLERİNDE HÜSN-İ TA’LİL SANATI, 2013
Selîkî, 16. asır divan şairlerindendir. Ispartalı yani Hamid ilindendir. Yaşadığı dönemde şairliğ... more Selîkî, 16. asır divan şairlerindendir. Ispartalı yani Hamid ilindendir. Yaşadığı dönemde
şairliğiyle büyük şöhret kazanmıştır. Yaşadığı dönemi ele alan tezkire, tarih ve biyografi kitapları
Selîkî’nin hayatı, edebî şahsiyeti ve eseri hakkında bilgi vermiştir. Selîkî, medrese tahsili almış ve
kadılık yapmıştır. Vefatı ile ilgili muhtelif bilgiler vardır. Kaynakların naklettiğine göre ailesi ile birlikte
Deliorman bölgesinde haramiler tarafından katledilmiştir. Kaynaklar Selîkî’nin mürettep bir divanı
olduğunu yazarlar. Kendisi de eldeki bazı şiirlerinde divan sahibi olduğunu ifade etmektedir. Lakin
elimizde mürettep divanı mevcut olmayıp şiir mecmualarından derlenmiş kaside, musammat, gazel,
kıt’a, beyit gibi farklı nazım şekillerinde şiirleri mevcuttur.
Selîkî’nin şiirleri, genel olarak klasik Türk şiirinin mazmunlarını işleyen başarılı şiirlerdir.
Selîkî, aşkın verdiği ıstırapları, ayrılık acısını, sevgilinin benzersiz güzelliğini, âşık-ma’şuk ve rakîb
arasında var olan ilişkiyi, şarap ve meyhane motiflerini şiirlerinde işlemiştir. Bazı şiirlerinde ise
tasavvufun derinliklerini, vahdet-kesret kavramlarını görmek mümkündür. Selîkî’nin tasavvufî
remizlerle bezediği şiirlerinden, onun iyi bir dinî tasavvufî birikime sahip olduğunu anlayabiliriz.
Bu çalışmada, Selîkî’nin şiirleri içerik olarak incelenmiş, bu şiirler edebî sanatlardan hüsn-i
ta’lil sanatının kullanılması yönüyle değerlendirilmiştir. Hüsn-i ta’lil, şiirde şairane sebep bulma
demektir. Şair, bir olayın gerçek sebebi yerine, estetik bir amaçla, hayalî ve güzel bir sebep ileri sürer.
İleri sürülen bu hayalî sebep, tamamen şairin şiir sanatındaki ustalığı ile ilgilidir. Selîkî de incelediğimiz
şiirlerinde hüsn-i ta’lil sanatını başarılı ile kullanmış, bu sanatı orijinal örnekleri ile şiirine uygulamıştır.
Bu yönüyle Selîkî’nin klasik Türk şiirine yeni mazmunlar kazandıran usta bir şair olduğunu
söyleyebiliriz. Ondan bahseden biyografik eserler de bunu vurgulamaktadır.
Nevsehir Hacı Bektas Veli Universitesi Sbe Dergisi, 2011
Mir Möhsün Nevvab (1833-1919) Azerbaycan Edebiyat Tarihinde önemli yere sahip şahsiyetlerden biri... more Mir Möhsün Nevvab (1833-1919) Azerbaycan Edebiyat Tarihinde önemli yere sahip şahsiyetlerden biridir. Nevvab, tezkire yazarlığı, şairlik, ressamlık, müzik araştırmacılığı, eğitimcilik gibi yönleri ile Azerbaycan’ın kültür ve sanat hayatına hizmet etmiştir. Mir Möhsün Nevvab, yazdığı tezkireye kendi adını vermiştir. Tezkire-i Nevvab adlı eser, Azerbaycan’ın Karabağ bölgesi şairleri hakkında bilgi vermektedir. Yazar, tezkiresini iki kısma ayırmıştır: Birinci kısma, tezkirenin yazıldığı tarihte vefat etmiş şairleri, ikinci kısma hayatta olan ve birlikte şiir meclisi oluşturdukları şairleri yazmıştır. Nevvab, bu eserinde, şairlerin fiziksel özellikleri, meslekleri, eğitimleri vb. hakkında ve eserlerinin muhtevası, şiirlerinin durumu hakkında değerlendirmeler yapmıştır. Bu makalede, Nevvab’ın bu değerlendirmeleri incelenecektir.
Books by Omer Bayram
TEZKIRE YI EZIZE, 2023
Azərbaycan ədəbiyyatında daha çox bir yazıçı kimi tanınan Əzizə Cəfərzadə (1921-2003) eyni zamand... more Azərbaycan ədəbiyyatında daha çox bir yazıçı kimi tanınan Əzizə Cəfərzadə (1921-2003) eyni zamanda çox mühüm ədəbiyyat tədqiqatçısıdır. Filologiya elmləri doktoru, professor Əzizə Cəfərzadə, həm orta əsr, həm də son dövrlərdə Azərbaycan ədəbiyyatı ilə bağlı xeyli araşdırmalar aparmış, bu araşdırmaları məqalə və kitab şəklində elm aləminə təqdim etmişdir.
Əlinizdəki bu kitab Əzizə Cəfərzadənin tərtib etdiyi müxtəlif kitabların bir yerdə toplanmış halıdır. Bu əsərdə “Şirvanın üç şairi” (1976), Mücrüm Kərim Vardani, “Sünbülüstan” (1978), Abdulla Padarlı “Seçilmiş əsərləri” (1979) və “Hər budaqdan bir yarpaq” (1983) adlı dörd fərqli əsər birləşdirilərək bir kitab halında çapa hazırlanıb.
Əzizə Cəfərzadənin bu kitablarında ümumən şairlərin tərcümeyi-halı və şeirlərindən nümunələr yer aldığı üçün biz bu araşdırmaya klassik Azərbaycan və Türk ədəbiyyatında “təzkirə” tipli kitabları xatırladacaq “Təzkireyi-Əzizə” (Əzizə Cəfərzadənin təzkirəsi) adını qoymağı uyğun bildik.
Bu kitabda adları çəkilən şairlərin əksəriyyəti klassik Azərbaycan şeir ənənələrinə uyğun əsərlər yazmışlar. Şeirlərin çoxu əruz vəzni ilə, qəzəl, müstəzad, müxəmməs, məsnəvi kimi nəzm formalarında yazılmışdır. Bu şeirlərin əruz qəliblərini müəyyən edib, hansı bəhrə aid olduğunu şeirin üstündə yazdıq. Şeirlərdə vəznə uymayan bəzi yerləri və bəzi orfoqrafik xətaları düzəltdik. Heca vəzni ilə xalq şeiri üslubunda yazılmış şeirlərin heca ölçüsünü də göstərdik.
Əzizə Cəfərzadənin qədim ərəb əlifbası ilə olan əlyazmalardan oxuyub hazırladığı bu dörd kitabdan ilk üçündə şairlərin həyatı və fəaliyyəti haqqında qısa məlumat və şeirlərinin təhlili yer almışdır. Əzizə Cəfərzadənin bu yazılarını bu kitaba da daxil etdik. “Hər budaqdan bir yarpaq” adlı sonuncu kitabda şair sayısı çoxdur. 1983-cü il nəşrində bu şairlərin həyatı haqqında məlumat çox demək olar ki, bir cümlə ilə verilib. Hesab edirik ki, bunun da əsas səbəbi sovet dövründə kitab həcminə qoyulmuş məhdudiyyətlə əlaqədar olub. Bu şairlərin tərcümeyi-halı haqqında daha ətraflı məlumat və mövcud olan bəzi fotoşəkillər, Turan İbrahimov tərəfinden kitaba daxil edilmişdir. Bununla da kitab daha zəngin bir mənbə halına gəlmişdir.
Əzizə xanımın bu önəmli tədqiqatını təkrar nəşr etməyi mənə təklif edən hörmətli Turan bəy İbrahimova dərin təşəkkürümü bildirirəm. Ümid edirəm ki, bu kitab həm Azərbaycan həm Türkiyə həm də dünyanın digər ölkələrindəki ədəbiyyat oxucuları üçün faydalı olacaq.
Fatma Hanim Kemine Seçilmiş Eserleri, 2022
Fatma Hanim Kemine (1840-1898) Şuşa'da doğmuştur. Klasik Türk şiiri tarzında eserler vermiştir.
SELÎKÎ’NİN ŞİİRLERİNDE HÜSN-İ TA’LİL SANATI, 2013
Selîkî, 16. asır divan şairlerindendir. Ispartalı yani Hamid ilindendir. Yaşadığı dönemde şairliğ... more Selîkî, 16. asır divan şairlerindendir. Ispartalı yani Hamid ilindendir. Yaşadığı dönemde
şairliğiyle büyük şöhret kazanmıştır. Yaşadığı dönemi ele alan tezkire, tarih ve biyografi kitapları
Selîkî’nin hayatı, edebî şahsiyeti ve eseri hakkında bilgi vermiştir. Selîkî, medrese tahsili almış ve
kadılık yapmıştır. Vefatı ile ilgili muhtelif bilgiler vardır. Kaynakların naklettiğine göre ailesi ile birlikte
Deliorman bölgesinde haramiler tarafından katledilmiştir. Kaynaklar Selîkî’nin mürettep bir divanı
olduğunu yazarlar. Kendisi de eldeki bazı şiirlerinde divan sahibi olduğunu ifade etmektedir. Lakin
elimizde mürettep divanı mevcut olmayıp şiir mecmualarından derlenmiş kaside, musammat, gazel,
kıt’a, beyit gibi farklı nazım şekillerinde şiirleri mevcuttur.
Selîkî’nin şiirleri, genel olarak klasik Türk şiirinin mazmunlarını işleyen başarılı şiirlerdir.
Selîkî, aşkın verdiği ıstırapları, ayrılık acısını, sevgilinin benzersiz güzelliğini, âşık-ma’şuk ve rakîb
arasında var olan ilişkiyi, şarap ve meyhane motiflerini şiirlerinde işlemiştir. Bazı şiirlerinde ise
tasavvufun derinliklerini, vahdet-kesret kavramlarını görmek mümkündür. Selîkî’nin tasavvufî
remizlerle bezediği şiirlerinden, onun iyi bir dinî tasavvufî birikime sahip olduğunu anlayabiliriz.
Bu çalışmada, Selîkî’nin şiirleri içerik olarak incelenmiş, bu şiirler edebî sanatlardan hüsn-i
ta’lil sanatının kullanılması yönüyle değerlendirilmiştir. Hüsn-i ta’lil, şiirde şairane sebep bulma
demektir. Şair, bir olayın gerçek sebebi yerine, estetik bir amaçla, hayalî ve güzel bir sebep ileri sürer.
İleri sürülen bu hayalî sebep, tamamen şairin şiir sanatındaki ustalığı ile ilgilidir. Selîkî de incelediğimiz
şiirlerinde hüsn-i ta’lil sanatını başarılı ile kullanmış, bu sanatı orijinal örnekleri ile şiirine uygulamıştır.
Bu yönüyle Selîkî’nin klasik Türk şiirine yeni mazmunlar kazandıran usta bir şair olduğunu
söyleyebiliriz. Ondan bahseden biyografik eserler de bunu vurgulamaktadır.
Nevsehir Hacı Bektas Veli Universitesi Sbe Dergisi, 2011
Mir Möhsün Nevvab (1833-1919) Azerbaycan Edebiyat Tarihinde önemli yere sahip şahsiyetlerden biri... more Mir Möhsün Nevvab (1833-1919) Azerbaycan Edebiyat Tarihinde önemli yere sahip şahsiyetlerden biridir. Nevvab, tezkire yazarlığı, şairlik, ressamlık, müzik araştırmacılığı, eğitimcilik gibi yönleri ile Azerbaycan’ın kültür ve sanat hayatına hizmet etmiştir. Mir Möhsün Nevvab, yazdığı tezkireye kendi adını vermiştir. Tezkire-i Nevvab adlı eser, Azerbaycan’ın Karabağ bölgesi şairleri hakkında bilgi vermektedir. Yazar, tezkiresini iki kısma ayırmıştır: Birinci kısma, tezkirenin yazıldığı tarihte vefat etmiş şairleri, ikinci kısma hayatta olan ve birlikte şiir meclisi oluşturdukları şairleri yazmıştır. Nevvab, bu eserinde, şairlerin fiziksel özellikleri, meslekleri, eğitimleri vb. hakkında ve eserlerinin muhtevası, şiirlerinin durumu hakkında değerlendirmeler yapmıştır. Bu makalede, Nevvab’ın bu değerlendirmeleri incelenecektir.
TEZKIRE YI EZIZE, 2023
Azərbaycan ədəbiyyatında daha çox bir yazıçı kimi tanınan Əzizə Cəfərzadə (1921-2003) eyni zamand... more Azərbaycan ədəbiyyatında daha çox bir yazıçı kimi tanınan Əzizə Cəfərzadə (1921-2003) eyni zamanda çox mühüm ədəbiyyat tədqiqatçısıdır. Filologiya elmləri doktoru, professor Əzizə Cəfərzadə, həm orta əsr, həm də son dövrlərdə Azərbaycan ədəbiyyatı ilə bağlı xeyli araşdırmalar aparmış, bu araşdırmaları məqalə və kitab şəklində elm aləminə təqdim etmişdir.
Əlinizdəki bu kitab Əzizə Cəfərzadənin tərtib etdiyi müxtəlif kitabların bir yerdə toplanmış halıdır. Bu əsərdə “Şirvanın üç şairi” (1976), Mücrüm Kərim Vardani, “Sünbülüstan” (1978), Abdulla Padarlı “Seçilmiş əsərləri” (1979) və “Hər budaqdan bir yarpaq” (1983) adlı dörd fərqli əsər birləşdirilərək bir kitab halında çapa hazırlanıb.
Əzizə Cəfərzadənin bu kitablarında ümumən şairlərin tərcümeyi-halı və şeirlərindən nümunələr yer aldığı üçün biz bu araşdırmaya klassik Azərbaycan və Türk ədəbiyyatında “təzkirə” tipli kitabları xatırladacaq “Təzkireyi-Əzizə” (Əzizə Cəfərzadənin təzkirəsi) adını qoymağı uyğun bildik.
Bu kitabda adları çəkilən şairlərin əksəriyyəti klassik Azərbaycan şeir ənənələrinə uyğun əsərlər yazmışlar. Şeirlərin çoxu əruz vəzni ilə, qəzəl, müstəzad, müxəmməs, məsnəvi kimi nəzm formalarında yazılmışdır. Bu şeirlərin əruz qəliblərini müəyyən edib, hansı bəhrə aid olduğunu şeirin üstündə yazdıq. Şeirlərdə vəznə uymayan bəzi yerləri və bəzi orfoqrafik xətaları düzəltdik. Heca vəzni ilə xalq şeiri üslubunda yazılmış şeirlərin heca ölçüsünü də göstərdik.
Əzizə Cəfərzadənin qədim ərəb əlifbası ilə olan əlyazmalardan oxuyub hazırladığı bu dörd kitabdan ilk üçündə şairlərin həyatı və fəaliyyəti haqqında qısa məlumat və şeirlərinin təhlili yer almışdır. Əzizə Cəfərzadənin bu yazılarını bu kitaba da daxil etdik. “Hər budaqdan bir yarpaq” adlı sonuncu kitabda şair sayısı çoxdur. 1983-cü il nəşrində bu şairlərin həyatı haqqında məlumat çox demək olar ki, bir cümlə ilə verilib. Hesab edirik ki, bunun da əsas səbəbi sovet dövründə kitab həcminə qoyulmuş məhdudiyyətlə əlaqədar olub. Bu şairlərin tərcümeyi-halı haqqında daha ətraflı məlumat və mövcud olan bəzi fotoşəkillər, Turan İbrahimov tərəfinden kitaba daxil edilmişdir. Bununla da kitab daha zəngin bir mənbə halına gəlmişdir.
Əzizə xanımın bu önəmli tədqiqatını təkrar nəşr etməyi mənə təklif edən hörmətli Turan bəy İbrahimova dərin təşəkkürümü bildirirəm. Ümid edirəm ki, bu kitab həm Azərbaycan həm Türkiyə həm də dünyanın digər ölkələrindəki ədəbiyyat oxucuları üçün faydalı olacaq.
Fatma Hanim Kemine Seçilmiş Eserleri, 2022
Fatma Hanim Kemine (1840-1898) Şuşa'da doğmuştur. Klasik Türk şiiri tarzında eserler vermiştir.