Ο ρήτωρ Άγιος Πέτρος Επίσκοπος ‘Αργους. Δρ. Βασίλειος Σκουλάτος, Ιστορικός (original) (raw)

Ο Άγιος Πέτρος, Επίσκοπος Άργους (852 – 922)

Δρ. Βασίλειος Σκουλάτος, Ιστορικός

Ο «Βίος» του Αγίου Πέτρου, είναι η μόνη ιστορική πηγή η οποία μας προσφέρει πληροφορίες, αρκετά αόριστες, για την πορεία της ζωής και την πολυσχιδή δράση του μεγάλου αυτού ανδρός. Ο «Βίος» εγράφη λίγο μετά το θάνατο του Αγίου αλλά γύρω από το πρόσωπο του συγγραφέα υπάρχει μεγάλη ασάφεια και οι απόψεις των ερευνητών διίστανται. Άλλοι υποστηρίζουν ότι συγγραφεύς του «Βίου» είναι ο μαθητής του και διάδοχος του στον επισκοπικό θρόνο του Αργούς Κωνσταντίνος και άλλοι ο επίσης μαθητής του και μετέπειτα επίσκοπος Νικαίας Θεόδωρος.

Ο Πέτρος γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη περί το 852 μ.Χ. Δεν γνωρίζουμε τα ονόματα των γονέων του όμως ο «Βίος» μας πληροφορεί ότι ήσαν ευσεβέστατοι, διακρίνονταν για τη φιλανθρωπία τους και εγαλούχησαν τα τέκνα τους με τα νάματα της χριστιανικής διδασκαλίας και με την επιταγή του «σωφρόνως βιούν».

Η οικογένεια είχε πέντε τέκνα, τέσσερα αγόρια και ένα κορίτσι. Μας έχουν διασωθεί τα ονόματα των τεσσάρων αδελφών, Παύλος, Διονύσιος, Πέτρος, Πλάτων, αλλά όχι της αδελφής. Ο πρεσβύτερος Παύλος, πρώτος, εκάρη μοναχός και αυτόν ακολούθησε ολόκληρη η οικογένεια, με την μητέρα και τον πατέρα να μιμούνται τα τέκνα τους. Ο Πέτρος, σχεδόν παιδί, εισήλθε στο μοναστήρι, εκεί εσπούδασε και σε λίγα χρόνια, όπως μας λέγει ο βιογράφος του, ξεπέρασε όλους σχεδόν τους μεγαλύτερους του σε αρετή και σοφία.

Η διαμόρφωση του νεαρού Πέτρου στο μοναστήρι συμπίπτει χρονικά με την άνοδο της Μακεδόνικης δυναστείας στην Κωνσταντινούπολη και με την περίοδο κρατικής και πνευματικής ανάτασης στη Βυζαντινή αυτοκρατορία. Στον καθαρά πολιτικό τομέα οι Άραβες και οι Βούλγαροι παραμένουν οι κύριοι αντίπαλοι του Βυζαντίου όμως ήδη ο αραβικός κόσμος, από το δεύτερο μισό του Θ’ αιώνα, παρουσιάζει σαφή συμπτώματα διάσπασης. Στον πνευματικό τομέα σημειώνεται αναγέννηση των κλασσικών σπουδών, στην οποία πρωτοστατεί η μεγάλη μορφή του πολυσχιδούς Φωτίου. Σ’ αυτό το γενικότερο ευνοϊκό κλίμα αναπτύσσεται ο Πέτρος και εξελίσσεται σε μια σπάνια προσωπικότητα στην οποία συνδυάζονται το άψογον ήθος και η αρετή με την υψηλή παιδεία. Η μελέτη των πατέρων της Εκκλησίας συνηγορευόταν από την βαθύτατη ενασχόληση με τους αρχαίους έλληνες συγγραφείς. Οι επτά σωζόμενες ομιλίες του Πέτρου βρίθουν από αναφορές στους κλασσικούς συγγραφείς.

Το πνευματικό ανάστημα του Πέτρου άρχισε γρήγορα να επηρεάζει ακόμη και τους υψηλότερους εκκλησιαστικούς κύκλους. Ο τότε Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Νικόλαος ο Μυστικός (901-907 / 912-925), σαγηνευθείς από την προσωπικότητα του Πέτρου του πρότεινε το επισκοπικό αξίωμα αλλά ο Πέτρος δεν το δέχθηκε και προτίμησε να συνεχίσει την αποστολική του δράση ως απλός μοναχός.

Μετά την άρνηση του Πέτρου να δεχθεί το επισκοπικό αξίωμα, ο Πατριάρχης μετά από πολλές προσπάθειες πείθει τον πρεσβύτερον αδελφόν του Αγίου, τον Παύλο, να ονομασθεί επίσκοπος Κορίνθου.

Συνόδευσε δε και ο Πέτρος τον αδελφόν του στην Πελοπόννησο, περίπου το 902 μ.Χ.

Η Πελοπόννησος, κατά την περίοδον αυτή εδεινοπάθει από τις πειρατικές επιδρομές με αποτέλεσμα την αραίωση του πληθυσμού, την εξαφάνιση της οικονομικής ζωής και τις συνεχείς αιχμαλωσίες των κατοίκων «υπό των αθέων Αγαρηνών».

Ο Πέτρος, σε αυτό το κλίμα, βοηθεί τον αδελφόν του στο ποιμενικόν του έργο στη μητρόπολη Κορίνθου και ταχύτατα η φήμη της αρετής του ξεπερνά τα όρια της συγκεκριμένης επισκοπής και σχεδόν από όλη την ανατολική Πελοπόννησο συρρέουν πλήθη λαού για να τον συμβουλευθούν και να του ζητήσουν ηθική και υλική συμπαράσταση. Κατά την περίοδο της δράσης του Πέτρου αποθνήσκει ο μητροπολίτης Αργούς και τότε, με μια φωνή, οι κάτοικοι της πόλης απαιτούν από τον επίσκοπο Κορίνθου Παύλο να ορίσει ως νέο επίσκοπο Αργούς τον αδελφόν του Πέτρο. Οι πιέσεις είναι έντονες, όμως ο Πέτρος αρνείται να υποκύψει σ’ αυτές. Τελικά, για να αποφύγει την τεταμένη ατμόσφαιρα της Κορίνθου, αποφασίζει να εγκαταλείψει την πόλη. Δεν γνωρίζουμε τον τόπον καταφυγής του, όμως ο βιογράφος του αναφέρει ότι ο Πέτρος αργότερα, είχε γράψει έναν απολογητικό λόγο για τη φυγή του, ο οποίος εχάθη.

Όμως η απουσία του Πέτρου δεν διαρκεί πολύ. Επιστρέφει στην Κόρινθο και τώρα ακούει με περισσότερη κατανόηση τους Αργείους, οι οποίοι του διεκτραγωδούν την κατάσταση στην επισκοπή τους. Η εκκλησία είχε παντελώς αποοργανωθεί, οι ιερείς δεν υπήρχαν, τα βρέφη πέθαιναν αβάπτιστα και οι νεκροί εθάπτοντο χωρίς νεκρώσιμη ακολουθία. Μπροστά σ’ αυτή την τραγική κατάσταση ο Πέτρος υποχωρεί και περί το 912 ονομάζεται επίσκοπος Αργούς. Και από τη στιγμή αυτή αρχίζει ένα έργο ανόρθωσης της επισκοπής. Η ανορθωτική του δράση δεν περιορίζεται στην τακτοποίηση των εκκλησιαστικών πραγμάτων αλλά επεκτείνεται σε όλους τους τομείς της κοινωνίας. Μέριμνα για τα ορφανά και τους γέροντας, με την ίδρυση ορφανοτροφείων και γηροκομείων, μέριμνα για τους ασθενείς με την ίδρυση νοσοκομείων, μέριμνα για την παιδεία, με την ίδρυση σχολείων.

Αλλά πέρα από όλα αυτά η συνεχής παρουσία του ανάμεσα στο ποίμνιο του, ο παρηγορητικός του λόγος, η αγάπη του για τον πάσχοντα ανέδειξαν τον Πέτρο σε μια από τις λαμπρότερες εκκλησιαστικές φυσιογνωμίες που έδρασαν στην Πελοπόννησο στους Μέσους χρόνους.

Από το συγγραφικό του έργο, το οποίο, στο σύνολο του, κατά τους ερευνητές, εγράφη κατά την περίοδο της επισκοπείας του σώζονται μόνον επτά. Οι τρεις (Εις Αναργύρους, Αγίαν Άνναν και Αγίαν Βαρβάραν) είναι λόγοι εγκωμιαστικοί. Ένας, (Εις τον Αθανάσιον Μεθώνης), επιτάφιος και τρεις (Εις τα Εισόδια, Εις την Σύλληψιν της Αγίας Άννης και Εις τον Ευαγγελισμόν) ερμηνευτικοί. Οι λόγοι του Πέτρου έχουν τον μανδύα της αρχαίας ελληνικής και πατερικής ρητορικής. Θαυμάσιον είναι το πλούσιον λεκτικόν του, το ήμερον, αισιόδοξον και πανηγυρικόν ύφος του και η πλοκή του λόγου. Ο ρήτωρ Άγιος δεν ενδιαφέρεται να εντυπωσιάσει, αλλά να σώσει τις ψυχές του ποιμνίου του.

Κατά την περίοδον της επισκοπής του Πέτρου δεινός λιμός έπληξε την Αργολίδα. Ο βιογράφος του Αγίου περιγράφει με ακρίβεια την τραγική κατάσταση των κατοίκων και τονίζει ότι : «και τας οικίας και στενωπούς, και άμφοδα και πλατείας, έτι δε και τα ύπαιθρα εμπλισθήναι νεκρών».

Αλλά και σε αυτή τη φοβερή δοκιμασία ο Πέτρος, με μια αληθινά θαυμαστή οργανωτική ικανότητα και με μια δραστηριότητα που ξεπερνούσε τα ανθρώπινα μέτρα κατόρθωσε να συγκεντρώσει ποσότητες σιτηρών, να οργανώσει συσσίτια, να λάβει μέριμνα για τους ενδεέστερους και να μειώσει τις συνέπειες της μάστιγας. Η συμβολή του Αγίου στην καταπολέμηση του λιμού συντελεί στην κατακόρυφη ενίσχυση του κύρους του μεταξύ του πληθυσμού. Είναι χαρακτηριστικό ότι πολλοί Σλάβοι που κατοικούσαν στην περιοχή και επέμεναν στην ειδωλολατρεία οδηγήθηκαν στο βάπτισμα ως έκφραση ευγνωμοσύνης και σεβασμού προς τον Άγιο. Ουσιαστικά έχουμε μια αγιοποίηση του επισκόπου ενώ βρίσκεται στη ζωή.

Το έτος 920 0 Πέτρος, γέροντας ήδη εβδομήντα χρόνων και ασθενής καλείται από τον πατριάρχην Νικόλαον τον Μυστικόν να μεταβεί στην Κωνσταντινούπολη για να λάβει μέρος στη Σύνοδο η οποία θα ρύθμιζε το πρόβλημα της τετραγαμίας. Ο Άγιος παρά την ηλικία του, μετέβη στην Κωνσταντινούπολη, έλαβε μέρος στη Σύνοδο και υπέγραψε τα πρακτικά της.

Πιθανότερον έτος του θανάτου του Αγίου θεωρείται από τους ερευνητές το 922. Ο βιογράφος του Πέτρου περιγράφει τον θάνατο του κατά τρόπο μεγαλειώδη. Μόλις διαδόθηκε η είδηση ότι ο Άγιος ψυχορραγεί «συνέρρει το πλήθος των πόλεων και των κωμών αυτού δε παρήσαν και μοναζόντων αγέλαι και το κόσμιον των μοναζουσών». Και ο Πέτρος, με υπερκόσμια γαλήνη και με ένα χαμόγελο ευδαιμονίας, «ώσπερ μειδιών, τα όμματα μύσας αταράχως διαφήκε το πνεύμα».

Ένα άπειρο πλήθος κρατώντας λαμπάδας και ψάλλοντας ύμνους συνόδευσε το σκήνωμα του Αγίου εις τον ναόν της Παναγίας όπου τελέσθηκε η εξόδιος ακολουθία. Και το πρόσωπον του νεκρού «αθρόον φωτί περιελάμπετο… και τον χρώτα είχεν ερυθραινόμενον ωσεί ζων και υπνών». Μετά την τελετήν οι κάτοικοι του Ναυπλίου και του Αργούς διαφώνισαν για τον τόπον όπου έπρεπε να ταφεί ο Πέτρος. Τελικά ο Άγιος ετάφη στο Άργος και ο τάφος του κατέστη τόπος προσκυνήματος για τον λαό διότι το λείψανο του «διαδήλους εδείκνυ τας ενεργείας μύρα προέχον ως εκ πηγής και δαίμονας απελαύον και νόσους παντοίας ιώμενον».

Ο Άγιος εορτάζει την 3ην Μαΐου, ημέρα του θανάτου του, ως φαίνεται. Δεν μας είναι γνωστή η ημερομηνία της καθιέρωσης του Πέτρου ως Αγίου. Πάντως πιστεύεται ότι ελάχιστο χρόνο μετά το θάνατο του ανακηρύχθηκε Άγιος διότι, ακόμη στη ζωή είχε τη φήμη του Αγίου και σημειοφόρου, αλλά και μετά θάνατον εθαυματούργησε.