Argolikos Arghival Library History and Culture – Σελίδα 2 – ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ (original) (raw)

Μαγεία, μαντική και προλήψεις. Δεισιδαιμονία – Οιωνοσκοπία – Παρετυμολογία

Posted in Ερμιονίδα, Λαογραφικά Αργολίδας, tagged Argolikos Arghival Library History and Culture, Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού, Γιάννης Σπετσιώτης, Δεισιδαιμονία, Ερμιόνη, Λαογραφία, Λαογραφικά της Ερμιόνης, Μαγεία, Μαντική, Ξεμάτιασμα, Οιωνοσκοπία, Προλήψεις, Παρετυμολογία, Ωμοπλατοσκοπία on 17 Οκτωβρίου, 2024|Leave a Comment »

Μαγεία, μαντική και προλήψεις. Δεισιδαιμονία – Οιωνοσκοπία – Παρετυμολογία |Λαογραφικά της Ερμιόνης – Γιάννης Μ. Σπετσιώτης


Ο παράλογος φόβος που βασίζεται στην πίστη ότι υπάρχουν μυστηριώδεις δυνάμεις που κατευθύνουν τη ζωή καθώς και η παρατήρηση και ερμηνεία οιωνών, δηλαδή των σημείων από τα οποία μπορεί κανείς να προβλέψει τα μελλούμενα, πάντα απασχολούσαν τον άνθρωπο.

Όπως, λοιπόν, σε πολλές περιοχές της Ελλάδας πιστεύουν σ’ αυτές τις «μυστηριώδεις δυνάμεις» και στην αφελή ερμηνεία τέτοιων οιωνών (σημείων), έτσι και οι Ερμιονίτες τα μελετούσαν δίνοντας τις δικές τους εξηγήσεις! Ας μην ξεχνάμε ότι η πόλη μας λόγω και της γεωγραφικής θέσης υπήρξε κέντρο παγανιστικής λατρείας και άλλων ειδωλολατρικών εκδηλώσεων. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι και στα βιβλία του Χάρυ Πότερ η μάγισσα ονομάζεται Ερμιόνη!

Τις πρώτες καταγραφές μου δημοσίευσα στο περιοδικό «Στην Ερμιόνη άλλοτε και τώρα», με τίτλο «Λόγια μαγικά, λόγια γιατρικά, λόγια που κάνουν θαύματα και αρρώστιες θεραπεύουν», τεύχ. 6 και 7. Σ’ αυτό το άρθρο αναφέρθηκα στον τρόπο που στην Ερμιόνη εμποδίζεται το ανεμοπύρωμα (ερισύπελας) ή λούγκα (αρβ. γκρ – χ – ζα), το κριθαράκι, η νευρίδα (νευροκαβαλίκεμα) και αναλυτικά έγραψα για το ξεμάτιασμα. Σε επόμενο άρθρο μου, στο ίδιο περιοδικό, και με τίτλο «ξόρκια, ξεματιάσματα και άλλα φυλακτήρια», έκανα λόγο για το πώς θεραπεύονται τα αστεράκια (δερματική πάθηση) και τι κάναμε όταν χάναμε τα πρώτα μας δόντια.

Όμως το θέμα της μαγείας και της μαντικής με όλα τα παρακλάδια τους, όπως γράψαμε, είναι απέραντο και έχει αφήσει και στην Ερμιόνη πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες για πράξεις, συνήθειες, προλήψεις που θα προσπαθήσουμε να καταγράψουμε όσο το δυνατόν πληρέστερα.

Άλλωστε, η Λαογραφία είναι η επιστήμη αλλά και η τέχνη της στιγμής και της υπομονής. Είναι δε τόσα πολλά, θα έλεγα χιλιάδες, αυτά που αναφέρονται σ’ ολόκληρη τη θρησκευτική και κοινωνική ζωή, σε αντικείμενα, φυσικά φαινόμενα, αστερισμούς, τοπωνύμια, διάφορες εργασίες κ.λπ. Μεγάλη επίδραση, ωστόσο, ασκούν και οι «ασύμμετρες» συμπτώσεις που κάνουν τον άνθρωπο να αμφιταλαντεύεται και να μην είναι σε θέση να δεχθεί την όποια αλήθεια. (περισσότερα…)

Read Full Post »

Τα ανάκτορα του Όθωνα

Posted in Άρθρα - Μελέτες - Εισηγήσεις, tagged Argolikos Arghival Library History and Culture, Αρχιτεκτονική, Βουλή των Ελλήνων, Ιστορία, Παλάτι, Τα ανάκτορα του Όθωνα, Το βασιλικό παλάτι, Φρίντριχ φον Γκέρτνερ, Ludwig Michael Schwanthaler on 15 Οκτωβρίου, 2024|Leave a Comment »

Τα ανάκτορα του Όθωνα – Νίκος Βατόπουλος, Δημοσιογράφος στην «Καθημερινή» – Συγγραφέας


Τα πρώτα ανάκτορα στο έδαφος του νέου ελληνικού βασιλείου έφεραν εξαρχής ευδιάκριτο συμβολισμό. Ως το πιο μεγάλο, με διαφορά, και επιβλητικό κτίριο της Αθήνας, τα ανάκτορα του Όθωνα σηματοδότησαν τη ρήξη με το προνεωτερικό οθωμανικό παρελθόν με τρόπο απόλυτο και ευκρινή. Η δε, τελική, χωροθέτησή τους στην κορυφή της τότε πλατείας Μουσών και αργότερα Συντάγματος δεν άφηνε καμία αμφιβολία για τη μορφή της εξουσίας αλλά και τη νέα γεωγραφία της πόλης.

Η επιλογή της θέσης των ανακτόρων

Η παλιά Αθήνα, συστάδες οικιών, καταστημάτων και εκκλησιών από την Ερμού και κάτω, προς την Πλάκα, το Μοναστηράκι, του Ψυρρή και την οδό Αθηνάς, ήταν η πόλη που συνέχιζε πάνω σε έναν οικείο, λίγο-πολύ, καμβά δρόμων και λειτουργιών. Τα νέα σπίτια, τα νέα μαγαζιά, οι διανοίξεις των νέων δρόμων εκσυγχρόνιζαν σταδιακά και επεξέτειναν τον παλαιό ιστό. Παράγωνα οικόπεδα, απουσία υποδομών, παράγκες και αρχοντικά, ελεύθερα ζώα, μικροπωλητές, μια ατμόσφαιρα πολίχνης.

Αλλά από την πλατεία Μουσών και πάνω, η κατάσταση ήταν διαφορετική. Άλλωστε, οι φιλοδοξίες για τη νέα πρωτεύουσα ήταν η δημιουργία ενός παντελώς καινοτόμου αστικού κέντρου, που θα καθρέφτιζε τον προσανατολισμό του νεαρού βασιλείου με κατεύθυνση τις αξίες και τις πρακτικές του προηγμένου κόσμου της δεκαετίας του 1830 (που συμβολικά ταυτίζεται με τις απαρχές της Νεωτερικής εποχής και την εμπέδωση μιας νέας ισορροπίας δυνάμεων μετά τον Ναπολέοντα).

Σε μια νοητή γραμμή, τα ανάκτορα του Όθωνος συναντούσαν την Πύλη του Αδριανού, ένα προγενέστερο όριο της ρωμαϊκής Αθήνας, που συνέδεε αλλά και αντιπαρέθετε τη νέα με την παλιά πόλη.

Απέναντι στα μνημεία της κλασικής Αθήνας, της πόλης του Θησέα, η Αθήνα του Αδριανού με τα δημόσια έργα και τις ρωμαϊκές επαύλεις στο παριλίσσιο τοπίο έδινε άνοιγμα στις νεωτερικές ιδέες περί αστικής ζωής στον 2ο αι. μ.Χ. Με τον ίδιο τρόπο, η νέα Αθήνα του Όθωνα αντίκριζε την παλιά πόλη. Οι διορατικοί μπορούσαν να φανταστούν τα χρόνια που έμελλε να έρθουν.

Τα βασιλικά ανάκτορα (Κτίριο της Βουλής). Δημοσιεύθηκε στο «The Illustrated London News», 8 Ιουλίου 1843.

Η επιλογή της κορυφής της πλατείας Μουσών, σε ύψωμα, για την ανέγερση των ανακτόρων ήταν το αποτέλεσμα μιας σειράς αβέβαιων και αμήχανων επιλογών από το 1833 έως το 1835.

Από τον Κλεάνθη και τον Σάουμπερτ, οι οποίοι είχαν αρχικά προτείνει τον χώρο της μετέπειτα πλατείας Ομονοίας, έως τον Λέο φον Κλέντσε, που είχε κινηθεί προς τον Κεραμεικό, τα ανάκτορα περιφέρονταν ως ιδέα αλλά και ως μορφή.

Ο μεγάλος αρχιτέκτων του γερμανικού κλασικισμού Καρλ Σίνκελ είχε προτείνει την ανέγερση των ανακτόρων στην Ακρόπολη, σαν μια ακροβασία αρχιτεκτονικής σκηνογραφίας. Όμως όπως εν τέλει αποδείχθηκε, στην περίπτωση των Αθηνών χρειαζόταν μια σωστή δοσολογία ιδεαλισμού και πραγματισμού. Οι αλλαγές των αποφάσεων για τη χωροθέτηση των ανακτόρων ενισχύονταν από διαρκείς φημολογίες και είχαν παρασύρει κάποιους αστούς να αγοράσουν γη πλησίον της μετέπειτα πλατείας Ομονοίας, εκεί όπου σήμερα είναι η οδός Πειραιώς και η πλατεία Κουμουνδούρου. (περισσότερα…)

Read Full Post »

Με μεγάλη επιτυχία και σημαντική συμμετοχή πραγματοποιήθηκε η παρουσίαση του βιβλίου «Δημήτριος Κ. Βαρδουνιώτης – Αναζητώντας τα ίχνη του Κιαμήλ- μπέη της Κορίνθου»


Με απόλυτη επιτυχία πραγματοποιήθηκε το βράδυ της Δευτέρας, της 7ης Οκτωβρίου 2024, στην κατάμεστη αίθουσα εκδηλώσεων της Αλυσίδας Πολιτισμού «IANOΣ» (Σταδίου 24, Αθήνα), η παρουσίαση του βιβλίου του Γεωργίου Α. Γιαννούση και του Γεωργίου Η. Κόνδη με τίτλο «Δημήτριος Κ. Βαρδουνιώτης – αναζητώντας τα ίχνη του Κιαμήλ- μπέη της Κορίνθου», μια έκδοση της Αργολικής Αρχειακής Βιβλιοθήκης Ιστορίας και Πολιτισμού.

Το πάνελ των ομιλητών. Από αριστερά: Γιώργος Γιαννούσης, οικονομολόγος, Πρόεδρος της Αργολικής Αρχειακής Βιβλιοθήκης Ιστορίας και Πολιτισμού – Αλέκος Παπαδόπουλος, τ. Υπουργός Οικονομικών, Υγείας, Εσωτερικών και Προεδρίας – Βασίλης Τσιλιμίγκρας, Φιλόλογος, τ. Σύμβουλος Φιλολόγων Πελοποννήσου – Καλλιόπη Καλποδήμου, Φιλόλογος – Θεατρολόγος, καθηγήτρια Μουσικού Σχολείου Αργολίδας- Γεώργιος Κόνδης, διδάκτωρ Κοινωνικών Επιστήμων, διδάσκων στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.

Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους πολλοί άνθρωποι του πνεύματος και των τεχνών, όπως ενδεικτικά, ο μεγάλος Έλληνας λαϊκός ζωγράφος και ιατρός Νώντας Ρεντζής, ο νομικός και συγγραφέας και μεγάλος συλλέκτης χαρακτικών και γκραβουρών για το Ναύπλιο, Γιάννης Φωτόπουλος, το ηγετικό στέλεχος του προδικτατορικού φοιτητικού κινήματος και συγγραφέας Μάκης Παπούλιας, ο καθηγητής του Ε.Μ. Πολυτεχνείου, Αργείτης, Κώστας Κωτσόγιαννης, ο υποστράτηγος ε.α. Δημ. Κυπριώτης, ο εκδότης Κώστας Κοροντζής, ο Αντιδήμαρχος Πολιτισμού του Δήμου Ναυπλίου Κώστας Καράπαυλος, η πρόεδρος της Αργολικής Πολιτιστικής Πρότασης Πίνκα Ταρατόρη, πολλοί φίλοι Αργείοι και Ναυπλιείς οι οποίοι διαβιούν στη πρωτεύουσα, αναγνώστες και «επισκέπτες» της Αργολικής Αρχειακής Βιβλιοθήκης Ιστορίας και Πολιτισμού, ενώ η αίθουσα του «Ιανού» αποδείχτηκε μικρή για να «αγκαλιάσει» όλο αυτόν τον κόσμο που παρευρέθηκε στην παρουσίαση αυτής της έρευνας για τη μυθική προσωπικότητα του διοικητή της τουρκοκρατούμενης Κορίνθου, του Κιαμήλ-μπέη. (περισσότερα…)

Read Full Post »

Υπηρεσίες Πληροφοριών και Εθνική Ασφάλεια – Παύλος Αποστολίδης, Πρέσβυς ε.τ., Πρώην Διοικητής ΕΥΠ (1999-2004)


Ο συνήθως αποδεκτός ορισμός της εθνικής ασφάλειας είναι η προστασία του κράτους και των θεσμών του από εσωτερικές ή εξωτερικές απειλές. Υπό την έννοια αυτή, κατ’ εξοχήν αρμόδιοι για την προάσπιση της εθνικής ασφάλειας είναι η Αστυνομία για τις εσωτερικές απειλές και οι ένοπλες δυνάμεις για τις εξωτερικές. Οι υπηρεσίες πληροφοριών, ή αλλιώς μυστικές υπηρεσίες, προσθέτουν ένα επιπλέον επίπεδο προστασίας στο κράτος και τους θεσμούς του, κατά κύριο λόγο πληροφοριακά, δηλαδή συλλέγοντας πληροφορίες που αφορούν την εθνική ασφάλεια και δεν είναι προσβάσιμες, και ενημερώνοντας τις αρμόδιες αρχές.

Η συλλογή πληροφοριών εσωτερικού αφορά κατά κύριο λόγο την κατασκοπεία, την τρομοκρατία, την προπαγάνδα και παραπληροφόρηση καθώς και τις κυβερνοεπιθέσεις. Σε ορισμένα κράτη οι υπηρεσίες εσωτερικού έχουν αρμοδιότητα σύλληψης υπόπτων, ενώ στην Ελλάδα ούτε καν το δικαίωμα προανάκρισης.

Η αναζήτηση πληροφοριών στο εξωτερικό καλύπτει τις περιοχές/χώρες ενδιαφέροντος του κάθε κράτους, αφορά πολιτικο-οικονομικές και στρατιωτικές πληροφορίες και γίνεται με ανθρώπινα ή τεχνικά μέσα που αποκαλούνται πηγές. Σημαντική διαφορά μεταξύ υπηρεσιών εσωτερικού και εξωτερικού είναι ότι οι πρώτες κινούνται σε ένα νομικό περιοριστικό πλαίσιο που θεσπίζει διαδικασίες προς προστασία των πολιτών, ενώ οι δεύτερες, που συνήθως αποκαλούνται μυστικές, κινούνται εκτός νομικού πλαισίου, διότι η δράση τους είναι παράνομη στα κράτη όπου δραστηριοποιούνται. (περισσότερα…)

Read Full Post »

Τα μετά την έξωση: Τα αιτήματα του Όθωνος προς την Ελλάδα

Posted in Άρθρα - Μελέτες - Εισηγήσεις, tagged Argolikos Arghival Library History and Culture, Όθωνας, Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού, Αμαλία - Βασίλισσα, Βασιλικός Κήπος, Βασιλικά ανάκτορα, Ιστορία, Κωστής Ι. Αιλιανός, Πύργος Βασιλίσσης, έξωση του όθωνα on 9 Οκτωβρίου, 2024|Leave a Comment »

Τα μετά την έξωση: Τα αιτήματα του Όθωνος προς την Ελλάδα – Κωστής Ι. Αιλιανός, πρέσβης ε.τ.


Η αιφνίδια εκδίωξη του Όθωνος και της Αμαλίας, στις 12/24 Οκτωβρίου 1862, και η εν συνεχεία έκπτωση του βασιλέως από τον ελληνικό θρόνο άφησαν πίσω τους ορισμένες «πρακτικές» εκκρεμότητες μετά από 30 χρόνια βασιλείας: την τύχη της κινητής περιουσίας της βασιλικής οικογενείας, της αλληλογραφίας των τ. βασιλέων, καθώς και, κυρίως, θέματα αποζημιώσεως για τα ακίνητα τα οποία είχαν ανεγερθεί με δαπάνες του Όθωνος και του πατέρα του, βασιλέως της Βαυαρίας, Λουδοβίκου Α’. Η εκλογή, λίγο αργότερα, και η προσεχής άφιξη στην Αθήνα του νέου μονάρχη κατέστησαν, πλέον, επιτακτική την έγκαιρη ρύθμιση των όποιων εκκρεμοτήτων.

Μια υπόθεση με ευρωπαϊκή διάσταση

Ο Όθωνας με πολιτική περιβολή κατά την εποχή της εκθρόνισής του. (Μουσείο Μπενάκη)

Η διευθέτηση των ζητημάτων αυτών δεν απετέλεσε αμιγώς διμερή υπόθεση της Ελλάδος με τον οίκο των Βίτελσμπαχ. Έλαβε ευρύτερη ευρωπαϊκή διάσταση, εφ’ όσον, εξ αρχής, οι τρεις προστάτιδες Δυνάμεις, κατόπιν αιτήματος της βαυαρικής κυβερνήσεως, παρενέβησαν επανειλημμένως προς την ελληνική κυβέρνηση. Αργότερα, ο ίδιος ο τ. βασιλεύς, όπως και η Αμαλία, μετά τον θάνατο του Όθωνα, ζήτησαν την πρακτική αρωγή τους. Οι τρεις πρέσβεις στην Αθήνα διεδραμάτισαν ουσιαστικό ρόλο – όχι πάντα διακριτικό – στη ρύθμιση των εκκρεμοτήτων αυτών, και όχι πάντα ταυτόσημο. Μάλιστα η Πετρούπολις ζήτησε την παρουσία εκπροσώπων των τριών Δυνάμεων στην επιτροπή που θα ησχολείτο με τις υποθέσεις του Όθωνος.

Από πλευράς της Οθωνικής δυναστείας ορίσθηκε εκπρόσωπος ο Ludwig Wenning, ιδιαίτερος γραμματεύς του Όθωνος, ο οποίος ήρθε πολλές φορές στην Αθήνα και ασχολήθηκε, με τη βοήθεια του Έλληνος δικηγόρου Αριστείδη Μπαλάνου, με όλες τις πτυχές των εκκρεμοτήτων και κυρίως με τη διαπραγμάτευση της αποζημιώσεως για τα κτίρια για τα οποία είχε εγείρει απαιτήσεις ο Όθων. Στη διαδικασία συνέπραξε και ο Βαυαρός πρέσβης στην Αθήνα, Ferdinand von Hompesch-Bollheim μέχρι τα μέσα του 1863 οπότε ανεκλήθη, όπως, σε μικρό βαθμό, και ο Αυστριακός και ο Δανός. (περισσότερα…)

Read Full Post »

«Δίασμα»: Επετειακή έκθεση για τα 50 χρόνια του Ιδρύματος Βασίλη Παπαντωνίου

Posted in Ειδήσεις - Πολιτισμός, tagged Argolikos Arghival Library History and Culture, Ίδρυμα Βασίλη Παπαντωνίου, Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού, Δίασμα, Διασίδι, Επετειακή έκθεση, Ειδήσεις, Μόδα, Μουσείο Μόδας, Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα, Πολιτισμός on 27 Σεπτεμβρίου, 2024|Leave a Comment »

«Δίασμα»: Επετειακή έκθεση για τα 50 χρόνια του Ιδρύματος Βασίλη Παπαντωνίου στο Μουσείο Μπενάκη, 26 Σεπτεμβρίου 2024 έως 12 Ιανουαρίου 2025.


Από το 1974 που ιδρύθηκε από την Ιωάννα Παπαντωνίου, το Ίδρυμα Βασίλη Παπαντωνίου, στο Ναύπλιο (πρώην Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα «Β. Παπαντωνίου» ΠΛΙ), σχεδιάζει και υλοποιεί ένα ποικιλόμορφο πλέγμα δράσεων, το οποίο θα ξετυλιχτεί στην επετειακή έκθεση ΔΙΑΣΜΑ. Η έκθεση παίρνει το νήμα της ιστορίας του ενδύματος και, μέσα από την ιδιαίτερα σημαντική συλλογή και το σπάνιο αρχείο του Ιδρύματος Βασίλη Παπαντωνίου, συνδέει την παράδοση και το παρελθόν με το σήμερα, αλλά και την καινοτομία και τις προκλήσεις του αύριο.

Σαν τις υφάντρες που ξεκινούν το δίασμα, το διασίδι, την πλέξη δηλαδή των νημάτων στον αργαλειό, υφαίνει την πλούσια και πολύπλευρη ιστορία του νεότερου ελληνικού υλικού πολιτισμού και του πολιτισμού του ενδύματος.

«Δίασμα»: Επετειακή έκθεση για τα 50 χρόνια του Ιδρύματος Βασίλη Παπαντωνίου.

Η έκθεση φωτίζει σημαντικά τμήματα αυτού του διάσματος, τόσο μέσα από μία ιστορική αναδρομή του έργου του Ιδρύματος Βασίλη Παπαντωνίου και της ιδρύτριάς του, όσο και μέσα από μία περιήγηση στις διαφορετικές πτυχές του ενδύματος. (περισσότερα…)

Read Full Post »

Εκατό χρόνια «Στο Κλαρί»: Το ληστρικό φαινόμενο στο Ελληνικό Κράτος

Posted in Άρθρα - Μελέτες - Εισηγήσεις, tagged Argolikos Arghival Library History and Culture, Έλληνες εγκληματίες, Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού, Βασίλης Κ. Γούναρης, Ιστορία, Κλεφτουργιά, Λήσταρχοι, Ληστές, Οροφυλακή on 24 Σεπτεμβρίου, 2024|Leave a Comment »

Εκατό χρόνια «Στο Κλαρί»: Το ληστρικό φαινόμενο στο Ελληνικό Κράτος – Βασίλης Κ. Γούναρης, Καθηγητής, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΑΠΘ


Είναι αδύνατον να συνεισφέρει κανείς πρωτότυπα επιχειρήματα στη μελέτη του ληστρικού φαινομένου στην ελληνική επικράτεια. Μολονότι θα μπορούσαν να γίνουν – και γίνονται – ακόμη πολλές μελέτες περίπτωσης, εστιασμένες στη δράση ληστών ή συμμοριών, οι πολιτικές, κοινωνικές και ιδεολογικές συνιστώσες του φαινομένου έχουν ήδη περιγραφεί περισσότερο από όλους από τον Γιάννη Κολιόπουλο, με τις δύο μονογραφίες του, οι οποίες και χρησιμοποιούνται εκτενώς στην επισκόπηση αυτή.[1]

Η ληστεία είναι διαχρονικό κοινωνικό φαινόμενο, που στον ελληνικό χώρο είχε τη δική του ιστορία. Η διαχρονικότητά του βοήθησε την ένταξή του στο ελληνικό εθνικό ιστορικό αφήγημα, γιατί εξυπηρετούσε και ιδεολογικούς και πρακτικούς λόγους. Οι ιδεολογικοί αφορούσαν την κληρονομιά της «κλεφτουργιάς» της Τουρκοκρατίας και την εμπλοκή της στα προεπαναστατικά κινήματα και στην Επανάσταση του 1821. Εξαγιασμένη εκ του αποτελέσματος και λεκτικά αποκαθαρμένη από το άχθος της ληστείας, η μνήμη της «κλεφτουργιάς» κληροδοτήθηκε και διαδόθηκε μέσω των σχολικών βιβλίων και της πεζογραφίας. Ακόμη διαδίδεται. Χρησιμοποιήθηκε ευκολότατα ως ιδεολογικό άλλοθι, ηθικό πλεονέκτημα και μέθοδος παραπλάνησης από γενεές ληστών και ανταρτών κάθε είδους.[2]

Προσωπογραφία κλέφτη από τη Στερεά Ελλάδα. Δημοσιεύεται στο: Belle Henri, «Trois années en Grèce». Παρίσι, Librairie Hachette, 1881. Συλλογή: Βιβλιοθήκη Μουσείου Μπενάκη.

Θα αποκαλούσα τη μνήμη αυτή ως την ακαταμάχητη «γοητεία της φουστανέλας», μια παράδοση τόσο σαγηνευτική, ώστε ηθελημένα ταυτίστηκε και τυποποίησε την ελληνική πολεμική αρετή. Φυσικά δεν ήταν μόνον η ένδυση που γοήτευε αλλά και η συνολική ιδεολογία του παλικαρισμού, ως αιώνιας έκφρασης της αντίστασης και της περιφρόνησης των Ελλήνων προς κάθε είδους καθεστωτικές, κοινωνικές, πολιτικές, νομικές συμβάσεις και περιορισμούς που παραβιάζουν ό,τι – αυθαίρετα – εκλαμβάνεται ως φυσικό δίκαιο.[3]

Το πρακτικό μέρος της ένταξης στο ελληνικό ιστορικό αφήγημα αφορούσε την ανταμοιβή και την αποκατάσταση όλων των ενόπλων που είχαν δραστηριοποιηθεί κατά την επαναστατική περίοδο: οι άτακτοι πολεμιστές του ’21 και όσοι ακολούθησαν το παράδειγμά τους τον επόμενο αιώνα δεν μπορούσαν και δεν έπρεπε να μείνουν στο περιθώριο ούτε της ιστορίας, ούτε της κοινωνικής πρόνοιας. Και δεν έμειναν βέβαια.[4] (περισσότερα…)

Read Full Post »

Έκθεση αρχειακού υλικού στο Πολεμικό Μουσείο Ναυπλίου με τίτλο: «Ερμιόνη – Abbeville: Εικόνες βίου από μια θάλασσα που μας ενώνει», 22-29 Σεπτεμβρίου 2024.


Η έκθεση αποτελεί μια προσπάθεια παρουσίασης της ναυτικής ιστορίας δυο τόπων μακρινών μεταξύ τους οι οποίοι ταυτόχρονα απαντούν σε κοινά χαρακτηριστικά: πολιτισμικά, τεχνικά, οικονομικά. Οι θαλασσινές κοινότητες διατηρούν έναν κρυφό διάλογο μεταξύ τους όσο μακριά κι αν βρίσκονται. Η οργάνωση της κοινότητας, η αλληλεγγύη των μελών, τα οικονομικά τους χαρακτηριστικά, οι επαγγελματικές τεχνικές τους, οι θρησκευτικές δοξασίες τους και οι τρόποι με τους οποίους εξελίχθηκαν στο χρόνο, είναι μερικά από τα στοιχεία που προσπαθεί να αναδείξει η έκθεση. Από την Ερμιόνη στην Abbeville – η Abbeville είναι αδελφοποιημένη πόλη με το Άργος -, και από την Ερμιοvίδα στην Somme, ένα ταξίδι στη διαφορετικότητα και τα κοινά βιώματα.

Η Ερμιονίδα όπως και η Somme είναι γεωγραφικοί χώροι με μεγάλη ιστορία. Οι ναυτικές τους κοινότητες βρίσκονται, ακόμη και σήμερα, στο επίκεντρο της πολιτισμικής ζωής των περιοχών τους. Ανάμεσά τους δυο από τα σημαντικότερα ναυτικά κέντρα η Ερμιόνη και η Abbeville.

Ερμιόνη (λιμάνι), 1910.

Abbeville (λιμάνι)

Γνωστή από την αρχαιότητα η Ερμιόνη, αποτέλεσε ναυτικό και βιοτεχνικό κέντρο. Παρασκευαστές της φημισμένης πορφύρας, εξαιρετικοί ναυτικοί, δεινοί ψαράδες και σφουγγαράδες οι Ερμιονίτες σημάδεψαν την ιστορία του τόπου τους και της ευρύτερης περιοχής. (περισσότερα…)

Read Full Post »

Χωροφυλακή και Αστυνομία – Ιστορία και Εξέλιξη, 1821-1940

Posted in Άρθρα - Μελέτες - Εισηγήσεις, tagged Argolikos Arghival Library History and Culture, Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού, Αστυνομία, Αστυνομία Πόλεων, Ιστορία, Κωνσταντίνος Ρακτιβάν, Νικόλαος Α. Αναστασόπουλος, Οροφυλακή, Σχολή Χωροφυλακής, Φρέντερικ Χάλλιντευ, Χωροφυλακή on 19 Σεπτεμβρίου, 2024|Leave a Comment »

Χωροφυλακή και Αστυνομία – Ιστορία και Εξέλιξη, 1821-1940 – Νικόλαος Α. Αναστασόπουλος – Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων


Χωρίς αμφιβολία, το παραβατικό φαινόμενο της ληστείας κυριάρχησε από την ίδρυση του ελληνικού κράτους έως περίπου τη δεκαετία του 1930, επηρεάζοντας καθοριστικά την εύρυθμη λειτουργία του δημόσιου βίου.[1] Παράλληλα, η πολιτική και η οικονομική αστάθεια, η οποία έπληξε τον ελληνικό πληθυσμό καθ’ όλον τον 19ο αιώνα και ο παραγκωνισμός των αγωνιστών της Επανάστασης του 1821 ενίσχυσαν τη δημιουργία επαναστατικών ληστανταρτικών ομάδων στις ορεινές, κυρίως, περιοχές.[2] Ομοίως, το αγροτικό ζήτημα, καθ’ όλον τον 19ο αιώνα αποτελούσε σημαντική αιτία δυσαρέσκειας για τον αγροτοποιμενικό πληθυσμό με αποτέλεσμα τη δημιουργία εργασιακών και οικονομικών, γενικότερα, προβλημάτων.[3]

Σε αυτό, λοιπόν, το κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο, πρωταρχικό μέλημα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους από την εποχή του Καποδίστρια ήταν η διαμόρφωση των στοιχειωδών μηχανισμών ελέγχου και καταστολής. Άλλωστε, η οργάνωση του κρατικού μηχανισμού δεχόταν μια διαρκή αμφισβήτηση, καθώς ομάδες ένοπλων «παραπονούμενων» πολιτών, κυρίως στην αγροτική ενδοχώρα, πραγματοποιούσαν ληστείες ή κάποιες φορές και γενικευμένες τοπικές εξεγέρσεις.[4] Συνεπώς, καθ’ όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα, οι κυβερνήσεις ανέπτυξαν μια διαρκή κατασταλτική πολιτική, η οποία εκδηλώθηκε με τη χρησιμοποίηση διωκτικών αρχών, δηλαδή τη δράση του στρατού, των μεταβατικών αποσπασμάτων, της Οροφυλακής, της Αστυνομίας και της Χωροφυλακής.[5]

Προσεγγίζοντας αυτά τα σώματα ασφαλείας και ανιχνεύοντας τις στοχεύσεις τους**, η απαρχή οργάνωσης της Αστυνομίας** εντοπίζεται αμέσως μετά την κήρυξη της Επανάστασης του 1821 με κύριο στόχο την τήρηση της έννομης τάξης και της ασφάλειας. Επισημαίνεται ότι από τη στιγμή αυτή και εξής εξελίσσεται η διαδοχική και σταθερή συγκρότηση ή ενίοτε και ο μετασχηματισμός των συγκεκριμένων σωμάτων, καθ’ όλον τον 19ο αιώνα, διακρίνοντας από πλευράς κράτους την αποφασιστική θέληση για εδραίωση των διωκτικών αρχών.

Προσωπογραφία του Αναστασίου Τσαμαδού, ελαιογραφία σε μουσαμά του Διονυσίου Τσόκου, 1860. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.

Έτσι, τον Μάιο του 1821 η Πελοποννησιακή Γερουσία ανέθεσε στους τοπικούς εφόρους των επαρχιών της αστυνομικά καθήκοντα και τους παραχώρησε το δικαίωμα της εκδίκασης και της τιμωρίας πταισματικών ποινικών παραβάσεων. Ταυτόχρονα, ο Άρειος Πάγος, τον Νοέμβριο του 1821 εγκατέστησε σε όλες τις επαρχίες της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδας τους «προεστώτες» με καθήκοντα ευρείας αστυνομικής εξουσίας, ενώ ανάλογες αρμοδιότητες, την ίδια περίοδο, δόθηκαν και από τον οργανισμό της Δυτικής Χέρσου Ελλάδας στους εφόρους των επαρχιών.[6] Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, παρουσιάζει, κατά τον πρώτο χρόνο της Επανάστασης και η σύσταση της Αστυνομίας της Ύδρας, μετά από πρωτοβουλία των καραβοκύρηδων του νησιού και ανάλογη εισήγηση του Αναστάσιου Τσαμαδού. Το συγκεκριμένο αστυνομικό σώμα, πέραν των γενικών καθηκόντων ασφάλειας, διέθετε και τομέα αντικατασκοπείας, το οποίο στόχευε στην παρακολούθηση των ξένων που έφθαναν στο νησί.[7]

Ακολούθως, η Α’ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου, τον Ιανουάριο του 1822, σύστησε ειδικό Υπουργείο, το Μινιστέριο της Αστυνομίας με σκοπό τη διαφύλαξη της τάξης και της ασφάλειας του επαναστατημένου ή απελεύθερου τόπου και κατ’ αναλογία διόρισε σε κάθε επαρχία ειδικό υπάλληλο για την εμπέδωση της δημόσιας τάξης, τον λεγόμενο «αστυνόμο»**.[8]** (περισσότερα…)

Read Full Post »

«Τα νεύρα και οι μυς του έθνους»: ο ρόλος του στρατού στο νεοελληνικό κράτος, οι προθέσεις και οι αντιφάσεις (1828-1940)

Posted in Άρθρα - Μελέτες - Εισηγήσεις, tagged Argolikos Arghival Library History and Culture, Βαλκανικοί πόλεμοι, Βενιζέλος Ελευθέριος, Δημήτρης Μαλέσης, Ελληνικός στρατός, Ιστορία, Μεγάλη Ιδέα, Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, Στρατιωτικοί, Χαρίλαος Τρικούπης on 11 Σεπτεμβρίου, 2024|Leave a Comment »

«Τα νεύρα και οι μυς του έθνους»: ο ρόλος του στρατού στο νεοελληνικό κράτος, οι προθέσεις και οι αντιφάσεις (1828-1940) – Δημήτρης Μαλέσης, Διδάσκων, Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων


«Εγώ εις τον Κυβερνήτη είχα μίαν συμπάθεια,

ότι έλπιζα να μετανοήση και ναρθή εις τον καλόν δρόμον».

Ιωάννης Μακρυγιάννης, Απομνημονεύματα, τ. Β΄ (Πέλλα, χ.χ), 31.

Η κρίση του Μακρυγιάννη για τον Καποδίστρια συνοψίζει την απογοήτευσή του για τον Kυβερνήτη. Ταυτόχρονα, δημιουργεί ένα ερώτημα: ποιος ήταν ο «καλός ο δρόμος»; Διότι σε αυτό το θεμελιώδες και διαχρονικά επαναλαμβανόμενο ερώτημα που αφορά στη συγκρότηση και λειτουργία του ελληνικού κράτους, οι απαντήσεις δύσκολα θα συμπέσουν. Κι αυτό συνιστά τη μήτρα του προβλήματος, το οποίο παρακολουθεί την πορεία του ελληνικού κράτους επί δεκαετίες, προκαλώντας αντιγνωμίες αλλά και ρήξεις. Ρόλο κομβικής σημασίας σε αυτήν την πορεία δεν μπορούμε να μην αναγνωρίσουμε στον στρατιωτικό μηχανισμό. Όχι ότι λειτουργεί αυτόνομα και δεν αλληλοσυνδέεται με τις ποικίλες οικονομικές, πολιτικές και ιδεολογικές συνιστώσες. Κάθε άλλο. Καθορίζει αλλά και επηρεάζεται, σε μια αέναη και αδιάρρηκτη σχέση, από τα άλλα θεσμικά πλαίσια. Πρόθεσή μας, ωστόσο, είναι να εντοπίσουμε και να παρουσιάσουμε αδρομερώς εκείνα που συνιστούν την ιδιαίτερη λειτουργία του στρατού ως καθοριστικής σημασίας θεσμού, από την ίδρυση του ελληνικού κράτους μέχρι τα μέσα του περασμένου αιώνα.

Ο ανδριάντας του Ιωάννη Καποδίστρια στο Ναύπλιο. Ντιάνα Αντωνακάτου.

Πρώτιστη μέριμνα του Καποδίστρια υπήρξε η συγκρότηση στρατεύματος, προκειμένου να αντιμετωπίσει δύο θεμελιώδη ζητήματα: την επιβολή της εξουσίας του έναντι των φυγόκεντρων τάσεων του ισχυρού προυχοντικού τοπικισμού και την επίτευξη ίδρυσης ανεξάρτητου κράτους, με τα μεγαλύτερα δυνατά σύνορα, τη στιγμή που στα ευρωπαϊκά ανακτοβούλια διεξάγονταν πυρετώδεις διαπραγματεύσεις για επίλυση του ζητήματος. Να σημειωθεί ότι οι πολεμικές επιχειρήσεις συνεχίζονταν και η χάραξη των συνόρων στη Στερεά ήταν ένα ζητούμενο άμεσα εξαρτώμενο από τις δυνατότητες που θα είχε ο ελληνικός στρατός να απωθήσει προς τα βόρεια τον τουρκικό. (περισσότερα…)

Read Full Post »

« Newer Posts - Older Posts »