Bilge İlhan Toker | Artvin Coruh University (original) (raw)
Papers by Bilge İlhan Toker
Keshif: E-Journal for Ottoman-Turkish Micro Editions, 2024
Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi
Mevlevîhaneler, edebiyat, musiki, hat gibi sanatların öğretildiği, bu dallara ait eserlerin üreti... more Mevlevîhaneler, edebiyat, musiki, hat gibi sanatların öğretildiği, bu dallara ait eserlerin üretildiği yerler olmaları yönüyle, Türk kültürünün şekillenmesinde rol alan mekânlardır. Özellikle 16. yüzyıldan itibaren gittikçe kentlileşen Mevlevîlik, genellikle yüksek kültür çevrelerinde gelişmiş; bu durum tarikatın yönetici sınıfla yoğun bir temas sağlamasına imkân tanımıştır. Mevlevîhanelerin, hem tarikatın Mevlânâ’dan itibaren sanatla iç içe olan mekânlar olması hem de yönetici sınıf tarafından desteklenmeleri bu mekânların, birer mahfil ve zamanla edebî muhitler oluşturarak şairlerin yetişmesinde rol almasını sağlamıştır. Çalışmada, Osmanlı başkentinin ilk Mevlevî âsitânesi olan Galata Mevlevîhanesi’nde, Arzî Mehmet Dede (ö.1074/1664)’nin şeyhliği dönemindeki edebî hayat incelenmiştir. Arzî Dede’nin şeyh olmadan önce, dergâh içerisinde edebiyat eğitimi alması; bu eğitimin, onun postnişin olmasındaki etkisi ve şeyhi Âdem Dede (ö.1063/1652) gibi dervişlerin edebî eğitimine katkısı, ç...
Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, 2022
Eserde, modern bir Türk kadınının nasıl olabileceğine dair yazarın kurduğu cümleler, devrin toplu... more Eserde, modern bir Türk kadınının nasıl olabileceğine dair yazarın kurduğu cümleler, devrin toplumunun ve yazarın kadına bakışını göstermesi bakımından önem arz eder.
Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, 2022
Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, 2022
Bilge İLHAN TOKER ve Muhammet Akif TİYEK tarafından yayına hazırlanan Sevakıbü'l-Menakıb hakkında... more Bilge İLHAN TOKER ve Muhammet Akif TİYEK tarafından yayına hazırlanan Sevakıbü'l-Menakıb hakkında bilgi verilmektedir.
Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, 2022
Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, 2022
Mevlevîhaneler, edebiyat, musiki, hat gibi sanatların öğretildiği, bu dallara ait eserlerin üreti... more Mevlevîhaneler, edebiyat, musiki, hat gibi sanatların öğretildiği, bu dallara ait eserlerin üretildiği yerler olmaları yönüyle, Türk kültürünün şekillenmesinde rol alan mekânlardır. Özellikle 16. yüzyıldan itibaren gittikçe kentlileşen Mevlevîlik, genellikle yüksek kültür çevrelerinde gelişmiş; bu durum tarikatın yönetici sınıfla yoğun bir temas sağlamasına imkân tanımıştır. Mevlevîhanelerin, hem tarikatın Mevlânâ’dan itibaren sanatla iç içe olan mekânlar olması hem de yönetici sınıf tarafından
desteklenmeleri bu mekânların, birer mahfil ve zamanla edebî muhitler oluşturarak şairlerin yetişmesinde rol almasını sağlamıştır. Çalışmada, Osmanlı başkentinin ilk Mevlevî âsitânesi olan Galata Mevlevîhanesi’nde, Arzî Mehmet Dede (ö.1074/1664)’nin şeyhliği dönemindeki edebî hayat
incelenmiştir. Arzî Dede’nin şeyh olmadan önce, dergâh içerisinde edebiyat eğitimi alması; bu eğitimin, onun postnişin olmasındaki etkisi ve şeyhi Âdem Dede (ö.1063/1652) gibi dervişlerin edebî eğitimine katkısı, çalışmada özellikle bu döneme odaklanılmasını sağlamıştır. Çalışmada, Arzî Dede’nin Galata Mevlevîhanesi şeyhliği dönemi örnekliğinde; tarikat, edebiyat ve siyaset arasındaki ilişkinin, dergâh çevresindeki edebî mahfile nasıl etki ettiğinin ortaya koyulması amaçlanmıştır. 17. asır İstanbul’unda, edebiyat mahfili olan Galata Mevlevîhanesi’nde; Arzî Dede’nin, şeyhi Âdem
Dede tarafından edebî yönden de yetiştirilmesinin, onun şeyh olma sürecine katkısı ortaya koyulmuştur. Ayrıca, Arzî Dede’nin himâyesinde dergâhta yetişen, dergâha devam eden şairlerin kimler olduğu, şiirlerin şeyhe sunumu ve dergâhın edebî hayatının şekillenmesindeki dinamikler
çalışmada ele alınmıştır.
Klasik edebiyatta tipler ve kisilikler edebi bir metnin kurgulanmasindaki temel ogeler olup metni... more Klasik edebiyatta tipler ve kisilikler edebi bir metnin kurgulanmasindaki temel ogeler olup metnin tum aksiyonu bu temel ogeler uzerinde olusmaktadir. Bu sebeple metni tam olarak anlayabilmek icin tip ve kisiliklerin dogru tespit edilmesi onemlidir. XVI. Yuzyilda yasamis olan Sehi Bey daha cok Hest Bihist adli tezkiresi ile on plana cikmis olsa da Necâti Bey’in etkisinde kalarak yazmis oldugu bir divâni mevcuttur. Bu calismada Sehi Bey’in, siirlerinde tipleri nasil isledigi ve bunlara yukledigi roller incelenecektir. Anahtar Kelimeler: Sehi Bey, Divân Tasavvuf, Tip.
Thesis Chapters by Bilge İlhan Toker
Bu calisma, on dokuzuncu yuzyilda Sivas’in Kangal ilcesinin, Deliktas koyunde yasamis olan Âsik R... more Bu calisma, on dokuzuncu yuzyilda Sivas’in Kangal ilcesinin, Deliktas koyunde yasamis olan Âsik Ruhsati’nin hayatini ve siirlerinin dini ve tasavvufi tahlilini icermektedir. Şairin gunumuzde “Ruhsati Kolu” olarak adlandirilan âsik kolunun odagi olusu ve siirlerinde gunumuzde de devam eden problemlere deginip, bunlarin cozumune yonelik siirler soylemis olmasi ve sair hakkinda yapilan calismalarin yalnizca sairin siirlerine yer verip, tahlilinin yapilmamasi dolayisiyla bu calisma yapilmistir.Calismamiz, Âsik Ruhsati’nin hayatini, edebi kisiligini ve eserlerini tanitan giris bolumu, sairin siirlerinde yer verdigi dini muhtevânin incelendigi birinci bolum ve tasavvufi muhtevânin ele alindigi ikinci bolumden olusmaktadir.Bu calismamizdaki hedefimiz, gunumuzde meshur bir sair olan Âsik Ruhsati’nin siirlerindeki dini ve tasavvufi muhtevâyi detayli bir sekilde ele alarak ilim dunyasina tanitmak olmustur.
Edebî Bir Muhit Olarak Tekkeler (15-19. Asır İstanbul Mevlevîhaneleri Örneği), 2022
Bu çalışmada, bir tarikatın tekkeleri çevresinde edebî bir muhitin nasıl ve hangi dinamikler çevr... more Bu çalışmada, bir tarikatın tekkeleri çevresinde edebî bir muhitin nasıl ve hangi dinamikler çevresinde oluşacağı ele alınmış; 15-19. asır aralığında İstanbul Mevlevîhaneleri çevresinde şekillenen tekke muhiti ortaya koyulmuştur. Tezde tekke edebî muhiti, bu edebî muhiti oluşturan mahfil ya da mahfiller ile tekke edebî muhitini şekillendiren aktörlerin kimler olduğu incelenmiştir. Birinci bölümde tekke muhiti, tekke mahfili, patron ve hâmî kavramları tanımlanmıştır. Çalışmayı şekillendiren diğer üç bölümde, tezin ana örneklemini oluşturan İstanbul Mevlevîhaneleri çevresinde oluşan edebî muhit; bu tanımlar çerçevesinde ve 15-19. asırlarda Osmanlı’nın yaşadığı siyasal ve toplumsal gelişmeler ile siyasal elitlerin Mevlevîlerle ilişkileri odağında ele alınmıştır. Şuarâ tezkireleri, tasavvuf tarihi çalışmaları ve Mevlevî edebî muhiti içerisinde etkin olan şairlerin eserleri tezin temel kaynaklarını oluşturmaktadır. Yapılan bu çalışmada; siyasetin, edebî üretimde bulunan bir tarikatın tekkeleri çevresinde şekillenen edebî yapılanmada etkili olduğu, tarikatın siyasal elitlerle olan ilişkisine göre tekke muhitinin genişlediği ve devam ettiği ya da daraldığı ve sonlandığı görülmüştür. İstanbul Mevlevî muhitinde, şeyhliği döneminde dergâhında edebî bir mahfil kuran kuran şeyhler dergâhlarında hem dinî önder hem de zaman zaman edebiyat eleştirmeni olarak yer almışlardır. Mevlevî şeyhlerinin Osmanlı siyasal elitleri ile olan ilişkilerinin yoğun bir şekilde arttığı 19.asırda, İstanbul Mevlevî muhitindeki dergâhlara devam eden şair sayısı artmıştır. Aynı zamanda bu artış Osmanlı toplumundaki değişimle birlikte derviş şairlerin yanı sıra doğrudan Mevlevîhanelerde yetişmeyen ancak tarikata muhiplik bağı ile bağlı isimlerin de İstanbul Mevlevî muhiti içerisinde yer almalarına zemin hazırlamıştır.
Conference Presentations by Bilge İlhan Toker
X. Milletlerarası Türkoloji Kongresi, 2024
Tarih Sahnesinde Türk Dünyası Kadını Uluslararası Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 2023
Ege Üniversitesi Üst Yayın Komisyonu'nun 30.11.2023 tarih ve 05/13 sayılı Üst Yayın Komisyonu kar... more Ege Üniversitesi Üst Yayın Komisyonu'nun 30.11.2023 tarih ve 05/13 sayılı Üst Yayın Komisyonu kararı ile yayınlanmıştır. © Bu kitabın tüm yayın hakları Ege Üniversitesi'ne aittir. Kitabın tamamı ya da hiçbir bölümü yazarının önceden yazılı izni olmadan elektronik, optik, mekanik ya da diğer yollarla kaydedilemez, basılamaz, çoğaltılamaz. Ancak kaynak olarak gösterilebilir. Eserin bilim, dil ve her türlü sorumluluğu yazarına/editörüne aittir.
V. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı - IV (Edebiyat - Felsefe), 2016
Öz: Kur‘ân İslâmiyet’in kabulü ile birlikte edebî eserlerimize kaynaklık etmiş, bu dönemden sonra... more Öz: Kur‘ân İslâmiyet’in kabulü ile birlikte edebî eserlerimize kaynaklık etmiş, bu dönemden sonra yazılan eserlerin
hemen hepsinde Kur‘ân’ın etkisi belirgin bir şekilde hissedilmiştir. Kur‘ân’ın getirdiği esaslar ile şekillenen
edebiyatımızda vücuda getirilen bu eserler içerisinde, Kur‘ân âyetleri iktibas ve telmih yoluyla kullanılmıştır.
Kur‘ân’ın izleri klasik edebiyatımızın şairlerinde olduğu gibi halk edebiyatı şairlerinde ve onların eserlerinde de
görülmüştür. Bu şairlerden biri de XIX. yüzyılda Sivas’ta yaşamış Nakşibendî bir halk şairi olan Ruhsatî’dir. Şair,
şiirlerinde Kur‘ân âyetlerine iktibas ve telmih yolu ile sıkça yer vermiş, âyetlerden hem dinî-tasavvufî olarak
hem de anlatıma güç katmak amacıyla yararlanmıştır. Ruhsatî, edebiyatımızda Uğru ile Kadı Hikâyesi olarak
bilinen, zengin biriyken mal varlığını kaybeden ve hırsız olan Uğru ile görevini gereği gibi yerine getirmeyen
bir kadı arasında geçen mensur bir halk hikâyesini nazma aktarmıştır. Didaktik bir amaç ile söylenen hikâyenin
içeriğine uygun olarak şair, kâinatın ve insanın yaratılışını anlatan, İslâm inanç esaslarını belirten, toplum
hayatını düzenleyen birçok âyeti iktibas etmiş ya da bu âyetlere telmihte bulunmuştur. Çalışmamızda Uğru İle
Kadı Hikâyesi’nde âyetlerin geçtiği şiirler tespit edilmiştir. İktibasa ya da telmihe konu olan âyetler ile bu âyetlerin
metin içerisinde nasıl kullanıldığı belirlenmiş ve tespit edilen âyetler vasıtasıyla şairin okuyucuya hangi iletiyi
vermek istediği açıklanmaya çalışılmıştır.
Anahtar kelimeler: Âşık Ruhsatî, Halk Edebiyatı, Kur’an, İktibas.
Books by Bilge İlhan Toker
Keshif: E-Journal for Ottoman-Turkish Micro Editions, 2024
Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi
Mevlevîhaneler, edebiyat, musiki, hat gibi sanatların öğretildiği, bu dallara ait eserlerin üreti... more Mevlevîhaneler, edebiyat, musiki, hat gibi sanatların öğretildiği, bu dallara ait eserlerin üretildiği yerler olmaları yönüyle, Türk kültürünün şekillenmesinde rol alan mekânlardır. Özellikle 16. yüzyıldan itibaren gittikçe kentlileşen Mevlevîlik, genellikle yüksek kültür çevrelerinde gelişmiş; bu durum tarikatın yönetici sınıfla yoğun bir temas sağlamasına imkân tanımıştır. Mevlevîhanelerin, hem tarikatın Mevlânâ’dan itibaren sanatla iç içe olan mekânlar olması hem de yönetici sınıf tarafından desteklenmeleri bu mekânların, birer mahfil ve zamanla edebî muhitler oluşturarak şairlerin yetişmesinde rol almasını sağlamıştır. Çalışmada, Osmanlı başkentinin ilk Mevlevî âsitânesi olan Galata Mevlevîhanesi’nde, Arzî Mehmet Dede (ö.1074/1664)’nin şeyhliği dönemindeki edebî hayat incelenmiştir. Arzî Dede’nin şeyh olmadan önce, dergâh içerisinde edebiyat eğitimi alması; bu eğitimin, onun postnişin olmasındaki etkisi ve şeyhi Âdem Dede (ö.1063/1652) gibi dervişlerin edebî eğitimine katkısı, ç...
Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, 2022
Eserde, modern bir Türk kadınının nasıl olabileceğine dair yazarın kurduğu cümleler, devrin toplu... more Eserde, modern bir Türk kadınının nasıl olabileceğine dair yazarın kurduğu cümleler, devrin toplumunun ve yazarın kadına bakışını göstermesi bakımından önem arz eder.
Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, 2022
Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, 2022
Bilge İLHAN TOKER ve Muhammet Akif TİYEK tarafından yayına hazırlanan Sevakıbü'l-Menakıb hakkında... more Bilge İLHAN TOKER ve Muhammet Akif TİYEK tarafından yayına hazırlanan Sevakıbü'l-Menakıb hakkında bilgi verilmektedir.
Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, 2022
Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, 2022
Mevlevîhaneler, edebiyat, musiki, hat gibi sanatların öğretildiği, bu dallara ait eserlerin üreti... more Mevlevîhaneler, edebiyat, musiki, hat gibi sanatların öğretildiği, bu dallara ait eserlerin üretildiği yerler olmaları yönüyle, Türk kültürünün şekillenmesinde rol alan mekânlardır. Özellikle 16. yüzyıldan itibaren gittikçe kentlileşen Mevlevîlik, genellikle yüksek kültür çevrelerinde gelişmiş; bu durum tarikatın yönetici sınıfla yoğun bir temas sağlamasına imkân tanımıştır. Mevlevîhanelerin, hem tarikatın Mevlânâ’dan itibaren sanatla iç içe olan mekânlar olması hem de yönetici sınıf tarafından
desteklenmeleri bu mekânların, birer mahfil ve zamanla edebî muhitler oluşturarak şairlerin yetişmesinde rol almasını sağlamıştır. Çalışmada, Osmanlı başkentinin ilk Mevlevî âsitânesi olan Galata Mevlevîhanesi’nde, Arzî Mehmet Dede (ö.1074/1664)’nin şeyhliği dönemindeki edebî hayat
incelenmiştir. Arzî Dede’nin şeyh olmadan önce, dergâh içerisinde edebiyat eğitimi alması; bu eğitimin, onun postnişin olmasındaki etkisi ve şeyhi Âdem Dede (ö.1063/1652) gibi dervişlerin edebî eğitimine katkısı, çalışmada özellikle bu döneme odaklanılmasını sağlamıştır. Çalışmada, Arzî Dede’nin Galata Mevlevîhanesi şeyhliği dönemi örnekliğinde; tarikat, edebiyat ve siyaset arasındaki ilişkinin, dergâh çevresindeki edebî mahfile nasıl etki ettiğinin ortaya koyulması amaçlanmıştır. 17. asır İstanbul’unda, edebiyat mahfili olan Galata Mevlevîhanesi’nde; Arzî Dede’nin, şeyhi Âdem
Dede tarafından edebî yönden de yetiştirilmesinin, onun şeyh olma sürecine katkısı ortaya koyulmuştur. Ayrıca, Arzî Dede’nin himâyesinde dergâhta yetişen, dergâha devam eden şairlerin kimler olduğu, şiirlerin şeyhe sunumu ve dergâhın edebî hayatının şekillenmesindeki dinamikler
çalışmada ele alınmıştır.
Klasik edebiyatta tipler ve kisilikler edebi bir metnin kurgulanmasindaki temel ogeler olup metni... more Klasik edebiyatta tipler ve kisilikler edebi bir metnin kurgulanmasindaki temel ogeler olup metnin tum aksiyonu bu temel ogeler uzerinde olusmaktadir. Bu sebeple metni tam olarak anlayabilmek icin tip ve kisiliklerin dogru tespit edilmesi onemlidir. XVI. Yuzyilda yasamis olan Sehi Bey daha cok Hest Bihist adli tezkiresi ile on plana cikmis olsa da Necâti Bey’in etkisinde kalarak yazmis oldugu bir divâni mevcuttur. Bu calismada Sehi Bey’in, siirlerinde tipleri nasil isledigi ve bunlara yukledigi roller incelenecektir. Anahtar Kelimeler: Sehi Bey, Divân Tasavvuf, Tip.
Bu calisma, on dokuzuncu yuzyilda Sivas’in Kangal ilcesinin, Deliktas koyunde yasamis olan Âsik R... more Bu calisma, on dokuzuncu yuzyilda Sivas’in Kangal ilcesinin, Deliktas koyunde yasamis olan Âsik Ruhsati’nin hayatini ve siirlerinin dini ve tasavvufi tahlilini icermektedir. Şairin gunumuzde “Ruhsati Kolu” olarak adlandirilan âsik kolunun odagi olusu ve siirlerinde gunumuzde de devam eden problemlere deginip, bunlarin cozumune yonelik siirler soylemis olmasi ve sair hakkinda yapilan calismalarin yalnizca sairin siirlerine yer verip, tahlilinin yapilmamasi dolayisiyla bu calisma yapilmistir.Calismamiz, Âsik Ruhsati’nin hayatini, edebi kisiligini ve eserlerini tanitan giris bolumu, sairin siirlerinde yer verdigi dini muhtevânin incelendigi birinci bolum ve tasavvufi muhtevânin ele alindigi ikinci bolumden olusmaktadir.Bu calismamizdaki hedefimiz, gunumuzde meshur bir sair olan Âsik Ruhsati’nin siirlerindeki dini ve tasavvufi muhtevâyi detayli bir sekilde ele alarak ilim dunyasina tanitmak olmustur.
Edebî Bir Muhit Olarak Tekkeler (15-19. Asır İstanbul Mevlevîhaneleri Örneği), 2022
Bu çalışmada, bir tarikatın tekkeleri çevresinde edebî bir muhitin nasıl ve hangi dinamikler çevr... more Bu çalışmada, bir tarikatın tekkeleri çevresinde edebî bir muhitin nasıl ve hangi dinamikler çevresinde oluşacağı ele alınmış; 15-19. asır aralığında İstanbul Mevlevîhaneleri çevresinde şekillenen tekke muhiti ortaya koyulmuştur. Tezde tekke edebî muhiti, bu edebî muhiti oluşturan mahfil ya da mahfiller ile tekke edebî muhitini şekillendiren aktörlerin kimler olduğu incelenmiştir. Birinci bölümde tekke muhiti, tekke mahfili, patron ve hâmî kavramları tanımlanmıştır. Çalışmayı şekillendiren diğer üç bölümde, tezin ana örneklemini oluşturan İstanbul Mevlevîhaneleri çevresinde oluşan edebî muhit; bu tanımlar çerçevesinde ve 15-19. asırlarda Osmanlı’nın yaşadığı siyasal ve toplumsal gelişmeler ile siyasal elitlerin Mevlevîlerle ilişkileri odağında ele alınmıştır. Şuarâ tezkireleri, tasavvuf tarihi çalışmaları ve Mevlevî edebî muhiti içerisinde etkin olan şairlerin eserleri tezin temel kaynaklarını oluşturmaktadır. Yapılan bu çalışmada; siyasetin, edebî üretimde bulunan bir tarikatın tekkeleri çevresinde şekillenen edebî yapılanmada etkili olduğu, tarikatın siyasal elitlerle olan ilişkisine göre tekke muhitinin genişlediği ve devam ettiği ya da daraldığı ve sonlandığı görülmüştür. İstanbul Mevlevî muhitinde, şeyhliği döneminde dergâhında edebî bir mahfil kuran kuran şeyhler dergâhlarında hem dinî önder hem de zaman zaman edebiyat eleştirmeni olarak yer almışlardır. Mevlevî şeyhlerinin Osmanlı siyasal elitleri ile olan ilişkilerinin yoğun bir şekilde arttığı 19.asırda, İstanbul Mevlevî muhitindeki dergâhlara devam eden şair sayısı artmıştır. Aynı zamanda bu artış Osmanlı toplumundaki değişimle birlikte derviş şairlerin yanı sıra doğrudan Mevlevîhanelerde yetişmeyen ancak tarikata muhiplik bağı ile bağlı isimlerin de İstanbul Mevlevî muhiti içerisinde yer almalarına zemin hazırlamıştır.
X. Milletlerarası Türkoloji Kongresi, 2024
Tarih Sahnesinde Türk Dünyası Kadını Uluslararası Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 2023
Ege Üniversitesi Üst Yayın Komisyonu'nun 30.11.2023 tarih ve 05/13 sayılı Üst Yayın Komisyonu kar... more Ege Üniversitesi Üst Yayın Komisyonu'nun 30.11.2023 tarih ve 05/13 sayılı Üst Yayın Komisyonu kararı ile yayınlanmıştır. © Bu kitabın tüm yayın hakları Ege Üniversitesi'ne aittir. Kitabın tamamı ya da hiçbir bölümü yazarının önceden yazılı izni olmadan elektronik, optik, mekanik ya da diğer yollarla kaydedilemez, basılamaz, çoğaltılamaz. Ancak kaynak olarak gösterilebilir. Eserin bilim, dil ve her türlü sorumluluğu yazarına/editörüne aittir.
V. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı - IV (Edebiyat - Felsefe), 2016
Öz: Kur‘ân İslâmiyet’in kabulü ile birlikte edebî eserlerimize kaynaklık etmiş, bu dönemden sonra... more Öz: Kur‘ân İslâmiyet’in kabulü ile birlikte edebî eserlerimize kaynaklık etmiş, bu dönemden sonra yazılan eserlerin
hemen hepsinde Kur‘ân’ın etkisi belirgin bir şekilde hissedilmiştir. Kur‘ân’ın getirdiği esaslar ile şekillenen
edebiyatımızda vücuda getirilen bu eserler içerisinde, Kur‘ân âyetleri iktibas ve telmih yoluyla kullanılmıştır.
Kur‘ân’ın izleri klasik edebiyatımızın şairlerinde olduğu gibi halk edebiyatı şairlerinde ve onların eserlerinde de
görülmüştür. Bu şairlerden biri de XIX. yüzyılda Sivas’ta yaşamış Nakşibendî bir halk şairi olan Ruhsatî’dir. Şair,
şiirlerinde Kur‘ân âyetlerine iktibas ve telmih yolu ile sıkça yer vermiş, âyetlerden hem dinî-tasavvufî olarak
hem de anlatıma güç katmak amacıyla yararlanmıştır. Ruhsatî, edebiyatımızda Uğru ile Kadı Hikâyesi olarak
bilinen, zengin biriyken mal varlığını kaybeden ve hırsız olan Uğru ile görevini gereği gibi yerine getirmeyen
bir kadı arasında geçen mensur bir halk hikâyesini nazma aktarmıştır. Didaktik bir amaç ile söylenen hikâyenin
içeriğine uygun olarak şair, kâinatın ve insanın yaratılışını anlatan, İslâm inanç esaslarını belirten, toplum
hayatını düzenleyen birçok âyeti iktibas etmiş ya da bu âyetlere telmihte bulunmuştur. Çalışmamızda Uğru İle
Kadı Hikâyesi’nde âyetlerin geçtiği şiirler tespit edilmiştir. İktibasa ya da telmihe konu olan âyetler ile bu âyetlerin
metin içerisinde nasıl kullanıldığı belirlenmiş ve tespit edilen âyetler vasıtasıyla şairin okuyucuya hangi iletiyi
vermek istediği açıklanmaya çalışılmıştır.
Anahtar kelimeler: Âşık Ruhsatî, Halk Edebiyatı, Kur’an, İktibas.