Βασίλειος Μπετσάκος | Aristotle University of Thessaloniki (original) (raw)

Uploads

Drafts by Βασίλειος Μπετσάκος

Μια συνέντευξη του Θανάση Λάλα με τον Αριστοτέλη

Τρίτη Ενότητα 26/11/24 Θεμελιώδεις συνιστώσες... more Τρίτη Ενότητα
26/11/24 Θεμελιώδεις συνιστώσες της πολιτικής κοινωνίας (από μετάφραση)
3/12/24 Πολιτικά κείμενα της κλασικής εποχής: ιστοριογραφία (από μετάφραση) Α΄
10/12/24 Πολιτικά κείμενα της κλασικής εποχής: ιστοριογραφία (από μετάφρ.) Β΄
17/12/24 Πολιτικές αντιλήψεις των σοφιστών (από μετάφραση)
14/1/25 Ο Σωκράτης, υποδειγματικός δάσκαλος και πολίτης στην πλατωνική Απολογία. Διδακτική από το πρωτότυπο (με την υποστήριξη μετάφρασης) Νέα ύλη Γ΄ Λυκείου
21/1/25 Ο Σωκράτης, υποδειγματικός δάσκαλος και πολίτης στην πλατωνική Απολογία. Διδακτική από το πρωτότυπο (με την υποστήριξη μετάφρασης) Α΄ μέρος Νέα ύλη Γ΄ Λυκείου
7 28/1/25 Ο πλατωνικός μύθος του σπηλαίου: ένα εμβληματικό φιλοσοφικό κείμενο. Διδακτική από το πρωτότυπο (με την υποστήριξη μετάφρασης) Β΄ μέρος Νέα ύλη Γ΄ Λυκείου
4/2/25 Ο πλατωνικός μύθος του σπηλαίου: ένα εμβληματικό φιλοσοφικό κείμενο.
Διδακτική από το πρωτότυπο (με την υποστήριξη μετάφρασης) Β΄ μέρος Νέα ύλη Γ΄ Λυκείου
11/2/25 Η αριστοτελική διδασκαλία για την αρετή.
Διδακτική από το πρωτότυπο (με την υποστήριξη μετάφρασης) Νέα ύλη Γ΄ Λυκείου
18/2/25 Η αριστοτελική διδασκαλία για την πόλη και τη δημόσια παιδεία.
Διδακτική από το πρωτότυπο (με την υποστήριξη μετάφρασης) Α΄ μέρος Νέα ύλη Γ΄ Λυκείου
25/2/25 Η αριστοτελική διδασκαλία για την πόλη και τη δημόσια παιδεία.
Διδακτική από το πρωτότυπο (με την υποστήριξη μετάφρασης) Β΄μέρος Νέα ύλη Γ΄ Λυκείου
4/3/25 Η στωική «κοσμόπολη» και ο πολίτης του κόσμου (από μετάφραση)
11/3/25 Η αξιολόγηση των μαθητριών/-τών σε κείμενα πολιτικού στοχασμού Νέα ύλη Γ΄ Λυκείου
18/3/25 Σύνθεση και παρουσίαση απλών σχεδίων μαθήματος και υποδειγμάτων ενδοσχολικής αξιολόγησης Νέα ύλη Γ΄ Λυκείου

Από το Εισαγωγικό μου σημείωμα: … Η ενασχόλησή μου με τη διδασκαλία του Αριστοτέλη μετρά ήδη πίσω... more Από το Εισαγωγικό μου σημείωμα: … Η ενασχόλησή μου με τη διδασκαλία του Αριστοτέλη μετρά ήδη πίσω της τέσσερις δεκαετίες. Μονογραφίες, επιστημονικά άρθρα, συνέδρια…• και μια επίμονη και επίπονη μεταφραστική τριβή -δεν υπάρχει πιο απαιτητική μορφή κατανόησης ενός φιλοσοφικού έργου από τη μετάφρασή του. Πάνω απ' όλα, όμως, θαυμασμός, έκπληξη, συνειδητοποίηση άγνοιας, έμπνευση, μαθητεία. Μια σχέση γνώσης και αγάπης, που θα μπορούσα να την πω πια φιλική, αν δεν αμφέβαλλα ώρες ώρες για την αμοιβαιότητά της (όρος απαράβατος της φιλίας, κατά τον Σταγειρίτη φιλόσοφο). Εν πάση περιπτώσει, ακόμα κι αν δεν πρόκειται για φιλία, είναι σίγουρα φίλησις, συμπάθεια δηλαδή και πρόθεση να γίνει κάποτε φιλία… Με αυτά τα δεδομένα, ενσωμάτωσα στις απαντήσεις του «Αριστοτέλη» πολλές αυτούσιες φράσεις του, φράσεις που μου έχουν εντυπωθεί και μου «έρχονται» πια συνειρμικά. Αρκετές, επίσης, από τις απαντήσεις είναι αντιγραμμένες απευθείας από μεταφράσεις πραγματειών του Αριστοτέλη…

Εισαγωγικό κείμενο στο πρόγραμμα ΚΕΔΙΒΙΜ του ΑΠΘ "Η πολιτική σκέψη των αρχαίων Ελλήνων" με επιστη... more Εισαγωγικό κείμενο στο πρόγραμμα ΚΕΔΙΒΙΜ του ΑΠΘ "Η πολιτική σκέψη των αρχαίων Ελλήνων" με επιστημονικό υπεύθυνο τον Βασίλειο Μπετσάκο

Ο Βασίλης Μπετσάκος καταπιάνεται με ένα πραγματικά δύσκολο εγχείρημα.....

Προδημοσίευση από το βιβλίο "Πίνοντας καφέ με τον Αριστοτέλη"

Οδηγός Σπουδών ΚΕΔΙΒΙΜ, 2024

Οδηγός Σπουδών Προγράμματος Η πολιτική σκέψη των αρχαίων Ελλήνων (με έμφαση σε κείμενα που διδάσκ... more Οδηγός Σπουδών Προγράμματος Η πολιτική σκέψη των αρχαίων Ελλήνων (με έμφαση σε κείμενα που διδάσκονται στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση) Σύντομη περιγραφή Το Κέντρο Επιμόρφωσης και Διά Βίου Μάθησης (ΚΕΔΙΒΙΜ) του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) σας καλωσορίζει στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τίτλο Η πολιτική σκέψη των αρχαίων Ελλήνων (με έμφαση σε κείμενα που διδάσκονται στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση), διάρκειας 100 ωρών (42 ώρες σύγχρονης διαδικτυακής διδασκαλίας), το οποίο θα διεξαχθεί με τη μέθοδο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, σύγχρονης και ασύγχρονης, μέσω της πλατφόρμας zoom.

Books by Βασίλειος Μπετσάκος

Ο πολιτικός λόγος των αρχαίων Ελλήνων, 2022

Η μελέτη αυτή ερευνά τον πολιτικό λόγο των αρχαίων Ελλήνων· με άλλα λόγια, έχει ως αφετηριακό γνω... more Η μελέτη αυτή ερευνά τον πολιτικό λόγο των αρχαίων Ελλήνων· με
άλλα λόγια, έχει ως αφετηριακό γνωστικό της αντικείμενο τον αρχαι-
οελληνικό λόγο για την πόλη, τον πολίτη και το πολίτευμα, για την
πολιτική, τον πολιτικό και το πολιτικό. Πρωτογενές υλικό αναφοράς
της είναι τα πολλά σωζόμενα κείμενα των αρχαίων Ελλήνων συγγρα-
φέων, ποιητών και πεζογράφων, στα οποία εντοπίζεται η ανάπτυξη
του πολιτικού τους στοχασμού. Στα κείμενα αυτά προβάλλουν άμεσα
ή έμμεσα ποικίλες πτυχές του πολιτικού φαινομένου.

Άξονες Διδακτικής και Ερμηνείας, εκδ. Πατάκης, 2020

Βιβλίο καθηγητή. Περιλαμβάνονται: • συνοπτικές αναφορές στη φιλοσοφική διδασκαλία των συγγραφέων ... more Βιβλίο καθηγητή. Περιλαμβάνονται:
• συνοπτικές αναφορές στη φιλοσοφική διδασκαλία των συγγραφέων που ανθολογούνται στον Φάκελο Υλικού, πρωτίστως του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, αλλά και του Επίκουρου, των Στωικών και άλλων
• ένταξη του αποσπάσματος στα ευρύτερα συμφραζόμενα του φιλοσοφικού έργου στο οποίο ανήκει
• διδακτικά βήματα που δίνουν ιδέες για μια οργανωμένη πορεία διδασκαλίας μέσα στην τάξη
• ερμηνευτικά σχόλια, ειδικά και γενικά, που διευκρινίζουν τους τεχνικούς όρους που χρησιμοποιεί ο εκάστοτε φιλόσοφος και συμβάλλουν στην εμβάθυνση στις φιλοσοφικές του θέσεις
• γλωσσικά-ερμηνευτικά σχόλια που συνδέουν τη φιλοσοφική διδασκαλία, το περιεχόμενο του λόγου, με τις γλωσσικές επιλογές (λεκτικές, συντακτικές και υφολογικές) του συγγραφέα
• επιλεγμένα παραθέματα προερχόμενα από δόκιμες μελέτες και ακριβώς επικεντρωμένα στο υπό μελέτη θέμα
• ερμηνευτική ανάλυση ορισμένων από τα Παράλληλα Κείμενα και σύνδεσή τους με τα αντίστοιχα Κείμενα Αναφοράς
• προτεινόμενα Παράλληλα Κείμενα (πέραν αυτών που περιλαμβάνει ο Φάκελος Υλικού), συνοδευμένα από ενδεικτικές ερωτήσεις.

Διδακτική του Αδίδακτου: διδασκαλία αυτενέργεια, 2021

Αρχαία Ελληνικά. Το αδίδακτο κείμενο στο Λύκειο. Μία θεωρητική και πρακτική μέθοδος διδασκαλίας.

Λίγοι μαθητές σήμερα μαθαίνουν ¬–αγαπούν και μαθαίνουν– τα Αρχαία Ελληνικά. Κάτι πρέπει, συνεπώς,... more Λίγοι μαθητές σήμερα μαθαίνουν ¬–αγαπούν και μαθαίνουν– τα Αρχαία Ελληνικά. Κάτι πρέπει, συνεπώς, να αλλάξει με τη διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Η προκείμενη εργασία:
• Συστηματοποιεί ορισμένα προαπαιτούμενα της διδασκαλίας του «αδίδακτου» κειμένου: ποια είναι η μονάδα λόγου στην οποία εστιάζει αυτή, ποιος ο ρόλος του Συντακτικού, της Γραμματικής και του Λεξικού;
• Παρουσιάζει μια πορεία διδασκαλίας, αξιοποιώντας ποικίλα αποσπάσματα αρχαιοελληνικού λόγου· για τα μικροκείμενα αυτά παρέχονται εισαγωγικά σημειώματα, ερμηνευτικά σχόλια και σχολιασμένες μεταφράσεις.
• Αξιοποιεί στο μάθημα δημοσιευμένες μεταφράσεις: από τη μετάφραση στο πρωτότυπο· παράλληλα, αναπτύσσει και μια διδακτική της μετάφρασης: από το πρωτότυπο στη μετάφραση.
• Διατυπώνει ενδεικτικές ερωτήσεις δομολειτουργικής προσέγγισης, ώστε οι γλωσσικές διατυπώσεις να συνδέονται με το επιδιωκόμενο νόημα και την επικοινωνιακή προθετικότητα του πομπού.
• Καταθέτει γενικές αρχές αξιολόγησης της αρχαιογλωσσικής διδασκαλίας και μια τυπολογία ερωτήσεων πάνω στον νοηματικό άξονα του μικροκειμένου.
• Προτείνει ολοκληρωμένα κριτήρια αξιολόγησης και ενδεικτικές απαντήσεις τους.

Κεντρικό ζητούμενο της διδασκαλίας δεν μπορεί παρά να είναι αυτό που προάγει την αγάπη μας για τον αρχαιοελληνικό λόγο: ο πλούτος των ανθρωπογνωστικών του μηνυμάτων.

Αρχαία Ελληνικά, 2019

Φάκελος Υλικού (σχολικό βιβλίο) για τα Αρχαία Γ' Λυκείου (προσανατολισμού)

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, 2014

Η διδασκαλία του Αριστοτέλη σε όλους τους τομείς της έρευνάς του (λογική, ηθική, πολιτική, μεταφυ... more Η διδασκαλία του Αριστοτέλη σε όλους τους τομείς της έρευνάς του (λογική, ηθική, πολιτική, μεταφυσική-θεολογία, βιολογία, ψυχολογία κ.ά.).

Ο Αριστοτέλης είναι ο θεμελιωτής της φυσικής, της επιστήμης των φυσικών πραγμάτων και των αισθητώ... more Ο Αριστοτέλης είναι ο θεμελιωτής της φυσικής, της επιστήμης των φυσικών πραγμάτων και των αισθητών φαινομένων. Ο πρωταρχικός σκοπός του φιλοσόφου είναι να ξεπεράσει τις διάφορες δοξασίες των προγενεστέρων στοχαστών, οι οποίοι είτε περιορίστηκαν σε εμπειρική φυσική είτε υπέταξαν τα φαινόμενα σε προκατασκευασμένες ιδέες που είχαν για τη φύση. Η απόπειρα του Σταγειρίτη να θεμελιώσει και να συγκροτήσει επιστήμη του αισθητού κόσμου είναι η πρώτη σχετική προσπάθεια στην ιστορία του ανθρωπίνου πνεύματος.
Κεντρική θέση ανάμεσα στα φυσιογνωστικά συγγράμματα του Αριστοτέλη έχουν τα Φυσικά. Η πραγματεία, όμως, αυτή διαφοροποιείται καίρια από ό,τι εμείς ονομάζουμε και κατανοούμε ως φυσική επιστήμη· ο λόγος είναι ότι στα Φυσικά ο Αριστοτέλης δεν έχει ως άμεσο στόχο του να ταξινομήσει και να περιγράψει κάποια φυσικά φαινόμενα ή να προβεί σε μία μετρητική προσέγγισή τους· πρωτίστως ενδιαφέρεται να θεμελιώσει την επιστήμη της φύσης μέσω της λογικής πραγμάτευσης βασικών εννοιών-ἀρχῶν . Με δεδομένη τη γνώση αυτών των βασικών εννοιών-αρχών, και τη συνακόλουθη γενική ερμηνεία της φυσικής πραγματικότητας, ο Σταγειρίτης ερευνά στα υπόλοιπα φυσιογνωστικά του έργα συγκεκριμένους τομείς του φυσικού επιστητού· εκεί, μάλιστα, εφαρμόζει μέθοδο αμεσότερα εμπειρική.

Αριστοτέλης, Φυσικά, Βιβλία Ε, Ζ, Η και Θ (Μεταβολή, Συνέχεια-Διαιρετότητα, Κυκλική κίνηση, Πρώτον κινούν ακίνητο). Εισαγωγή, Αρχαίο κείμενο, Μετάφραση, Σχόλια.pdf

3ος τόμος της σχολιασμένης μετάφρασης των Φυσικών του Αριστοτέλη

Α1. Γενικά-Μεθοδολογικά. Η διατριβή επιχειρεί διεπιστημονική (φιλολογική, φιλοσοφική, θεολογι... more Α1. Γενικά-Μεθοδολογικά.
Η διατριβή επιχειρεί διεπιστημονική (φιλολογική, φιλοσοφική, θεολογική) προσέγγιση των πηγών της: πραγματείες του Αριστοτέλη και του αγίου Μαξίμου του Ομολογητού. Η διεπιστημονικότητα αποτέλεσε εξαρχής στόχο της εργασίας· πίστευα ότι σε μια εποχή ακραίας κατάτμησης του επιστητού και ενίοτε στεγανοποίησης όχι απλά των επιστημών αλλά και αυτών των επιμέρους κλάδων τους, είναι χρήσιμο να προβαίνουμε και σε διεπιστημονικές έρευνες, προκειμένου να διατηρήσουμε κάποια εχέγγυα γνωστικής ακρίβειας στην προσέγγιση του «αντικειμένου» μας. Εάν τα ίδια τα κείμενα, εν προκειμένω του Μαξίμου, αξιοποιούν ενταγμένη στη θεολογική τους προοπτική τη γλώσσα και τη σκέψη της φιλοσοφίας, όπως αυτή είχε αφομοιωθεί και διαμορφωθεί μέσα στην πολύκλωνη παράδοση του αριστοτελισμού, με μια προσέγγιση διεπιστημονική μπορούμε να οδηγηθούμε σε σφαιρικότερη ερμηνεία τους.
Ασφαλώς, στο πλαίσιο αυτής της διεπιστημονικής προσέγγισης, η φιλολογική ανάγνωση-ανάλυση-ερμηνεία των αριστοτελικών και μαξιμικών κειμένων αποτέλεσε αφετηρία, βάση και ποσοτικά κυρίαρχη πλευρά της διατριβής· αυτό που σταθερά προείχε ήταν η αυστηρή ανάγνωση των κειμένων· σε επόμενο επίπεδο ερχόταν η ένταξη των κειμένων στη φιλοσοφική ή θεολογική προοπτική μέσα στην οποία νοηματοδοτούνται. Είναι όμως βέβαιο ότι τα δύο επίπεδα συμφύρονται και αλληλοϋποστηρίζονται.
Στόχοι, λοιπόν, της διατριβής είναι αφενός η πρωτογενής φιλολογική έρευνα της έννοιας της κινήσεως (και της συναφούς ορολογίας) στις αριστοτελικές πραγματείες, αφετέρου η διερεύνηση της θεολογικής και φιλοσοφικής επιβίωσης αυτής της θεμελιακής εννοίας στον άγ. Μάξιμο τον Ομολογητή.

Α2. Αναλυτική (ανά κεφάλαιο) περιγραφή της διατριβής.
Η εργασία αποτελείται από «Εισαγωγή», πέντε «Κεφάλαια» και συμπερασματικό «Επίλογο». Περιλαμβάνονται, επίσης, «Πίνακες σχολιαζομένων χωρίων» του Αριστοτέλη και του Μαξίμου, «Βιβλιογραφία» και «Περίληψη» στα Αγγλικά.
Στην «Εισαγωγή» (σελ. 13-50) κατατίθεται, πρώτον, η ερευνητική πρόταση. Ύστερα από τις μεταπτυχιακές μου σπουδές στην αριστοτελική φιλοσοφία και τη συνεχή και ολοκληρωμένη ανάγνωση των έργων του αγ. Μαξίμου προέκυψαν δύο εύλογες υποθέσεις που λειτούργησαν ως αφετηρία της έρευνας:
1. Ο Μάξιμος Ομολογητής είναι βαθύς γνώστης του Αριστοτέλη· εντάσσεται στην παράδοση του αριστοτελισμού· το φιλοσοφικό του οπλοστάσιο είναι σε μεγάλο βαθμό αυτό που διαμορφώθηκε από τον Αριστοτέλη, εμπεδώθηκε μέσα από την αδιάσπαστη συνέχεια της μελέτης των έργων του, και για αιώνες λειτούργησε ως πλαίσιο και γλώσσα της φιλοσοφικής σκέψης.
2. Η έννοια της κινήσεως διαπερνά το σύνολο της διδασκαλίας του Μαξίμου, αφού καταρχάς αναγνωρίζεται σ’ αυτήν βαρυσήμαντος ρόλος μέσα στην πραγματικότητα.
Ως συνδυασμός των δύο υποθέσεων προέκυψε πιθανή η πρόταση: Η αριστοτελική θεωρία της κινήσεως επιβιώνει στο έργο του αγ. Μαξίμου. Ο Μάξιμος την προσλαμβάνει, την εντάσσει στη δική του εκκλησιαστική προοπτική, και την ανακαινίζει στο πλαίσιο αυτής της προοπτικής.
Δεύτερον, σχετικά με τον χαρακτήρα της συγκριτικής μελέτης των πραγματειών του Αριστοτέλη και του Μαξίμου, διευκρινίζεται ότι δεν πρόκειται για άμεση σύγκριση αριστοτελικών και μαξιμικών διδαχών (αδύνατη, εξάλλου, λόγω της υπερχιλιετούς χρονικής απόστασης και της ετερογονίας των συγγραφικών στόχων) αλλά για παράλληλη ανάγνωση.
Η «Εισαγωγή», τρίτον, ολοκληρώνεται με παράθεση πίνακα έργων του Ομολογητού, σύντομη αναφορά στο περιεχόμενο δέκα μειζόνων πραγματειών του, βιβλιογραφική επισκόπηση ειδική (παρουσιάζονται και κρίνονται πέντε μελέτες-σταθμοί της σύγχρονης έρευνας) και γενική (αποτιμάται η συμβολή της βιβλιογραφίας στην προσέγγιση του θέματος της διατριβής).
Στο «Πρώτο Κεφάλαιο» (σσ. 51-98) γίνεται προσπάθεια ανάγνωσης και ερμηνείας της αριστοτελικής διδασκαλίας. Η κίνησις ανάγεται από τον Σταγειρίτη στον τρόπο ύπαρξης των όντων. Ορίζεται ως η πραγμάτωση του ως-δυνατότητα-υπαρκτού-όντος. Το ον βαίνει προς την ολοκλήρωση της φύσης του, μέσα από την κίνηση επίτευξης του τέλους του· μόνο που το τέλος αυτό δεν είναι ένα στόχος που κείται έξωθεν του όντος· εμπεριέχεται στο γιγνόμενο ον. Η ετυμολογική ανάλυση του όρου ἐντελέχεια αυτό ακριβώς δηλώνει: τα όντα ενέχουν το τέλος τους. Ο όρος κίνησις, εκτός από την κατά τόπον κίνησιν, περιλαμβάνει την ἀλλοίωσιν, δηλαδή την ποιοτική μεταβολή, την αὔξησιν και φθίσιν, δηλαδή την ποσοτική μεταβολή, την γένεσιν και φθοράν, δηλαδή τη μετάβαση από την ύπαρξη στην ανυπαρξία και αντίστροφα.
Συνδεμένη με την έρευνα της κινήσεως είναι η εξέταση του απείρου, του χώρου, του κενού και του χρόνου. Ειδικότερα για τον χώρο, ο Αριστοτέλης προσπερνά τις καθημερινές αντιλήψεις γι' αυτόν και διδάσκει ότι ο χώρος αποτελεί πέρας, το όριο κάθε κινούμενου όντος. Η εμμονή στο συσχετισμό χώρου και κίνησης παρακολουθεί κάθε πτυχή του αριστοτελικού προβληματισμού. Το ίδιο συμβαίνει και με τον χρόνο· είναι αναπόσπαστα δεμένος με την κίνηση. Προϋπόθεση για να συνδεθεί αυτή με τον χρόνο, είναι ο ανθρώπινος νους που τη μετράει ως επίγνωση διαδοχής προτέρου και υστέρου, ως βίωμα φθοράς. Χώρος και χρόνος υπάρχουν αλληλένδετοι, με ένα τρόπο ύπαρξης μη απόλυτο αλλά σχετικό.
Κλείνοντας με το αμιγώς αριστοτελικό κεφάλαιο, πρέπει να αναφερθούμε στη διαπίστωση ότι ο φιλόσοφος διατυπώνει τα συμπεράσματά του με τρόπο που αποτρέπει την ταύτιση της λεκτικής έκφρασης με την ίδια την αλήθεια της φύσης και των πραγμάτων. Η αριστοτελική θεωρία προτείνεται ως γνωστική δοκιμή· λειτουργεί ως φιλοσοφική σήμανση της πραγματικότητας· ολοκληρώνεται ως πρόκληση στους αναγνώστες της (που δεν είναι κατ' ανάγκην εξειδικευμένοι επιστήμονες) να την επαληθεύσουν ή να τη διαψεύσουν μέσα στο πλαίσιο των δικών τους βιωμάτων και αναζητήσεων.
Στο «Δεύτερο Κεφάλαιο» (σσ. 99-168) ερευνάται η θεολογική και κοσμολογική διδασκαλία του αγ. Μαξίμου για την κίνησιν.
Στο «Τρίτο Κεφάλαιο» (σσ. 169-238) εξετάζεται η ανθρωπολογική διάσταση της κινήσεως. Όπως όλα τα όντα, κινείται και ο άνθρωπος για την πραγμάτωση της (έλλογης) φύσεώς του. Τρεις είναι οι γνωστικές δυνάμεις και ενέργειες (τις διερευνά ο Αριστοτέλης στην Περί ψυχής πραγματεία του): η αἴσθησις, ο λόγος και ο νοῦς. Όπως και για τον Αριστοτέλη, έτσι και για τον Μάξιμο Ομολογητή, αυτές οι καθολικές κινήσεις της ψυχής αλληλοπεριχωρούνται και συνάγονται σε μία ενιαία γνωστική κίνησιν. Τελικά η γνώση προκύπτει ως προϊόν συνεργίας της αίσθησης και του νου.
Στο «Τέταρτο Κεφάλαιο» (σσ. 239-280) μελετάται σε κείμενα του αγ. Μαξίμου η τελολογική προοπτική της κινήσεως, η θεολογική της ἐντελέχεια. Η πορεία προς τα έσχατα αρχίζει από την παρούσα ζωή. Και τα τέλη της πορείας γίνονται απαρχές όλο και εγγυτέρων προσεγγίσεων του Θεού.
Στο «Πέμπτο Κεφάλαιο» (σσ. 281-302), στο οποίο περιέχονται σε μεγάλο βαθμό και τα ερευνητικώς πρωτότυπα πορίσματα της διατριβής, διατυπώνονται συγκριτικά συμπεράσματα, τα οποία προέκυψαν από την παράλληλη ανάγνωση των έργων του Αριστοτέλη και του αγ. Μαξίμου.
Η φιλοσοφική και θεολογική παράδοση της πρόσκτησης του Σταγειρίτη δεν αναπαράγει τη διδασκαλία του ως μία δεδομένη και ανενεργή γνώση, δεν την αντιμετωπίζει ως επιστημονικό αντικείμενο, δεν διαβλέπει σ’ αυτήν ένα κλειστό σύστημα και οπωσδήποτε δεν την εφαρμόζει στην πραγματικότητα ως ένα άκαμπτο εργαλείο. Τον διάχυτο και κοινόχρηστο, εύχρηστο και εύπλαστο (και όμως καθόλου νόθο) Αριστοτέλη έχει στη διάθεσή του και ο Ομολογητής. Άρα και σ’ αυτόν η αριστοτελική θεώρηση της φύσεως και της κινήσεως προσφέρεται ως ζώσα πραγματικότητα διανοητικής τάξεως, που αναπαράγεται και διαιωνίζει την ύπαρξή της ακριβώς μέσα από την πολύτροπη χρήση της.
Η θεωρία της κινήσεως και ο σύνολος αριστοτελισμός αξιοποιούνται στο πλαίσιο της προσπάθειας του Μαξίμου να μεταφέρει στο χώρο της σκέψης και γραφής την εκκλησιαστική εμπειρία: αφενός του κόσμου που διέπεται ουσιωδώς από την κίνηση ως αποτέλεσμα θείας ενεργείας, αφετέρου του ανθρώπου που κινείται εντός ενός κόσμου-θείου κτίσματος.

Κύριος στόχος της μονογραφίας είναι η απάντηση –βασισμένη στα ί-δια τα κείμενα του φιλοσόφου- σε ... more Κύριος στόχος της μονογραφίας είναι η απάντηση –βασισμένη στα ί-δια τα κείμενα του φιλοσόφου- σε ένα ερώτημα καθοριστικό για την κα-τανόηση της αριστοτελικής γνωσιοθεωρίας: είναι όντως ο Αριστοτέλης προπάτορας του ορθολογισμού των Νέων Χρόνων; Με άλλη διατύπωση: ποια σχέση έχει η ορθολογικότητα της αριστοτελικής επι-στήμης με την καρτεσιανή και μετακαρτεσιανή νοησιαρχία; Η θέση που υποστηρίζεται είναι η ακόλουθη: Η επιστημονική ορθολογικότητα που προκρίνεται από τον Σταγειρίτη ως μέθοδος πρόσβασης στη γνώση δια-στέλλεται ριζικά από την εκδοχή του ορθολογισμού που επικράτησε κατά τη νεωτερικότητα στη νοησιαρχική Δύση· ο αριστοτελικός ὀρθὸς λόγος δεν ταυτίζεται με τη λατινογενή, καρτεσιανή ratio.
Η απάντηση στο συγκεκριμένο ερώτημα και η τεκμηρίωση της παρα-πάνω θέσης μεθοδεύονται μέσω μιας διττής προοπτικής. Επιχειρείται αφενός θεωρητική προσέγγιση του επιστημολογικού προβλήματος, ε-ρευνάται αφετέρου η αριστοτελική γνωσιοθεωρία όπως αναδύεται στην πράξη μέσα από ένα επιστημονικό τομέα ιδρυμένο από τον Αριστοτέλη, την ψυχολογία.
Το θεωρητικό μέρος αναπτύσσεται στην «Εισαγωγή» και στα δύο «Κεφάλαια». Στην «Εισαγωγή» παρουσιάζεται η στοχοθεσία της μονο-γραφίας και οι μεθοδολογικές αρχές στις οποίες υπακούει. Το πρώτο Κε-φάλαιο («Η αμφισβήτηση του νεωτερικού ρασιοναλισμού») αναπτύσσει τους θεωρητικούς άξονες που θα βρουν αργότερα την εφαρμογή τους στα «Μελετήματα». Για τον σκοπό αυτό αξιοποιούνται προτάσεις για μια μη-νοησιαρχική ορθολογικότητα, οι οποίες έχουν κατατεθεί από κο-ρυφαία φιλοσοφικά αναστήματα του 20ου αι.
Το δεύτερο Κεφάλαιο («Ο αποφατικός ορθολογισμός του Αριστοτέ-λη») αποτελεί γενική διερεύνηση του προβλήματος σε αριστοτελικά κεί-μενα με γνωσιοθεωρητικές αναφορές. Η εργασία προσπαθεί να δείξει ότι στο έργο του έλληνα σοφού δεν συγχέονται κατά κανένα τρόπο τα πεδία της πραγματικότητας και της γλώσσας/γνώσης. Όσο κι αν η λογι-κότητα διαπερνά τα δύο πεδία, δεν τα ενο¬ποιεί εξομοιώνοντάς τα, αλλά τα συνδέει ως σημαινόμενο (πραγματικότητα) και ση¬μαίνον (γλώσ-σα/γνώση). Η αντικει¬μενοποιημένη και συμβατική ταύτιση ουσιών-όντων και εννοιών (η σχολαστική adaequatio rei et intellectus), δεν βρί-σκει ερείσματα στον αριστοτελικό λόγο.
Το εφαρμοσμένο μέρος της μονογραφίας αρθρώνεται σε τέσσερα «Μελετήματα», στα οποία επιχειρείται ανάγνωση και ερμηνεία πληθώ-ρας αριστοτελικών χωρίων προερχόμενων από όλες σχεδόν τις πραγματείες του φιλοσόφου. Όσον αφορά την έρευνα της ανθρώπινης ψυχής τονίζεται ότι η αναφορά του Αριστοτέλη στις λειτουργίες της ψυχής πρέπει να κατανοηθεί πιο πολύ ως (εξ ορισμού ατελής) γνωστική προσέγγιση παρά ως ακριβής περιγραφή ή αποτύπωση του ψυχικού τοπίου. Μπορεί η φερώνυμη αριστοτελική πραγματεία να επιτυγχάνει το θαυμάσιο: να επιχειρεί εμβριθείς, διεισδυτικές, οξυνούστατες διαπιστώσεις και διατυπώσεις περί ψυχής, πλην όμως ακριβώς μέσω αυτών ο αναγνώστης εμπεδώνει την αίσθηση και βεβαιότητα ότι η αλήθεια των (ψυχικών) πραγμάτων παραμένει επέκεινα της πρόσληψής τους, στο ανεξάντλητο πεδίο της φύσης και της κίνησης.
Και στην περίπτωση, λοιπόν, της ψυχής, των σύνθετων λειτουργιών της, των ἔργων καὶ παθῶν της, των ηθικών επιλογών της, των τρόπων με τους οποίους εντάσσεται στο γίγνεσθαι του κόσμου και το προσλαμβάνει, είναι συνειδητή η άρνηση του Αριστοτέλη να ταυτίσει τη γνωστική προσέγγιση του φυσικού-ψυχικού επιστητού με την ίδια την πραγματικότητα: άλλο τα πράγματα, η φύση και η ψυχή, άλλο οι δικές μας γνωστικές απόπειρες και αφαιρετικές διατυπώσεις γι’ αυτά.
Έτσι, μέσα από την ανάγνωση και ερμηνεία πολλών σχετικών κειμένων δεικνύεται ότι ο αριστοτελικός λόγος περί ψυχής αφίσταται ξεκάθαρα από τη σύγχρονη Ψυχολογία. Ο Αριστοτέλης δεν ανατέμνει επιστημονικά την ατομική ψυχή, δεν είναι επιστήμονας της ψυχολογίας του βάθους. Ο λόγος του περὶ ψυχής συστήνει λιγότερο ψυχολογία και περισσότερο (πολιτική) ανθρωπολογία.
Το θεωρητικό μέρος της μονογραφίας είναι αδημοσίευτο, ενώ τα «Με-λετήματα» είχαν σε δημοσιευτεί σε επιστημονικά περιοδικά σε μορφή διαφορετική -άλλο λιγότερο, άλλο περισσότερο. Στη συγκεκριμένη, ό-μως, μονογραφία στην οποία εντάχθηκαν αναδεικνύεται καταρχήν η ενότητα του ερευνητικού αντικειμένου των «Μελετημάτων», η αριστοτελική «ψυχολογία». Και τα τέσσερα «Μελετήματα», στην καινούργια τους μορφή, περιστρέφονται πια με σαφήνεια γύρω από τον πυρήνα της ανθρώπινης ψυχής, όπως τη μελετά ο Αριστοτέλης (στο πλαίσιο αυτό ενοποιήθηκε και εμπλουτίστηκε η βιβλιογραφία που συνόδευε τα «Μελετήματα»). Κατά δεύτερο λόγο τα «Μελετήματα» συνέκλιναν υπηρετώντας πλέον μία στόχευση που ελάνθανε κατά την πρώτη τους δημοσίευση: την ανάδειξη του ιδιαίτερου χαρακτήρα της αριστοτελικής ορθολογικότητας, αυτής που ονομάζουμε αποφατικό ορθολογισμό (αποφατισμός είναι η άρνηση να ταυτίσουμε τη γνώση και την αλήθεια με τη διατύπωσή τους, η άρνηση να ταυτίσουμε τα σημαι-νόμενα με τα σημαίνοντά τους, τελικά η αποδοχή του σχετικού χαρα-κτήρα της ανθρώπινης γνωστικής δραστηριότητας). Για την επίτευξη της συγκεκριμένης στόχευσης τα «Μελετήματα» εμπλουτίστηκαν στη δεύτερη δημοσίευσή τους με τον αναγκαίο σχολιασμό. Οπωσδήποτε, όμως, το κέντρο βάρους τους παραμένει αυτό που ήταν: η ερμηνευτική ανάγνωση κειμένων του Αριστοτέλη.
Εν ολίγοις, η συγκεκριμένη μονογραφία θίγει ένα καθαρά φιλοσοφικό πρόβλημα, το πρόβλημα της επιστημονικής αλήθειας, με μια καθαρά φιλολογική μέθοδο: την οργανωμένη μελέτη του αριστοτελικού λόγου.

Μια συνέντευξη του Θανάση Λάλα με τον Αριστοτέλη

Ο Βασίλης Μπετσάκος καταπιάνεται με ένα πραγματικά δύσκολο εγχείρημα.....

Προδημοσίευση από το βιβλίο "Πίνοντας καφέ με τον Αριστοτέλη"

Οδηγός Σπουδών ΚΕΔΙΒΙΜ, 2024

Ο πολιτικός λόγος των αρχαίων Ελλήνων, 2022

Άξονες Διδακτικής και Ερμηνείας, εκδ. Πατάκης, 2020

Διδακτική του Αδίδακτου: διδασκαλία αυτενέργεια, 2021

Αρχαία Ελληνικά. Το αδίδακτο κείμενο στο Λύκειο. Μία θεωρητική και πρακτική μέθοδος διδασκαλίας.

Αρχαία Ελληνικά, 2019

Φάκελος Υλικού (σχολικό βιβλίο) για τα Αρχαία Γ' Λυκείου (προσανατολισμού)

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, 2014

3ος τόμος της σχολιασμένης μετάφρασης των Φυσικών του Αριστοτέλη

Ανθολογιο αριστοτελικών κειμένων από τους όλους τους τομείς της φιλοσοφικής-επιστημονικής διδασκα... more Ανθολογιο αριστοτελικών κειμένων από τους όλους τους τομείς της φιλοσοφικής-επιστημονικής διδασκαλίας του: Λογική, Φυσική, Κοσμολογία, Βιολογία Ηθική, Πολιτική, Ποιητική, Ρητορική, Οντολογία-Μεταφυσική-Θεολογία

Το καινούργιο Πρόγραμμα Σπουδών βάσει του οποίου συγγράφονται τα καινούργια σχολικά βιβλία.

Η μεταρρύθμιση του Κλεισθένη: προς την άμεση δημοκρατία

Ο πολιτικός λόγος των αρχαίων Ελλήνων, 2022

Η διδασκαλία του Δημόκριτου για τις πρώτες κοινωνίες και ο ρόλος της γλώσσας

Διαλεκτική ορθολογισμού και δεισιδαιμονίας

H Συνέλευση του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης εκδίδει... more H Συνέλευση του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης εκδίδει το ακόλουθο ψήφισμα για το νομοσχέδιο ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων:

Βασίλειος Μπετσάκος, Ο πολιτικός λόγος των αρχαίων Ελλήνων, 2022

Ένα μοναδικό από γραμματειακή άποψη κείμενο, ένα διαμάντι πολιτικής φιλοσοφίας

Dia-noesis 7 (A Journal of Philosophy), 2019

The article investigates the nature of knowledge which, according to Aristotle, the recipient of ... more The article investigates the nature of knowledge which, according to Aristotle, the recipient of poetry, and more specifically of tragedy, acquires (Poetics, ch.4). Within this context the philosopher highlights that at the theatre we gain pleasure by viewing events which in reality would cause us sorrow. He justifies this phenomenon as such: at the theatre as well as in poetry we experience the aesthetic pleasure, because we are actually learning something. In the article the technical terms that are used by Aristotle (μανθάνειν, συλλογίζεσθαι) are emphatically investigated and it is shown that learning through poetry consists a form of recognising individual elements and tracing them to broader concepts and realities.

Αριστοτελική Ηθική, 2016

Εισαγωγή στην αριστοτελική ηθική και τους βασικούς της τεχνικούς όρους (πάθη, ἕξεις, ἀρεταί, κακί... more Εισαγωγή στην αριστοτελική ηθική και τους βασικούς της τεχνικούς όρους (πάθη, ἕξεις, ἀρεταί, κακίαι, μεσότης...)

Εφημερίδα το Βήμα, 2019

Συνοπτική αναφορά στο περιεχόμενο της αριστοτελικής Ρητορικής

Στο άρθρο περιγράφεται ο λογικός ειρμός που συνδέει κεντρικές έννοιες της αριστοτελικής ηθικής. Η... more Στο άρθρο περιγράφεται ο λογικός ειρμός που συνδέει κεντρικές έννοιες της αριστοτελικής ηθικής. Η διδασκαλία του Αριστοτέλη για την ηθική αρετή, η οποία βρίσκεται κατατεθειμένη στις τρεις ηθικές του πραγματείες, συσχετίζεται με τη διδασκαλία του για το μέγιστο αγαθό, την θεωρίαν, όπως αυτή διασώζεται αποσπασματικά στον Προτρεπτικό.
Η εργασία δεν προτείνει κάποια πρωτότυπη ερμηνεία της αριστοτελικής ηθικής ούτε στο σύνολό της ούτε στις επιμέρους αρθρώσεις της. Προσπαθεί να συνθέσει ορισμούς και περιγραφές βασικών εννοιών σε ένα σύνολο συνεκτικό και αυτοδύναμο. Για τη συγκεκριμένη σύνθεση επιστρατεύεται πλειάδα χωρίων προερχομένων και από τα τρία ηθικά έργα του Αριστοτέλη.
Με παράλληλη αξιοποίηση των σωζομένων αποσπασμάτων του Προτρεπτικού δείχνεται ότι ο Αριστοτέλης αναπτύσσει την ηθική του θεωρία στήνοντας έναν κύκλο λήψης του ζητουμένου: ο ὀρθὸς λόγος λειτουργεί ταυτόχρονα και ως μέσο και ως στόχος της ηθικής πράξης. Μολονότι κάποιες αρχές της τυπικής λογικής (αυτής της οποίας ο Σταγειρίτης θεωρείται γεννήτορας) υπερβαίνονται πασιφανώς, η έκπτυξη της ηθικής θεωρίας του Αριστοτέλη γύρω από τον πυρήνα του ὀρθοῦ λόγου επιτυγχάνει να αποτελέσει ένα λειτουργικό όσο και ανοικτό σύστημα, το οποίο ριζώνει σε βασικές αξίες της αρχαιοελληνικής πόλεως.

Aristotle employs the word χώρα in De Caelo far more frequently than in Physics. Does the almost ... more Aristotle employs the word χώρα in De Caelo far more frequently than in Physics. Does the almost exclusive use of τόπος in Physics (and the corresponding rarity of the term χώρα) mean that the aristotelian theory refers to locus-place-Ort and not to spatium-space-Raum; Would this suggest that the philosopher’s study of nature does not encompass what we call space? Does Physics IV1-5, the central concept of which is τόπος, refer to what we call place-Ort or to what we call space?
The scholars who have dealt with this hermeneutic dilemma concur in the view that Aristotle has no concept for space.
It does, nevertheless, appear that Physics IV1-5 explores the concept of ‘space’, provided that what we seek is not space as defined in newtonian physics. Even though it is impossible to recreate fully Aristotle’s epistemological paradigm and operate in it, we should at least dispense with the quasi-newtonian interpetation of aristotelian space as a hyper-reality, which is self-sufficient and independent of things. It might be possible to reach a higher level of understanding of the aristotelian theory of space by using fundamental tenets of contemporary physics to illuminate it, as long as these tenets are not substituted for the aritotelian theory itself.

Η απροσδιοριστία των δυνάμεων της ψυχής οφείλεται στον σύνθετο και περιπεπλεγμένο τρόπο αμοιβαία... more Η απροσδιοριστία των δυνάμεων της ψυχής οφείλεται στον σύνθετο και περιπεπλεγμένο τρόπο αμοιβαίας σύστασης, διασύνδεσης και αλληλοτροφοδότησής τους. Αυτόν τον τρόπο συνύπαρξης και λειτουργίας των ψυχικών δυνάμεων, τη συστατική διείσδυση της μίας στην άλλη, την ονομάζουμε αλληλοπεριχώρησή τους.

Είναι γνωστό ότι στην Ποιητική του Αριστοτέλη δεν γίνεται κάποια νύξη στο πρόβλημα του θεατρικού ... more Είναι γνωστό ότι στην Ποιητική του Αριστοτέλη δεν γίνεται κάποια νύξη στο πρόβλημα του θεατρικού χώρου. Η πρώτη εξήγηση που δίνεται είναι ότι η έρευνα του χώρου, άμεσα συναρτημένη με τα εφήμερα δεδομένα της παράστασης δεν είναι συμβατή με την καθολική περιγραφή του ποιητικού φαινομένου την οποία επιχειρεί –πρώτος αυτός- ο Αριστοτέλης στην Ποιητική. Για τον φιλόσοφο η παράσταση του δράματος δεν είναι αναγκαία προϋπόθεση για την πρόσληψη του δράματος· η ανάγνωση του θεατρικού-ποιητικού έργου επαρκεί, και βέβαια δεν προϋποθέτει θεατρικό χώρο.
Με την εισήγησή μου προτείνω και μια άλλη εξήγηση για την αριστοτελική, ας την πούμε, αδιαφορία για τον χώρο του θεάτρου. Θα υποστηρίξω πως ό,τι λέγεται στα Φυσικά για τη λειτουργία του χώρου σε κοσμολογικό επίπεδο διατηρεί την ισχύ του και όσον αφορά στη λειτουργία του χώρου στο επίπεδο του δράματος.
Καταρχήν τεκμηριώνω τη νομιμότητα της συγκριτικής μελέτης των Φυσικῶν και της Ποιητικῆς, και ύστερα παραθέτω πέντε βασικά χαρακτηριστικά του χώρου στην κοσμολογική του διάσταση (αντλημένα από τα Φυσικά). Συνοπτική διατύπωση για τα πέντε χαρακτηριστικά του αριστοτελικού χώρου: ο χώρος δεν αποτελεί αυθύπαρκτη οντότητα, είναι ουσιωδώς δεμένος με την κίνηση των όντων, (διανοίγεται –θα λέγαμε- με την κίνηση των όντων), αποτελεί πεδίο δυνάμεων και προσφέρεται υπαρκτικά στην άμεση σχέση με το ανθρώπινο υποκείμενο ενταγμένο μέσα στην ενότητα μιας κοσμολογικής προοπτικής.
Αφού ορίσω τον σκηνικό, δραματικό και θεατρικό χώρο, προβαίνω στη συγκριτική αναφορά που αποτελεί και το κύριο μέρος της ανακοίνωσης: τα γνωρίσματα του κοσμικού χώρου εφαρμοσμένα στον αρχαίο θεατρικό χώρο.
Η ανακοίνωση ολοκληρώνεται με αναφορά στις συνέπειες που έχουν για τον θεατρικό χώρο δύο κοσμοείδωλα: αριστοτέλειο και νευτώνειο. Ο αρχαίος θεατρικός χώρος (ορχήστρα, σκηνή, κοίλον) και ιταλική σκηνή συγκρίνονται μέσω κοσμολογικών δεδομένων, ερμηνεύεται ο αντικειμενικός χαρακτήρας του αρχαίου δράματος σε αντίθεση προς τον νεωττερικό υποκειμενισμό.

Στη Ῥητορικὴ τίθεται το θεμέλιο μιας νέας επιστήμης, της Ψυχολογίας. Στο άρθρο μελετάται η αριστο... more Στη Ῥητορικὴ τίθεται το θεμέλιο μιας νέας επιστήμης, της Ψυχολογίας. Στο άρθρο μελετάται η αριστοτελική διδασκαλία για τα πάθη της ψυχής (ὀργή, φόβος, ἔλεος, φθόνος, χαρά, λύπη, φιλία, μῖσος, …). Διερευνάται ο ορισμός των παθῶν, η φύση του κάθε πάθους, τα χαρακτηριστικά του, τα αίτια που το προκαλούν και ο τρόπος ίδρυσής του στην ψυχή.
Πρωτοτυπία του άρθρου συνιστά η σχετικοποίηση της στερεότυπης αντίστιξης πάθους–λόγου, και η διερεύνηση της λογικότητας του πάθους εν γένει, καθώς και των επιμέρους παθῶν της ανθρώπινης ψυχής. Η λο-γικότητα των παθῶν αναδεικνύεται μέσα από τη λεπτομερή εξέταση των ορισμών που συστήνει ο Αριστοτέλης για το καθένα ξεχωριστά. Το πάθος, πχ., της ὀργῆς (η οργή αντιμετωπίζεται από τον Σταγειρίτη ως το πιο αντιπροσωπευτικό από τα πάθη) προϋποθέτει:
α) Πρόσληψη της πραγματικότητας ως τέτοιας ή αλλοιώτικης, είναι συνδεμένο με τις παραστάσεις.
β) Εκτίμηση της πραγματικότητας και αξιολόγησή της ως θετικής ή αρνητικής· επίσης, προϋποθέτει εκτίμηση της εσω-πραγματικότητας, λιγότερη ή περισσότερη αυτογνωσία.
γ) Σκέψη και επιλογή στην τάση του να μετατραπεί σε πράξεις εκδίκη-σης.
Το λογικό περιεχόμενο του πάθους κάνει φανερό γιατί υπάρχει η δυνατότητα να γίνουν και τα πάθη αντικείμενο λογικής μεταχείρισης: επειδή σ’ αυτό το στοιχείο του πάθους στοχεύει με τον λόγο του ο ρήτορας. Ελέγχει καταρχήν τις κρίσεις με τις οποίες είναι συνδεμένα τα πάθη· μεταβάλλοντας αυτές τις κρίσεις, γεννάει, διαλύει, μεταλλάσσει πάθη. Εκθέτοντας στους ακροατές μια ορθή κρίση για την πραγματικότητα και δείχνοντας πόσο δικαιολογημένο θα ήταν ένα πάθος απέναντι στα δεδομένα της πραγματικότητας, εγείρει μέσα τους ένα εύλογο πάθος· αποκαλύπτοντας το λάθος της εμπεριεχόμενης στο πάθος κρίσης και δείχνοντας ότι αυτό δεν αρμόζει λογικά στα δεδομένα της πραγματικότητας, το διαλύει ή το μεταλλάσσει.
Εξάγεται εν τέλει το συμπέρασμα ότι ο Αριστοτέλης προτείνει ενα-σχόληση με τα πάθη με τρόπο ποιοτικά διαφορετικό από αυτόν των σο-φιστών-ρητόρων. Αυτοί προσπαθούν να χειραγωγήσουν τον δικαστή αναπτύσσοντας ή ενισχύοντας πάθη· έχουν κύριο στόχο τους να ανα-στείλουν τη λειτουργία της λογικής εκμεταλλευόμενοι την αντιπαλότη-τα πάθους και λόγου. Αντίθετα, ο φιλόσοφος δείχνει με ποιο τρόπο είναι δυνατό να χρησιμοποιηθούν και τα πάθη με τρόπο λογικό• ένα "λογικό" πάθος σε καμιά περίπτωση δεν αντιμάχεται τη λειτουργία του ορθού λόγου.

Ένα βιβλίο αφιερωμένο στα βιβλία της βιβλιοθήκης του φιλομαθούς φιλοσ΄φου από τα Στάγειρα

Αρχαία Ελληνικά Γ' Λυκείου Επιμορφωτικό Υλικό