Ayhan Tek (Geverî) | Bilkent University (original) (raw)

Books by Ayhan Tek (Geverî)

Mîtolojî: Mîtolojîya Kurdo Îranî, 2024

Anahîta -“Aredvî-sûr Anahîta” yan jî “Anahîta”, “Anahîd” û “Nahîd”- di mîtolojîya Îranî û di bawe... more Anahîta -“Aredvî-sûr Anahîta” yan jî “Anahîta”, “Anahîd” û “Nahîd”- di mîtolojîya
Îranî û di bawerîya Zerdeştîyê da îzedek anko xwedavendeke sereke ye ku ew temsîla bereket,
av, baran, zayîn, zewac, dayînî/dayîkî, pîrozî û evînîyê diket. Herwisa ew di hin çavkanîyan
da wekî sembola estetîk, bedewî û cindîtîyê tête vegotin. Di gel wê ew ilaheye ji alîyê estetîkê
ve jî prototîpeke îdeal e. Ji ber wê jî ew xwedan temsîleke îdealîzekirî ye ku wesfên wê bê
qusûr in. Herwisa ew bi wan wesfên xwe yên estetîzekirî pîroz û kamil e ku ew ne tenê li
Îranê îro ji Rojhilata dûr heta Kapadokyayê wekî nîşaneyeke estetîkê di xebatên arkeolojîk de
-bi taybetî jî li ser sikke, pare û kûzeyan- tête dîtin. Bi vî awayî mirov dişêt bibêjit ku ilahe
Anahîta, temsîla bedewî û estetîkeke jinane jî diket ku ew xwedan-bedewîyeke serkeftî û
kamil e.

Nûbihar Yayınları, 2018

EN: An academic research on Ehmedê Xanî’s timeless masterpiece Mem û Zîn Borrowing the quote f... more EN: An academic research on Ehmedê Xanî’s timeless masterpiece Mem û Zîn

Borrowing the quote from Nietzsche, Bloom says ‘one must create a good father if there is none’ therefore, Ehmedê Xanî could be seen as a ‘precessor poet’ and a ‘father’ of the ‘fatherless’ Kurdish Literary canon. Similar to Bloom’s idea of Shakespeare affecting the world more than he is affected from it, Xanî created a long- lasting impact on not only Kurdish Literature but also on Kurdish culture, art and society with his works and thoughts.

Ayhan Tek reviews the text from Bloom’s perspective and tries to explain the “fatherlessness” theme while turning the text into canonical and Xanî himself into a “father” figure. He also examines Xanî’s contribution to the powerful Eastern Language with his Kurdish text, and also to Ottoman Literature through various translations by means of scientific sensibility. Therefore Mem û Zîn’s translations bring up new discussions to daylight in the frame of translation traditions, intertextual and comparative studies.

Ehmedê Xanî is a conscious and a competent poet, perceiving the traditional poetry well enough, yet, Mem û Zîn is not thoroughly examined. Therefore this book is a call for readers to understand not only Mem û Zîn’s adventure in Kurdish Literature but also its journey in Turkish and other languages.

TR: Ehmedê Xanî, Mem û Zîn isimli aşk mesnevisindeki özgünlüğüyle Kürt edebiyatının öncü şâirleri arasında yer alır. Klasik şiir geleneğini iyi derecede idrâk etmiş, bilinçli ve yetkin bir şâir olarak Xanî ve Mem û Zîn’i hakkıyla irdelenmemiştir. Kürtçe yazılı-anlatı-geleneğinin başlangıcını imlemesiyle beraber kurgusal bir metin olarak Mem û Zîn’in, Kürtçe bir anlatının “kulak”tan dinleme/okuma sürecinden “göz”le okuma sürecine geçişin de “başlangıç metni” olması, bu metinin yazıldığı kültür dünyasını tanımak açısından önem arz etmektedir. Bu sebeple dilden dile anlatılan âşıkane-epik anlatılar yerine kurgusal çerçevesinin belirlendiği “kitabî” ve elle tutulur bir anlatının kültürel-arkeolojik okumasını yapmak, -Xanî’yi doğru anlama çabasıyla beraber- okura yeni bakış açıları kazandırma amacı taşımaktadır.

Ayhan Tek’in kuramsal çerçevede Mem û Zîn’i Bloomcu bir okuma modeliyle ele aldığı ve “babasızlık” gibi izleklerle metni açımlamaya çalıştığı bu eserinde, Mem û Zîn’in kanonik bir metne, Xanî’nin de bir “baba”ya dönüşümünün teorik okuması yapılmaktadır. Xanî’nin, muktedir Doğu edebiyatının kanonik dizgesine Kürtçe ile dâhil ettiği eserinin aynı zamanda çeviriler yoluyla Osmanlı edebiyatındaki serüveni, çeviri metinleri üzerinden bilimsel bir hassasiyetle anlatılmaya çalışılmakta. Bu bağlamda Mem û Zîn ve çevirileri etrafındaki tartışmalara yeni yaklaşımlar getiren bu çalışmanın bir diğer amacı, tercüme geleneği çerçevesinde metinlerarasılık ve karşılaştırmalı edebiyat bağlamındaki tartışmalara katkı sunmaktır. Mem û Zîn’in -Osmanlı Türkçesindeki- ilk çeviri metninin de kitabın Ek’inde verilmiş olması da söz konusu amaca matuftur.

Di edebiyata Kurdî ya klasîk de piştî Mem û Zînê, mesnewiya duyemîn ya evînî Yûsuf û Zuleyxaya Se... more Di edebiyata Kurdî ya klasîk de piştî Mem û Zînê, mesnewiya duyemîn ya evînî Yûsuf û Zuleyxaya Selîmiyê Hîzanî ye. Selîmî di vê mesnewiyê de li ser uslûb û rêbaza şairên beriyê xwe ew hikaye bi şîroveyek serkeftî û şairane vegotiye. Şairî li gel vegotinek estetîk, girêdayiyê xal û epîzotên çîrokê jî bûye.
Di nav berhemên Kurdî de Yûsuf û Zuleyxa ji hemû eseran zêdetir hatiye kopyakirin û destxetên wê jî ji aliyê gelek kesan ve hatine îstinsaxkirin. Ev yek, hem îşareta girîngiya vê berhemê diket hem jî bûye sebeb ku di metnê wê de tevlîhevî çêbin. Jixwe li ser vê mesnewiya muhîm heta niha bi awayek rêkûpêk û berfirehî nehatiye xebitîn.
Ayhan Geverî bi amadekariyek dûvûdirêj li ser vê berhemê xebitiye û ji dehan zêdetir nusxeyên wê destxistine. Amadekarî jibilî wan nusxeyan û nirxandina xebatên li ser Yûsuf û Zuleyxayê hatine weşandin, lêkolînek berfireh jî li ser wê hikayeyê kiriye.
Digel wan beşên ewil ên ku agahiyên girîng li ser Yûsuf û Zuleyxayê hatine dayîn, di jêrenotên nava metnî de ferqên nusxeyan jî hatine îşaretkirin.
Bi awayekî akademîk bi metnê hatiye edîsyon-krîtîk re di dawiya kitêbê de (faksîmîleya) destxeta nusxeya bingehîn jî hatiye dayîn.

Papers by Ayhan Tek (Geverî)

Thesis (Ph. D.): Bilkent University, Department of Turkish Literature, Ihsan Dogramaci Bilkent Un... more Thesis (Ph. D.): Bilkent University, Department of Turkish Literature, Ihsan Dogramaci Bilkent University, 2015.

Evdirrehim Rehmi Hekkari, wek niviskar u rewsenbireki tesireke mezin li edebiyata Kurdi kiriye. W... more Evdirrehim Rehmi Hekkari, wek niviskar u rewsenbireki tesireke mezin li edebiyata Kurdi kiriye. Wi di gelek kovar u rojnameyen wek Jin , Serbesti u Ehli Sunnet e de nivis belav kirine. Ligel we hebetek kiteb ji li pas xwe helane. Rehmi Hekkari zedetir bi helbesten xwe yen Kurdi -yen ku di Jin e de belav bune- u nivisen xwe yen Ehli Sunnet e de wesiyane dihete nasin. Le ji ber ku berhemen wi hemu negehestine ber deste xwendevanan gelek aliyen wi yen di nehatine zanin. Ji wan yek a giring ku em ji de di ve gotare de behse je bikin, niviskariya wi ya derbare zarok, ciwan u jinan de ye. Rehmi Hekkari hem bi Kurdi hem ji bi Tirki, gelek berhem ji bo bicukan nivisine ku di nav wan de yen rasterast bo zaroken xwe nivisine gelek balkes in. Lewra wi ji bo her car zaroken xwe bi nave wan, car berhemen cuda nivisine. Ji bili wan, du berhemen di yen Tirki hene ku disa ji bo bicukan nivisine. Disa hem di kovara Jin e de hem ji di Gaziya Welat-1 e de wi bang li zarokan kiriye. Helbet tabloyen kes...

سه‌رپێهاتیێن سلتانێن ئیرانا قه‌دیم د ناڤ چاندا رۆژهلاتێ ده‌ به‌لاڤ بوونه‌ کو ئه‌و هن جاران وه‌ک ن... more سه‌رپێهاتیێن سلتانێن ئیرانا قه‌دیم د ناڤ چاندا رۆژهلاتێ ده‌ به‌لاڤ بوونه‌ کو ئه‌و هن جاران وه‌ک نڤیسکی، هن جاران ژی ل سه‌ر زارێ دا‌ستانبێژان ڤه‌ هاتنه‌ نه‌قل‌کرن. یه‌ک ژ وان چیرۆکان ژی سه‌رپێهاتیێن هوکومدارێ ساسانیان به‌هرامێ گور کو ئه‌و دگه‌ل فۆرمێن جودا د ناڤ مله‌تێن ئیرانی و ده‌ردۆرا وێ چاندێ ده‌ به‌لاڤ بوونه‌. چیرۆکێن به‌هرامێ گور ژ ئالیێ نزامیێ گه‌نجه‌وی ڤه‌ ب ناڤێ هه‌فت په‌یکه‌ر هاتیه‌ نڤیسین. لێ د زمانێ کوردی ده‌ ڤێ سه‌رپێهاتیێ ب ئاوایێ دەڤکی و ب فۆرمێن جودا خوه‌ هه‌تا ئیرۆ ئینایه‌. د ڤێ گوتارێ ده‌ ئه‌م ژی دێ موقایه‌سه‌یا هه‌فت په‌یکه‌را نزامیێ گەنجەوی دگه‌ل چیرۆکا بەهرام و گوله‌نداما کوردی بکن. د ناڤا ڤان هه‌ردو مه‌تنان ده‌ مۆتیڤێن جودا، هێزا چاندا ده‌ڤکی و گوهه‌رینا بنگه‌ها چیرۆکێ ژ ئالیێ ڤه‌گۆتنێ ڤه‌ دێ بێنه‌ به‌راوه‌ردکرن. هه‌ر وسا ته‌سیرا ترانسفه‌را د ناڤبه‌را چاندا نڤیسکی یا ده‌ڤکی ده‌ ته‌سیرێن ل سه‌ر بنگه‌ها چیرۆکێ ژی دێ بێنه‌ گوفتوگۆکرن.

Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi, 2018

Mela Zahirê Tendûrekî, who was born in Muş-Malazgirt in 1882 and died in 1966, is one of the rece... more Mela Zahirê Tendûrekî, who was born in Muş-Malazgirt in 1882 and died in 1966, is one of the recent period poets who have not been understood rightly in the Classical literature tradition. Mela Zahir, who had been raised and disciplined by Sheikh Muhammad Ziyaeddin, one of the most influential scholars of the Eastern madrasa in the last century, is a person who had very good knowledge of Arabic, Persian, Kurdish and Turkish, and mastery of the classical literature tradition. But despite these features, his most remarkable aspect was that he has not written any work until the death of his sheikh, Mohammad Ziyaeddin. In this regard, the most important motivation that drives him to write the lyrics and the odes so as to constitute a divan is the absence of his sheikh that gives is a remarkable detail. In this respect, in the classical literary tradition, Tendûrekî's Dîwan, which contains important details in terms of better understanding of the relation of sheikhdisciple, at the same time, is an interesting example of how the masterapprentice relationship manifests in the transfer of knowledge. Because, to be known with his great reputation as "excellency", as he was the last ring of an important chain in the madrasah tradition, had a great

The mother tongue has a very strong relationship with mind, psychology and "mother archetype... more The mother tongue has a very strong relationship with mind, psychology and "mother archetype". It is assumed that the individuals who have a strong relationship with their mother tongue in their personal and social lives have a strong psychological disposition. Especially in the context of Jung's mother archetype theory, it is observed that people who face fear and similar traumatic situations take shelter in the archetype. In this study, we will focus on six different cases related to mother tongue in the context of Jung's theory. As will be manifested in the six cases, the mother tongue has great impact on human psychology. The results point to mythological archetypes. It is observed that there is a desire to return to the mother's womb as a symptom in people who have detached from their mother tongue. Concordantly, this study focuses on the trauma behind it and the returning process of those individuals who have severed their ties with their mother tongue. K...

Mukaddime, 2011

Ehmede Xani'nin Mem u Zin isimli mesnevisi, Kurt edebiyatinin hikâyeli ask mesnevilerinin ilk... more Ehmede Xani'nin Mem u Zin isimli mesnevisi, Kurt edebiyatinin hikâyeli ask mesnevilerinin ilki ve Kurtcenin en onemli klasik eserlerindendir. Ehmede Xani, eseri Mem u Zin'i mesnevi yazma gelenegi cercevesinde yazmistir. Ancak Mem u Zin'i Turkce ve Farsca mesnevilerden ayiran birtakim ozellikleri vardir. Bunlardan belki de en onemlisi, Mem u Zin ilk Kurt mesnevisi olsa da, muellifinin patronaj sisteminin farkinda olmasi ve eserini bu sistem cercevesinde yazmasidir. Zaten Ehmede Xani Mem u Zin'in ilk bolumlerinde klasik siirin "pazari"ndan ve sanat, sair, saray ve patronaj iliskilerinden soz eder. Bu yazida Mem u Zin'in onemli noktalari uzerinde duracak ve patronaj sisteminin icerisinde Ehmede Xani'nin eserinde soyledikleriyle karsilastiracagiz. diger mesnevi sairlerinin soylediklerini karsilastiracagiz.

Nûbihar Akademî, 2021

From different fields of art to philosophy and religion, death has been an important subject in h... more From different fields of art to philosophy and religion, death has been an important
subject in human history. Since it is beyond human understanding, different
literatures have emerged for the sake of its comprehension. Particularly, in the field
of metaphysics and theology, the secrets of death have been pursued, some also attempted
to provide answers for this mystery. Therefore, a wide range of theological,
philosophical, and literal text have survived to the present day. The collection of these
texts and the studies on them contributed to the development of eschatology. Among
the eschatological texts, subjects such as “metaphysical journey”, “traveling to another
realm” and “journey to afterlife” come fore which also form the main subject of
this study. A rich background has been formed with a large amount of eschatological
literature, such as The Epic of Gilgamesh, tales about Prophet Mohammed’s ascension
and his journey to Heaven and Hell, Ardavirafname which describes the journey
of a Zoroastrian saint to Heaven and Hell, the epic of Cimcime Sultan, “The Divine
Comedy” of Dante, and etc. Indeed, this background has been merged with myths
and rituals, and by going through the changes in the motifs, myths, and rituals of
different cultures, it became deeper and wider. In this regard, in Kurdish literature, it
is also possible to observe such myths and rituals which they have also been written
as independent texts. Among them, the epic of Cimcime Sultan, the different versions
of “Beyta Qiyametê” and “Beyta Sekeratê” are outstanding examples, which manifest
themselves in this eschatological background. In this study, the Kurdish examples,
such as Feqe Reşîd’s Sirru’l-Mehşer, different versions of Cimcime Sultan, Mela Yasin
Yusri’s Bexçeya Jiyana Piştî Mirinê will be evaluated as eschatological works. Also,
the unpublished texts of “Beyta Sekeratê” will be assessed in comparison to the other
versions of it. Thus, the Kurdish eschatological literature will be introduced and its
texts will be analyzed.
Key Words: Eschatology, Death, Kurdish Literature, Apocalypse, Beyta Sekeratê.

Abdurrahim Rahmi Hekkari, gecen yuzyilin onemli aydinlarindan biri olarak Kurt dusunce hayati ve ... more Abdurrahim Rahmi Hekkari, gecen yuzyilin onemli aydinlarindan biri olarak Kurt dusunce hayati ve edebiyatini oldukca etkilemis bir isimdir. Donemin bircok dergi ve gazetesinde Kurtce ve Turkce yazilar yayinlayan yazar, ayni zamanda pek cok onemli kitaba da imza atmistir. Yazarin hem dini hem de milli edebiyat icinde gorebilecegimiz ve Kurtlerin uyanisi icin kaleme aldigi eserlerin cogunda cocuk ve genclere seslendigi gorulmektedir. Biz de bu yazida Rahmi Hakkari’nin Kurt cocuklari icin kaleme aldigi “Din Dersleri” niteligindeki Dersa Din kitabinin tahlilini yapacagiz. Eseri genel anlamda tanittiktan sonra gunumuz Kurt alfabesine aktarmis halini ilk defa ilim dunyasiyla paylasacagiz. Boylece, gecen yuzyilda yasamis bir Kurt aydininin dini meseleleri nasil gordugu ve aktardigini gormus olacagiz. Bununla beraber kendisinin de hangi kaynaklardan besledigi ve bu eseri yazarken nasil bir motivasyon icinde oldugunu anlamaya calisacagiz.

Nûbihar, 2021

Yên “teswîr”ê diafirînin “tesewwur”ê jî înşa dikin. Kesên xwedî-sûret yan jî sûret-aferîner, herw... more Yên “teswîr”ê diafirînin “tesewwur”ê jî înşa dikin. Kesên xwedî-sûret yan jî sûret-aferîner, herwisa dibine hakimê fikr û texeyyulan. Lewra iqtidara fikrî girêdayî hakimiyeta teswîrî ye. Tefekkur, bi rêya sûretê dikeve qalibê tesewwurekê, dibe musawwer û xwedî-rû. Bi vî şiklî “iqtidara îmajê” dibe sûret-peyda û fikr jî dikeve nav bazarê û dibe vîral. Di vê serdema nû ya bê-rûyitiyê de rûyê her tiştî diguhere, rûyê eslî ji tesewwûrên me gelek dûr dikeve. Di dewrê Covid-19ê de, digel vîralbûna vîrûsan rûyê insaniyetê dikeve bin maskeyan. Yekrûbûn êdî dimire. Bi guherandina maskeyan, sûretên eslî jî rojane diguherin. Bi guherîna rû-maskeyan transfera sûretan jî pêk tê.

پژوهشنامه ادبیات‬ کردی‬ (Journal of Kurdish Literature), 2019

چكيده سرگذشت پادشاهان ایرانی در مشرق زمین به صورت مکتوب و گاهی نیز شفاهی نقل شده و انتشار یافته ا... more چكيده
سرگذشت پادشاهان ایرانی در مشرق زمین به صورت
مکتوب و گاهی نیز شفاهی نقل شده و انتشار یافته
است. سرگذشت بهرام گور یکی از سردمداران حکومت
ساسانیان است که به شیوهها و روایتهای مختلفی در
میان ملت ایران و سرزمینهای اطراف انتشار یافته است
. نظامی گنج وی به داستان بهرام گور در هفتپیکر
خود اشاره کرده است. در این مقاله به مقایسهی هفت
پیکر نظامی گنج وی با داستان بهرام و گلاندام در
ادبیات کردی پرداخته شده است. در ادب شفاهی
کردی این سرگذشت به شیوههای مختلف نقل شده
است. در این مقاله ما به تطبیق هفت پیکر نظامی
گنج وی و بهرام و گلاندام میپردازیم. در این دو اثر
موتیفهای جداگانهای به چشم میخورد. قدرت
فرهنگ شفاهی و تغییر اساس داستان در بازگویی آن،
شرایط تطبیق را مهیا نموده است. همینطور تأثیر
فضای فرهنگ مکتوب و شفاهی و تأثیرات آن بر طرح
.داستان را بررسی خواهیم کرد.

کورته
سهرپێهاتیێن سلتانێن ئیرانا قهدیم د ناڤ چاندا
رۆژهلاتێ ده بهلاڤ بوونه کو ئهو هن جاران وهک
نڤیسکی، هن جاران ژی ل سهر زارێ داستانبێژان ڤه
هاتنه نهقلکرن. یهک ژ وان چیرۆکان ژی سهرپێهاتیێن
هوکومدارێ ساسانیان بههرامێ گور کو ئهو دگهل
فۆرمێن جودا د ناڤ ملهتێن ئیرانی و دهردۆرا وێ چاندێ
ده بهلاڤ بوونه. چیرۆکێن بههرامێ گور ژ ئالیێ نزامیێ
گهنجهوی ڤه ب ناڤێ ههفت پهیکهر هاتیه نڤیسین. لێ
د زمانێ کوردی ده ڤێ سهرپێهاتیێ ب ئا وایێ دەڤکی و
ب فۆرمێن جودا خوه ههتا ئیرۆ ئینایه. د ڤێ گوتارێ ده
ئهم ژی دێ موقایهسهیا ههفت پهیکهرا نزامیێ گەنجەوی
دگهل چیرۆکا بەهرام و گولهنداما کوردی بکن. د ناڤا
ڤان ههردو مهتنان ده مۆتیڤێن جودا، هێزا چاندا دهڤکی
و گوههرینا بنگهها چیرۆکێ ژ ئالیێ ڤهگۆتنێ ڤه دێ
بێنه بهراوهردکرن. ههر وسا تهسیرا ترانسفهرا د ناڤبهرا
چاندا نڤیسکی یا دهڤکی ده تهسیرێن ل سهر بنگهها
چیرۆکێ ژی دێ بێنه گوفتوگۆکرن.

Mîtolojî: Mîtolojîya Kurdo Îranî, 2024

Nûbihar Yayınları, 2018

EN: An academic research on Ehmedê Xanî’s timeless masterpiece Mem û Zîn Borrowing the quote f... more EN: An academic research on Ehmedê Xanî’s timeless masterpiece Mem û Zîn

Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi, 2018

Mukaddime, 2011

Nûbihar Akademî, 2021

Nûbihar, 2021

پژوهشنامه ادبیات‬ کردی‬ (Journal of Kurdish Literature), 2019

Nûbihar Akademi, Dec 28, 2018

The mother tongue has a very strong relationship with mind, psychology and "mother archetype". It... more The mother tongue has a very strong relationship with mind, psychology and "mother archetype". It is assumed that the individuals who have a strong relationship with their mother tongue in their personal and social lives have a strong psychological disposition. Especially in the context of Jung's mother archetype theory, it is observed that people who face fear and similar traumatic situations take shelter in the archetype. In this study, we will focus on six different cases related to mother tongue in the context of Jung's theory. As will be manifested in the six cases, the mother tongue has great impact on human psychology. The results point to mythological archetypes. It is observed that there is a desire to return to the mother's womb as a symptom in people who have detached from their mother tongue. Concordantly, this study focuses on the trauma behind it and the returning process of those individuals who have severed their ties with their mother tongue.

monograf, 2019

İslâm tarihinde üzerinde en fazla durulan olaylardan biri Kerbela ve İmam Hüseyin’in şehadetidir.... more İslâm tarihinde üzerinde en fazla durulan olaylardan biri Kerbela ve İmam Hüseyin’in şehadetidir. İslâm peygamberi Muhammed’in torunu, dördüncü halife Ali’nin oğlu olan ve Kerbela’da başı bedeninden ayrılan Hüseyin, aynı zamanda Şia mezhebinin üçüncü imamıdır. Hüseyin’in Kerbela’da öldürülmesi Müslümanların tarihsel hafızasında büyük bir kırılma yaratmıştır. Bu yönüyle Kerbela, İslâm tarihinde bu dine mensup olanlar arasında iktidar savaşının tır- mandığı, ayrılıkların baş gösterdiğinin de bir göstergesidir. Diğer taraftan yas ritüelleri bağlamında Kerbela’nın ve Aşura törenlerinin edebiyattan tiyatroya, resimden sinemaya kadar birçok alanı etkilediği görülmektedir. Muharrem ayı içerisinde düzenlenen Aşura törenlerinde temsili olarak Kerbela ve onun trav- masının bıraktığı acı, belleklerde devam ettirilir. Bu çerçevede kendisinden önce ve sonraki tarihi kırılma ve travmalarla bir özdeşlik kurularak yâd edilen Aşura törenlerinin, taziye ve matem ritüeli olarak mitoloji, destanlar ve edebiyata yan- sımaları bu yazıda üzerinde durulacak hususlar arasındadır.
Anahtar Kelimeler: Kerbela, Aşura, yas, travma, İslâm

The Journal of Mesopotamian Studies, 2019

Abstract: Evdirrehim Rehmi Hekkari, as an author and intellectual, had a great influence on Kurdi... more Abstract: Evdirrehim Rehmi Hekkari, as an author and intellectual, had a great influence on Kurdish literature. He has published his writings in several magazines and newspapers, such as Jin, Serbesti and Ehli Sunnet. He has also left a great number of books behind. Rehmi Hekkari is mostly known for his Kurdish poems that are published in Jin, and his writings in Ehli Sunnet. Due to the lack of information regarding all his works, many of his features remain unknown by the readers. One of the important ones, on which this research focuses, is his authorship about children, youth and women. Rehmi Hekkari has conducted many works, both in Kurdish and Turkish languages, for children and those which are written directly for his own children have very interesting side. Therefore, he has done for works
for each of his four children. Apart from his own children, he also has two more works written in Turkish language dedicated to children. Also, in both magazines, Jin and Gaziya Welat, he has directly addressed to children. Indeed, the Kurdish word conjugation tables that are offered to Kurdish children and youth in Jin magazine have important place in the history of Kurdish literature. However, the special sides of Evdirrehim remain unknown, and in this regard, this work is aimed to introduce them so that this author gets more recognition. On the other hand, due to the wideness of context and subjects of these works, this research focuses only on Rehmi Hekari’s works that are written in Kurdish language.
Key Words: Evdirrehim Rehmi Hekkari, Intellectuality, Childen’s Literature,
Youth.

Kurte: Evdirrehîm Rehmî Hekkarî, wek nivîskar û rewşenbîrekî tesîreke mezin li edebiyata Kurdî kiriye. Wî di gelek kovar û rojnameyên wek Jîn, Serbestî û Ehli Sünnetê de nivîs belav kirine. Ligel wê hêbetek kitêb jî li paş xwe hêlane. Rehmî Hekkarî zêdetir bi helbestên xwe yên Kurdî -yên ku di Jînê de belav bûne- û nivîsên xwe yên Ehli Sünnetê de weşiyane dihête nasîn. Lê ji ber ku berhemên wî hemû negeheştine ber destê xwendevanan gelek aliyên wî yên dî nehatîne zanîn. Ji wan yek a girîng ku em jî dê di vê gotarê de behsê jê bikin, nivîskariya wî ya derbarê zarok, ciwan û jinan de ye. Rehmî Hekkarî hem bi Kurdî hem jî bi Tirkî, gelek berhem ji bo biçûkan nivîsîne ku di nav wan de yên rasterast bo zarokên xwe nivîsîne gelek balkêş in. Lewra wî ji bo her çar zarokên xwe bi navê wan, çar berhemên cuda nivîsîne. Ji bilî wan, du berhemên dî yên Tirkî hene ku dîsa ji bo biçûkan nivîsîne. Dîsa hem di kovara Jînê de hem jî di Gaziya Welat-1ê de wî bang li zarokan kiriye. Helbet tabloyên kêşana lêkerên Kurdî ku bi kovara Jînê ji bo zarok û ciwanên Kurd hatine belavkirin jî di tarîxa edebiyata Kurdî de ciheke girîng digirit. Bi vî şiklî ew aliyên taybet yên Evdirrehîm Rehmî Hekkarî zêde nahên nasîn, em jî dê di vê gotarê de hewl bidin ku wan pêşkêş bikin da ew nivîskar zêdetir bête nasîn. Lê ji ber ku naverok û mijarên wan berheman berfireh in em dê di vê gotarê de tenê behsa berhemên Rehmî Hekkarî yên Kurdî bikin.
Peyvên Sereke: Evdirrehîm Rehmî Hekkarî, Rewşenbîrî, Edebiyata Zarokan,
Ciwan.

VII th INTERNATIONAL COMPARATIVE LITERATURE CONGRESS PROCEEDINGS BOOK SİVAS -TURKEY, 2018

Doğu ve Batı’nın düşünce dünyası ve inanç kültürlerinde kardeşleri tarafından kuyuya atılan Yusuf... more Doğu ve Batı’nın düşünce dünyası ve inanç kültürlerinde kardeşleri tarafından kuyuya atılan Yusuf’un hikâyesi, semavi kitaplar ve edebî metinleri etkilemiştir. Başta Kıssa-yı Yusuf ve Binbir Gece Masalları olmak üzere, pek çok klasik ve modern metinde “kuyu” metaforu karşımıza çıkmaktadır. Özellikle derinlik ve karanlığı imleyen, dış dünyayla iletişimin kesildiği, adeta bir terbiye, arınma ve inziva mekânı olarak klasik metinlerde beliren bu metafor; modern metinlerde de yazarın iç dünyasını, düşüncelerinin derinliğini ve yazarın yetiştiği toplumun hafızasını yansıtmaktadır. Bu bağlamda, Kürt roman yazarı Mehmet Uzun’un Bîra Qederê romanındaki kuyu metaforuyla Türk yazınının önemli metinlerinden Orhan Pamuk'un Kırmızı Saçlı Kadın’ı, Hilmi Yavuz'un Üç Anlatı’sındaki “Kuyu” ve Murathan Mungan’ın Cenk Hikâyeleri anlatısındaki “kuyu”lar birer metafor olarak bu çalışmada karşılaştırılacaktır. Aynı zamanda kuyu masalları olarak alımlanabilecek bu metinlerde Ortadoğu edebiyatlarının kuyu metaforları etrafındaki edebî karşılaşmalar görülmüş olacaktır. Bunun sonucunda kuyu metaforunun, yazarın iç dünyası ve yazarlık motivasyonuna katkısı bağlamında ne gibi çağrışımlar meydana çıkardığı tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler: Karşılaştırmalı Edebiyat, Kuyu, Metinlerarasılık, Kürt ve
Türk Edebiyatları.

Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi, 2018

1882'de Muş-Malazgirt'te doğan ve 1966‟da aynı yerde vefat eden Mela Zahirê Tendûrekî, Klasik ede... more 1882'de Muş-Malazgirt'te doğan ve 1966‟da aynı yerde vefat eden Mela Zahirê Tendûrekî, Klasik edebiyat geleneğinde önemi hakkıyla anlaşılmamış son dönem şairlerindendir. Geçen yüzyılda Doğu medreselerinin yetkin ve etkili âlimlerinden olan Şeyh Muhammed Ziyaeddîn‟in yanında yetişen ve ona mürit olan Mela Zahir, Arapça, Farsça, Kürtçe ve Türkçeyi çok iyi derecede bilen ve klasik edebiyat geleneğine hâkim olan bir isim idi. Fakat bu özellikleri dışında onun dikkat çekici en önemli yönü, şeyhi Muhammed Ziyaeddîn'in vefatına kadar herhangi bir eser yazmamış olmasıdır. Bu yönüyle kendisini bir divan oluşturacak kadar gazel ve kaside yazdırmaya iten motivasyonunun şeyhinin yokluğunun etkisiyle olması ilginç bir ayrıntıdır. Bu yönüyle klasik edebiyat geleneğinde şeyh-mürit ilişkisinin daha iyi anlaşılması açısından önemli detaylar barındıran Tendûrekî'nin Dîwan'ı, aynı zamanda bilginin aktarılmasında usta- çırak ilişkisinin nasıl tezahür ettiğini de gösteren enteresan bir metindir. Nitekim “Hazret” olarak büyük bir şöhret bulan hocası Şeyh Ziyaeddîn'in medrese ve tarikat geleneğinde önemli bir konumda olması, yetiştirdiği müritlerinin üzerinde büyük bir etki yaratmıştır. Bu bağlamda ağırlıklı olarak Kürtçe gazel ve kasidelerin yanı sıra Arapça ve Farsça manzumelerin de yer aldığı Dîwan'ı ilmî silsile içinde bir şeyhin etkisinin, özellikle de müritleri üzerindeki tesirinin kavranması için mühim bir eserdir. İhtiva ettiği tüm şiirlerin bir kişiye (şeyhe) ithafen yazıldığı bu divan, aynı zamanda Tendûrekî'nin hem kendi yaşamına hem de medrese geleneğine dair tarihî bilgiler barındırması bakımında da dikkat çekici bir metin özelliği taşımaktadır. Çünkü tasavvufî ilim geleneğinin temellerine ilişkin bilgilerin yer aldığı, metinlerarasılık bağlamında göndermelerin sıkça kullanıldığı Dîwan'da Mevlânâ'dan İmam Gazâlî'ye, Ehmedê Xanî'den Hâfız-ı Şîrâzî'ye kadar pek çok şair-mutasavvıfın metin inşasındaki etkileri görülmektedir. Bu yönüyle, sadece Klasik Kürt edebiyatının bir metni olmaktan çok, klasik Doğu edebiyatı içinde de söz söyleyen bir yapıta dönüşen Tendûrekî Dîwan‟ı, üzerinde ilmî tetkikler yapılmaya değer bir metin olarak görülmeli. Bu bağlamda biz de bu çalışmada, şeyhinin ölümü üzerine telif ettiği divanında, klasik edebiyatın mazmunlarını ustaca kullanan ve yetiştiği ilmî silsileye dair önemli tarihî bilgiler veren Tendûrekî'yi tanıtıp Dîwan'ındaki şeyh-mürit ilişkisi çerçevesinde beliren ilişkinin klasik yazma geleneğinde motivasyona dönüşümünü incelemeyi amaçlamaktayız.
Anahtar Kelimeler: Mela Zahirê Tendûrekî, Şêx Ziyaeddîn, Dîwan, şeyh, mürit, tasavvuf.

Abstract: Abdul-Rahim Rahmi Hekari is one of the intellectuals of the past century who had a rema... more Abstract: Abdul-Rahim Rahmi Hekari is one of the intellectuals of the past century who had a remarkable influence on Kurdish literature and thought as well as in variety of the fields. In his own time, he has published many Kurdish and Turkish works and left significant numbers of books. Abdul-Rahim Rahmi Hekari's works include very important examples which he draws attention to young people and children in terms of enlightenment and reviving of national and religious ideas. This work aims to touch upon these important works of Abdul-Rahim Rahmi Hekari and by trying to bring examples from his own it indents to discover how he conducted his works for children of Kurmanji readers; and how he calls out his readers. In addition, this study will also clarify the influence of his intellectual role on narration of his books. Along with that, the reading and interpretation will focus on his book, Dersa Dîn (Lecture of Religion), to observe how Abdul-Rahim Rahmi Hekari was influenced from his century as an intellectual. And finally, the answers will be searched regarding why it was important to Hekari, as an intellectual, to write such book, Dersa Dîn, and what his motivations were.
Keywords: Abdul-Rahim Rahmi Hekari, Dersa Dîn, Piety, Language, Shafi’i.

Kurte: Evdirrehîm Rehmî Hekkarî, yek ji rewşenbîrê sedsala borî ye ku di gelek waran da tesîreke mezin li ser edebiyat û hizra Kurdî kiriye. Wî di gelek kovar û rojnameyên serdema xwe de nivîsên Kurdî û Tirkî belav kirine û herwisa hêbetek kitêb li paş xwe hêlane. Di nava xebatêt wî de numûneyên girîng hene ku di rêya rewşenkirin û hişyarkirina milletî de ji aliyê dînî û millî ve wî pûtahiyeke mezin daye ciwan û biçûkan. Di vê nivîsê de em dê li ser wan taybetiyên Rehmî Hekkarî rawestin û hewl biden ku numûneyan ji berhemêt wî bînin ka wî çawa ji bo piçûkêt Kurmancîxwan berhem nivîsîne, çawa bang li xwûneran kiriye. Herwisa em dê aşkera biken ku rola wî ya rewşenbîrîyê tesîreke çawa li ser ragihandina berhemên wî kiriye. Digel wê em dê xwandin û şîroveya xwe li ser berhema wî ya bi navê Dersa Dîn biken ku bibînin Evdirrehîm Rehmî wekî rewşenbîrekî ji serdema xwe çi tesîr wergirtiye. Dê li dûv bersivêt derbareyê Hekkarî de bin ka wî wek rewşenbîrekî çima pêwîst dîtiye ku berhemeke wek Dersa Dîn binivîsît û motivasyona wî çi bû?
Peyvên Sereke: Evdirrehîm Rehmî Hekkarî, Dersa Dîn, Dîndarî,
Ziman, Şafi‘îtî.

Kebikeç, 2018

EN: The Memory of Catastrophe: Collective Memory around 1966 Varto Earthquake Abstract: This ... more EN:
The Memory of Catastrophe: Collective Memory around 1966 Varto Earthquake

Abstract: This article examines the reflections of the collective memory, remembering and forgetting cultures in the context of the 1966 Varto Earthquake on the historiography. This earthquake has not been adequately discussed in oral history and memory studies. With Varto earthquake, the social memory is transmitted from generation to generation with literary texts. This article aims to read and evaluate the reflections of 1966 Varto earthquake based on these literary texts.

Keywords: 1966 Varto earthquake, collective memory, oral history, remembrance culture.

TR:
Bu makalede, 1966 Varto Depremi üzerinden kolektif hafıza, hatırlama ve unutma kültürünün tarihyazımına olan yansımaları incelenmektedir. Söz konusu deprem, sözlü tarih ve bellek çalışmalarında yeterince ele alınmamıştır. Varto Depremi ile birlikte toplumsal hafıza, edebi metinler aracılığı ile kuşaktan kuşağa aktarılmaktadır. Bu makale, 1966 Varto Depremi’ni edebi metinler bağlamında belleklerdeki yansımasını ortaya çıkarmayı ve değerlendirmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar sözcükler: 1966 Varto Depremi, kolektif hafıza, sözlü tarih, hatırlama kültürü.

Kürt Tarihi, 2017

Nakşîbendîlik tarikatı, adını 14. yüzyılda yaşamış olan Buharalı Baheddîn Nakşîbend’den (ö. 1389)... more Nakşîbendîlik tarikatı, adını 14. yüzyılda yaşamış olan Buharalı Baheddîn Nakşîbend’den (ö. 1389) almıştır. Bununla beraber tarihî kaynaklarda, bu tarikatın Bahaeddîn Nakşîbend’den önce kurulmasına rağmen Nakşîbendî ismine nispetle adlandırılmaya başlandığı kaydedilir. Tarikatın Orta Asya’da özellikle Bahaeddîn Nakşîbend’ten sonra bölgedeki diğer tarikatlar karşısında güçlenip yayılmasının bu isimlendirmede etkili olduğu düşünülmektedir. Nakşibendilik ile ilgili çok kapsamlı araştırmalar yapıp konuyla ilgili birçok eser kaleme alan Hamid Algar’a göre Baheaddîn Nakşibend, konuşmalarını ve kendisiyle ilgili bilgileri kaydetmesini müritlerine yasaklamasından dolayı Nakşibend’in hayatı ile ilgili bilgiler son derece sınırlıdır.

İslâm tarihinde üzerinde en fazla durulan olaylardan biri Kerbela ve İmam Hüseyin’in şehadetidir.... more İslâm tarihinde üzerinde en fazla durulan olaylardan biri Kerbela ve İmam Hüseyin’in şehadetidir. İslâm peygamberi Muhammed’in torunu, dördüncü halife Ali’nin oğlu olan ve Kerbela’da başı bedeninden ayrılan Hüseyin, aynı zamanda Şia mezhebinin üçüncü imamıdır. Hüseyin’in Kerbela’da öldürülmesi Müslümanların tarihsel hafızasında büyük bir kırılma yaratmıştır. Bu yönüyle Kerbela, İslâm tarihinde bu dine mensup olanlar arasında iktidar savaşının tırmandığı, ayrılıkların baş gösterdiğinin de bir göstergesidir. Diğer taraftan yas ritüelleri bağlamında Kerbela’nın ve Aşura törenlerinin edebiyattan tiyatroya, resimden sinemaya kadar birçok alanı etkilediği görülmektedir. Muharrem ayı içerisinde düzenlenen Aşura törenlerinde temsili olarak Kerbela ve onun travmasının bıraktığı acı, belleklerde devam ettirilir. Bu çerçevede kendisinden önce ve sonraki tarihi kırılma ve travmalarla bir özdeşlik kurularak yâd edilen Aşura törenlerinin, taziye ve matem ritüeli olarak mitoloji, destanlar ve edebiyata yansımaları bu yazıda üzerinde durulacak hususlar arasındadır.

Kebikeç, 2018

ISSN 1300-2864 İÇİNDEKİLER Sunuş: Kudret EMİROĞLU, 5 “Fermanü’s-Sultan boş beyne’el-Ekrad”: ... more ISSN 1300-2864

İÇİNDEKİLER
Sunuş: Kudret EMİROĞLU, 5
“Fermanü’s-Sultan boş beyne’el-Ekrad”: Osmanlı Kürdistanı’nda Şakiler ve Batılı Seyyahlar: Metin ATMACA, 7-34
Güvenlik ve Ticaretin Belirleyici Etkisi Altında Dersim’de “Çerçilik” Deneyimleri: M. Ali SAĞLAM, 35-57
Global Tarihten Global Entelektüel Tarihe: Gelişimi ve İmkânları Üzerine: Özlem ÇAYKENT, 59-81
Dosya: Felaket
Sunuş: Eda ACARA ve E. Elif AKŞİT, 85-88
Doğal Felaket/Yapay Zeka: Dünyanın Sonu, Yeni Cemiyetler ve Sanat: E. Elif AKŞİT, 89-102
Torino Atı’nda Bir Felaketin Tasviri: Emre KOYUNCU, 103-116
Zaman-Mekân Genişlemesi ve Felaketin Tarihçesi: Özlem SERT, 117-144
Felaketin Belleği: ‘66 Varto Depremi ve Etrafında Oluşan Kolektif Hafıza: Ayhan TEK, 145-170
Felaketin Ardından: Kadınların Mekanı ve Toplumsal İlişkileri Üzerine: Hande CEYLAN, 171-204
Doğal Kaynaklar, Savaşlar ve Kadınlar: Çiğdem AKGÜL, 205-219
Şehrin Çöküşü ve Hafıza Mekanının İnşası: 1939 Erzincan Depremi Üzerine: Murat ARPACI, 221-238
Seller, Bataklıklar ve Dönüşen Tarım Bilgisi: Bursa ve Mihaliç, Zeynep KÜÇÜKCERAN, 239-261
Felaketin Normalliği, Anormalliği: 2015 Hopa Sel Felaketini Yerel Medyadan Okumak: Özlem ŞENDENIZ, 263-296
Felaketleri Yönetmek: Osmanlı Kent Yangınlarının Kullanımları (16-18. Yüzyıl): M. Taylan ESİN, 297-327
Fareler ve İnsanlar: 20. Yüzyılın Başında Galata’da Hijyen, Veba ve Farelerle Mücadele: Cem DOĞAN, 329-345
Sabiha Sertel ve Amerikan İşçi Hareketi: Barış ÇATAL, 347-362
Aksaray Basın Tarihi Üzerine Bir Not: M. Bülent VARLIK, 363-366
Eski Sol Üzerine Yeni Notlar
Pınar (İstanbul/1943-1945): M. Bülent VARLIK, 367-377
Ankara Ansiklopedisi - 4: Turan TANYER, 379-393