Przemysław Hankus | Uniwersytet Jagielloński (original) (raw)

Conference Presentations by Przemysław Hankus

The way we think about politics and policies, the way we study and analyze politics and policies,... more The way we think about politics and policies, the way we study and analyze politics and policies, the way how political science looked in the past and looks nowadays is strongly determined by who we are as a human beings, how does our brain work, and how different moral "tastes" or "flavors" affect our attitudes toward ideas, policies, political agendas etc.

Aforementioned distorts the outcome of studies in the field of political science, thus making it, like humanities or social sciences, more prone to subjective individual views than the STEM fields (technology, engineering, and mathematics) in particular and natural sciences in general. In other words scientific method and Popperian falsifiability (testing and falsifying claims and hypotheses) are not necessarily and not always applicable or justified in the realm of political science.

I will show why it is the case and how can political scientists can tackle these difficulties and limitations of their field dealing with current political thinking in Central and Eastern Europe in particular, as well as dealing with political thinking in general.

Celem tego artykułu jest zaprezentowanie szeregu uwag odnoszących się do procesów secesjonistyczn... more Celem tego artykułu jest zaprezentowanie szeregu uwag odnoszących się do procesów secesjonistycznych z perspektywy libertariańskiej sensu largo, dotyczących wszelako konkretnych ruchów secesjonistycznych o typowo lewicowej proweniencji sensu stricto. Podjęta w Szkocji w 2014 roku próba wybicia się na niepodległość poprzez referendum niepodległościowe, a także obecna stosunkowo dynamiczna sytuacja związana z dążeniami niepodległościowymi Katalonii niemalże idealnie wpisują się w przedmiotową tematykę.
W obu przypadkach mamy do czynienia z grupami, które możemy określić mianem lewicowych, umiarkowanie lewicowych czy też bardzo lewicowych, a z całą pewnością mianem grup o charakterze etatystycznym. W krajach i regionach autonomicznych, w których działają wspomniane ugrupowania, dążą one do uzyskania przez terytorialnie wyodrębnione obszary pełnej suwerenności i niepodległości, w związku z czym pojawia się w zasygnalizowanym kontekście dość istotne pytanie wymagające odpowiedzi: Jak libertarianie i jak libertarianizm zapatrują się na tego rodzaju działania? Innymi słowy, czy libertarianie i libertarianizm należy przyporządkować do obozu zwolenników takich ruchów, czy też może do obozu ich przeciwników?

W artykule przedstawiam argumenty za stanowiskiem, zgodnie z którym libertarian i libertarianizm należałoby zaliczyć do obozu zwolenników lewicowych ruchów secesjonistycznych. W związku z powyższym wykazuję, że libertarianie mogą być sojusznikami wspomnianych ruchów, nawet jeśli mają one charakter lewicowy i etatystyczny, antyliberalny czy wręcz antylibertariański. By uzasadnić takie stanowisko, posługuję się trzema głównymi rodzajami argumentacji: 1) argumentacją deontologiczną (wynikająca z prawa naturalnego); 2) argumentacją konsekwencjalistyczną (w tym utylitarystyczną); 3) argumentacją pragmatyczną (związaną z kwestiami ustrojowymi). Co więcej, poza wymienionymi trzema rodzajami dowodzenia wyjaśniam pewne podstawowe problemy i wątpliwości wiążące się z prawem do samostanowienia, secesją i z secesjonizmem jako takim nawet na gruncie libertarianizmu, proponując jednocześnie pewne – moim zdaniem – optymalne tudzież lepsze rozwiązania, aniżeli te proponowane chociażby poza samym libertarianizmem, a także w jego ramach. Na końcu formułuję szereg wniosków, jakie płyną z przedmiotowych rozważań.

Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie interpretacji polityki zagranicznej Stanów Zjedno... more Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie interpretacji polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych Ameryki przez pryzmat jednej ze szkół myśli, filozofii politycznej, jaką jest libertarianizm. Po krótkim wprowadzeniu w przedmiotowy nurt teoretyczny, będący podstawą naszych rozważań, po ukazaniu jego wewnętrznego zróżnicowania w kontekście analizy polityki zagranicznej, wojen i konfliktów, jak również zjawiska imperializmu, przedstawimy, jak na gruncie libertarianizmu (w szczególności nurtu anarchokapitalistycznego i w ramach neolibertarianizmu) należy rozpatrywać amerykańską politykę zagraniczną, której nieodłącznym i wydaje się, również immanentnym elementem, są interwencje zbrojne oraz wojny, przyjmujące nazwę " misji stabilizacyjnych ". W podsumowaniu zestawimy zaprezentowane ujęcia, wykazując ich i mocne i słabe strony, starając się wskazać, które z nich wydaje się bardziej koherentne i właściwe z punktu widzenia teoretyka.

This study is to examine US foreign policy from the perspective of one of schools of political philosophy-namely: libertarianism. After a brief introduction into the theory in question, which is the core of the matter under consideration, and after highlighting its internal diversity with respect to the analysis of foreign policy, wars and conflicts, as well as the phenomenon of imperialism, we present how the US foreign policy should be considered with its inherent, and indispensable as it seems, i.e. foreign military interventions, wars and the so called peace-making missions on a libertarian basis (particularly anarcho-capitalist and neolibertarian basis). In the conclusions, we juxtapose both of the presented libertarian views on the subject trying to point out which of them seems to be more coherent, correct and appropriate for a theoretician.

Tematyka secesjonizmu w Europie, związana m.in. z przypadkami Katalonii oraz Szkocji, w sposób ni... more Tematyka secesjonizmu w Europie, związana m.in. z przypadkami Katalonii oraz Szkocji, w sposób nierozerwalny wiąże się z aspektem ekonomicznym dążeń niepodległościowych. Jest on na tyle istotnym czynnikiem, wpływającym na zainicjowanie, podtrzymywanie i ostatecznie zrealizowanie postulatów secesjonistycznych, że winien być rozpatrzony jako osobny element rozważań wspomnianych zjawisk i procesów. W niniejszej analizie postaramy się zasygnalizować sytuację gospodarczą interesujących nas regionów (Szkocji i Katalonii), przyjrzeć się możliwym konsekwencjom ekonomicznym secesji, jak również propozycjom na gospodarcze funkcjonowanie nowych podmiotów państwowych, by w podsumowaniu zaprezentować wnioski oraz propozycje, wypływające z analizy, w której posłużymy się teorią liberalno-libertariańską oraz austriacką szkołą ekonomii .
Nasza hipoteza jest następująca: istnieje zależność między sytuacją gospodarczą państwa czy regionu, a intensyfikacją dążeń niepodległościowych występujących w jego ramach, granicach. Postaramy się ponadto odpowiedzieć na pytanie, czy występują związki przyczynowo-skutkowe między kondycją gospodarki a nasileniem bądź też osłabieniem się nastrojów secesjonistycznych w badanych przez nas obszarach.

Celem referatu jest zasygnalizowanie istoty zagrożenia, jakim dla wolności, własności oraz dobros... more Celem referatu jest zasygnalizowanie istoty zagrożenia, jakim dla wolności, własności oraz dobrostanu jednostek jest istnienie i funkcjonowanie monopolistycznego aparatu na stosowanie przemocy i przymusu, jakim jest państwo. Wychodząc z libertariańskiego rozumienia oraz definiowania państwa (przedstawionego m.in. przez Murraya N. Rothbarda, Hansa-Hermanna Hoppego, Lindę i Morrisa Tannehillów, Franza Oppenheimera, czy Gustawa de Molinariego), jego powstania, a także mechanizmu, na jakim jest ono oparte (głównie kwestia interwencji binarnych), wykazuję, dlaczego to właśnie państwo stanowi największe zagrożenie dla pokoju (przede wszystkim jako podmiot ekspansjonistyczny, imperialistyczny, wywołujący wojnę, czyli morderstwo na masową skalę) i dlaczego dopóty istnieją państwa, dopóki nie jest możliwe zapanowanie pokojowych a zarazem harmonijnych, dobrowolnych, wielostronnie korzystnych relacji międzyludzkich. W podsumowaniu wskazuję, ponownie opierając się na założeniach libertarianizmu, normatywny scenariusz pokojowej wizji funkcjonowania świata bezpaństwowego, tzw. ładu naturalnego resp. spontanicznego. Słowa kluczowe: libertarianizm, państwo, wojna i konflikt, przymusowy pobór, Broń Masowego Rażenia, imperializm, ład spontaniczny The State as a Main Threat to Security Abstract: The main goal of this article is to point out the very essence of a threat to freedom, liberty, property and individuals' well-being which is namely the existence and functioning of a monopolistic coercion and force agency: the state. Given the libertarian understanding and the definition of the state (depicted by the likes of Murray N. Rothbard, Hans-Hermann Hoppe, Linda & Morris Tannehill, Franz Oppenheimer or Gustave de Molinari), its origin, as well as the mechanism on which it is based on (particularly binary intervention) I argue that the state is the biggest threat to peace (above all as an expansionist, imperialist and war-making, warfare entity) and why as long as the state exists there will be no peaceful, harmonious, voluntary cooperation among individuals. In conclusion I introduce, once again on the basis of libertarianism, the normative scenario of a peaceful stateless world, i.e. spontaneous order.

Opublikowano w: Wybrane aspekty bezpieczeństwa w zakresie działalności podmiotów stosunków międzynarodowych, red. P. Niwiński, M. Ilnicki, B. Woźniak-Krawczyk, Gdańsk 2015, s. 6-17.

Tekst referatu przygotowanego na Ogólnopolską Konferencję Naukową „KODEKS PODATKOWY – CZY JEST PO... more Tekst referatu przygotowanego na Ogólnopolską Konferencję Naukową „KODEKS PODATKOWY – CZY JEST POTRZEBNY?”, która odbyła się w dniach 27-28 marca 2014 r. na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii UWr.

Celem niniejszego referatu jest zaprezentowanie libertariańskiego stanowiska w kwestii jednej z d... more Celem niniejszego referatu jest zaprezentowanie libertariańskiego stanowiska w kwestii jednej z dziedzin prawa międzynarodowego: prawa dyplomatycznego i konsularnego. Po krótkim wprowadzeniu do nurtu teoretycznego, stanowiącego punkt wyjścia referatu, w oparciu o podstawowe akty prawne i literaturę przedmiotu zaakcentujemy te z zapisów, sformułowań, zadań (funkcji) powierzonych wybranym organom, które z libertariańskiego punktu widzenia należy poddać krytyce; uwypuklimy natomiast te rozwiązania, które najmniej odbiegają od libertariańskiego credo (m.in. funkcja konsula honorowego). Wykażemy, dlaczego większość z obecnie funkcjonujących zapisów prawa dyplomatycznego i konsularnego, zawartych niekiedy dziesięciolecia temu, nie miałoby charakteru wiążących, prawnie obowiązujących zapisów, gdyby zastosować wobec nich libertariańską optykę.

Referat przygotowany na VII Ogólnopolski Zjazd Internacjologów Studentów (OZIS), który odbył się ... more Referat przygotowany na VII Ogólnopolski Zjazd Internacjologów Studentów (OZIS), który odbył się w dniach 22-24 maja 2014 r. na Uniwersytecie Warszawskim, opublikowany w: Publikacja pokonferencyjna Ogólnopolski Zjazd Internacjologów Studentów, red. nauk. M. Machaj, M. Nadziak, A. Chruszczewska, Warszawa 2014, s. 445-463

Papers by Przemysław Hankus

"Dialogi Polityczne", 2017

The article presents the basic principles, rules and assumptions on which the li-bertarian vision... more The article presents the basic principles, rules and assumptions on which the li-bertarian vision of a stateless society (libertarian anarchy) where all goods and services would be produced and delivered by private entities could work. Throughout the paper the main counterarguments against the most common doubts and objections towards the libertarian order have been delivered. Furthermore , the fallacies and sophisms frequently used in debates and discussions on libertarianism by its opponents have been identified, answered and refuted.

The article presents international relations (or relations among nations) as based on a voluntari... more The article presents international relations (or relations among nations) as based on a voluntarily accepted and previously negotiated agreements and treaties which form ground for a quite efficient and mostly peaceful anarchic system (order). Based on a lib-ertarian political philosophy, supported by selected international relations theories, the article shows that even between the agencies of territorial monopoly on the use of force and decision making who are in possession of a military forces or weaponry of mass destruction there can exist peaceful and beneficial bilateral and multilateral contacts and relations based on the norms of the international law (characterized as norms and rules of behavior for governments with respect to relations with other governments), despite the fact that war is still one of the possible scenarios of a governmental action on the international arena. Furthermore it has been shown that, contrary to the arguments of some libertarian thinkers, weaponry of mass destruction even in the hands of governments can contribute to stabilizing the international system which proves that-from the libertarian point of view immoral and unethical entities-the States are capable of operating in the anarchic system in a very different manner than the authors like Thomas Hobbes would like to think, wrongly depicting anarchy as a permanent conflict of everyone against everyone, belli omnia conta omnes. In the conclusion main flaws and drawbacks of the anarchic international system are pointed out, however major advantages from the libertarian perspective of the system in question are raised as well.

Zastanawiając się nad ekonomicznymi i prawnymi skutkami kształtowania podatków oraz opodatkowania... more Zastanawiając się nad ekonomicznymi i prawnymi skutkami kształtowania podatków oraz opodatkowania, nie powinno pozostawiać się analizy bez odpowiedzi na jedno z fundamentalnych pytań, jakie wiąże się z tym zagadnieniem, mianowicie pytań o to, czym jest podatek, jaki jest jego mechanizm, jak również, jakie rodzi on skutki. Nie można bowiem prowadzić dyskusji dotyczącej opodatkowania bez głębszej refleksji nad jego istotą, przyjmując implicite, że płacenie podatków to po prostu oczywisty fakt, związany z naszym życiem, w związku z czym próby jakichkolwiek dociekań w tej materii są – zdaniem wielu - pozbawione większego sensu. W tej analizie postaram się odwrócić ten trend i przyjąć zupełnie inną, odmienną od dominującej optykę.
Celem artykułu jest zaprezentowanie w świetle ustaleń austriackiej szkoły ekonomii mechanizmu opodatkowania jako formy interwencji binarnej, agresji czy też „legalnej grabieży”, w wyniku której dana grupa jednostek zostaje podzielona na grono płatników i grono biorców, konsumentów podatków.
Po zwięzłym wprowadzeniu do teorii ekonomii, będącą podstawą tej analizy, opierając się na ustaleniach Frédérica Bastiata czy Murraya N. Rothbarda, wykażę, że monopolistyczna agencja stosowania przemocy na danym terytorium, jaką jest państwo, prowadzi swoimi działaniami do gospodarczej nieefektywności ex definitione, błędnej alokacji zasobów, marnotrawienia dóbr, uniemożliwiając tym samym maksymalizowanie zaspokojenia subiektywnie postrzeganych przez jednostki ex ante potrzeb, stojących za dokonaniem działań i wymian, obliczonych na zmianę mniej satysfakcjonującego stanu teraźniejszego na bardziej satysfakcjonujący stan przyszły.
Ponadto, przeanalizuję stosowane przez Franza Oppenheimera, Hansa-Hermanna Hoppego czy F. Bastiata rozróżnienie na środki gospodarcze i środki polityczne (lub interesy ekonomiczne i interesy polityczne człowieka), gdzie opodatkowanie jest par excellence realizacją tych drugich, jako że samo państwo stanowi „organizację środków politycznych”.

Zastanawiając się nad problematyką podboju i jego skutków w XX w., nie sposób pominąć ważki probl... more Zastanawiając się nad problematyką podboju i jego skutków w XX w., nie sposób pominąć ważki problem, jakim jest istota podboju oraz podmiotów go dokonujących. Ipso facto nieodzownym wydaje się spojrzenie filozoficzne, historyczne, socjologiczne, ekonomiczne i wreszcie politologiczne pomagające nam zdefiniować przedmiot i podmiot podboju , jako że – co postaram się udowodnić – sam podmiot dokonujący podboju stanowi jego rezultat. Celem niniejszego artykułu jest w związku z tym zaprezentowanie egzogenicznej teorii powstawania państwa w ujęciu myśli libertariańskiej, ukazującej związek przyczynowo-skutkowy między podbojem a powstaniem państwa; w myśl tej koncepcji pierwszy czynnik jest warunkiem sine qua non zaistnienia drugiego.
Po krótkim wprowadzeniu w nurt teoretyczny, będący podstawą analizy, omówię kluczowe, podstawowe dla prezentowanej tematyki koncepcje państwa jako rezultatu podboju, autorstwa Ludwika Gumplowicza oraz Franza Oppenheimera (państwo jako „organizacja środków politycznych”). Następnie – zestawiając je z głównymi założeniami libertarianizmu – wskażę, dlaczego libertariańscy teoretycy, tacy jak Lysander Spooner , Albert Jay Nock , Murray N. Rothbard czy Hans-Hermann Hoppe , swoje postrzeganie instytucji państwa oparli właśnie na ustaleniach Gumplowicza i Oppenheimera. Spróbuję także wyjaśnić, dlaczego akurat libertarianie, a nie przedstawiciele innych szkół teoretycznych, myśli czy ideologii, pełnymi garściami czerpią z dorobku Oppenheimera i Gumplowicza.
Na zakończenie przytoczę libertariański postulat, dotyczący wyeliminowania monopolistycznych agencji stosowania przemocy na danym terytorium, które stanowią największe zagrożenie dla bezpieczeństwa, w dalszym ciągu – choć nieco innymi sposobami – prowadząc podbój i ekspansję.

Celem niniejszego artykułu jest krytyczna analiza liberalnych teorii stosunków międzynarodowych, ... more Celem niniejszego artykułu jest krytyczna analiza liberalnych teorii stosunków międzynarodowych, której podstawę teoretyczną stanowi myśl libertariańska.
Po krótkim wprowadzeniu w przedmiotowy nurt teoretyczny (w tym definiowanie i podstawowe założenia libertarianizmu), zestawię wybrane elementy liberalnych teorii stosunków międzynarodowych (SM), z libertariańskim stanowiskiem dotyczącym wspomnianych kwestii. Poruszę ponadto rolę prawa międzynarodowego i organizacji międzynarodowych w świetle libertarianizmu, stojącą nierzadko w opozycji do liberalnych teorii SM. Odniosę się również do poważnego mankamentu niemal wszystkich teorii SM, nie wyłączając liberalnych teorii SM, mianowicie ich aposteriorycznego charakteru, naprzeciw czemu stara się wyjść libertarianizm, proponując próbę skonstruowania apriorycznej teorii SM o walorach eksplanacyjnych, w oparciu o kilka podstawowych zasad, jak m.in. zasada działania.
W zakończeniu postaram się zasygnalizować, jak w ujęciu austriacko-libertariańskim powinna być skonstruowana, oraz jakie podstawowe elementy musi zawierać prawdziwie liberalna, logicznie spójna i koherentna teoria SM, przede wszystkim odrzucając przyjmowane za pewnik (chociaż, jak postaram się to wykazać, zupełnie bezpodstawnie) twierdzenie o konieczności istnienia i funkcjonowania państw narodowych.

"Dialogi Polityczne", 2016

Podstawowym celem niniejszego artykułu jest głębsze zastanowienie się nad jedną z bardziej znanyc... more Podstawowym celem niniejszego artykułu jest głębsze zastanowienie się nad jedną z bardziej znanych i szeroko dyskutowanych koncepcji urzeczywistniania libertariańskiego porządku opartego o prymat własności prywatnej, której autorem jest Hans-Hermann Hoppe. Po krótkim wprowadzeniu w teoretyczne podstawy, jakimi w tym miejscu będą definiowanie libertarianizmu i secesjonizmu (jak również jego libertariańskich uzasadnień natury deontologicznej, utylitarystycznej, pragmatycznej czy kulturowej), zastanowię się nad wadami i zaletami hoppeańskiego modelu świata składającego się z setek tysięcy (bardzo) małych państw. Przeanalizuję pomysły, które w gradualistycznym scenariuszu mają stanowić etapy pośrednie na drodze do ustanowienia ładu naturalnego (natural order), jak chociażby secesja na małą skalę (small-scale secession), program masowej prywatyzacji, separatyzm i irredentyzm itd. Wypunktuję ponadto podstawowe problemy i wątpliwości, jakie mogą pojawić się w związku z implementacją proponowanych przez Hoppego rozwiązań.

"Eryda", 2016

Main goal of this paper is to present the (classical) liberal view on both secession and right of... more Main goal of this paper is to present the (classical) liberal view on both secession and right of self-determination on the one hand and to critically analyze the view in question, most particularly basing on libertarian works on the other.
I try to show the key elements and arguments for liberal perspective on secession and self-determination (mostly those made by ‘The Last Knight of Liberalism’, Ludwig von Mises) focusing strongly on the subject (groups, nations etc.) who has been granted by the classical liberal such entitlement and on means of implementing those endeavors. I point out briefly to what extent the liberal thought has penetrated and has been mirrored in the international law.
Distinct part of the paper consists of critical analysis of classical liberal claims based on arguments made by libertarian theorists by the likes of Murray Rothbard and Hans-Hermann Hoppe who – as I try to prove – quite legitimately and correctly have pointed out main flaws in classical liberal stance on the matter in question advocating in their minds the only true liberal, without any inconsistencies, voice in the ongoing debate on secession and selfdetermination.

The paper examines Hans-Hermann Hoppe's economic rationale for secession and arguments presented ... more The paper examines Hans-Hermann Hoppe's economic rationale for secession and arguments presented in the works of this thinker in favor of secession. After a brief introduction to his views on the issue in question main drawbacks in his argumentation are being pointed out, conclusions are being drawn and suggestions are being made as to what and where should be changed and fixed in order to make it no longer suffering from inconsistencies and methodological slips as well as presenting more coherent set of claims.

"Res Publica. Revista de Historia de las Ideas Políticas", 2016

The aim of the article is to present the position on the libertarian ground, especially in anarch... more The aim of the article is to present the position on the libertarian ground, especially in anarcho-capitalistic movement represented by Murray N. Rothbard, Hans-Her-mann Hoppe, Llewellyn H. Rockwell and Thomas Woods that should be used when talking over the question of secession and freedom pursuits in the world. I will present the line of argumentation that leads libertarians to support prose -cessionist attitude, argumentation taking form of postulate of individual level seces-sion. Next, I will show different libertarian argumentations defending this position, namely deontological, utilitarian and institutional argumentation etc. I will also try to show the consequences of secessionist processes. Next, I will try to describe a mechanism that could be applied to realize the ultimate libertarian goal, which is in this case, the secession of an individual. In the last section of the article, I will mention some doubts and questions which appear when trying to put through those ideas.

"Dyplomacja i Bezpieczeństwo", 2015

Artykuł podejmuje problematykę dążeń secesjonistycznych w Europie, skupiając się na przypadku szk... more Artykuł podejmuje problematykę dążeń secesjonistycznych w Europie, skupiając się na przypadku szkockich aspiracji niepodległościowych, zamanifestowanych przeprowadzeniem referendum ws. niepodległości Szkocji 18 września 2014 r.
Analizując przyczyny i skutki szkockiego plebiscytu zastanawiam się nad przyszłością Szkocji, biorąc pod uwagę z jednej strony postulaty rządzącej Szkockiej Partii Narodowej (SNP), oraz filozofię polityczną libertarianizmu z drugiej, sygnalizując możliwe warianty przeprowadzenia secesji zgodnie z wolą mieszkańców tych obszarów, gdzie postulaty prosecesjonistyczne cieszą się poparciem większości członków danej społeczności.

Celem niniejszego artykułu jest wzbogacenie stanu badań nad separatyzmem katalońskim. W toku rozw... more Celem niniejszego artykułu jest wzbogacenie stanu badań nad separatyzmem katalońskim. W toku rozważań zostanie dokonana prezentacja oraz analiza wydarzeń, które doprowadziły do uchwalenia przez kataloński parlament Deklaracji suwerenności Katalonii, przewidującej przeprowadzenie referendum niepodległościowego w 2014 r. W dalszej części artykułu umieszczono także prognozę wyniku wspomnianego (ewentualnego) plebiscytu wraz z jego możliwymi konsekwencjami natury prawnej, politycznej oraz gospodarczej.

Opublikowane w: "Dyplomacja i Bezpieczeństwo" 2014, nr 1(2), s. 215-230.

The way we think about politics and policies, the way we study and analyze politics and policies,... more The way we think about politics and policies, the way we study and analyze politics and policies, the way how political science looked in the past and looks nowadays is strongly determined by who we are as a human beings, how does our brain work, and how different moral "tastes" or "flavors" affect our attitudes toward ideas, policies, political agendas etc.

Aforementioned distorts the outcome of studies in the field of political science, thus making it, like humanities or social sciences, more prone to subjective individual views than the STEM fields (technology, engineering, and mathematics) in particular and natural sciences in general. In other words scientific method and Popperian falsifiability (testing and falsifying claims and hypotheses) are not necessarily and not always applicable or justified in the realm of political science.

I will show why it is the case and how can political scientists can tackle these difficulties and limitations of their field dealing with current political thinking in Central and Eastern Europe in particular, as well as dealing with political thinking in general.

Celem tego artykułu jest zaprezentowanie szeregu uwag odnoszących się do procesów secesjonistyczn... more Celem tego artykułu jest zaprezentowanie szeregu uwag odnoszących się do procesów secesjonistycznych z perspektywy libertariańskiej sensu largo, dotyczących wszelako konkretnych ruchów secesjonistycznych o typowo lewicowej proweniencji sensu stricto. Podjęta w Szkocji w 2014 roku próba wybicia się na niepodległość poprzez referendum niepodległościowe, a także obecna stosunkowo dynamiczna sytuacja związana z dążeniami niepodległościowymi Katalonii niemalże idealnie wpisują się w przedmiotową tematykę.
W obu przypadkach mamy do czynienia z grupami, które możemy określić mianem lewicowych, umiarkowanie lewicowych czy też bardzo lewicowych, a z całą pewnością mianem grup o charakterze etatystycznym. W krajach i regionach autonomicznych, w których działają wspomniane ugrupowania, dążą one do uzyskania przez terytorialnie wyodrębnione obszary pełnej suwerenności i niepodległości, w związku z czym pojawia się w zasygnalizowanym kontekście dość istotne pytanie wymagające odpowiedzi: Jak libertarianie i jak libertarianizm zapatrują się na tego rodzaju działania? Innymi słowy, czy libertarianie i libertarianizm należy przyporządkować do obozu zwolenników takich ruchów, czy też może do obozu ich przeciwników?

W artykule przedstawiam argumenty za stanowiskiem, zgodnie z którym libertarian i libertarianizm należałoby zaliczyć do obozu zwolenników lewicowych ruchów secesjonistycznych. W związku z powyższym wykazuję, że libertarianie mogą być sojusznikami wspomnianych ruchów, nawet jeśli mają one charakter lewicowy i etatystyczny, antyliberalny czy wręcz antylibertariański. By uzasadnić takie stanowisko, posługuję się trzema głównymi rodzajami argumentacji: 1) argumentacją deontologiczną (wynikająca z prawa naturalnego); 2) argumentacją konsekwencjalistyczną (w tym utylitarystyczną); 3) argumentacją pragmatyczną (związaną z kwestiami ustrojowymi). Co więcej, poza wymienionymi trzema rodzajami dowodzenia wyjaśniam pewne podstawowe problemy i wątpliwości wiążące się z prawem do samostanowienia, secesją i z secesjonizmem jako takim nawet na gruncie libertarianizmu, proponując jednocześnie pewne – moim zdaniem – optymalne tudzież lepsze rozwiązania, aniżeli te proponowane chociażby poza samym libertarianizmem, a także w jego ramach. Na końcu formułuję szereg wniosków, jakie płyną z przedmiotowych rozważań.

Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie interpretacji polityki zagranicznej Stanów Zjedno... more Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie interpretacji polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych Ameryki przez pryzmat jednej ze szkół myśli, filozofii politycznej, jaką jest libertarianizm. Po krótkim wprowadzeniu w przedmiotowy nurt teoretyczny, będący podstawą naszych rozważań, po ukazaniu jego wewnętrznego zróżnicowania w kontekście analizy polityki zagranicznej, wojen i konfliktów, jak również zjawiska imperializmu, przedstawimy, jak na gruncie libertarianizmu (w szczególności nurtu anarchokapitalistycznego i w ramach neolibertarianizmu) należy rozpatrywać amerykańską politykę zagraniczną, której nieodłącznym i wydaje się, również immanentnym elementem, są interwencje zbrojne oraz wojny, przyjmujące nazwę " misji stabilizacyjnych ". W podsumowaniu zestawimy zaprezentowane ujęcia, wykazując ich i mocne i słabe strony, starając się wskazać, które z nich wydaje się bardziej koherentne i właściwe z punktu widzenia teoretyka.

This study is to examine US foreign policy from the perspective of one of schools of political philosophy-namely: libertarianism. After a brief introduction into the theory in question, which is the core of the matter under consideration, and after highlighting its internal diversity with respect to the analysis of foreign policy, wars and conflicts, as well as the phenomenon of imperialism, we present how the US foreign policy should be considered with its inherent, and indispensable as it seems, i.e. foreign military interventions, wars and the so called peace-making missions on a libertarian basis (particularly anarcho-capitalist and neolibertarian basis). In the conclusions, we juxtapose both of the presented libertarian views on the subject trying to point out which of them seems to be more coherent, correct and appropriate for a theoretician.

Tematyka secesjonizmu w Europie, związana m.in. z przypadkami Katalonii oraz Szkocji, w sposób ni... more Tematyka secesjonizmu w Europie, związana m.in. z przypadkami Katalonii oraz Szkocji, w sposób nierozerwalny wiąże się z aspektem ekonomicznym dążeń niepodległościowych. Jest on na tyle istotnym czynnikiem, wpływającym na zainicjowanie, podtrzymywanie i ostatecznie zrealizowanie postulatów secesjonistycznych, że winien być rozpatrzony jako osobny element rozważań wspomnianych zjawisk i procesów. W niniejszej analizie postaramy się zasygnalizować sytuację gospodarczą interesujących nas regionów (Szkocji i Katalonii), przyjrzeć się możliwym konsekwencjom ekonomicznym secesji, jak również propozycjom na gospodarcze funkcjonowanie nowych podmiotów państwowych, by w podsumowaniu zaprezentować wnioski oraz propozycje, wypływające z analizy, w której posłużymy się teorią liberalno-libertariańską oraz austriacką szkołą ekonomii .
Nasza hipoteza jest następująca: istnieje zależność między sytuacją gospodarczą państwa czy regionu, a intensyfikacją dążeń niepodległościowych występujących w jego ramach, granicach. Postaramy się ponadto odpowiedzieć na pytanie, czy występują związki przyczynowo-skutkowe między kondycją gospodarki a nasileniem bądź też osłabieniem się nastrojów secesjonistycznych w badanych przez nas obszarach.

Celem referatu jest zasygnalizowanie istoty zagrożenia, jakim dla wolności, własności oraz dobros... more Celem referatu jest zasygnalizowanie istoty zagrożenia, jakim dla wolności, własności oraz dobrostanu jednostek jest istnienie i funkcjonowanie monopolistycznego aparatu na stosowanie przemocy i przymusu, jakim jest państwo. Wychodząc z libertariańskiego rozumienia oraz definiowania państwa (przedstawionego m.in. przez Murraya N. Rothbarda, Hansa-Hermanna Hoppego, Lindę i Morrisa Tannehillów, Franza Oppenheimera, czy Gustawa de Molinariego), jego powstania, a także mechanizmu, na jakim jest ono oparte (głównie kwestia interwencji binarnych), wykazuję, dlaczego to właśnie państwo stanowi największe zagrożenie dla pokoju (przede wszystkim jako podmiot ekspansjonistyczny, imperialistyczny, wywołujący wojnę, czyli morderstwo na masową skalę) i dlaczego dopóty istnieją państwa, dopóki nie jest możliwe zapanowanie pokojowych a zarazem harmonijnych, dobrowolnych, wielostronnie korzystnych relacji międzyludzkich. W podsumowaniu wskazuję, ponownie opierając się na założeniach libertarianizmu, normatywny scenariusz pokojowej wizji funkcjonowania świata bezpaństwowego, tzw. ładu naturalnego resp. spontanicznego. Słowa kluczowe: libertarianizm, państwo, wojna i konflikt, przymusowy pobór, Broń Masowego Rażenia, imperializm, ład spontaniczny The State as a Main Threat to Security Abstract: The main goal of this article is to point out the very essence of a threat to freedom, liberty, property and individuals' well-being which is namely the existence and functioning of a monopolistic coercion and force agency: the state. Given the libertarian understanding and the definition of the state (depicted by the likes of Murray N. Rothbard, Hans-Hermann Hoppe, Linda & Morris Tannehill, Franz Oppenheimer or Gustave de Molinari), its origin, as well as the mechanism on which it is based on (particularly binary intervention) I argue that the state is the biggest threat to peace (above all as an expansionist, imperialist and war-making, warfare entity) and why as long as the state exists there will be no peaceful, harmonious, voluntary cooperation among individuals. In conclusion I introduce, once again on the basis of libertarianism, the normative scenario of a peaceful stateless world, i.e. spontaneous order.

Opublikowano w: Wybrane aspekty bezpieczeństwa w zakresie działalności podmiotów stosunków międzynarodowych, red. P. Niwiński, M. Ilnicki, B. Woźniak-Krawczyk, Gdańsk 2015, s. 6-17.

Tekst referatu przygotowanego na Ogólnopolską Konferencję Naukową „KODEKS PODATKOWY – CZY JEST PO... more Tekst referatu przygotowanego na Ogólnopolską Konferencję Naukową „KODEKS PODATKOWY – CZY JEST POTRZEBNY?”, która odbyła się w dniach 27-28 marca 2014 r. na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii UWr.

Celem niniejszego referatu jest zaprezentowanie libertariańskiego stanowiska w kwestii jednej z d... more Celem niniejszego referatu jest zaprezentowanie libertariańskiego stanowiska w kwestii jednej z dziedzin prawa międzynarodowego: prawa dyplomatycznego i konsularnego. Po krótkim wprowadzeniu do nurtu teoretycznego, stanowiącego punkt wyjścia referatu, w oparciu o podstawowe akty prawne i literaturę przedmiotu zaakcentujemy te z zapisów, sformułowań, zadań (funkcji) powierzonych wybranym organom, które z libertariańskiego punktu widzenia należy poddać krytyce; uwypuklimy natomiast te rozwiązania, które najmniej odbiegają od libertariańskiego credo (m.in. funkcja konsula honorowego). Wykażemy, dlaczego większość z obecnie funkcjonujących zapisów prawa dyplomatycznego i konsularnego, zawartych niekiedy dziesięciolecia temu, nie miałoby charakteru wiążących, prawnie obowiązujących zapisów, gdyby zastosować wobec nich libertariańską optykę.

Referat przygotowany na VII Ogólnopolski Zjazd Internacjologów Studentów (OZIS), który odbył się ... more Referat przygotowany na VII Ogólnopolski Zjazd Internacjologów Studentów (OZIS), który odbył się w dniach 22-24 maja 2014 r. na Uniwersytecie Warszawskim, opublikowany w: Publikacja pokonferencyjna Ogólnopolski Zjazd Internacjologów Studentów, red. nauk. M. Machaj, M. Nadziak, A. Chruszczewska, Warszawa 2014, s. 445-463

"Dialogi Polityczne", 2017

The article presents the basic principles, rules and assumptions on which the li-bertarian vision... more The article presents the basic principles, rules and assumptions on which the li-bertarian vision of a stateless society (libertarian anarchy) where all goods and services would be produced and delivered by private entities could work. Throughout the paper the main counterarguments against the most common doubts and objections towards the libertarian order have been delivered. Furthermore , the fallacies and sophisms frequently used in debates and discussions on libertarianism by its opponents have been identified, answered and refuted.

The article presents international relations (or relations among nations) as based on a voluntari... more The article presents international relations (or relations among nations) as based on a voluntarily accepted and previously negotiated agreements and treaties which form ground for a quite efficient and mostly peaceful anarchic system (order). Based on a lib-ertarian political philosophy, supported by selected international relations theories, the article shows that even between the agencies of territorial monopoly on the use of force and decision making who are in possession of a military forces or weaponry of mass destruction there can exist peaceful and beneficial bilateral and multilateral contacts and relations based on the norms of the international law (characterized as norms and rules of behavior for governments with respect to relations with other governments), despite the fact that war is still one of the possible scenarios of a governmental action on the international arena. Furthermore it has been shown that, contrary to the arguments of some libertarian thinkers, weaponry of mass destruction even in the hands of governments can contribute to stabilizing the international system which proves that-from the libertarian point of view immoral and unethical entities-the States are capable of operating in the anarchic system in a very different manner than the authors like Thomas Hobbes would like to think, wrongly depicting anarchy as a permanent conflict of everyone against everyone, belli omnia conta omnes. In the conclusion main flaws and drawbacks of the anarchic international system are pointed out, however major advantages from the libertarian perspective of the system in question are raised as well.

Zastanawiając się nad ekonomicznymi i prawnymi skutkami kształtowania podatków oraz opodatkowania... more Zastanawiając się nad ekonomicznymi i prawnymi skutkami kształtowania podatków oraz opodatkowania, nie powinno pozostawiać się analizy bez odpowiedzi na jedno z fundamentalnych pytań, jakie wiąże się z tym zagadnieniem, mianowicie pytań o to, czym jest podatek, jaki jest jego mechanizm, jak również, jakie rodzi on skutki. Nie można bowiem prowadzić dyskusji dotyczącej opodatkowania bez głębszej refleksji nad jego istotą, przyjmując implicite, że płacenie podatków to po prostu oczywisty fakt, związany z naszym życiem, w związku z czym próby jakichkolwiek dociekań w tej materii są – zdaniem wielu - pozbawione większego sensu. W tej analizie postaram się odwrócić ten trend i przyjąć zupełnie inną, odmienną od dominującej optykę.
Celem artykułu jest zaprezentowanie w świetle ustaleń austriackiej szkoły ekonomii mechanizmu opodatkowania jako formy interwencji binarnej, agresji czy też „legalnej grabieży”, w wyniku której dana grupa jednostek zostaje podzielona na grono płatników i grono biorców, konsumentów podatków.
Po zwięzłym wprowadzeniu do teorii ekonomii, będącą podstawą tej analizy, opierając się na ustaleniach Frédérica Bastiata czy Murraya N. Rothbarda, wykażę, że monopolistyczna agencja stosowania przemocy na danym terytorium, jaką jest państwo, prowadzi swoimi działaniami do gospodarczej nieefektywności ex definitione, błędnej alokacji zasobów, marnotrawienia dóbr, uniemożliwiając tym samym maksymalizowanie zaspokojenia subiektywnie postrzeganych przez jednostki ex ante potrzeb, stojących za dokonaniem działań i wymian, obliczonych na zmianę mniej satysfakcjonującego stanu teraźniejszego na bardziej satysfakcjonujący stan przyszły.
Ponadto, przeanalizuję stosowane przez Franza Oppenheimera, Hansa-Hermanna Hoppego czy F. Bastiata rozróżnienie na środki gospodarcze i środki polityczne (lub interesy ekonomiczne i interesy polityczne człowieka), gdzie opodatkowanie jest par excellence realizacją tych drugich, jako że samo państwo stanowi „organizację środków politycznych”.

Zastanawiając się nad problematyką podboju i jego skutków w XX w., nie sposób pominąć ważki probl... more Zastanawiając się nad problematyką podboju i jego skutków w XX w., nie sposób pominąć ważki problem, jakim jest istota podboju oraz podmiotów go dokonujących. Ipso facto nieodzownym wydaje się spojrzenie filozoficzne, historyczne, socjologiczne, ekonomiczne i wreszcie politologiczne pomagające nam zdefiniować przedmiot i podmiot podboju , jako że – co postaram się udowodnić – sam podmiot dokonujący podboju stanowi jego rezultat. Celem niniejszego artykułu jest w związku z tym zaprezentowanie egzogenicznej teorii powstawania państwa w ujęciu myśli libertariańskiej, ukazującej związek przyczynowo-skutkowy między podbojem a powstaniem państwa; w myśl tej koncepcji pierwszy czynnik jest warunkiem sine qua non zaistnienia drugiego.
Po krótkim wprowadzeniu w nurt teoretyczny, będący podstawą analizy, omówię kluczowe, podstawowe dla prezentowanej tematyki koncepcje państwa jako rezultatu podboju, autorstwa Ludwika Gumplowicza oraz Franza Oppenheimera (państwo jako „organizacja środków politycznych”). Następnie – zestawiając je z głównymi założeniami libertarianizmu – wskażę, dlaczego libertariańscy teoretycy, tacy jak Lysander Spooner , Albert Jay Nock , Murray N. Rothbard czy Hans-Hermann Hoppe , swoje postrzeganie instytucji państwa oparli właśnie na ustaleniach Gumplowicza i Oppenheimera. Spróbuję także wyjaśnić, dlaczego akurat libertarianie, a nie przedstawiciele innych szkół teoretycznych, myśli czy ideologii, pełnymi garściami czerpią z dorobku Oppenheimera i Gumplowicza.
Na zakończenie przytoczę libertariański postulat, dotyczący wyeliminowania monopolistycznych agencji stosowania przemocy na danym terytorium, które stanowią największe zagrożenie dla bezpieczeństwa, w dalszym ciągu – choć nieco innymi sposobami – prowadząc podbój i ekspansję.

Celem niniejszego artykułu jest krytyczna analiza liberalnych teorii stosunków międzynarodowych, ... more Celem niniejszego artykułu jest krytyczna analiza liberalnych teorii stosunków międzynarodowych, której podstawę teoretyczną stanowi myśl libertariańska.
Po krótkim wprowadzeniu w przedmiotowy nurt teoretyczny (w tym definiowanie i podstawowe założenia libertarianizmu), zestawię wybrane elementy liberalnych teorii stosunków międzynarodowych (SM), z libertariańskim stanowiskiem dotyczącym wspomnianych kwestii. Poruszę ponadto rolę prawa międzynarodowego i organizacji międzynarodowych w świetle libertarianizmu, stojącą nierzadko w opozycji do liberalnych teorii SM. Odniosę się również do poważnego mankamentu niemal wszystkich teorii SM, nie wyłączając liberalnych teorii SM, mianowicie ich aposteriorycznego charakteru, naprzeciw czemu stara się wyjść libertarianizm, proponując próbę skonstruowania apriorycznej teorii SM o walorach eksplanacyjnych, w oparciu o kilka podstawowych zasad, jak m.in. zasada działania.
W zakończeniu postaram się zasygnalizować, jak w ujęciu austriacko-libertariańskim powinna być skonstruowana, oraz jakie podstawowe elementy musi zawierać prawdziwie liberalna, logicznie spójna i koherentna teoria SM, przede wszystkim odrzucając przyjmowane za pewnik (chociaż, jak postaram się to wykazać, zupełnie bezpodstawnie) twierdzenie o konieczności istnienia i funkcjonowania państw narodowych.

"Dialogi Polityczne", 2016

Podstawowym celem niniejszego artykułu jest głębsze zastanowienie się nad jedną z bardziej znanyc... more Podstawowym celem niniejszego artykułu jest głębsze zastanowienie się nad jedną z bardziej znanych i szeroko dyskutowanych koncepcji urzeczywistniania libertariańskiego porządku opartego o prymat własności prywatnej, której autorem jest Hans-Hermann Hoppe. Po krótkim wprowadzeniu w teoretyczne podstawy, jakimi w tym miejscu będą definiowanie libertarianizmu i secesjonizmu (jak również jego libertariańskich uzasadnień natury deontologicznej, utylitarystycznej, pragmatycznej czy kulturowej), zastanowię się nad wadami i zaletami hoppeańskiego modelu świata składającego się z setek tysięcy (bardzo) małych państw. Przeanalizuję pomysły, które w gradualistycznym scenariuszu mają stanowić etapy pośrednie na drodze do ustanowienia ładu naturalnego (natural order), jak chociażby secesja na małą skalę (small-scale secession), program masowej prywatyzacji, separatyzm i irredentyzm itd. Wypunktuję ponadto podstawowe problemy i wątpliwości, jakie mogą pojawić się w związku z implementacją proponowanych przez Hoppego rozwiązań.

"Eryda", 2016

Main goal of this paper is to present the (classical) liberal view on both secession and right of... more Main goal of this paper is to present the (classical) liberal view on both secession and right of self-determination on the one hand and to critically analyze the view in question, most particularly basing on libertarian works on the other.
I try to show the key elements and arguments for liberal perspective on secession and self-determination (mostly those made by ‘The Last Knight of Liberalism’, Ludwig von Mises) focusing strongly on the subject (groups, nations etc.) who has been granted by the classical liberal such entitlement and on means of implementing those endeavors. I point out briefly to what extent the liberal thought has penetrated and has been mirrored in the international law.
Distinct part of the paper consists of critical analysis of classical liberal claims based on arguments made by libertarian theorists by the likes of Murray Rothbard and Hans-Hermann Hoppe who – as I try to prove – quite legitimately and correctly have pointed out main flaws in classical liberal stance on the matter in question advocating in their minds the only true liberal, without any inconsistencies, voice in the ongoing debate on secession and selfdetermination.

The paper examines Hans-Hermann Hoppe's economic rationale for secession and arguments presented ... more The paper examines Hans-Hermann Hoppe's economic rationale for secession and arguments presented in the works of this thinker in favor of secession. After a brief introduction to his views on the issue in question main drawbacks in his argumentation are being pointed out, conclusions are being drawn and suggestions are being made as to what and where should be changed and fixed in order to make it no longer suffering from inconsistencies and methodological slips as well as presenting more coherent set of claims.

"Res Publica. Revista de Historia de las Ideas Políticas", 2016

The aim of the article is to present the position on the libertarian ground, especially in anarch... more The aim of the article is to present the position on the libertarian ground, especially in anarcho-capitalistic movement represented by Murray N. Rothbard, Hans-Her-mann Hoppe, Llewellyn H. Rockwell and Thomas Woods that should be used when talking over the question of secession and freedom pursuits in the world. I will present the line of argumentation that leads libertarians to support prose -cessionist attitude, argumentation taking form of postulate of individual level seces-sion. Next, I will show different libertarian argumentations defending this position, namely deontological, utilitarian and institutional argumentation etc. I will also try to show the consequences of secessionist processes. Next, I will try to describe a mechanism that could be applied to realize the ultimate libertarian goal, which is in this case, the secession of an individual. In the last section of the article, I will mention some doubts and questions which appear when trying to put through those ideas.

"Dyplomacja i Bezpieczeństwo", 2015

Artykuł podejmuje problematykę dążeń secesjonistycznych w Europie, skupiając się na przypadku szk... more Artykuł podejmuje problematykę dążeń secesjonistycznych w Europie, skupiając się na przypadku szkockich aspiracji niepodległościowych, zamanifestowanych przeprowadzeniem referendum ws. niepodległości Szkocji 18 września 2014 r.
Analizując przyczyny i skutki szkockiego plebiscytu zastanawiam się nad przyszłością Szkocji, biorąc pod uwagę z jednej strony postulaty rządzącej Szkockiej Partii Narodowej (SNP), oraz filozofię polityczną libertarianizmu z drugiej, sygnalizując możliwe warianty przeprowadzenia secesji zgodnie z wolą mieszkańców tych obszarów, gdzie postulaty prosecesjonistyczne cieszą się poparciem większości członków danej społeczności.

Celem niniejszego artykułu jest wzbogacenie stanu badań nad separatyzmem katalońskim. W toku rozw... more Celem niniejszego artykułu jest wzbogacenie stanu badań nad separatyzmem katalońskim. W toku rozważań zostanie dokonana prezentacja oraz analiza wydarzeń, które doprowadziły do uchwalenia przez kataloński parlament Deklaracji suwerenności Katalonii, przewidującej przeprowadzenie referendum niepodległościowego w 2014 r. W dalszej części artykułu umieszczono także prognozę wyniku wspomnianego (ewentualnego) plebiscytu wraz z jego możliwymi konsekwencjami natury prawnej, politycznej oraz gospodarczej.

Opublikowane w: "Dyplomacja i Bezpieczeństwo" 2014, nr 1(2), s. 215-230.

Analiza skupia się na problematyce secesji, tj. możliwości odłączenia się danych regionów od już ... more Analiza skupia się na problematyce secesji, tj. możliwości odłączenia się danych regionów od już istniejących państw po to, by albo utworzyć nowe, niepodległe państwo, albo by przyłączyć się do innego, uprzednio istniejącego państwa. Wychodząc naprzeciw przyszłym dyskusjom i debatom na temat autonomii i secesji w polskich uwarunkowaniach, przywołując teoretyczne (w szczególności klasycznie liberalne) i prawne argumenty za legalnością secesji (jak prawo do samostanowienia), dokument dostarcza narzędzi do implementacji prawa do secesji regionów w polskim porządku prawnym, proponując w tym celu stosowne zmiany legislacyjne.

Należy znowelizować Konstytucję tak, by dopuszczona została możliwość secesji regionów: jednostek samorządu terytorialnego oraz ich związków;

Prawo do samostanowienia jest jednym z podstawowych praw jednostki i powinno być uznane i szanowane przez krajowy porządek prawny;

Pozostawiające pole do sporów i interpretacji normy prawnomiędzynarodowe można i należy urealnić poprzez ich implementację do krajowych porządków prawnych, z korzyścią dla wolności jednostek i obywateli.

Prawa własności i zanieczyszczenie powietrza, 2018

Wstęp do wydanego przez Instytut Edukacji Ekonomicznej im. Ludwiga von Misesa w formie e-booka tł... more Wstęp do wydanego przez Instytut Edukacji Ekonomicznej im. Ludwiga von Misesa w formie e-booka tłumaczenia eseju Murraya N. Rothbarda pt. "Prawa własności i zanieczyszczenie powietrza".