Hakan Sönmez | Tokat Gaziosmanpaşa Üniversity (original) (raw)
Uploads
Papers by Hakan Sönmez
Eski türk edebiyatı araştırmaları dergisi, Mar 19, 2024
SÜNBÜLZÂDE VEHBÎ KİTABI II, 2018
Gaziosmanpasa Universitesi Sosyal Bilimler Arastirmalari Dergisi, 2017
Bu çalıĢmanın amacı Nazan Bekiroğlu"nun "Lâ: Sonsuzluk Hecesi" adlı romanında ayna metaforunu inc... more Bu çalıĢmanın amacı Nazan Bekiroğlu"nun "Lâ: Sonsuzluk Hecesi" adlı romanında ayna metaforunu incelemektir. ÇalıĢmada nitel araĢtırma metodu kullanılmıĢtır. AraĢtırmanın verileri doküman analizi metodu ile toplanmıĢtır. Yansıtıcı özelliği dolayısıyla ayna, felsefi, dinî ve edebî metinler baĢta olmak üzere birçok anlatıda, özellikle mistik doktrinlerde Tanrı"nın evren ve insandaki yansımasını sembolize etmek amacıyla kullanılmıĢtır. AraĢtırmada ayna metaforu, Tanrı"nın yansıması nosyonu olarak incelenmiĢtir. ÇalıĢmada elde edilen bulgularına dayanarak Nazan Bekiroğlu"nun, Lâ: Sonsuzluk Hecesi adlı romanında Âdem peygamberin yaratılıĢ öyküsünü, cennetteki günlerini, cennetten sürgünü sonrası dünyadaki hayatını anlatırken ayna metaforundan yararlandığı tespiti yapılmıĢtır.
The aim of this study is to determine the mirror metaphor in the novel named “Lâ: Sonsuzluk Heces... more The aim of this study is to determine the mirror metaphor in the novel named “Lâ: Sonsuzluk Hecesi” written by Nazan Bekiroglu. In this research, the qualitative research method was used. The data was collected using document analysis method. By the reason of reflection feature, the mirror has been used in many narrative texts in fields such as philosophy, religion and literature etc. Especially, it was used in the mystic doctrine to explain reflection of God in universe and human. In the research, the mirror metaphor can be used as the notion of the reflection of God, was determined. Based on the findings of this study, it has been specified that Nazan Bekiroglu used the mirror metaphor in her novel named “Lâ: Sonsuzluk Hecesi” telling the story of the Adam‟s creation, heaven days and the earth days after falling
Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2024
Hakan SÖNMEZ 2 ÖZET İslam toplumlarının edebiyatlarında Hz. Peygamber etrafında şekillenen çeşitl... more Hakan SÖNMEZ 2 ÖZET İslam toplumlarının edebiyatlarında Hz. Peygamber etrafında şekillenen çeşitli edebî türler ortaya çıkmıştır. Bu türler içinde şairlerin en fazla rağbet gösterdiği türlerden biri na'ttır. Bu türün de en meşhur örneklerinden biri Kasîde-i Bürde'dir. Edebiyat tarihinde Ka'b b. Züheyr ve Bûsîrî'ye ait olan iki farklı Kasîde-i Bürde manzumesi vardır. Bunlardan ilki Ka'b b. Züheyr'in doğrudan Hz. Peygamber'e okuduğu Bânet Su'âd adıyla da bilinen manzume, diğeri ise Bûsîrî'nin yakalandığı felçten kurtulmasına vesile olan ve el-Kevâkibü'd-Dürriye fî Medhi Hayri'l-Berriye olarak adlandırılan manzumedir. Her iki kaside de hırka hadisesinden dolayı Kasîde-i Bürde adıyla meşhur olmuştur. Bu manzumeler üzerine diğer İslam toplumlarının edebiyatlarında olduğu gibi Türk edebiyatında da çeşitli tercüme, tahmis ve şerh çalışmaları yapılmıştır. Bûsîrî'nin Kasîde-i Bürde'sini Le'âlî, Sa'dullâh Halvetî, Bosnevî, Mekkî gibi birçok şârih şerh etmişlerdir. Bu çalışmanın konusu Bûsîrî'nin Kasîde-i Bürde'sine yapılan şerhlerden biri olan Yahyâ b. Abdullâh'ın Tercümetü'l-Esrâr fî Medhi Seyyidi'l-Ebrâr isimli şerhidir. 17. yüzyıl, I. Ahmed döneminde yazılan şerhin elimizde üç nüshası mevcuttur. Bunlardan birincisi Süleymaniye Yazma Eser 1 Bu makale, Doç. Dr. Serkan Türkoğlu danışmanlığında tarafımızca hazırlanmakta olan "Yahyâ bin Abdullâh'ın Tercümetü'l-Esrâr fî Medhi Seyyidi'l-Ebrâr'ı (Şerh-i Kasîde-i Bürde) (İnceleme-Tenkitli Metin)" adlı doktora tezinden üretilmiştir.
Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2023
Klasik Türk edebiyatı hem şekil hem de tür bakımından oldukça zengin bir geleneğe sahiptir. Osman... more Klasik Türk edebiyatı hem şekil hem de tür bakımından oldukça zengin bir geleneğe sahiptir. Osmanlının dinî, siyasî,
kültürel birçok unsurunu barındıran bu edebiyat döneminden günümüze pek çok eser kalmıştır. Bu eserler, toplumun
aynası mahiyetindedirler. Letâifnâmeler de bu türden eserlerdir. Arapçada güldürücü tuhaf hikâye, şaka, nükte gibi
anlamlara gelen “latife”, günümüzdeki fıkranın karşılığıdır. Mizahî, kısa hikâyelerin yer aldığı bu eserlerin en önemli
özelliği güldürücü ve düşündürücü metinler olmalarıdır. Ayrıca dönemin mizah anlayışını yansıtması bakımından da
üzerinde durulması gereken eserlerdir. Bu çalışmada letâifnâme denilince akla ilk gelen eserlerden olan Lâmi’î Çelebi’nin
Letâifnâme’si “mizah kuramları” bağlamında incelenmiştir. Mizah, hemen her disiplinin çalışma alanına giren çok geniş
çaplı bir kavramdır. Mizahı açıklama çabası çağlar boyu sürmüştür ve hâlâ da sürmeye devam etmektedir. Bu bağlamda
ortaya çeşitli kuramlar konulmuştur. Bu kuramların en çok bilinenleri “üstünlük”, “uyumsuzluk”, ve “rahatlama”
kuramlarıdır. Çalışmada önce mizah ve gülme kavramları, bu kavramların toplumdaki yeri açıklanmıştır. Daha sonra
Lâmi’î Çelebi’nin Letâifnâme’sinde mizah kuramlarına uygun latifeler tespit edilmiştir. Bu latifeler, uygun oldukları mizah
kuramına göre ayrı başlıklar altında incelenmiştir. Çalışma sonunda Letâifnâme’de her üç mizah kuramına uygun birçok
latife tespit edilmiştir. Burada incelenen latifeler dışında eserde çalışmaya eklenebilecek farklı örnekler de yer
almaktadır. Ancak bunlar hem tekrara düşmekten kaçınmak hem de bu latifelerin birçoğunun müstehcen olması
sebebiyle çalışmaya dâhil edilmemiştir. Eserdeki mizah kuramına uygun latifeler bâb ve latife numarası verilerek tablo
hâlinde gösterilmiştir. Çalışma sonucunda incelenen 240 latifeden %11’nin üstünlük kuramına, %12’sinin uyumsuzluk
kuramına, %10’unun ise rahatlama kuramına uygun olduğu tespit edilmiştir. Latifelerin %67’si ise herhangi bir kurama
dâhil edilememiştir.
The aim of this study is to determine the mirror metaphor in the novel named “Lâ: Sonsuzluk Heces... more The aim of this study is to determine the mirror metaphor in the novel named “Lâ: Sonsuzluk Hecesi” written by Nazan Bekiroglu. In this research, the qualitative research method was used. The data was collected using document analysis method. By the reason of reflection feature, the mirror has been used in many narrative texts in fields such as philosophy, religion and literature etc. Especially, it was used in the mystic doctrine to explain reflection of God in universe and human. In the research, the mirror metaphor can be used as the notion of the reflection of God, was determined. Based on the findings of this study, it has been specified that Nazan Bekiroglu used the mirror metaphor in her novel named “Lâ: Sonsuzluk Hecesi” telling the story of the Adam‟s creation, heaven days and the earth days after falling
The aim of this study is to determine the mirror metaphor in the novel named " Lâ: Sonsuzluk Hece... more The aim of this study is to determine the mirror metaphor in the novel named " Lâ: Sonsuzluk Hecesi " written by Nazan Bekiroglu. In this research, the qualitative research method was used. The data was collected using document analysis method. By the reason of reflection feature, the mirror has been used in many narrative texts in fields such as philosophy, religion and literature etc. Especially, it was used in the mystic doctrine to explain reflection of God in universe and human. In the research, the mirror metaphor can be used as the notion of the reflection of God, was determined. Based on the findings of this study, it has been specified that Nazan Bekiroglu used the mirror metaphor in her novel named " Lâ: Sonsuzluk Hecesi " telling the story of the Adam " s creation, heaven days and the earth days after falling from heaven.
Bu çalışmanın amacı Nazan Bekiroğlu'nun " Lâ: Sonsuzluk Hecesi " adlı romanında ayna metaforunu incelemektir. Çalışmada nitel araştırma metodu kullanılmıştır. Araştırmanın verileri doküman analizi metodu ile toplanmıştır. Yansıtıcı özelliği dolayısıyla ayna, felsefi, dinî ve edebî metinler başta olmak üzere birçok anlatıda, özellikle mistik doktrinlerde Tanrı'nın evren ve insandaki yansımasını sembolize etmek amacıyla kullanılmıştır. Araştırmada ayna metaforu, Tanrı'nın yansıması nosyonu olarak incelenmiştir. Çalışmada elde edilen bulgulara dayanarak Nazan Bekiroğlu'nun, Lâ: Sonsuzluk Hecesi adlı romanında Âdem peygamberin yaratılış öyküsünü, cennetteki günlerini, cennetten sürgünü sonrası dünyadaki hayatını anlatırken ayna metaforundan yararlandığı tespiti yapılmıştır.
Conference Presentations by Hakan Sönmez
1st International Eurasian Conferences on Educational and Social Studies, 2021
Her mekân içerisinde barındırdığı toplumun özelliklerini yansıtır. Mekânın, toplumların karakteri... more Her mekân içerisinde barındırdığı toplumun özelliklerini yansıtır. Mekânın, toplumların karakteristik özelliklerini yansıtması beraberinde mekân kavramının çeşitlenmesini getirmiştir. Kutsal mekânlar da bu çeşitlenmenin bir ürünüdür. Hangi inanç sisteminde olursa olsun, o inanca sahip insanların ortak değeri olarak çeşitli ibadet yerleri ortaya çıkmıştır. Kâbe de İslam dinine inanan toplumlar için kutsal
görülmüştür. Kâbe’nin yapımı Hz. İbrahim’e dayanmaktadır. Kimi kaynaklarda Kâbe’nin Hz. Âdem
tarafından inşa edildiği belirtilse de gerek Kur’an ayetleri gerek Hz. Muhammed’in hadisleri Kâbe’nin,
Hz. İbrahim ve oğlu İsmail tarafından inşa edildiğine işaret etmektedir. Her ne kadar Kâbe’nin tarihi
İslamiyet’in doğuşundan çok daha eskilere dayansa da Kur’an-ı Kerim’in Hz. Muhammed’e indirilmesi
ile birlikte Müslümanlar için kutsal bir mekân sayılmış ve günümüze kadar aynı inançla kutsallığını
korumuştur. Mekân ve özellikle kutsal mekânlar toplumların edebî ürünlerinde sıklıkla
kullanılmaktadır. Anlatıbilim çerçevesinde edebî türlerde mekânın hem anlatı hem de karakter
üzerinde belirleyici bir etkisi bulunmaktadır. Bu çalışmada da Klâsik Türk Edebiyatında önemli bir üne
sahip olan 16. yüzyıl şairlerinden Bâkî’nin şiirlerinde Müslümanların kutsal mekânı olan Kâbe’nin
sembolik olarak nasıl kullanıldığı incelenmiştir. Klâsik Türk Edebiyatında dil, genellikle sembolik
bağlamda kullanılmıştır. Bu kullanım çeşitli edebî sanatlar aracılığı ile gerçekleşerek sembolik dilin tüm
olanaklarından faydalanılmış ve ortaya zengin bir anlatım çıkmıştır. Muhtevasının bir kısmını İslamî
unsurlardan alan Klâsik Türk Edebiyatında en çok kullanılan mekânlardan biri Kâbe’dir. Kâbe, genellikle
sevgilinin mahallesi (kûy-ı yâr), yüzü, âşığın gönlü, âşığın sevgilisine kurban olması, yollarının dikenli
olması, gayrimüslimlerin girmesinin yasak olması vb. bağlamlarda kullanılmıştır. Kimi methiyelerde ise
memduhun bulunduğu mekân Kâbe’ye teşbih edilmiştir. Kâbe gibi kutsal bir mekâna olan sevgi ve
saygı, mazmun ve edebî sanatlarda kullanılmasının yanı sıra “Kâbenâme” adında bir edebî türün de
ortaya çıkmasını sağlamıştır. Çalışmada doküman analiz yöntemi kullanılmıştır. Bu bağlamda Bâkî’nin
Divanında doğrudan Kâbe sözcüğü ve Kâbe ile ilgili sözcükler belirlenip bu sözcüklerin hangi sembolik
bağlamda kullanıldığı tespit edilmiştir. Çalışmada belirlenen beyitlerdeki sembolik kullanımlar
bağlamına göre açıklamaları ile verilmiştir. Çalışma sonunda Bâkî divanında çoğunlukla sevgili etrafında
şekillenen bir sembolik anlatımın olduğu sonucuna varılmıştır. Ayrıca bazı beyitlerde padişahın
bulunduğu yer, âşık ve rakibin de Kâbe ile ilişkilendirildiği tespit edilmiştir. Bu tespitlerin dışında
divanda “kıblem” redifli bir gazelin yer alması, Bâkî’nin Kâbe’ye verdiği önemi açıkça göstermektedir.
Eski türk edebiyatı araştırmaları dergisi, Mar 19, 2024
SÜNBÜLZÂDE VEHBÎ KİTABI II, 2018
Gaziosmanpasa Universitesi Sosyal Bilimler Arastirmalari Dergisi, 2017
Bu çalıĢmanın amacı Nazan Bekiroğlu"nun "Lâ: Sonsuzluk Hecesi" adlı romanında ayna metaforunu inc... more Bu çalıĢmanın amacı Nazan Bekiroğlu"nun "Lâ: Sonsuzluk Hecesi" adlı romanında ayna metaforunu incelemektir. ÇalıĢmada nitel araĢtırma metodu kullanılmıĢtır. AraĢtırmanın verileri doküman analizi metodu ile toplanmıĢtır. Yansıtıcı özelliği dolayısıyla ayna, felsefi, dinî ve edebî metinler baĢta olmak üzere birçok anlatıda, özellikle mistik doktrinlerde Tanrı"nın evren ve insandaki yansımasını sembolize etmek amacıyla kullanılmıĢtır. AraĢtırmada ayna metaforu, Tanrı"nın yansıması nosyonu olarak incelenmiĢtir. ÇalıĢmada elde edilen bulgularına dayanarak Nazan Bekiroğlu"nun, Lâ: Sonsuzluk Hecesi adlı romanında Âdem peygamberin yaratılıĢ öyküsünü, cennetteki günlerini, cennetten sürgünü sonrası dünyadaki hayatını anlatırken ayna metaforundan yararlandığı tespiti yapılmıĢtır.
The aim of this study is to determine the mirror metaphor in the novel named “Lâ: Sonsuzluk Heces... more The aim of this study is to determine the mirror metaphor in the novel named “Lâ: Sonsuzluk Hecesi” written by Nazan Bekiroglu. In this research, the qualitative research method was used. The data was collected using document analysis method. By the reason of reflection feature, the mirror has been used in many narrative texts in fields such as philosophy, religion and literature etc. Especially, it was used in the mystic doctrine to explain reflection of God in universe and human. In the research, the mirror metaphor can be used as the notion of the reflection of God, was determined. Based on the findings of this study, it has been specified that Nazan Bekiroglu used the mirror metaphor in her novel named “Lâ: Sonsuzluk Hecesi” telling the story of the Adam‟s creation, heaven days and the earth days after falling
Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2024
Hakan SÖNMEZ 2 ÖZET İslam toplumlarının edebiyatlarında Hz. Peygamber etrafında şekillenen çeşitl... more Hakan SÖNMEZ 2 ÖZET İslam toplumlarının edebiyatlarında Hz. Peygamber etrafında şekillenen çeşitli edebî türler ortaya çıkmıştır. Bu türler içinde şairlerin en fazla rağbet gösterdiği türlerden biri na'ttır. Bu türün de en meşhur örneklerinden biri Kasîde-i Bürde'dir. Edebiyat tarihinde Ka'b b. Züheyr ve Bûsîrî'ye ait olan iki farklı Kasîde-i Bürde manzumesi vardır. Bunlardan ilki Ka'b b. Züheyr'in doğrudan Hz. Peygamber'e okuduğu Bânet Su'âd adıyla da bilinen manzume, diğeri ise Bûsîrî'nin yakalandığı felçten kurtulmasına vesile olan ve el-Kevâkibü'd-Dürriye fî Medhi Hayri'l-Berriye olarak adlandırılan manzumedir. Her iki kaside de hırka hadisesinden dolayı Kasîde-i Bürde adıyla meşhur olmuştur. Bu manzumeler üzerine diğer İslam toplumlarının edebiyatlarında olduğu gibi Türk edebiyatında da çeşitli tercüme, tahmis ve şerh çalışmaları yapılmıştır. Bûsîrî'nin Kasîde-i Bürde'sini Le'âlî, Sa'dullâh Halvetî, Bosnevî, Mekkî gibi birçok şârih şerh etmişlerdir. Bu çalışmanın konusu Bûsîrî'nin Kasîde-i Bürde'sine yapılan şerhlerden biri olan Yahyâ b. Abdullâh'ın Tercümetü'l-Esrâr fî Medhi Seyyidi'l-Ebrâr isimli şerhidir. 17. yüzyıl, I. Ahmed döneminde yazılan şerhin elimizde üç nüshası mevcuttur. Bunlardan birincisi Süleymaniye Yazma Eser 1 Bu makale, Doç. Dr. Serkan Türkoğlu danışmanlığında tarafımızca hazırlanmakta olan "Yahyâ bin Abdullâh'ın Tercümetü'l-Esrâr fî Medhi Seyyidi'l-Ebrâr'ı (Şerh-i Kasîde-i Bürde) (İnceleme-Tenkitli Metin)" adlı doktora tezinden üretilmiştir.
Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2023
Klasik Türk edebiyatı hem şekil hem de tür bakımından oldukça zengin bir geleneğe sahiptir. Osman... more Klasik Türk edebiyatı hem şekil hem de tür bakımından oldukça zengin bir geleneğe sahiptir. Osmanlının dinî, siyasî,
kültürel birçok unsurunu barındıran bu edebiyat döneminden günümüze pek çok eser kalmıştır. Bu eserler, toplumun
aynası mahiyetindedirler. Letâifnâmeler de bu türden eserlerdir. Arapçada güldürücü tuhaf hikâye, şaka, nükte gibi
anlamlara gelen “latife”, günümüzdeki fıkranın karşılığıdır. Mizahî, kısa hikâyelerin yer aldığı bu eserlerin en önemli
özelliği güldürücü ve düşündürücü metinler olmalarıdır. Ayrıca dönemin mizah anlayışını yansıtması bakımından da
üzerinde durulması gereken eserlerdir. Bu çalışmada letâifnâme denilince akla ilk gelen eserlerden olan Lâmi’î Çelebi’nin
Letâifnâme’si “mizah kuramları” bağlamında incelenmiştir. Mizah, hemen her disiplinin çalışma alanına giren çok geniş
çaplı bir kavramdır. Mizahı açıklama çabası çağlar boyu sürmüştür ve hâlâ da sürmeye devam etmektedir. Bu bağlamda
ortaya çeşitli kuramlar konulmuştur. Bu kuramların en çok bilinenleri “üstünlük”, “uyumsuzluk”, ve “rahatlama”
kuramlarıdır. Çalışmada önce mizah ve gülme kavramları, bu kavramların toplumdaki yeri açıklanmıştır. Daha sonra
Lâmi’î Çelebi’nin Letâifnâme’sinde mizah kuramlarına uygun latifeler tespit edilmiştir. Bu latifeler, uygun oldukları mizah
kuramına göre ayrı başlıklar altında incelenmiştir. Çalışma sonunda Letâifnâme’de her üç mizah kuramına uygun birçok
latife tespit edilmiştir. Burada incelenen latifeler dışında eserde çalışmaya eklenebilecek farklı örnekler de yer
almaktadır. Ancak bunlar hem tekrara düşmekten kaçınmak hem de bu latifelerin birçoğunun müstehcen olması
sebebiyle çalışmaya dâhil edilmemiştir. Eserdeki mizah kuramına uygun latifeler bâb ve latife numarası verilerek tablo
hâlinde gösterilmiştir. Çalışma sonucunda incelenen 240 latifeden %11’nin üstünlük kuramına, %12’sinin uyumsuzluk
kuramına, %10’unun ise rahatlama kuramına uygun olduğu tespit edilmiştir. Latifelerin %67’si ise herhangi bir kurama
dâhil edilememiştir.
The aim of this study is to determine the mirror metaphor in the novel named “Lâ: Sonsuzluk Heces... more The aim of this study is to determine the mirror metaphor in the novel named “Lâ: Sonsuzluk Hecesi” written by Nazan Bekiroglu. In this research, the qualitative research method was used. The data was collected using document analysis method. By the reason of reflection feature, the mirror has been used in many narrative texts in fields such as philosophy, religion and literature etc. Especially, it was used in the mystic doctrine to explain reflection of God in universe and human. In the research, the mirror metaphor can be used as the notion of the reflection of God, was determined. Based on the findings of this study, it has been specified that Nazan Bekiroglu used the mirror metaphor in her novel named “Lâ: Sonsuzluk Hecesi” telling the story of the Adam‟s creation, heaven days and the earth days after falling
The aim of this study is to determine the mirror metaphor in the novel named " Lâ: Sonsuzluk Hece... more The aim of this study is to determine the mirror metaphor in the novel named " Lâ: Sonsuzluk Hecesi " written by Nazan Bekiroglu. In this research, the qualitative research method was used. The data was collected using document analysis method. By the reason of reflection feature, the mirror has been used in many narrative texts in fields such as philosophy, religion and literature etc. Especially, it was used in the mystic doctrine to explain reflection of God in universe and human. In the research, the mirror metaphor can be used as the notion of the reflection of God, was determined. Based on the findings of this study, it has been specified that Nazan Bekiroglu used the mirror metaphor in her novel named " Lâ: Sonsuzluk Hecesi " telling the story of the Adam " s creation, heaven days and the earth days after falling from heaven.
Bu çalışmanın amacı Nazan Bekiroğlu'nun " Lâ: Sonsuzluk Hecesi " adlı romanında ayna metaforunu incelemektir. Çalışmada nitel araştırma metodu kullanılmıştır. Araştırmanın verileri doküman analizi metodu ile toplanmıştır. Yansıtıcı özelliği dolayısıyla ayna, felsefi, dinî ve edebî metinler başta olmak üzere birçok anlatıda, özellikle mistik doktrinlerde Tanrı'nın evren ve insandaki yansımasını sembolize etmek amacıyla kullanılmıştır. Araştırmada ayna metaforu, Tanrı'nın yansıması nosyonu olarak incelenmiştir. Çalışmada elde edilen bulgulara dayanarak Nazan Bekiroğlu'nun, Lâ: Sonsuzluk Hecesi adlı romanında Âdem peygamberin yaratılış öyküsünü, cennetteki günlerini, cennetten sürgünü sonrası dünyadaki hayatını anlatırken ayna metaforundan yararlandığı tespiti yapılmıştır.
1st International Eurasian Conferences on Educational and Social Studies, 2021
Her mekân içerisinde barındırdığı toplumun özelliklerini yansıtır. Mekânın, toplumların karakteri... more Her mekân içerisinde barındırdığı toplumun özelliklerini yansıtır. Mekânın, toplumların karakteristik özelliklerini yansıtması beraberinde mekân kavramının çeşitlenmesini getirmiştir. Kutsal mekânlar da bu çeşitlenmenin bir ürünüdür. Hangi inanç sisteminde olursa olsun, o inanca sahip insanların ortak değeri olarak çeşitli ibadet yerleri ortaya çıkmıştır. Kâbe de İslam dinine inanan toplumlar için kutsal
görülmüştür. Kâbe’nin yapımı Hz. İbrahim’e dayanmaktadır. Kimi kaynaklarda Kâbe’nin Hz. Âdem
tarafından inşa edildiği belirtilse de gerek Kur’an ayetleri gerek Hz. Muhammed’in hadisleri Kâbe’nin,
Hz. İbrahim ve oğlu İsmail tarafından inşa edildiğine işaret etmektedir. Her ne kadar Kâbe’nin tarihi
İslamiyet’in doğuşundan çok daha eskilere dayansa da Kur’an-ı Kerim’in Hz. Muhammed’e indirilmesi
ile birlikte Müslümanlar için kutsal bir mekân sayılmış ve günümüze kadar aynı inançla kutsallığını
korumuştur. Mekân ve özellikle kutsal mekânlar toplumların edebî ürünlerinde sıklıkla
kullanılmaktadır. Anlatıbilim çerçevesinde edebî türlerde mekânın hem anlatı hem de karakter
üzerinde belirleyici bir etkisi bulunmaktadır. Bu çalışmada da Klâsik Türk Edebiyatında önemli bir üne
sahip olan 16. yüzyıl şairlerinden Bâkî’nin şiirlerinde Müslümanların kutsal mekânı olan Kâbe’nin
sembolik olarak nasıl kullanıldığı incelenmiştir. Klâsik Türk Edebiyatında dil, genellikle sembolik
bağlamda kullanılmıştır. Bu kullanım çeşitli edebî sanatlar aracılığı ile gerçekleşerek sembolik dilin tüm
olanaklarından faydalanılmış ve ortaya zengin bir anlatım çıkmıştır. Muhtevasının bir kısmını İslamî
unsurlardan alan Klâsik Türk Edebiyatında en çok kullanılan mekânlardan biri Kâbe’dir. Kâbe, genellikle
sevgilinin mahallesi (kûy-ı yâr), yüzü, âşığın gönlü, âşığın sevgilisine kurban olması, yollarının dikenli
olması, gayrimüslimlerin girmesinin yasak olması vb. bağlamlarda kullanılmıştır. Kimi methiyelerde ise
memduhun bulunduğu mekân Kâbe’ye teşbih edilmiştir. Kâbe gibi kutsal bir mekâna olan sevgi ve
saygı, mazmun ve edebî sanatlarda kullanılmasının yanı sıra “Kâbenâme” adında bir edebî türün de
ortaya çıkmasını sağlamıştır. Çalışmada doküman analiz yöntemi kullanılmıştır. Bu bağlamda Bâkî’nin
Divanında doğrudan Kâbe sözcüğü ve Kâbe ile ilgili sözcükler belirlenip bu sözcüklerin hangi sembolik
bağlamda kullanıldığı tespit edilmiştir. Çalışmada belirlenen beyitlerdeki sembolik kullanımlar
bağlamına göre açıklamaları ile verilmiştir. Çalışma sonunda Bâkî divanında çoğunlukla sevgili etrafında
şekillenen bir sembolik anlatımın olduğu sonucuna varılmıştır. Ayrıca bazı beyitlerde padişahın
bulunduğu yer, âşık ve rakibin de Kâbe ile ilişkilendirildiği tespit edilmiştir. Bu tespitlerin dışında
divanda “kıblem” redifli bir gazelin yer alması, Bâkî’nin Kâbe’ye verdiği önemi açıkça göstermektedir.