Özgür Gündem - Academia.edu (original) (raw)

Papers by Özgür Gündem

Güneydoğu Anadolu'nun XII. yy. başından XIV. yy. sonuna kadar, önem li siyasi varlığı olan Artuko... more Güneydoğu Anadolu'nun XII. yy. başından XIV. yy. sonuna kadar, önem li siyasi varlığı olan ArtukoğuUarının. bu çevredeki kuvvetli mimari gelene ğin yerleşmesinde başlıca görevi yük lenmiş oldukları artık tartışma götür mez bir gerçektir. Bugüne kadar, üze rinde birçok tartışma ve yayın olan Artuklu Devri Mimarisinin, Anadolu Türk Mimarisine katkıları kesin çizgilerle ortaya koyulmuş değildir. Bu yazıda sadece onların, Anadolu Medrese Mimarisine getirdiği araştırıcı yeniliklerin bir kısmı üzerinde durula cak. Medrese plan şemaları üzerine birkaç önemli noktaya değinilecektir. Genellikle belli yayınların ışığı al tında tekrar edilegelen yapıların kıs? anlatımlarından burada çekinilmiştir' Gerek, bundan önce, Artuklu devri'nİF bazı çok önemli yapıları üzerinde, gp rekse onların en uzun süre egemen olup, en önemli mimari araştırmalar ortaya koymuş oldukları Mardin mer kezlerindeki ilgi çekici yapılan üzerin de yapılan yerinde araştırmalar, bugü ne kadar yazılı olanların dışında. Ar tuklu devri Türk Mimarisinin, Anadö lu'daki Türk Mimarisi gelişimi içinde sanıldığından da önemli olduklarını ortaya koymaktadır^. XII. yy. sonundan başlamak üze re, güney-doğu Anadolu'da çeşitli ör nekler ve denemelerle karşımıza çıkan Artuklu devri medreseleri, genellikle avlu düzenine dayanmaktadır. Ancak, avlu bazen îran ve Anadolu Selçuklu lan ile Beylikler devri Medreselerinde rastladığımız anlamda meydana çık makla birlikte, bazen de sadece yapının bir kısmının merkezi olarak görülmek tedir. Yine burada hemen belirtilmesi gereken bir husus, şimdiye kadar, Ar tuklu Medreseleri içinde, Anadolu'daki anlamı ile kubbeli medreseye, yani av lusunun üzeri kubbe ile örtülü medre seye rastlanmamıştır. Belkide Anado lu'daki en erken Artuklu medre seleri olarak da ele alınabilecek olan, Emineddin Medresesi ile Necmeddin KülHyesi'nin doğu kanadı da avlu esa sına dayanmaktadır*. Artuklu devrine tarihlendirilmesi şüpheli olan Hanide ki Hatııniye Medresesi'nin bir XIII. yy. sonu Artuklu uygulaması olduğu kabul edilecek olursa bile, avlusunun bir kub be ile örtülü olduğu görüşü bugün için kabul edilebilecek dummda değildir. Avlusunun bir kubbe ile örtülü olduğu kabul edilebildiği takdirde de zaten he men hepsi XIII. yy. uygulamaları olan diğer kubbeli Anadolu Medreseleri ara sında gelişmiş bir örnek olarak ele alı nabilecek ve daha çok mimari süsle meleri üzerine söz söylenebilecek bir yapıdır. Artuklu medrese mimarisinin asıl önemli olduğu yer ise, açık avlulu medreselerde gösterdikleri gelişmeler dir. Bugüne kadar, son zamanlardaki yayınlarda, avlulu, yani açık avlu dü zenine dayanan medrese mimarisinin Anadolu'daki gelişimini, Diyarbakır' daki Artuklu medreseleriyle başlatmak

Güneydoğu Anadolu'nun XII. yy. başından XIV. yy. sonuna kadar, önem li siyasi varlığı olan Artuko... more Güneydoğu Anadolu'nun XII. yy. başından XIV. yy. sonuna kadar, önem li siyasi varlığı olan ArtukoğuUarının. bu çevredeki kuvvetli mimari gelene ğin yerleşmesinde başlıca görevi yük lenmiş oldukları artık tartışma götür mez bir gerçektir. Bugüne kadar, üze rinde birçok tartışma ve yayın olan Artuklu Devri Mimarisinin, Anadolu Türk Mimarisine katkıları kesin çizgilerle ortaya koyulmuş değildir. Bu yazıda sadece onların, Anadolu Medrese Mimarisine getirdiği araştırıcı yeniliklerin bir kısmı üzerinde durula cak. Medrese plan şemaları üzerine birkaç önemli noktaya değinilecektir. Genellikle belli yayınların ışığı al tında tekrar edilegelen yapıların kıs? anlatımlarından burada çekinilmiştir' Gerek, bundan önce, Artuklu devri'nİF bazı çok önemli yapıları üzerinde, gp rekse onların en uzun süre egemen olup, en önemli mimari araştırmalar ortaya koymuş oldukları Mardin mer kezlerindeki ilgi çekici yapılan üzerin de yapılan yerinde araştırmalar, bugü ne kadar yazılı olanların dışında. Ar tuklu devri Türk Mimarisinin, Anadö lu'daki Türk Mimarisi gelişimi içinde sanıldığından da önemli olduklarını ortaya koymaktadır^. XII. yy. sonundan başlamak üze re, güney-doğu Anadolu'da çeşitli ör nekler ve denemelerle karşımıza çıkan Artuklu devri medreseleri, genellikle avlu düzenine dayanmaktadır. Ancak, avlu bazen îran ve Anadolu Selçuklu lan ile Beylikler devri Medreselerinde rastladığımız anlamda meydana çık makla birlikte, bazen de sadece yapının bir kısmının merkezi olarak görülmek tedir. Yine burada hemen belirtilmesi gereken bir husus, şimdiye kadar, Ar tuklu Medreseleri içinde, Anadolu'daki anlamı ile kubbeli medreseye, yani av lusunun üzeri kubbe ile örtülü medre seye rastlanmamıştır. Belkide Anado lu'daki en erken Artuklu medre seleri olarak da ele alınabilecek olan, Emineddin Medresesi ile Necmeddin KülHyesi'nin doğu kanadı da avlu esa sına dayanmaktadır*. Artuklu devrine tarihlendirilmesi şüpheli olan Hanide ki Hatııniye Medresesi'nin bir XIII. yy. sonu Artuklu uygulaması olduğu kabul edilecek olursa bile, avlusunun bir kub be ile örtülü olduğu görüşü bugün için kabul edilebilecek dummda değildir. Avlusunun bir kubbe ile örtülü olduğu kabul edilebildiği takdirde de zaten he men hepsi XIII. yy. uygulamaları olan diğer kubbeli Anadolu Medreseleri ara sında gelişmiş bir örnek olarak ele alı nabilecek ve daha çok mimari süsle meleri üzerine söz söylenebilecek bir yapıdır. Artuklu medrese mimarisinin asıl önemli olduğu yer ise, açık avlulu medreselerde gösterdikleri gelişmeler dir. Bugüne kadar, son zamanlardaki yayınlarda, avlulu, yani açık avlu dü zenine dayanan medrese mimarisinin Anadolu'daki gelişimini, Diyarbakır' daki Artuklu medreseleriyle başlatmak