Abdullah Taşcan - Academia.edu (original) (raw)

Papers by Abdullah Taşcan

Bu araştırmada; fıkıh usulü ilminde eser veren ulema arasında önemli bir yere sahip olan İmam Gaz... more Bu araştırmada; fıkıh usulü ilminde eser veren ulema arasında önemli bir yere
sahip olan İmam Gazzâlî’nin ictihad konusu hakkındaki görüşleri, değerlendirmeleri,
izah ve yaklaşımları ele alınmıştır. Araştırmada, Gazzâlî’nin fıkıh usulü alanında
önemli bir yere sahip olan ‘’el-Müstasfâ min ʿilmi’l-usûl’’ adlı eserindeki ictihad
nazariyesi yansıtılmaya çalışılmıştır. Ayrıca müellifin ictihad ile ilgili görüşleri
hakkında yapılan bir takım tenkitler değerlendirilmiş ve yer yer gerekli cevaplar
verilmeye çalışılmıştır.
Gazzâlî, ictihad anlayışını ortaya koyarken diğer usulcüler gibi Kitap, sünnet
ve icmâ delillerini kullanmıştır. Ancak bu delilleri kullanırken orijinal ictihad
metodolojisini ortaya koymuş, yer yer diğer usulcülerden farklı olarak bazı ilkeler
benimsemek suretiyle bunu ictihad nazariyesinde uygulamıştır. Söz gelimi, müellife
göre dördüncü şer‘î delil istishâb delilidir ve müellif bunu akıl delili olarak da
nitelemiştir. Öte yandan kıyası, şer‘î deliller arasında saymamıştır. Zira ona göre kıyas,
şer‘î delillerden biri değil de hüküm çıkarma yollarından biridir. Ayrıca Gazzâlî,
müctehidin bilmesi gereken şer‘î deliller arasında şer‘u men kablenâ, sahâbî kavlî,
istihsan ve maslahat-ı mürseleyi saymamıştır. Nitekim bunları mevhûm asıllar olarak
nitelemiş ve muteber bir delil olarak görmemiştir. Bunun yanı sıra yetkin ve muhakkik
bir usulcü olan İmam Gazzâlî’nin ictihad nazariyesi incelendiğinde ictihad
nazariyesinin teşekkülünde İmam Şafii, Basra Mu‘tezile ekolü, Ebu’l-Hasen el-Eş‘arî,
Ebû Bekir el-Bâkıllânî ve İmâmü’l-Haremeyn el-Cüveynî’nin izleri görülmektedir.
Anahtar kelimeler: Fıkıh usulü, Gazzâlî, el-Müstasfâ, İctihad, Müctehid.

Abu Hamid al-Ghazali is one of the permanent scholars who have widely
discussed independent reasoning (Ijtihad), one of the fundamental sources of Shari'ah
law. This study envisages descriptively analyzing Ghazali's doctrine of ijtihad /
independent reasoning through his famous scientific work al-Mustasfā min ‘ilm alusul. In addition, the study examines al-Ghazali's critical opinions regarding
independent reasoning/Ijtihad.
Regarding the legitimacy, necessity, and importance of independent reasoning/ Ijtihad,
Al-Ghazali presents shreds of evidence from the Qur'an and Sunnah, following the
traditional approach of Muslim jurists. Yet, there are still some issues, where AlGhazali carries his own views and does not follow the traditional arguments.
Therefore, it would be correct to say that while describing independent reasoning/
ijtihad, al-Ghazali has neither fully followed the tradition nor introduced a separate
approach, rather, he has adopted a balanced approach between tradition and
innovation. For example, discussing the sources of Shari'ah law, Al-Ghazali accepts
presumption of continuity/ Istihaab as a permanent source, but, simultaneously, he
does not recognise the independent reasoning/ Ijtihad as a permanent source of Shari'ah
law, rather he considers it as a tool to infer Shari'ah provisions. Also, Ghazali does not
recognise the revealed laws preceding the Shari'ah of Islam (Sharu man Qablana), the
Fatwas and personal opinions of the companions of the prophet Muhammad- peace be
upon him-, Equity of Islamic law, (Istihasan) and consideration of public interest
(Maslaha Mursala) as authentic sources of Shari'ah law. According to Ghazali, these
are presumed to be the source of law. In addition, according to the study, the flavour
of the approaches of Shafi'i, Iraqi, more precisely Basrian Mu'tazilah school of
vi
thought, Ash'ari, Juwini, Abu Bakr Saghir and Baqlani has been reflecting in the
Ghazali's technique of reasoning and approach of inference.
Keywords: Jurisprudential method, Ghazali, al-Mustasfa, İndependent reasoning/
Ijtihad, Mujtahid.

Bu araştırmada; fıkıh usulü ilminde eser veren ulema arasında önemli bir yere sahip olan İmam Gaz... more Bu araştırmada; fıkıh usulü ilminde eser veren ulema arasında önemli bir yere
sahip olan İmam Gazzâlî’nin ictihad konusu hakkındaki görüşleri, değerlendirmeleri,
izah ve yaklaşımları ele alınmıştır. Araştırmada, Gazzâlî’nin fıkıh usulü alanında
önemli bir yere sahip olan ‘’el-Müstasfâ min ʿilmi’l-usûl’’ adlı eserindeki ictihad
nazariyesi yansıtılmaya çalışılmıştır. Ayrıca müellifin ictihad ile ilgili görüşleri
hakkında yapılan bir takım tenkitler değerlendirilmiş ve yer yer gerekli cevaplar
verilmeye çalışılmıştır.
Gazzâlî, ictihad anlayışını ortaya koyarken diğer usulcüler gibi Kitap, sünnet
ve icmâ delillerini kullanmıştır. Ancak bu delilleri kullanırken orijinal ictihad
metodolojisini ortaya koymuş, yer yer diğer usulcülerden farklı olarak bazı ilkeler
benimsemek suretiyle bunu ictihad nazariyesinde uygulamıştır. Söz gelimi, müellife
göre dördüncü şer‘î delil istishâb delilidir ve müellif bunu akıl delili olarak da
nitelemiştir. Öte yandan kıyası, şer‘î deliller arasında saymamıştır. Zira ona göre kıyas,
şer‘î delillerden biri değil de hüküm çıkarma yollarından biridir. Ayrıca Gazzâlî,
müctehidin bilmesi gereken şer‘î deliller arasında şer‘u men kablenâ, sahâbî kavlî,
istihsan ve maslahat-ı mürseleyi saymamıştır. Nitekim bunları mevhûm asıllar olarak
nitelemiş ve muteber bir delil olarak görmemiştir. Bunun yanı sıra yetkin ve muhakkik
bir usulcü olan İmam Gazzâlî’nin ictihad nazariyesi incelendiğinde ictihad
nazariyesinin teşekkülünde İmam Şafii, Basra Mu‘tezile ekolü, Ebu’l-Hasen el-Eş‘arî,
Ebû Bekir el-Bâkıllânî ve İmâmü’l-Haremeyn el-Cüveynî’nin izleri görülmektedir.
Anahtar kelimeler: Fıkıh usulü, Gazzâlî, el-Müstasfâ, İctihad, Müctehid.

Abu Hamid al-Ghazali is one of the permanent scholars who have widely
discussed independent reasoning (Ijtihad), one of the fundamental sources of Shari'ah
law. This study envisages descriptively analyzing Ghazali's doctrine of ijtihad /
independent reasoning through his famous scientific work al-Mustasfā min ‘ilm alusul. In addition, the study examines al-Ghazali's critical opinions regarding
independent reasoning/Ijtihad.
Regarding the legitimacy, necessity, and importance of independent reasoning/ Ijtihad,
Al-Ghazali presents shreds of evidence from the Qur'an and Sunnah, following the
traditional approach of Muslim jurists. Yet, there are still some issues, where AlGhazali carries his own views and does not follow the traditional arguments.
Therefore, it would be correct to say that while describing independent reasoning/
ijtihad, al-Ghazali has neither fully followed the tradition nor introduced a separate
approach, rather, he has adopted a balanced approach between tradition and
innovation. For example, discussing the sources of Shari'ah law, Al-Ghazali accepts
presumption of continuity/ Istihaab as a permanent source, but, simultaneously, he
does not recognise the independent reasoning/ Ijtihad as a permanent source of Shari'ah
law, rather he considers it as a tool to infer Shari'ah provisions. Also, Ghazali does not
recognise the revealed laws preceding the Shari'ah of Islam (Sharu man Qablana), the
Fatwas and personal opinions of the companions of the prophet Muhammad- peace be
upon him-, Equity of Islamic law, (Istihasan) and consideration of public interest
(Maslaha Mursala) as authentic sources of Shari'ah law. According to Ghazali, these
are presumed to be the source of law. In addition, according to the study, the flavour
of the approaches of Shafi'i, Iraqi, more precisely Basrian Mu'tazilah school of
vi
thought, Ash'ari, Juwini, Abu Bakr Saghir and Baqlani has been reflecting in the
Ghazali's technique of reasoning and approach of inference.
Keywords: Jurisprudential method, Ghazali, al-Mustasfa, İndependent reasoning/
Ijtihad, Mujtahid.