Afrim Krasniqi - Academia.edu (original) (raw)
Books by Afrim Krasniqi
Emigracioni politik shqiptar në vitet 1944-1990, 2021
Koncepti i “armikut” politik ishte një prej tipareve thelbësore të regjimit njëpartiak në Shqipër... more Koncepti i “armikut” politik ishte një prej tipareve thelbësore të regjimit njëpartiak në Shqipëri (1944-1990). I bazuar në parimin e luftës së klasave dhe përballjes midis klasave antagoniste, “armiku” nuk ishte i mishëruar vetëm në emër të evidentuar, por në tipare të formimit dhe trashëgimisë kulturore e sociale, në nivelin e formimit fetar dhe ideologjik, në sistemin e mendimit dhe të veprimit. “Armik” nuk ishte gjithnjë individi që mendon e vepron, por edhe ai që ende nuk ekziston, fëmija që ende nuk ka lindur, mendimi që ende nuk është shprehur, lëvizja që ende nuk është shfaqur, pasoja që ende nuk ka ndodhur. Të gjithë këto elementë e bëjnë konceptin e “armikut” dhe imazhin e tij, kategorizim sa abstrakt aq edhe absurd, përherë të pranishëm dhe gjithnjë kërcënues, i gatshëm si alibi e dështimeve dhe i papërcaktuar si formë, madhësi, shprehje dhe identitet.
Punimi im analizon konceptin e armikut në aktet e rëndësishme zyrtare, - aktet kushtetuese dhe politike të nxjerra nga Presidiumi i Kuvendit Popullor në periudhën e fundit të regjimit njëpartiak (1990) dhe në periudhën e parë të sistemit pluralist (1991). Masat liberalizuese të regjimit në fillimet e vitit 1990 nuk sollën liberalizim në trajtimin e konceptit të armikut dhe as në vlerësimin zyrtar të regjimit mbi rrezikshmërinë dhe potencialin e tij. Përkundrazi, koncepti i armikut u zgjerua me rikthimin elementëve të rinj, - përfshirë median perëndimore dhe diasporën shqiptare jashtë. Megjithëse në dhjetor 1990 zyrtarisht ndryshoi regjimi dhe Shqipëria u bë një sistem pluralist politik, koncepti i armikut politik vijoi të ishte funksional deri pas zgjedhjeve parlamentare të vitit 1991. Janë disa akte kushtetuese dhe politike, mbledhje e vendime të Byrosë Politike dhe të Presidiumit të Kuvendit Popullor që provojnë pozicionin zyrtar ndaj “armikut”, vlerësimin për “fytyrën e armikut”, “natyrën e armikut” dhe rrezikshmërinë e tij.
Punimi mbron tezën e se koncepti i “armikut” është keqpërdorur vazhdimisht si alibi për dështimet dhe pafuqi për ndryshimet, si dhe është një prej treguesve kritikë të dobësisë që shfaqën ndryshimet politike të fundit të vitit 1990 dhe fillimet e pluralizmit politik më 1991. Punimi bazohet në dokumente arkivore, botime profesionale, intervista dhe hulumtime shkencore. Vlera kryesore e punimit nuk është vetëm analiza e konceptit të “armikut” në ligjërimin zyrtar dhe institucional, por edhe përpjekja për të kuptuar defektet në formimin demokratik të shoqërisë dhe vështirësitë e periudhës postkomuniste për tu mësuar me lirinë dhe vlerat e saj.
Fjalë kyçe: koncepti i armikut, armiku i jashtëm, klasat e përmbysura, sistemi i frikës, Shqipëria komuniste
Shqipëria e viteve 1945-1990 përbën një rast unik edhe në listën e vendeve komuniste në Evropë pë... more Shqipëria e viteve 1945-1990 përbën një rast unik edhe në listën e vendeve komuniste në Evropë për shkak të drejtimit të personalizuar, të dhunshëm dhe sistematik. Legjitimiteti sundues dhe ideologjik i ligjëruar në Kushtetutat e viteve 1946 dhe 1976 nuk u testua përmes vullnetit real të qytetarëve, megjithatë ai ofron elementë të shumtë të tipareve të veçanta të tij, si dhe rrugës specifike që ndoqi Shqipëria komuniste. Duke krijuar një sistem të centralizuar dhe të personalizuar pushteti, ku udhëheqësi komunist Hoxha dhe Byroja Politika ishin pushteti i vetëm real dhe fuqia reale vendimmarrëse, institucionet kushtetuese dështuan të funksionojnë, të luajnë rol në zhvillimet politike dhe të ushtrojnë kompetencat e tyre ligjore.
Kuvendi Popullor, pushteti ekzekutiv dhe sistemi gjyqësor, organet e sigurisë dhe të mbrojtjes, institucionet financiare dhe ato kulturore, etj, ishin formale dhe urdhër-zbatuese të Byrosë Politike në të gjithë aktivitetin e tyre. Krahas kulturës së dhunshme kundër konceptit të të drejtave të njeriut, investimi i PPSH kundër konceptit të institucioneve dhe për pasojë, kundër koncepteve të shtetit dhe ligjit, janë dy aktet më me pasoja afatgjata në kulturën politike dhe në trashëgiminë e 46 viteve të sistemit parti-shtet.
Punimi analizon tiparet e Kushtetutave 1946 dhe 1976, tiparet e përfaqësimit formal politik, kurbën e raporteve midis PPSH dhe shtetit, rolin e elitave politike, të institucioneve të tjera dhe strukturën e funksionimit të partisë – shtet, duke tentuar të pasqyrojë një këndvështrim plotësues në një analizë profesionale mbi shtetin e shoqërinë shqiptare 1946-1990. Të dhënat e sjella ilustruese janë përzgjedhur për të argumentuar tezat e punimit dhe faktin se në disa aspekte të rëndësishme, sidomos në kulturën institucionale dhe kulturën e përfaqësimit, shoqëria shqiptare vijon të jetë e ndikuar nga trashëgimia negative e të kaluarës.
UAMD University, 2014
Analiza e institucioneve politike dhe bilancit politik të Principatës Shqiptare 1914 nxjerr në nj... more Analiza e institucioneve politike dhe bilancit politik të Principatës Shqiptare 1914 nxjerr në një përfundim paradoksal. Eksperimenti me institucionet e dala nga Konferenca e Londrës, Statuti Organik dhe problematika komplekse e jetësimit të tyre praktik, me gjithë dobësitë dhe kritikat, krijoi një përvojë pozitive që u përdor më vonë nga elitat politike të post Luftës I Botërore. Më 1918 kur Shqipëria, ende pa shtet dhe pa territor në kontroll, synonte të përfaqësohej në bisedimet e paqes, u krijua një kabinet me drejtues kryeministrin e Wied, Turhan Përmetin. Disa prej ministrave dhe bashkëpunëtorëve të Wied (1914) u bënë më vonë kryeministra dhe liderë politikë të shtetit të ri shqiptar.
Institucioni i Princit/Mbretit u vijua më pas me Këshillin e Lartë të Shtetit dhe pas 1928 me mbretin Zog, kurse institucioni i Asamblesë u jetësua me Këshillin Kombëtar 1920 dhe praktikat parlamentare të secilit prej regjimeve të mëvonshme deri në ditët tona. Statuti Organik me bilancin e kritik dhe pozitiv shërbeu si lëndë e parë referimi në shkrimin e Statutit të Zgjeruar të Lushnjës (1920) dhe më pas edhe në Statutin e Zgjeruar të Lushnjës (1922), duke jetësuar shtetin e ri funksional shqiptar. Përvoja komplekse me sovranitetin e deleguar dhe rolin absolut të faktorit ndërkombëtar në vendimmarrjen vendore shërbeu gjithashtu si praktikë referimi në periudhat e mëvonshme të qeverisjes së Shqipërisë, ku bashkëjetojnë përpjekje serioze për forcimin e institucioneve vendore dhe ftesa për drejtim të huaj të disa segmenteve të rëndësishme administrative të tij.
Në mënyrë simbolike kur përfundoi lufta Princi nuk ishte më aty, por shteti ishte aty, kryeministri i tij ishte pika e parë e kontaktit, statusi dhe rregulloret e tij u bënë dokumentet burimorë për kushtetutën e re, mësimet nga gabimet e vitit 1914 ndihmuan në krijimin e një sistemi më përfaqësues, më demokratik, më funksional dhe më jetëgjatë vetëm 6 vjet më vonë. Trashëgimia e eksperimentit 1914 lidhet edhe me identitetin politik të Shqipërisë, përkatësinë evropiane të saj. Projekti perëndimor i simbolizuar tek Wied u pengua nga ngjarjet e fundvitit 1914 dhe Lufta I Botërore, por mbeti si alternativë orientuese dhe dominuese në identitetin tonë kombëtar. Në këtë mënyrë, Princ Wied i kushtoi shumë më tepër rëndësi shtetit si koncept dhe përfaqësim, institucioneve dhe rregullave të shkruara, nevojës për zgjidhje afatgjata dhe aplikim të modeleve perëndimore në një vend që vinte nga 5 shekuj sundim të ashpër otoman, - duke humbur kështu pushtetin, por duke i dhënë shqiptarëve konceptin e shtetit, njohjen e tij të parë ndërkombëtare, - një trashëgimi me vlerë përcaktuese kur fundi i Luftës I Botërore krijoi rendin e ri politik evropian.
Friedrich Ebert Stiftung, May 30, 2015
The parties in a democratic state must be internally democratic to produce democracy in the count... more The parties in a democratic state must be internally democratic to produce democracy in the country and in the whole society during the exercise of political power. Political parties in Albania have closely followed the creation of the Albanian state and its path of consolidation. Their internal organization has reflected their origin and the predominant ideology of the time. But the most important determinant factor has been
the Albanian context itself with its history, culture, norms and values.
First appearing in 1920, proto-democratic political parties were organized around their founder and leader, and based on clan connections dominated by certain families and political figures. They functioned until 1924 followed by political systems without parties and the occupation during the II World War. The communist regime that followed sanctioned the party-state model, traces of which are still visible today. The role and the powers of the leader inside the party as well as in the executive (when in government) can be traced to this period. His powers in deciding, proposing, initiating, cooping, etc. as well as the respective acceptance from the party membership reflect the absolute power that the “first secretary” figure held for 50 years in the political life of Albania and in the psyche of the Albanians.
It was only after the changes of 1990 that the political organisations in Albania could develop and exercise their functions in the same conditions as their western counterparts. Initially, the political pluralism emerged under the observance of the unique political party of that time. Due to internal conflicts, the main political parties of this time split many times to give birth to many other siblings, thus becoming the main factor in the multiplication of political parties in Albania. The respective legal context was drafted from zero and reflected the urge of Albanians to apply the democratic principles in every structure of their country. Modern new party statutes and by-laws were written with the help of sister organizations from western democratizes, and new structures, procedures and routines were established. However, in retrospective it appears clearly that the democratization of those parties would be conditioned by the democratization pace of the country as well as of their own members. The remains of the past would co-exist for a long time with the modern inputs. Procedures and structures would slowly but surely evolve to serve the figure of the leader. The missing
culture of political dialogue would leave its trace in the non-tolerance of the critical debate within the parties, the merciless fight towards internal factions, etc. Internal tensions would not be solved through democratic instruments but through exclusion, dismissal, separation, and creation of alternative smaller political parties. The modern statutes of the beginning would be interpreted, completed with by-laws or simply ignored to accommodate the needs of the moment.
The current party model offers many features indicating of the non-respect
of transparent & democratic functioning, of the dichotomy amongst the legal base and its respective implementation, and of the disproportionate power that the political parties exercise over the political decisions, and the constitutional, public and political institutions. The frail democratic culture and the misunderstanding over the political dominant culture which consider the political party as a source of power and privileges, has increased the direct and immediate expectancies of citizens towards the parties, all by transferring them the monopoly of the decision-making without the direct participation of the citizen themselves.
Moreover, the establishment of pluralism in Albania coincided with the application of the market economy model in the country. Neoliberal ideology and the “end of history” were as good as a fact. Consequently, the newly created political parties incorporated in their DNA its basic principles such as the competition and efficiency in order to survive in the “political market”. So today, from parties that were created initially to represent social, societal and class groups, the Albanian political parties are evolving towards the most efficient form of political organization of individuals around their leader, with the clear goal to be to get organized efficiently in order to win elections and exercise power as long as possible...
Routledge, 2019
A central point on which these differences stand out clearly is their understanding of the compet... more A central point on which these differences stand out clearly is their understanding of the competitive democratic system. Among the vast number of events, when it comes to the contrasting of the views about democracy and the democratic system, two such events that took place within a few months are particularly important and interesting to compare. One could hardly miss their symbolism and significance, because these events involve the most advanced and the most influential competing visions of the future of Albania at that time. The central figure in both events is the then First Secretary of the Central Committee of the Party of Labor of Albania (PLA) and Chairman of the Presidium of the Popular Assembly, the equivalent of the President, Alia. The other sides that interact with President Alia, however, are the two other key groups of players in the transition. In the first meeting are the leading members of the Albanian intelligentsia. In the second meeting, the key group are the representatives of the students. The first event, Alia’s meeting with the representatives of the intelligentsia, took place on August 12. The second event, Alia’s meeting with the Student Representation, took place on December 11th, 1990. In this chapter I show how the representatives of the intelligentsia in the one instance, and those of the students in the other, represented two different and incompatible interpretations of the past. More importantly, the intellectuals and students offered two competing visions of the future for Albania. More importantly, the students insisted on the transformation of the political system, the establishment of the pluralistic democratic system, and defended these objectives, forcing President Alia to accept the change from a one-party system to a multiparty system.
Thirty Years of Political Campaigning in Central and Eastern Europe, 2019
The chapter focuses on the development of political communication and campaigning in Albania. It ... more The chapter focuses on the development of political communication and campaigning in Albania. It starts with a brief overview of the basic characteristics of the political and party system. Then, it introduces the main laws and rules the campaigners must comply with. After that, the author describes the evolution of communication tactics and techniques used by parties and candidates to persuade voters to vote for them over the last three decades. At the end of the chapter, the author discusses the most recent campaigning trends in Albania and summarizes the chapter.
The book focuses on establishment and development of political communication and campaigning in countries of the former Communist Bloc over the last 30 years. Thus, the book deals with an understudied topic, as most of the political communication and campaigning literature is devoted to study political parties and their behavior in the western countries. The ambition of this volume is to fill this gap and help readers to understand what massive change in terms of political culture and political practice had parties undergo to create more or less successful campaigns. The book consists of a series of country case studies in which the authors focus on the history, development, and current state of political marketing in all respective countries.
The Presidentialisation of Political Parties in the Western Balkans, 2018
This study purports to analyse the covert elements of presidentialism in Albania’s political part... more This study purports to analyse the covert elements of presidentialism in Albania’s political parties. It aims at showing how political leaders are the centrepieces of the system; how Albania’s political parties predominantly serve as only extensions of their authoritarian leaders during election campaign and in the daily political debate. Still, regardless of their overtly subservient posture towards the narratives of their leaders, Albanian parties possess and exercise more power than the Constitution and Legislation allocates to them. This study takes into account the fact that the constitutional changes during the years have violated the principle of balance of power and the distribution of political clout, thus creating political institutions that are only officialised extensions of powerful political leaders. The study defends the thesis that prevailing elements of presidentialism in Albania’s political parties are formidable barriers to their reform and provides recommendations for a more representative parliamentary system, which is more competitive, more open to actual representation of a larger variety of needs and interests, and less prone of falling prey to the full control of the traditional political leaders and to the interests vested into them.
Social Science Research Network, Nov 22, 2017
Routledge , Mar 31, 2023
Albania current parliamentary system has only 30 years of age. Since 1990, Albania is a parliamen... more Albania current parliamentary system has only 30 years of age. Since 1990, Albania is a parliamentary republic, with a unicameral parliament composed of 140 MPs. The Assembly is recognized as Albania's main representative political institution, but the Constitution does not provide any definition of the role and function of the Assembly and of its position in relation to other constitutional bodies, describing it only as the highest body that exercises legislative power. In 2020, Albania marked the 100th anniversary of the first parliament, and the scientific papers of the conference, with research authors and academics, constitute some of the few reference sources on Albanian parliamentarism. Generally, Albanian state institutions, including the Assembly, prefer to resort to the financial compensation of the unjustly fired staffers through funding from the state budget, rather than to proceed with the reinstatement of the dismissed officials for political reasons.
Routledge , Feb 22, 2023
Over 30 years, Albania’s relations with Kosovo have reflected a continuous interplay of ever-chan... more Over 30 years, Albania’s relations with Kosovo have reflected a continuous interplay of ever-changing political realities, intrinsically linked to the geopolitical developments in the Balkans and in the world and geared to a still incomplete process of transition of both countries from (merely) patriotic rhetoric towards each-other to a more sensible, down to earth discourse primarily focused on institutional cooperation. Because of its history and symbolic value, Albania played a special role throughout the phases of liberation, state-building, independence and recognition of Kosovo. Nonetheless, more often than not, Kosovo and Albania ran on parallel agendas built on different priorities.
This chapter analyses institutional relations and institutional acts between Albania and Kosovo. It does so based on various sources, by drawing mostly on the official documentation and resources of the Republic of Albania and the Republic of Kosovo, and on the informal documentation and notes made by former senior officials, media, in addition to reports and academic literature. The chapter concludes that the balance of state acts and the records of cooperation between the two countries, despite their mutual achievements, fails to fulfil the expectations of the public of Kosovo and Albania, as both countries remain widely unable to meet the political promises and needs of their states and societies. Milestone achievements to date have come into being mainly because of the coincidence of the interests of Kosovo and Albania with those of their key Western partners. The Kosovo-Albania relations have still a long way to go in terms of establishing a functional interstate relationship to overcome the highly fragmented cooperation patterns built around the personal preferences of their current political elites.
Keywords: Albania, Kosovo, strategic relations, agreements, integration, nationality.
Studime Historike / Historical Studies, 2022
This paper aims at giving a concise overview of the main issues shaping the development of poli... more This paper aims at giving a concise overview of the main issues shaping the development of political and representative system during Albania’s transition; it also covers some important debates on this topic, underpinning the thesis that in Albanian, the confluence of various historical, social and political factors, made the end result of Albanian transition broadly equal to the maximum the political elite could offer; for the same reason, all efforts to reform the system in view these limitations produced largely similar results. The difference in the widespread perception of the enormous gap between expectations and reality, with the balance sheet of actual capacities and opportunities to achieve any significant progress during Albania’s transition is very telling in this regard. Albania entered the path towards democracy in the absence of real democrats and of a true multi-party system; the only framework and reference model was the single-party system. The new democratic era endowed powerful leadership mandates and new legitimacy upon political elites formed, raised and promoted in a political system that was the exact opposite to the open society model.
Institute of History and Konrad Adenauer Stiftung, 2021
Vëllimi IV “Dokumente mbi kulturën politike dhe indoktrinimin e shoqërisë nga shteti komunist shq... more Vëllimi IV “Dokumente mbi kulturën politike dhe indoktrinimin e shoqërisë nga shteti komunist shqiptar 1945-1990” përmbledh dokumente të periudhës 1977-1984 dhe është i fundit në kolanën e kësaj tematike. Secila nga periudhat e ndara në vëllime reflekton edhe tipare dalluese të zhvillimeve politike të kohës. Dokumentet e përfshira në vëllimin IV i përkasin periudhës së izolimit të thellë të Shqipërisë, ndërprerjes së raporteve politike me fuqitë e kohës dhe ecjes “me forcat e veta”. Kultura dhe arti, informacioni dhe propaganda ishin mjete të të njëjtit objektiv politik, sanksionuar nga Kushtetuta e RPSSH më 1976, sipas të cilës, PPSH ishte forca udhëheqëse e shtetit dhe e shoqërisë dhe se ideologjia sunduese ishte ajo marksist leniniste. Kjo periudhë ka si tipar kryesor indoktrinimin e thellë dhe kontrollin absolut mbi çdo veprimtari publike e private, përfshirë veprimtaritë krijuese. Në dokumentet e këtij vëllimi tipar kryesor është përpjekja e regjimit për të mbajtur nën kontroll dhe censurë të rreptë jo vetëm botimet dhe krijimet publike, por edhe mendimet dhe ndjesitë personale të autorëve, shkrimtarë dhe artistë. Zyrtarë të lartë të hierarkisë shtetërore dhe partiake investohen rregullisht në letërkëmbime për të hetuar, trajtuar apo gjykuar vepra të ndryshme, tregime, romane, poezi, numra koreografikë, shfaqje teatrale, deri edhe elementë të krijimtarisë muzikore, opera dhe balet. Vlerësimet e tyre lidhen kryesisht me përputhshmërinë e krijimtarisë me standardet e realizmit socialist dhe vijën zyrtare të PPSH në kulturë e artë, ashtu edhe me raportin e krijimtarisë me prioritetet ideologjike të regjimit, ku vend thelbësor zënë porositë dhe udhëzimet e udhëheqësit kryesor Enver Hoxha.
Institute of History and Konrad Adenauer Stiftung, 2020
Vëllimi III “Indoktrinimi komunist përmes kulturës, letërsisë dhe artit” përmbledh dokumente të p... more Vëllimi III “Indoktrinimi komunist përmes kulturës, letërsisë dhe artit” përmbledh dokumente të periudhës 1974-1976. Kjo është një periudhë e shkurtër kohore, por me impakt të madh në nivelet e indoktrinimit kulturor në Shqipëri. Pas fushatës së spastrimeve politike ndaj drejtuesve të kulturës dhe institucioneve kryesore, paraqitur në mënyrë të detajuar në vëllimin e dytë të kolanës mbi indoktrinimin, procesi i censurës, diferencimit, gjykimit ideologjik dhe i formalizmit të krijimtarisë vijoi me intensitet të lartë midis viteve 1973-1976. Vëllimi III pasqyron impaktin që pati në kulturë fushata e spastrimeve të tjera në PPSH, kryesisht në fushën e mbrojtjes, si dhe thellimi i masave ndaj çdo kontakti kulturor me BRSS dhe botën perëndimore. Ky vëllim ofron detaje të analizës, korrespodencës, akteve zyrtare të retushimit dhe censurës drastike ndaj veprave letrare, botimeve historike, prodhimeve kinematografike deri tek broshurat turistike dhe buletinet historikë në shkolla e reparte ushtarake. Botimi sjell raste konkrete të relacioneve, vendimeve dhe sugjerimeve për censurë mbi emra nga më të njohurit në kulturën dhe krijimtarinë shqiptare, përfshirë filmin e vetëm dedikuar heroit kombëtar Skënderbej, poetin kombëtar Naim Frashëri, etj. përpjekja për të kërkuar në krijimtarinë e autorëve të rilindjes elementë ideologjikë që censuroheshin në vitet ’70, siç janë krijimet me natyrë fetare apo përdorimi i fjalës Zot, etj, si dhe përpjekja për rishkrimin e të gjitha botimeve ku duheshin retushuar të dhënat, fotot dhe emrat e figurave tashmë të dënuar si armiqësore në luftën e brendshme për pushtet në PPSH, janë vetëm disa prej risive të këtij botimi. Pjesë tjetër janë udhëzimet për modelet e letërsisë dhe artit të realizimit socialist, udhëzimet për lidhjen e kulturës me jetën sociale dhe klasën punëtorëve, udhëzimet për listën e librave dhe titujve të ndaluar apo për kontroll të rreptë të çdo botimi që vjen nga jashtë, përfshirë edhe ato nga BS apo Kosova.
Institute of History and Konrad Adenauer Stiftung, 2019
Vëllimi II me titull “Indoktrinimi komunist përmes kulturës, letërsisë dhe artit (Dokumente histo... more Vëllimi II me titull “Indoktrinimi komunist përmes kulturës, letërsisë dhe artit (Dokumente historike)” përmbledh dokumente të periudhës 1969-1973. Në dallim nga vëllimi i parë, i cili fokusohej në krijimin e mekanizmit të indoktrinimit në botimin e ri shfaqen tiparet më dalluese të nivelit të lartë indoktrinues. Dokumentet zyrtare, të cilat më së shumti janë korrespondenca midis institucioneve të kulturës dhe instancave të larta të Partisë së Punës së Shqipërisë (PPSH), kanë të njëjtën gjuhë, të njëjtën metodikë, të njëjtën linjë absurde dyshimi e kërcënimi ndaj Tjetrit, të njëjtën frymë nënshtrimi dhe përpjekjeje për të gjetur kundërshti e armiq edhe aty ku nuk ka të tillë. I gjithë mekanizmi i komunikimit dhe i veprimit pasqyron një sistem frike e ndëshkimi horizontal e vertikal, ku askush jashtë rrethit të ngushtë të udhëheqësit nuk është i mbrojtur dhe imun. Në këtë sistem nuk ka vend për debat, argumente dhe as mendim profesional. Vetë teza se në çështjet e artit dhe të kulturës ka zëra se vendimmarrjet duhen marrë nga profesionistët dhe jo nga partia, konsiderohet tezë e rrezikshme dhe armike. Nuk ka rëndësi nëse bëhet fjalë për aktrim, për shfaqje, për shkrim libri, për poezi apo prozë, për skenar apo regjisor, për skenografi apo skulpturë, për valle apo këngë, për opera apo balet, - në çdo rast kriter matës dhe vlerësues është ai ideologjik dhe mendimi i organizatës së partisë. Nga dokumentet rezulton se personalitete të njohur të artit dhe kulturës kritikohen ashpër për shkak të ndonjë elementi moderniteti në krijimet e tyre, se muzika e huaj apo shfaqjet e huaja artistike konsiderohen akte armiqësore ndaj traditës folklorike, se kritika e artit nuk bëhet nga kritikët, por nga letrat që vinin nga kooperativat apo njësitë e prodhimit dhe se titulli, përmbajtja, kopertina, apo lajmërimi për çdo botim e shfaqje duhet të ishin produkt jo vetëm i autorit, por edhe i partisë, sidomos i partisë.
Instituti i Historise dhe Fondacioni KAS, 2018
Kur brezat e sotëm debatojnë mbi të kaluarën komuniste në Shqipëri dhe sidomos, mbi natyrën gati ... more Kur brezat e sotëm debatojnë mbi të kaluarën komuniste në Shqipëri dhe sidomos, mbi natyrën gati uniforme në mendim, sjellje, formim dhe ligjërim të pjesës më të madhe të shoqërisë gjatë asaj periudhe, e kanë të vështirë të kuptojnë se si një shoqëri konservatore humbi identitetin, duke u kthyer në një shoqëri thellësisht ideologjike. Shqipëria e vitit 1944 ishte një vend i rrënuar nga lufta, por pa një bazë sociale që të ushqente ideologjinë komuniste. Brenda në më pak se një dekade ajo e përmbysi identitetin e saj social dhe trashëgiminë, duke u formatuar në modelin e ri totalitar dhe ideologjik. Ky proces nuk erdhi nga ndërgjegjësimi dhe as nga përzgjedhja e lirë qytetare. Ai u imponua pa debat, pa hapësirë mendimi dhe pa mundësi zgjedhjeje. Në funksion të njohjes më të mirë dhe trajtimit profesional të procesit indoktrinues të regjimit komunist në kulturë, në letërsi, art dhe informim publik, një grup studiuesish të Institutit të Historisë, me mbështetjen e Fondacionit “Konrad Adenauer”, të cilin e falënderojmë përzemërsisht për ndihmën e dhënë, përgatiti këtë botim, me dokumentet zyrtare më tipike në fushën e indoktrinimit ideologjik. Dokumentet janë autentike, të marra nga arkivat shqiptare dhe të studiuara në planin historik, në përmbajtje dhe në impaktin e tyre publik.
Westminster Foundation for Democracy, 2019
Albania stands out amongst former Eastern Bloc countries for most actively experimenting with alm... more Albania stands out amongst former Eastern Bloc countries for most actively experimenting with almost all forms of parliamentary boycott. The Albanian way of resorting to boycotting is related to a host of widely unaddressed deficiencies and gaps in its democratic mindset, embodied in an endemic culture of permanent political confrontation between elites formed during the communist era, in the widespread application of a “winner take all” model, in the personalisation of politics, and in the incapacity of the constitutional bodies to forestall hostile takeovers of the state system. The intensive use of boycotting as the ultimate instrument to resort to for pursuing political goals through extreme means has significantly weakened the role of parliament in the Albanian national political system. Frequent boycotts have stimulated the unchallenged application of shortened and simplified parliamentary procedures for passing bills, unilateral changes in the Rules of Procedure of the assembly, and unilateral changes in the independent and constitutional institutions, undertaken by the ruling majority, left “alone at home” in parliament. A thorough study of parliamentary boycotting reveals Albania’s need for a greater and more sustained investment in political dialogue, in the promotion of constructive and institutional behavior by its political actors, and in the strengthening of political institutions for the purpose of curtailing the unrestricted and unchallenged power of leaders over their parties and over their fundamental policy decisions. Albania urgently needs to win back its citizens, its parliament, its institutions and its political parties for the purpose of building up truly democratic institutions based on fair competition, accountability and transparency.
Instituti i Historise, 2020
30 vjet pas ndryshimit të sistemit politik Instituti i Historisë vjen në publik edhe me një botim... more 30 vjet pas ndryshimit të sistemit politik Instituti i Historisë vjen në publik edhe me një botim të ri që lidhet pikërisht me ngjarjet e vitit 1990, - ditarin profesional të autores italiane, Annarosa Manetti, një studiuese dhe profesore universiteti, që më 1987-1991 ishte në Shqipëri për shkak se bashkëshorti i saj, Giorgio De Andreis ishte ambasador i Italisë në Shqipëri. Libri është publikuar në Itali disa vite më parë dhe është sjellë nga IH në versionin shqip, përmes përkthimit të Anja Cura dhe përgatitjes për botim nga prof. Asoc. Afrim Krasniqi.
Ditari i Annarosa Manettit mbi zhvillimet politike të vitit 1990 në Shqipëri nuk është një ditar individual, por një dëshmi e çmuar për shembjen e një regjimi të dhunshëm, që ka humbur lidhjet me realitetin dhe që mban peng nevojat e vendit për ndryshim. Në aspektin e informacioneve që përcjell, Ditari trajton dosje që kanë rëndësi për memorien historike të vitit 1990, siç janë dosja “Popaj” e cila bashkon fatin heroik dhe tragjik të tyre; dosja e krizës së ambasadave ku ndërthuren aktet e diplomatëve perëndimorë në mbrojtje të jetës së qytetarëve të kërcënuar nga regjimi i tyre; dosja e të drejtave të njeriut, ku ndërthuren të dhënat mbi sjelljen brutale të Sigurimit të Shtetit dhe masat minimaliste për nisjen e procesit të demokratizimit; dosja e politikës italiane dhe perëndimore në Shqipëri, ku ndërthuren parimet politike me interesat pragmatiste; dosja e gjendjes sociale e kulturore në vend ku ndërthuren praktika ideologjike dhe trashëgimia negative e sistemi komunist me përpjekjet për të hyrë në një fazë të re ndryshimi dhe konkurrence, etj. Autorja sjell dëshmi me vlerë nga zhvillimet brenda trupit diplomatik dhe këndvështrimeve të tyre mbi Shqipërinë e vitit 1990, mbi rastet e ndërhyrjeve të Sigurimit dhe forcave policore në ambasada, mbi vështirësitë e panumërta për lejimin dhe nisjen e aktiviteteve fetare, për distancën e madhe midis qytetarëve të frikësuar e të huajve në vend, për rolin e intelektualëve të kohës, rolin e diplomatëve shqiptarë, si dhe për tendencat në rritje të brezit më të ri për revoltë, reagim e ndryshim të gjendjes.
Duke i qëndruar besnik Ditarit në elementët e detajuar të tij, autorja nuk ka bërë ndërhyrje të mëpasshme redaktuese as në rastet kur parashikimet e saj rezultuan se nuk janë të sakta me zhvillimet që ndodhën në vijim, si dhe as në rastet kur vetë ajo ka shfaqur mendime personale për individë e ngjarje, për të cilat më vonë ka ndryshuar opinion. Ditari është shkruar në gjuhën italiane dhe pjesë të veçanta të tij janë publikuar në faqen zyrtare të Fondacionit të Arkivave Kombëtarë të Ditareve, Ministria e Jashtme e Italisë.
Prof. Manetti e mirëpriti kërkesën për publikimin e tij në shqip dhe e dha miratimin mbi të drejtat e autorit, duke shpresuar të ketë mundësi të rikthehet për vizitë në Tiranë, prej nga u largua në shkurt 1991. Gjatë përgatitjes së Ditarit për botim e vetmja ndërhyrje janë shpjegimet shtesë nga ana ime të shënuara me * për individë, ngjarje e të dhëna që mund të kenë vlerë për një informim më të mirë të lexuesit. Gjithçka tjetër është e njëjtë me origjinalin, sipas standardeve profesionale të botimeve të tilla nga Instituti i Historisë.
Instituti i Historise, 2022
Komunitetet fetare përfaqësonin institucione të njohura nga ligji, të cilat duke filluar nga viti... more Komunitetet fetare përfaqësonin institucione të njohura nga ligji, të cilat duke filluar nga viti 1948 u mbikëqyrën nga një strukturë e posaçme, Komiteti për Çështjet Klerikale pranë Këshillit të Ministrave. Drejtuesit e kësaj strukture kryesisht ishin ushtarakë ose oficerë të Sigurimit të Shtetit. Dokumentacioni arkivor i këtij komiteti përbën burimin kryesor për hartimin e këtij vëllimi. Këto dokumente, të cilat përfshijnë harkun kohor 1948-1950, publikohen për herë të parë.
Ky është vëllimi i parë me dokumente mbi raportet e regjimit komunist me komunitetet fetare. Pjesa më e rëndësishme e fondit, ajo që lidhet me raportet institucionale, me shkëmbimet midis institucioneve shtetërore dhe komuniteteve fetare, me problematikat e ngritura nga vetë komunitetet, me përbërjen e stafeve drejtuese në komunitete dhe të personelit të angazhuar në shërbime klerikale, etj, janë sjellë të plota dhe të integruara, duke krijuar një panoramë të plotë të raporteve midis shtetit dhe komuniteteve fetare. Për shkak të natyrës së shtetit në atë periudhë, është e kuptueshme se pjesa më e madhe e akteve janë shkëmbime e dëshmi midis strukturës politike të regjimit me komunitetet fetare, si të tilla, të gjitha dokumentet duhen lexuar në kontekstin e periudhës kohore kur janë prodhuar dhe adresuar.
Për realizimin e këtij botimi Instituti i Historisë dhe përgatitësit falënderojnë fondacionin gjerman “Konrad Adenauer” (KAS). Publikimi i tyre kontribuon në pasurimin e burimeve historike dhe ndihmon në punën e studiuesve të shkencave historike dhe përgjithësisht të shkencave shoqërore, gazetarëve, studentëve, qytetarët e interesuar dhe grupet e ndryshme të interesit.
ISKK, 2021
Vendosja e sistemit njëpartiak në Shqipëri pasoi fundin e Luftës II Botërore dhe reflektoi zhvi... more Vendosja e sistemit njëpartiak në Shqipëri pasoi fundin e Luftës II Botërore dhe reflektoi zhvillimet gjeopolitike lindore, prej të cilave i importua modeli politik dhe ai kushtetues. Gjatë vitit të parë të drejtimit regjimi komunist nuk u mbështet në dispozita kushtetuese dhe as në legjislacion solid, duke e konsideruar fillimin e qeverisjes si vazhdim të luftës. Rënie e sistemit njëpartiak pasoi rënien e Murit të Berlinit dhe reflektoi gjithashtu zhvillimet gjeopolitike lindore, prej të cilave u importua gjithashtu modeli politik dhe ai kushtetues. Gjatë vitit të fundit të regjimit regjimi e përdori Kushtetutën dhe konceptin e ligjit si alibi për vonesën e procesit të demokratizimit, ndërkohë që vijoi të drejtojë përmes praktikave ekstra ligjore. Vendimi më i rëndësishëm i vitit 1990, ai për pluralizmin nuk u mor në rrugë kushtetuese dhe Shqipëria vijoi disa muaj bashkëjetesë midis pluralizmit politik dhe Kushtetutës që e ndalonte atë.
Analiza e dy periudhave dhe zhvillimeve respektive ka vlerë të veçantë për të kuptuar se Kushtetutat dhe konceptet kushtetuese nuk kanë qenë burime referimi dhe as kanë pasur rol thelbësor në vendimmarrjet më të rëndësishme mbi sistemin qeverisës. Ato janë përdorur si instrumente apo alibi në funksion të nevojave politike të kohës, duke ushqyer modelin e një shoqërie dhe klase politike të dominuar nga koncepte minimaliste të kulturës juridike e kushtetuese, si dhe duke imponuar konceptet ideologjike dhe kultin e individit si koncepte udhëheqëse për shtetin e shoqërinë.
Emigracioni politik shqiptar në vitet 1944-1990, 2021
Koncepti i “armikut” politik ishte një prej tipareve thelbësore të regjimit njëpartiak në Shqipër... more Koncepti i “armikut” politik ishte një prej tipareve thelbësore të regjimit njëpartiak në Shqipëri (1944-1990). I bazuar në parimin e luftës së klasave dhe përballjes midis klasave antagoniste, “armiku” nuk ishte i mishëruar vetëm në emër të evidentuar, por në tipare të formimit dhe trashëgimisë kulturore e sociale, në nivelin e formimit fetar dhe ideologjik, në sistemin e mendimit dhe të veprimit. “Armik” nuk ishte gjithnjë individi që mendon e vepron, por edhe ai që ende nuk ekziston, fëmija që ende nuk ka lindur, mendimi që ende nuk është shprehur, lëvizja që ende nuk është shfaqur, pasoja që ende nuk ka ndodhur. Të gjithë këto elementë e bëjnë konceptin e “armikut” dhe imazhin e tij, kategorizim sa abstrakt aq edhe absurd, përherë të pranishëm dhe gjithnjë kërcënues, i gatshëm si alibi e dështimeve dhe i papërcaktuar si formë, madhësi, shprehje dhe identitet.
Punimi im analizon konceptin e armikut në aktet e rëndësishme zyrtare, - aktet kushtetuese dhe politike të nxjerra nga Presidiumi i Kuvendit Popullor në periudhën e fundit të regjimit njëpartiak (1990) dhe në periudhën e parë të sistemit pluralist (1991). Masat liberalizuese të regjimit në fillimet e vitit 1990 nuk sollën liberalizim në trajtimin e konceptit të armikut dhe as në vlerësimin zyrtar të regjimit mbi rrezikshmërinë dhe potencialin e tij. Përkundrazi, koncepti i armikut u zgjerua me rikthimin elementëve të rinj, - përfshirë median perëndimore dhe diasporën shqiptare jashtë. Megjithëse në dhjetor 1990 zyrtarisht ndryshoi regjimi dhe Shqipëria u bë një sistem pluralist politik, koncepti i armikut politik vijoi të ishte funksional deri pas zgjedhjeve parlamentare të vitit 1991. Janë disa akte kushtetuese dhe politike, mbledhje e vendime të Byrosë Politike dhe të Presidiumit të Kuvendit Popullor që provojnë pozicionin zyrtar ndaj “armikut”, vlerësimin për “fytyrën e armikut”, “natyrën e armikut” dhe rrezikshmërinë e tij.
Punimi mbron tezën e se koncepti i “armikut” është keqpërdorur vazhdimisht si alibi për dështimet dhe pafuqi për ndryshimet, si dhe është një prej treguesve kritikë të dobësisë që shfaqën ndryshimet politike të fundit të vitit 1990 dhe fillimet e pluralizmit politik më 1991. Punimi bazohet në dokumente arkivore, botime profesionale, intervista dhe hulumtime shkencore. Vlera kryesore e punimit nuk është vetëm analiza e konceptit të “armikut” në ligjërimin zyrtar dhe institucional, por edhe përpjekja për të kuptuar defektet në formimin demokratik të shoqërisë dhe vështirësitë e periudhës postkomuniste për tu mësuar me lirinë dhe vlerat e saj.
Fjalë kyçe: koncepti i armikut, armiku i jashtëm, klasat e përmbysura, sistemi i frikës, Shqipëria komuniste
Shqipëria e viteve 1945-1990 përbën një rast unik edhe në listën e vendeve komuniste në Evropë pë... more Shqipëria e viteve 1945-1990 përbën një rast unik edhe në listën e vendeve komuniste në Evropë për shkak të drejtimit të personalizuar, të dhunshëm dhe sistematik. Legjitimiteti sundues dhe ideologjik i ligjëruar në Kushtetutat e viteve 1946 dhe 1976 nuk u testua përmes vullnetit real të qytetarëve, megjithatë ai ofron elementë të shumtë të tipareve të veçanta të tij, si dhe rrugës specifike që ndoqi Shqipëria komuniste. Duke krijuar një sistem të centralizuar dhe të personalizuar pushteti, ku udhëheqësi komunist Hoxha dhe Byroja Politika ishin pushteti i vetëm real dhe fuqia reale vendimmarrëse, institucionet kushtetuese dështuan të funksionojnë, të luajnë rol në zhvillimet politike dhe të ushtrojnë kompetencat e tyre ligjore.
Kuvendi Popullor, pushteti ekzekutiv dhe sistemi gjyqësor, organet e sigurisë dhe të mbrojtjes, institucionet financiare dhe ato kulturore, etj, ishin formale dhe urdhër-zbatuese të Byrosë Politike në të gjithë aktivitetin e tyre. Krahas kulturës së dhunshme kundër konceptit të të drejtave të njeriut, investimi i PPSH kundër konceptit të institucioneve dhe për pasojë, kundër koncepteve të shtetit dhe ligjit, janë dy aktet më me pasoja afatgjata në kulturën politike dhe në trashëgiminë e 46 viteve të sistemit parti-shtet.
Punimi analizon tiparet e Kushtetutave 1946 dhe 1976, tiparet e përfaqësimit formal politik, kurbën e raporteve midis PPSH dhe shtetit, rolin e elitave politike, të institucioneve të tjera dhe strukturën e funksionimit të partisë – shtet, duke tentuar të pasqyrojë një këndvështrim plotësues në një analizë profesionale mbi shtetin e shoqërinë shqiptare 1946-1990. Të dhënat e sjella ilustruese janë përzgjedhur për të argumentuar tezat e punimit dhe faktin se në disa aspekte të rëndësishme, sidomos në kulturën institucionale dhe kulturën e përfaqësimit, shoqëria shqiptare vijon të jetë e ndikuar nga trashëgimia negative e të kaluarës.
UAMD University, 2014
Analiza e institucioneve politike dhe bilancit politik të Principatës Shqiptare 1914 nxjerr në nj... more Analiza e institucioneve politike dhe bilancit politik të Principatës Shqiptare 1914 nxjerr në një përfundim paradoksal. Eksperimenti me institucionet e dala nga Konferenca e Londrës, Statuti Organik dhe problematika komplekse e jetësimit të tyre praktik, me gjithë dobësitë dhe kritikat, krijoi një përvojë pozitive që u përdor më vonë nga elitat politike të post Luftës I Botërore. Më 1918 kur Shqipëria, ende pa shtet dhe pa territor në kontroll, synonte të përfaqësohej në bisedimet e paqes, u krijua një kabinet me drejtues kryeministrin e Wied, Turhan Përmetin. Disa prej ministrave dhe bashkëpunëtorëve të Wied (1914) u bënë më vonë kryeministra dhe liderë politikë të shtetit të ri shqiptar.
Institucioni i Princit/Mbretit u vijua më pas me Këshillin e Lartë të Shtetit dhe pas 1928 me mbretin Zog, kurse institucioni i Asamblesë u jetësua me Këshillin Kombëtar 1920 dhe praktikat parlamentare të secilit prej regjimeve të mëvonshme deri në ditët tona. Statuti Organik me bilancin e kritik dhe pozitiv shërbeu si lëndë e parë referimi në shkrimin e Statutit të Zgjeruar të Lushnjës (1920) dhe më pas edhe në Statutin e Zgjeruar të Lushnjës (1922), duke jetësuar shtetin e ri funksional shqiptar. Përvoja komplekse me sovranitetin e deleguar dhe rolin absolut të faktorit ndërkombëtar në vendimmarrjen vendore shërbeu gjithashtu si praktikë referimi në periudhat e mëvonshme të qeverisjes së Shqipërisë, ku bashkëjetojnë përpjekje serioze për forcimin e institucioneve vendore dhe ftesa për drejtim të huaj të disa segmenteve të rëndësishme administrative të tij.
Në mënyrë simbolike kur përfundoi lufta Princi nuk ishte më aty, por shteti ishte aty, kryeministri i tij ishte pika e parë e kontaktit, statusi dhe rregulloret e tij u bënë dokumentet burimorë për kushtetutën e re, mësimet nga gabimet e vitit 1914 ndihmuan në krijimin e një sistemi më përfaqësues, më demokratik, më funksional dhe më jetëgjatë vetëm 6 vjet më vonë. Trashëgimia e eksperimentit 1914 lidhet edhe me identitetin politik të Shqipërisë, përkatësinë evropiane të saj. Projekti perëndimor i simbolizuar tek Wied u pengua nga ngjarjet e fundvitit 1914 dhe Lufta I Botërore, por mbeti si alternativë orientuese dhe dominuese në identitetin tonë kombëtar. Në këtë mënyrë, Princ Wied i kushtoi shumë më tepër rëndësi shtetit si koncept dhe përfaqësim, institucioneve dhe rregullave të shkruara, nevojës për zgjidhje afatgjata dhe aplikim të modeleve perëndimore në një vend që vinte nga 5 shekuj sundim të ashpër otoman, - duke humbur kështu pushtetin, por duke i dhënë shqiptarëve konceptin e shtetit, njohjen e tij të parë ndërkombëtare, - një trashëgimi me vlerë përcaktuese kur fundi i Luftës I Botërore krijoi rendin e ri politik evropian.
Friedrich Ebert Stiftung, May 30, 2015
The parties in a democratic state must be internally democratic to produce democracy in the count... more The parties in a democratic state must be internally democratic to produce democracy in the country and in the whole society during the exercise of political power. Political parties in Albania have closely followed the creation of the Albanian state and its path of consolidation. Their internal organization has reflected their origin and the predominant ideology of the time. But the most important determinant factor has been
the Albanian context itself with its history, culture, norms and values.
First appearing in 1920, proto-democratic political parties were organized around their founder and leader, and based on clan connections dominated by certain families and political figures. They functioned until 1924 followed by political systems without parties and the occupation during the II World War. The communist regime that followed sanctioned the party-state model, traces of which are still visible today. The role and the powers of the leader inside the party as well as in the executive (when in government) can be traced to this period. His powers in deciding, proposing, initiating, cooping, etc. as well as the respective acceptance from the party membership reflect the absolute power that the “first secretary” figure held for 50 years in the political life of Albania and in the psyche of the Albanians.
It was only after the changes of 1990 that the political organisations in Albania could develop and exercise their functions in the same conditions as their western counterparts. Initially, the political pluralism emerged under the observance of the unique political party of that time. Due to internal conflicts, the main political parties of this time split many times to give birth to many other siblings, thus becoming the main factor in the multiplication of political parties in Albania. The respective legal context was drafted from zero and reflected the urge of Albanians to apply the democratic principles in every structure of their country. Modern new party statutes and by-laws were written with the help of sister organizations from western democratizes, and new structures, procedures and routines were established. However, in retrospective it appears clearly that the democratization of those parties would be conditioned by the democratization pace of the country as well as of their own members. The remains of the past would co-exist for a long time with the modern inputs. Procedures and structures would slowly but surely evolve to serve the figure of the leader. The missing
culture of political dialogue would leave its trace in the non-tolerance of the critical debate within the parties, the merciless fight towards internal factions, etc. Internal tensions would not be solved through democratic instruments but through exclusion, dismissal, separation, and creation of alternative smaller political parties. The modern statutes of the beginning would be interpreted, completed with by-laws or simply ignored to accommodate the needs of the moment.
The current party model offers many features indicating of the non-respect
of transparent & democratic functioning, of the dichotomy amongst the legal base and its respective implementation, and of the disproportionate power that the political parties exercise over the political decisions, and the constitutional, public and political institutions. The frail democratic culture and the misunderstanding over the political dominant culture which consider the political party as a source of power and privileges, has increased the direct and immediate expectancies of citizens towards the parties, all by transferring them the monopoly of the decision-making without the direct participation of the citizen themselves.
Moreover, the establishment of pluralism in Albania coincided with the application of the market economy model in the country. Neoliberal ideology and the “end of history” were as good as a fact. Consequently, the newly created political parties incorporated in their DNA its basic principles such as the competition and efficiency in order to survive in the “political market”. So today, from parties that were created initially to represent social, societal and class groups, the Albanian political parties are evolving towards the most efficient form of political organization of individuals around their leader, with the clear goal to be to get organized efficiently in order to win elections and exercise power as long as possible...
Routledge, 2019
A central point on which these differences stand out clearly is their understanding of the compet... more A central point on which these differences stand out clearly is their understanding of the competitive democratic system. Among the vast number of events, when it comes to the contrasting of the views about democracy and the democratic system, two such events that took place within a few months are particularly important and interesting to compare. One could hardly miss their symbolism and significance, because these events involve the most advanced and the most influential competing visions of the future of Albania at that time. The central figure in both events is the then First Secretary of the Central Committee of the Party of Labor of Albania (PLA) and Chairman of the Presidium of the Popular Assembly, the equivalent of the President, Alia. The other sides that interact with President Alia, however, are the two other key groups of players in the transition. In the first meeting are the leading members of the Albanian intelligentsia. In the second meeting, the key group are the representatives of the students. The first event, Alia’s meeting with the representatives of the intelligentsia, took place on August 12. The second event, Alia’s meeting with the Student Representation, took place on December 11th, 1990. In this chapter I show how the representatives of the intelligentsia in the one instance, and those of the students in the other, represented two different and incompatible interpretations of the past. More importantly, the intellectuals and students offered two competing visions of the future for Albania. More importantly, the students insisted on the transformation of the political system, the establishment of the pluralistic democratic system, and defended these objectives, forcing President Alia to accept the change from a one-party system to a multiparty system.
Thirty Years of Political Campaigning in Central and Eastern Europe, 2019
The chapter focuses on the development of political communication and campaigning in Albania. It ... more The chapter focuses on the development of political communication and campaigning in Albania. It starts with a brief overview of the basic characteristics of the political and party system. Then, it introduces the main laws and rules the campaigners must comply with. After that, the author describes the evolution of communication tactics and techniques used by parties and candidates to persuade voters to vote for them over the last three decades. At the end of the chapter, the author discusses the most recent campaigning trends in Albania and summarizes the chapter.
The book focuses on establishment and development of political communication and campaigning in countries of the former Communist Bloc over the last 30 years. Thus, the book deals with an understudied topic, as most of the political communication and campaigning literature is devoted to study political parties and their behavior in the western countries. The ambition of this volume is to fill this gap and help readers to understand what massive change in terms of political culture and political practice had parties undergo to create more or less successful campaigns. The book consists of a series of country case studies in which the authors focus on the history, development, and current state of political marketing in all respective countries.
The Presidentialisation of Political Parties in the Western Balkans, 2018
This study purports to analyse the covert elements of presidentialism in Albania’s political part... more This study purports to analyse the covert elements of presidentialism in Albania’s political parties. It aims at showing how political leaders are the centrepieces of the system; how Albania’s political parties predominantly serve as only extensions of their authoritarian leaders during election campaign and in the daily political debate. Still, regardless of their overtly subservient posture towards the narratives of their leaders, Albanian parties possess and exercise more power than the Constitution and Legislation allocates to them. This study takes into account the fact that the constitutional changes during the years have violated the principle of balance of power and the distribution of political clout, thus creating political institutions that are only officialised extensions of powerful political leaders. The study defends the thesis that prevailing elements of presidentialism in Albania’s political parties are formidable barriers to their reform and provides recommendations for a more representative parliamentary system, which is more competitive, more open to actual representation of a larger variety of needs and interests, and less prone of falling prey to the full control of the traditional political leaders and to the interests vested into them.
Social Science Research Network, Nov 22, 2017
Routledge , Mar 31, 2023
Albania current parliamentary system has only 30 years of age. Since 1990, Albania is a parliamen... more Albania current parliamentary system has only 30 years of age. Since 1990, Albania is a parliamentary republic, with a unicameral parliament composed of 140 MPs. The Assembly is recognized as Albania's main representative political institution, but the Constitution does not provide any definition of the role and function of the Assembly and of its position in relation to other constitutional bodies, describing it only as the highest body that exercises legislative power. In 2020, Albania marked the 100th anniversary of the first parliament, and the scientific papers of the conference, with research authors and academics, constitute some of the few reference sources on Albanian parliamentarism. Generally, Albanian state institutions, including the Assembly, prefer to resort to the financial compensation of the unjustly fired staffers through funding from the state budget, rather than to proceed with the reinstatement of the dismissed officials for political reasons.
Routledge , Feb 22, 2023
Over 30 years, Albania’s relations with Kosovo have reflected a continuous interplay of ever-chan... more Over 30 years, Albania’s relations with Kosovo have reflected a continuous interplay of ever-changing political realities, intrinsically linked to the geopolitical developments in the Balkans and in the world and geared to a still incomplete process of transition of both countries from (merely) patriotic rhetoric towards each-other to a more sensible, down to earth discourse primarily focused on institutional cooperation. Because of its history and symbolic value, Albania played a special role throughout the phases of liberation, state-building, independence and recognition of Kosovo. Nonetheless, more often than not, Kosovo and Albania ran on parallel agendas built on different priorities.
This chapter analyses institutional relations and institutional acts between Albania and Kosovo. It does so based on various sources, by drawing mostly on the official documentation and resources of the Republic of Albania and the Republic of Kosovo, and on the informal documentation and notes made by former senior officials, media, in addition to reports and academic literature. The chapter concludes that the balance of state acts and the records of cooperation between the two countries, despite their mutual achievements, fails to fulfil the expectations of the public of Kosovo and Albania, as both countries remain widely unable to meet the political promises and needs of their states and societies. Milestone achievements to date have come into being mainly because of the coincidence of the interests of Kosovo and Albania with those of their key Western partners. The Kosovo-Albania relations have still a long way to go in terms of establishing a functional interstate relationship to overcome the highly fragmented cooperation patterns built around the personal preferences of their current political elites.
Keywords: Albania, Kosovo, strategic relations, agreements, integration, nationality.
Studime Historike / Historical Studies, 2022
This paper aims at giving a concise overview of the main issues shaping the development of poli... more This paper aims at giving a concise overview of the main issues shaping the development of political and representative system during Albania’s transition; it also covers some important debates on this topic, underpinning the thesis that in Albanian, the confluence of various historical, social and political factors, made the end result of Albanian transition broadly equal to the maximum the political elite could offer; for the same reason, all efforts to reform the system in view these limitations produced largely similar results. The difference in the widespread perception of the enormous gap between expectations and reality, with the balance sheet of actual capacities and opportunities to achieve any significant progress during Albania’s transition is very telling in this regard. Albania entered the path towards democracy in the absence of real democrats and of a true multi-party system; the only framework and reference model was the single-party system. The new democratic era endowed powerful leadership mandates and new legitimacy upon political elites formed, raised and promoted in a political system that was the exact opposite to the open society model.
Institute of History and Konrad Adenauer Stiftung, 2021
Vëllimi IV “Dokumente mbi kulturën politike dhe indoktrinimin e shoqërisë nga shteti komunist shq... more Vëllimi IV “Dokumente mbi kulturën politike dhe indoktrinimin e shoqërisë nga shteti komunist shqiptar 1945-1990” përmbledh dokumente të periudhës 1977-1984 dhe është i fundit në kolanën e kësaj tematike. Secila nga periudhat e ndara në vëllime reflekton edhe tipare dalluese të zhvillimeve politike të kohës. Dokumentet e përfshira në vëllimin IV i përkasin periudhës së izolimit të thellë të Shqipërisë, ndërprerjes së raporteve politike me fuqitë e kohës dhe ecjes “me forcat e veta”. Kultura dhe arti, informacioni dhe propaganda ishin mjete të të njëjtit objektiv politik, sanksionuar nga Kushtetuta e RPSSH më 1976, sipas të cilës, PPSH ishte forca udhëheqëse e shtetit dhe e shoqërisë dhe se ideologjia sunduese ishte ajo marksist leniniste. Kjo periudhë ka si tipar kryesor indoktrinimin e thellë dhe kontrollin absolut mbi çdo veprimtari publike e private, përfshirë veprimtaritë krijuese. Në dokumentet e këtij vëllimi tipar kryesor është përpjekja e regjimit për të mbajtur nën kontroll dhe censurë të rreptë jo vetëm botimet dhe krijimet publike, por edhe mendimet dhe ndjesitë personale të autorëve, shkrimtarë dhe artistë. Zyrtarë të lartë të hierarkisë shtetërore dhe partiake investohen rregullisht në letërkëmbime për të hetuar, trajtuar apo gjykuar vepra të ndryshme, tregime, romane, poezi, numra koreografikë, shfaqje teatrale, deri edhe elementë të krijimtarisë muzikore, opera dhe balet. Vlerësimet e tyre lidhen kryesisht me përputhshmërinë e krijimtarisë me standardet e realizmit socialist dhe vijën zyrtare të PPSH në kulturë e artë, ashtu edhe me raportin e krijimtarisë me prioritetet ideologjike të regjimit, ku vend thelbësor zënë porositë dhe udhëzimet e udhëheqësit kryesor Enver Hoxha.
Institute of History and Konrad Adenauer Stiftung, 2020
Vëllimi III “Indoktrinimi komunist përmes kulturës, letërsisë dhe artit” përmbledh dokumente të p... more Vëllimi III “Indoktrinimi komunist përmes kulturës, letërsisë dhe artit” përmbledh dokumente të periudhës 1974-1976. Kjo është një periudhë e shkurtër kohore, por me impakt të madh në nivelet e indoktrinimit kulturor në Shqipëri. Pas fushatës së spastrimeve politike ndaj drejtuesve të kulturës dhe institucioneve kryesore, paraqitur në mënyrë të detajuar në vëllimin e dytë të kolanës mbi indoktrinimin, procesi i censurës, diferencimit, gjykimit ideologjik dhe i formalizmit të krijimtarisë vijoi me intensitet të lartë midis viteve 1973-1976. Vëllimi III pasqyron impaktin që pati në kulturë fushata e spastrimeve të tjera në PPSH, kryesisht në fushën e mbrojtjes, si dhe thellimi i masave ndaj çdo kontakti kulturor me BRSS dhe botën perëndimore. Ky vëllim ofron detaje të analizës, korrespodencës, akteve zyrtare të retushimit dhe censurës drastike ndaj veprave letrare, botimeve historike, prodhimeve kinematografike deri tek broshurat turistike dhe buletinet historikë në shkolla e reparte ushtarake. Botimi sjell raste konkrete të relacioneve, vendimeve dhe sugjerimeve për censurë mbi emra nga më të njohurit në kulturën dhe krijimtarinë shqiptare, përfshirë filmin e vetëm dedikuar heroit kombëtar Skënderbej, poetin kombëtar Naim Frashëri, etj. përpjekja për të kërkuar në krijimtarinë e autorëve të rilindjes elementë ideologjikë që censuroheshin në vitet ’70, siç janë krijimet me natyrë fetare apo përdorimi i fjalës Zot, etj, si dhe përpjekja për rishkrimin e të gjitha botimeve ku duheshin retushuar të dhënat, fotot dhe emrat e figurave tashmë të dënuar si armiqësore në luftën e brendshme për pushtet në PPSH, janë vetëm disa prej risive të këtij botimi. Pjesë tjetër janë udhëzimet për modelet e letërsisë dhe artit të realizimit socialist, udhëzimet për lidhjen e kulturës me jetën sociale dhe klasën punëtorëve, udhëzimet për listën e librave dhe titujve të ndaluar apo për kontroll të rreptë të çdo botimi që vjen nga jashtë, përfshirë edhe ato nga BS apo Kosova.
Institute of History and Konrad Adenauer Stiftung, 2019
Vëllimi II me titull “Indoktrinimi komunist përmes kulturës, letërsisë dhe artit (Dokumente histo... more Vëllimi II me titull “Indoktrinimi komunist përmes kulturës, letërsisë dhe artit (Dokumente historike)” përmbledh dokumente të periudhës 1969-1973. Në dallim nga vëllimi i parë, i cili fokusohej në krijimin e mekanizmit të indoktrinimit në botimin e ri shfaqen tiparet më dalluese të nivelit të lartë indoktrinues. Dokumentet zyrtare, të cilat më së shumti janë korrespondenca midis institucioneve të kulturës dhe instancave të larta të Partisë së Punës së Shqipërisë (PPSH), kanë të njëjtën gjuhë, të njëjtën metodikë, të njëjtën linjë absurde dyshimi e kërcënimi ndaj Tjetrit, të njëjtën frymë nënshtrimi dhe përpjekjeje për të gjetur kundërshti e armiq edhe aty ku nuk ka të tillë. I gjithë mekanizmi i komunikimit dhe i veprimit pasqyron një sistem frike e ndëshkimi horizontal e vertikal, ku askush jashtë rrethit të ngushtë të udhëheqësit nuk është i mbrojtur dhe imun. Në këtë sistem nuk ka vend për debat, argumente dhe as mendim profesional. Vetë teza se në çështjet e artit dhe të kulturës ka zëra se vendimmarrjet duhen marrë nga profesionistët dhe jo nga partia, konsiderohet tezë e rrezikshme dhe armike. Nuk ka rëndësi nëse bëhet fjalë për aktrim, për shfaqje, për shkrim libri, për poezi apo prozë, për skenar apo regjisor, për skenografi apo skulpturë, për valle apo këngë, për opera apo balet, - në çdo rast kriter matës dhe vlerësues është ai ideologjik dhe mendimi i organizatës së partisë. Nga dokumentet rezulton se personalitete të njohur të artit dhe kulturës kritikohen ashpër për shkak të ndonjë elementi moderniteti në krijimet e tyre, se muzika e huaj apo shfaqjet e huaja artistike konsiderohen akte armiqësore ndaj traditës folklorike, se kritika e artit nuk bëhet nga kritikët, por nga letrat që vinin nga kooperativat apo njësitë e prodhimit dhe se titulli, përmbajtja, kopertina, apo lajmërimi për çdo botim e shfaqje duhet të ishin produkt jo vetëm i autorit, por edhe i partisë, sidomos i partisë.
Instituti i Historise dhe Fondacioni KAS, 2018
Kur brezat e sotëm debatojnë mbi të kaluarën komuniste në Shqipëri dhe sidomos, mbi natyrën gati ... more Kur brezat e sotëm debatojnë mbi të kaluarën komuniste në Shqipëri dhe sidomos, mbi natyrën gati uniforme në mendim, sjellje, formim dhe ligjërim të pjesës më të madhe të shoqërisë gjatë asaj periudhe, e kanë të vështirë të kuptojnë se si një shoqëri konservatore humbi identitetin, duke u kthyer në një shoqëri thellësisht ideologjike. Shqipëria e vitit 1944 ishte një vend i rrënuar nga lufta, por pa një bazë sociale që të ushqente ideologjinë komuniste. Brenda në më pak se një dekade ajo e përmbysi identitetin e saj social dhe trashëgiminë, duke u formatuar në modelin e ri totalitar dhe ideologjik. Ky proces nuk erdhi nga ndërgjegjësimi dhe as nga përzgjedhja e lirë qytetare. Ai u imponua pa debat, pa hapësirë mendimi dhe pa mundësi zgjedhjeje. Në funksion të njohjes më të mirë dhe trajtimit profesional të procesit indoktrinues të regjimit komunist në kulturë, në letërsi, art dhe informim publik, një grup studiuesish të Institutit të Historisë, me mbështetjen e Fondacionit “Konrad Adenauer”, të cilin e falënderojmë përzemërsisht për ndihmën e dhënë, përgatiti këtë botim, me dokumentet zyrtare më tipike në fushën e indoktrinimit ideologjik. Dokumentet janë autentike, të marra nga arkivat shqiptare dhe të studiuara në planin historik, në përmbajtje dhe në impaktin e tyre publik.
Westminster Foundation for Democracy, 2019
Albania stands out amongst former Eastern Bloc countries for most actively experimenting with alm... more Albania stands out amongst former Eastern Bloc countries for most actively experimenting with almost all forms of parliamentary boycott. The Albanian way of resorting to boycotting is related to a host of widely unaddressed deficiencies and gaps in its democratic mindset, embodied in an endemic culture of permanent political confrontation between elites formed during the communist era, in the widespread application of a “winner take all” model, in the personalisation of politics, and in the incapacity of the constitutional bodies to forestall hostile takeovers of the state system. The intensive use of boycotting as the ultimate instrument to resort to for pursuing political goals through extreme means has significantly weakened the role of parliament in the Albanian national political system. Frequent boycotts have stimulated the unchallenged application of shortened and simplified parliamentary procedures for passing bills, unilateral changes in the Rules of Procedure of the assembly, and unilateral changes in the independent and constitutional institutions, undertaken by the ruling majority, left “alone at home” in parliament. A thorough study of parliamentary boycotting reveals Albania’s need for a greater and more sustained investment in political dialogue, in the promotion of constructive and institutional behavior by its political actors, and in the strengthening of political institutions for the purpose of curtailing the unrestricted and unchallenged power of leaders over their parties and over their fundamental policy decisions. Albania urgently needs to win back its citizens, its parliament, its institutions and its political parties for the purpose of building up truly democratic institutions based on fair competition, accountability and transparency.
Instituti i Historise, 2020
30 vjet pas ndryshimit të sistemit politik Instituti i Historisë vjen në publik edhe me një botim... more 30 vjet pas ndryshimit të sistemit politik Instituti i Historisë vjen në publik edhe me një botim të ri që lidhet pikërisht me ngjarjet e vitit 1990, - ditarin profesional të autores italiane, Annarosa Manetti, një studiuese dhe profesore universiteti, që më 1987-1991 ishte në Shqipëri për shkak se bashkëshorti i saj, Giorgio De Andreis ishte ambasador i Italisë në Shqipëri. Libri është publikuar në Itali disa vite më parë dhe është sjellë nga IH në versionin shqip, përmes përkthimit të Anja Cura dhe përgatitjes për botim nga prof. Asoc. Afrim Krasniqi.
Ditari i Annarosa Manettit mbi zhvillimet politike të vitit 1990 në Shqipëri nuk është një ditar individual, por një dëshmi e çmuar për shembjen e një regjimi të dhunshëm, që ka humbur lidhjet me realitetin dhe që mban peng nevojat e vendit për ndryshim. Në aspektin e informacioneve që përcjell, Ditari trajton dosje që kanë rëndësi për memorien historike të vitit 1990, siç janë dosja “Popaj” e cila bashkon fatin heroik dhe tragjik të tyre; dosja e krizës së ambasadave ku ndërthuren aktet e diplomatëve perëndimorë në mbrojtje të jetës së qytetarëve të kërcënuar nga regjimi i tyre; dosja e të drejtave të njeriut, ku ndërthuren të dhënat mbi sjelljen brutale të Sigurimit të Shtetit dhe masat minimaliste për nisjen e procesit të demokratizimit; dosja e politikës italiane dhe perëndimore në Shqipëri, ku ndërthuren parimet politike me interesat pragmatiste; dosja e gjendjes sociale e kulturore në vend ku ndërthuren praktika ideologjike dhe trashëgimia negative e sistemi komunist me përpjekjet për të hyrë në një fazë të re ndryshimi dhe konkurrence, etj. Autorja sjell dëshmi me vlerë nga zhvillimet brenda trupit diplomatik dhe këndvështrimeve të tyre mbi Shqipërinë e vitit 1990, mbi rastet e ndërhyrjeve të Sigurimit dhe forcave policore në ambasada, mbi vështirësitë e panumërta për lejimin dhe nisjen e aktiviteteve fetare, për distancën e madhe midis qytetarëve të frikësuar e të huajve në vend, për rolin e intelektualëve të kohës, rolin e diplomatëve shqiptarë, si dhe për tendencat në rritje të brezit më të ri për revoltë, reagim e ndryshim të gjendjes.
Duke i qëndruar besnik Ditarit në elementët e detajuar të tij, autorja nuk ka bërë ndërhyrje të mëpasshme redaktuese as në rastet kur parashikimet e saj rezultuan se nuk janë të sakta me zhvillimet që ndodhën në vijim, si dhe as në rastet kur vetë ajo ka shfaqur mendime personale për individë e ngjarje, për të cilat më vonë ka ndryshuar opinion. Ditari është shkruar në gjuhën italiane dhe pjesë të veçanta të tij janë publikuar në faqen zyrtare të Fondacionit të Arkivave Kombëtarë të Ditareve, Ministria e Jashtme e Italisë.
Prof. Manetti e mirëpriti kërkesën për publikimin e tij në shqip dhe e dha miratimin mbi të drejtat e autorit, duke shpresuar të ketë mundësi të rikthehet për vizitë në Tiranë, prej nga u largua në shkurt 1991. Gjatë përgatitjes së Ditarit për botim e vetmja ndërhyrje janë shpjegimet shtesë nga ana ime të shënuara me * për individë, ngjarje e të dhëna që mund të kenë vlerë për një informim më të mirë të lexuesit. Gjithçka tjetër është e njëjtë me origjinalin, sipas standardeve profesionale të botimeve të tilla nga Instituti i Historisë.
Instituti i Historise, 2022
Komunitetet fetare përfaqësonin institucione të njohura nga ligji, të cilat duke filluar nga viti... more Komunitetet fetare përfaqësonin institucione të njohura nga ligji, të cilat duke filluar nga viti 1948 u mbikëqyrën nga një strukturë e posaçme, Komiteti për Çështjet Klerikale pranë Këshillit të Ministrave. Drejtuesit e kësaj strukture kryesisht ishin ushtarakë ose oficerë të Sigurimit të Shtetit. Dokumentacioni arkivor i këtij komiteti përbën burimin kryesor për hartimin e këtij vëllimi. Këto dokumente, të cilat përfshijnë harkun kohor 1948-1950, publikohen për herë të parë.
Ky është vëllimi i parë me dokumente mbi raportet e regjimit komunist me komunitetet fetare. Pjesa më e rëndësishme e fondit, ajo që lidhet me raportet institucionale, me shkëmbimet midis institucioneve shtetërore dhe komuniteteve fetare, me problematikat e ngritura nga vetë komunitetet, me përbërjen e stafeve drejtuese në komunitete dhe të personelit të angazhuar në shërbime klerikale, etj, janë sjellë të plota dhe të integruara, duke krijuar një panoramë të plotë të raporteve midis shtetit dhe komuniteteve fetare. Për shkak të natyrës së shtetit në atë periudhë, është e kuptueshme se pjesa më e madhe e akteve janë shkëmbime e dëshmi midis strukturës politike të regjimit me komunitetet fetare, si të tilla, të gjitha dokumentet duhen lexuar në kontekstin e periudhës kohore kur janë prodhuar dhe adresuar.
Për realizimin e këtij botimi Instituti i Historisë dhe përgatitësit falënderojnë fondacionin gjerman “Konrad Adenauer” (KAS). Publikimi i tyre kontribuon në pasurimin e burimeve historike dhe ndihmon në punën e studiuesve të shkencave historike dhe përgjithësisht të shkencave shoqërore, gazetarëve, studentëve, qytetarët e interesuar dhe grupet e ndryshme të interesit.
ISKK, 2021
Vendosja e sistemit njëpartiak në Shqipëri pasoi fundin e Luftës II Botërore dhe reflektoi zhvi... more Vendosja e sistemit njëpartiak në Shqipëri pasoi fundin e Luftës II Botërore dhe reflektoi zhvillimet gjeopolitike lindore, prej të cilave i importua modeli politik dhe ai kushtetues. Gjatë vitit të parë të drejtimit regjimi komunist nuk u mbështet në dispozita kushtetuese dhe as në legjislacion solid, duke e konsideruar fillimin e qeverisjes si vazhdim të luftës. Rënie e sistemit njëpartiak pasoi rënien e Murit të Berlinit dhe reflektoi gjithashtu zhvillimet gjeopolitike lindore, prej të cilave u importua gjithashtu modeli politik dhe ai kushtetues. Gjatë vitit të fundit të regjimit regjimi e përdori Kushtetutën dhe konceptin e ligjit si alibi për vonesën e procesit të demokratizimit, ndërkohë që vijoi të drejtojë përmes praktikave ekstra ligjore. Vendimi më i rëndësishëm i vitit 1990, ai për pluralizmin nuk u mor në rrugë kushtetuese dhe Shqipëria vijoi disa muaj bashkëjetesë midis pluralizmit politik dhe Kushtetutës që e ndalonte atë.
Analiza e dy periudhave dhe zhvillimeve respektive ka vlerë të veçantë për të kuptuar se Kushtetutat dhe konceptet kushtetuese nuk kanë qenë burime referimi dhe as kanë pasur rol thelbësor në vendimmarrjet më të rëndësishme mbi sistemin qeverisës. Ato janë përdorur si instrumente apo alibi në funksion të nevojave politike të kohës, duke ushqyer modelin e një shoqërie dhe klase politike të dominuar nga koncepte minimaliste të kulturës juridike e kushtetuese, si dhe duke imponuar konceptet ideologjike dhe kultin e individit si koncepte udhëheqëse për shtetin e shoqërinë.
Studime Historike / Historical Studies, Oct 19, 2023
A.L.T.R.I, 2018
Kuadri kushtetues mbi Presidentin dhe legjislacioni mbështetës i kompetencave rreth tij, kanë qen... more Kuadri kushtetues mbi Presidentin dhe legjislacioni mbështetës i kompetencave rreth tij, kanë qenë dhe mbeten çështje diskutimi politik dhe shpesh, edhe të interpretimit të Gjykatës Kushtetuese. Në gjykimin e saj kanë kaluar çështjet e raporteve President – Kuvend në emërimin e gjyqtarëve të Gjykatave të Larta dhe Kushtetuese, çështje të funksionimit të KLD dhe raportit me ekzekutivin, çështje të kompetencave të Presidentit në fushën e mbrojtjes, të trajtimit të dekreteve presidenciale për emërime të rëndësishme institucionale, etj. Mungesa e një ligji organik të institucionit, si dhe paqartësitë apo interpretimet ligjore që lidhen me ushtrimin e kompetencave, e kanë shndërruar institucionin e Presidentit, në një prej subjekteve kushtetuese më të përfshira në axhendën politike, publike dhe institucionale. Ky punim merr përsipër të trajtojnë aspekte më të gjera të kompetencave presidenciale, të pozitës së Presidentit në kuadrin kushtetues dhe ligjor dhe çështje, të cilat për shkak të mënyrës së formulimit kushtetues apo mungesave të formulimit, mund të shërbejnë si shkak për debate të reja kushtetues e politike mbi institucionin e Presidentit. Ai evidenton çështje e raste ku sugjerohen propozime konkrete për ndërhyrje kushtetuese dhe ligjore. Studimi bazohet në eksperiencën shqiptare 24 vjeçare të funksionit të Institucionit të Presidentit, në eksperiencat e njëjta rajonale, në vendimet interpretuese të Gjykatës Kushtetuese, si dhe në literaturën ende të pakët ligjore dhe politike mbi këtë institucion.
Fjalë kyçe: Presidenti, Kushtetuta, Kompetencat presidenciale, Parlamenti, ligji organik
Institute of History, 2019
The 1990s with its ground-breaking political events leading to the advent of political plurali... more The 1990s with its ground-breaking political events leading to the advent of political pluralism and to the end of the one-party system in Albania remains a rich source of documentary evidence and a trove of facts for historical and political analysis.
The Communist regime went to great lengths and made considerable efforts to create a new image for itself without compromising the core system and its own political control over it. It firmly rejected the thesis of political pluralism by describing it as a direct result of hostile political pressure from outside and then as political pressure from various protest groups within the country.
For the leadership of PLA, the process of creating some sort of formally competitive political organizations, engaging into internal party debates and party consultations with the masses was more than enough in terms of what was acceptable vis-à-vis actual political pluralism. An analysis of the narratives prevailing during this initial period, based on archival and official documents, from Albanian and foreign media reports shows that the communist elite was unaware of the country's actual situation and its challenges.
The PLA failed to timely grasp the importance of the process of historical transformation towards an open society in Albania. It did not understand the fundamental difference between the concept of state institution and the concept of state power, and was willing to tolerate differences only up to the point where its political power could not be substantially undermined. Within PLA, its leaders failed to understand the basics of the concepts of democracy and pluralism. As a result of this, PLA and its leader Ramiz Alia made the utmost efforts to replace actual political pluralism with its fictitious form, to ensure the continuity of their grip on the system under the new circumstances without
compromising PLA’s leading role.
This paper analyses the political aspect of this process, focusing on the political, official, and public discourse on democracy and pluralism, the expectations of new changes in the electoral law, and on the considerable PLA-sponsored efforts to deliver "pluralism of masses" as pluralist politics, and to impose a fictitious pluralism by planting in the political scene competing political subjects generated by its own satellite organizations.
This paper analyses the internal dynamics and the internal developments affecting the first pluralist elections and their final phase. It also looks into the formation of the first pluralistic political subjects that participated in the elections held in March 1991. This paper argues that in contrast to most models of former communist countries, the process leading to Albania’s democratic self-awareness came late, it was incomplete, as it its political elites were found wanting of a good level of formation with regard to democracy; hence, what followed was, a unique experiment with political subjects, faked elections and fictitious pluralism, culminating in the happenings of November 1990 as one of the most symbolically important episodes of this process.
Diskutime, 2018
Në 104 vjetët e shtetit shqiptar, ngjarja më e rëndësishme politike e shtetërore mbetet Kuvendi i... more Në 104 vjetët e shtetit shqiptar, ngjarja më e rëndësishme politike e shtetërore mbetet Kuvendi i Vlorës (1912), me shpalljen e Pavarësisë dhe krijimin e shtetit. Proklamimi i pavarësisë, por edhe krijimi i qeverisë së parë, parlamentit të parë, sistemit të parë përfaqësues, legjislacionit të parë shqiptar, lidhjeve dhe marrëveshjeve të para me shtetet e tjera, e bëjnë simbolin e vitit 1912 unik dhe thelbësor për shekullin shqiptar. Në praktikat shtetërore, memoria që lidhet me etërit themelues dhe fillesat e shtetit zënë vend qendror dhe janë burim studimi, referimi, analize dhe reflektimi. Në përvojën shqiptare, kjo praktikë periodikisht nuk është respektuar. Disa prej periudhave dhe regjimeve e kanë injoruar memorien e pavarësisë për shkaqe ideologjike, disa të tjera për shkaqe subjektive që lidhen me raportin e historisë me bilancin praktik të rezultateve të saj. Përgjatë viteve 1913-1920, akti i Pavarësisë nuk mori rëndësinë e merituar, kryesisht për shkak të dështimit të përpjekjeve për jetësimin e shtetit, krizën e thellë që shoqëroi dëbimi me dhunë i Princ Wied-it dhe projektit perëndimor për Shqipërinë, pasojat e Luftës së Parë Botërore dhe pushtimin e territorit nga disa fuqi të huaja. Midis viteve 1920-1924 u bë jetësimi i shtetit, institucioneve, kushtetutës, ligjeve dhe bazës së tij funksionale, përfshirë elementin demokratik të konkurrencës, njohjes ndërkombëtare dhe rotacionit politik. Në këtë periudhë nuk jetonin më disa prej protagonistëve të Nëntorit 1912, disa vijonin të ishin protagonistë, kurse të tjerë u tërhoqën nga jeta politike e publike. Megjithatë, me përjashtime të vogla, kryesisht në raport me emra të veçantë me konotacion negativ, kjo periudhë solli rehabilitimin dhe vlerësimin shtetëror e publik të akteve të Pavarësisë dhe themelimit të institucioneve të para drejtuese e përfaqësuese të shtetit.
Journal of Liberty and International Affairs, 2022
This article examines the Albanian political regime, as a single case study, for the period 2013-... more This article examines the Albanian political regime, as a single case study, for the period 2013-2021, as part of the Western Balkans' experience of democratic backsliding, by investigating the framework of factors linked with the formidable challenge posed by the emergence of a hybrid regime of Albania in these years. For the first time in Albania's post-communist history, the incumbent Socialist Party of Albania won for the third time in a row the parliamentary elections of April 2021, thus making the bid for the power of the leading opposition parties much harder. This paper uses country-expert statistical data from V-Dem and qualitative data analyses. The study reveals that the over-reliance on strong leaders, the growing government control over public life, fragmentation of the opposition, its lack of appeal, organization and mobilization, the boycott of the parliamentary mandates, combined with the weakening role of media and distrust of the citizens in democratic institutions, led to the resurgence of the authoritarian mechanisms, making the liberal democratic transformation in Albania an increasingly challenging task.
Social Science Research Network, May 10, 2018
One of the main features of the communist regime in Albania (1944-1990) was the rule through inti... more One of the main features of the communist regime in Albania (1944-1990) was the rule through intimidation and the psychosis of the "enemy at the gates". Based on the historical documents and public sources information, it can be concluded that the main argument for entering or leaving political alliances, and the transition towards a complete isolation is related to the psychosis of fear by new enemy/ enemies. More than two generations grew up and lived under such psychosis. Over the years they took such a situation for granted, by making it an essential part of their rhetoric, lifestyle, thought, and vision for the future. The system of collective intimidation, "the enemy at the gates" turned into a system of rule of law. It was anchored in laws and punishments laid out as persuasive tools against any critical form of resistance to the regime. In such society happiness, sovereignty, survival and success were only considered possible in a closed, isolated system guarded by vigilantes who monitored and rejected of any kind of external influence. The paper analyzes the evolution of the concept of the "enemy" and the system of establishing a feeling of permanent fear emanating from the top (systemic authorities) towards the bottom (citizens and masses), through the official political discourse, its success stories its influence on the political formation of society and on the education of the young generations and its consequences in the process of the construction of collective consciousness and in the establishment of the concept of survival. The paper is based on archival documents, professional publications, interviews and on scientific research. The main value of the paper resides, in addition to the analysis of the phenomenon of formal fear and verbal violence, on the attempt to understand the defects in the democratic formation of the society and the struggle of the post-communist period to get used to the concept of freedom and its values.
Afrim Krasniqi, 2022
Kuvendi i Shqipërisë do të nisë procedurën për zgjedhjen e Presidentit të Republikës. Në hierarki... more Kuvendi i Shqipërisë do të nisë procedurën për zgjedhjen e Presidentit të Republikës. Në hierarkinë shtetërore Presidenti ka funksionet e kryetarit të shtetit, ka kompetenca kryesisht përfaqësuese dhe koordinuese, si dhe përgjegjësia e tij kryesore është përfaqësimi i shtetit dhe i unitetit të popullit. Duke pasur mandat 5 vjeçar, pra më shumë sesa mandati kushtetues i një legjislature parlamentare dhe një kabineti qeveritar, institucioni i Presidentit ka rëndësi të veçantë në garantimin e funksionimit të shtetit, garantimin e normalitetit demokratik dhe garantimin e rendit kushtetues. Ai/ajo zbatojnë Kushtetutën dhe flasin në emër të saj, ndonëse garanti faktik i Kushtetutës është Gjykata Kushtetuese.
Ky punim analizon historinë e zgjedhjes së Presidentit, tiparet kryesore të proceseve zgjedhore, kompetencat kushtetuese dhe problematikat, skenarët dhe pritshmëritë e zgjedhjes së Presidentit në vitin 2022.
IALS Student Law Review
Whilst there is significant discussion globally on the thesis that the Coronavirus is emboldening... more Whilst there is significant discussion globally on the thesis that the Coronavirus is emboldening autocrats the world over through vastly expanded emergency powers, extraordinary measures and reliance on enforcement rather than on expendable democratic subtleties, this paper focuses on the particular case of Albania to show that even though the level of illiberal thrust in this country is far from equalling that of authoritarian regimes, a host of key similarities are already there, and the substance behind those similarities is equally worrying. In Albania, the operationalisation of the pandemic has made room for the relentless advancement of the government’s political agenda, giving rise to serious doubts about the sincerity of the government-sponsored measures, their end effects and their compatibility with public interest and constitutional framework.
Whilst there is significant discussion globally on the thesis that the Coronavirus is emboldening... more Whilst there is significant discussion globally on the thesis that the Coronavirus is emboldening autocrats the world over through vastly expanded emergency powers, extraordinary measures and reliance on enforcement rather than on expendable democratic subtleties, this paper focuses on the particular case of Albania to show that even though the level of illiberal thrust in this country is far from equalling that of authoritarian regimes, a host of key similarities are already there, and the substance behind those similarities is equally worrying. In Albania, the operationalisation of the pandemic has made room for the relentless advancement of the government’s political agenda, giving rise to serious doubts about the sincerity of the government-sponsored measures, their end effects and their compatibility with public interest and constitutional framework.
During the last two decades leading Albanian political actors have developed political activity b... more During the last two decades leading Albanian political actors have developed political activity based on two parallel indicator: western formal models and marketing electoral programs, as well as eastern oriental model in the way they have designed and developed policy, elections, internal democracy and public discourse. Being correct to western formal models came as foreign imposition, as needed impersonation in terms of lack of experience and practical knowledge, as well as the response of major civic expectations.The conclusion of this material is that we are dealing with continuous coexistence between Western model in programs and eastern model in practical implementation of these programs. Practical application of a parallel political system, in values, methods and political discourse was due to domestic consumption needs, fragility in the formation of political culture, local recognition of the dominant methods in politics and the pursuit of short-term political goals.This the...
This study purports to analyse the covert elements of presidentialism in Albania’s political part... more This study purports to analyse the covert elements of presidentialism in Albania’s political parties. It aims at showing how political leaders are the centrepieces of the system; how Albania’s political parties predominantly serve as only extensions of their authoritarian leaders during election campaign and in the daily political debate. Still, regardless of their overtly subservient posture towards the narratives of their leaders, Albanian parties possess and exercise more power than the Constitution and Legislation allocates to them. This study takes into account the fact that the constitutional changes during the years have violated the principle of balance of power and the distribution of political clout, thus creating political institutions that are only officialised extensions of powerful political leaders. The study defends the thesis that prevailing elements of presidentialism in Albania’s political parties are formidable barriers to their reform and provides recommendation...
Mediterranean Journal of Social Sciences, May 4, 2014
Even though Albania is one of the smallest European countries, it has one of the highest rates of... more Even though Albania is one of the smallest European countries, it has one of the highest rates of emigration. It is among the few countries that have not yet implemented the participation of emigrants abroad in political elections. The study analyzes the problems of the case of Albania, the features of emigration and the political behavior with the regard to it, the constitutional and legal rapports, as well as the contrast between the international commitments of Albania, the expectations of emigrants themselves, the electoral promises of the parties, and the fragile practical achievements. My paper argues that due to the significant importance that emigration has with regard to the total number of population, the regional and global trend of granting emigrants the voting right, and the need of the political system for expansion, competition, inflows of ideas and energy, Albania has to make an immediate, stable and effective choice for involving all emigrants in political decision making.
Even though Albania is one of the smallest European countries, it has one of the highest rates of... more Even though Albania is one of the smallest European countries, it has one of the highest rates of emigration. It is among the few countries that have not yet implemented the participation of emigrants abroad in political elections. The study analyzes the problems of the case of Albania, the features of emigration and the political behavior with the regard to it, the constitutional and legal rapports, as well as the contrast between the international commitments of Albania, the expectations of emigrants themselves, the electoral promises of the parties, and the fragile practical achievements. My paper argues that due to the significant importance that emigration has with regard to the total number of population, the regional and global trend of granting emigrants the voting right, and the need of the political system for expansion, competition, inflows of ideas and energy, Albania has to make an immediate, stable and effective choice for involving all emigrants in political decision making.
International Scientific Committee ICISS, 2018
In this paper we focus on the possibilities of applying to the Albanian election the electronic v... more In this paper we focus on the possibilities of applying to the Albanian election the electronic voting. We discuss that in a country like Albania, at this moment of democratic, social, technological and political development, it would not be possible to apply sophisticated forms of electronic voting. Primary, the reason behind, is the high financial and technical cost. Secondly, exist other factors that interfere and hinder this process application, such as party polarization, voting manipulation, voters' mistrust, commissioner's militancy, electoral malpractice, lack of information and experience, etc. Electronic voting can be considered as an experiment rather than an integral and efficient system in the Albanian reality. We take into consideration theorical and practical arguments to analyze this supposition. Furthermore, as main primary data we analyze and compare the survey results from two groups of different academic students' field (political science and technology information). Taking into account all the factors analyzed in this paper, the most appropriate form of voting would be that of the manual writing and optical scanner reader.
Whilst there is significant discussion globally on the thesis that the Coronavirus is emboldenin... more Whilst there is significant discussion globally on the thesis that the Coronavirus is emboldening autocrats the world over through vastly expanded emergency powers, extraordinary measures and reliance on enforcement rather than on expendable democratic subtleties, this paper focuses on the particular case of Albania to show that even though the level of illiberal thrust in this country is far from equalling that of authoritarian regimes, a host of key similarities are already there, and the substance behind those similarities is equally worrying.
In Albania, the operationalisation of the pandemic has made room for the relentless advancement of the government’s political agenda, giving rise to serious doubts about the sincerity of the government-sponsored measures, their end effects and their compatibility with public interest and constitutional framework.
Shqipëria ka kaluar disa gjendje të emergjencës që nga vitet '90 kur u ndryshua sistemi politik. ... more Shqipëria ka kaluar disa gjendje të emergjencës që nga vitet '90 kur u ndryshua sistemi politik. Rënia e shtetit dhe trazirat e dhunshme të vitit 1991 dhe 1997 u shoqëruan me gjendjen e jashtëzakonshme, kurse në gjashtë raste të tjera u vendos gjendja e emergjencës për shkak të fatkeqësive natyrore. Situata e me COVID-19 gjatë 2020 shënon një përvojë të re, unike dhe me dallime thelbësore nga tradita. Në asnjë prej gjendjeve të mëparshme të jashtëzakonshme ose të emergjencës nuk ka qënë pezulluar aktiviteti publik, privat, parlamentar dhe gjyqësor, si më 2020.
Mediterranean Journal of Social Sciences, 2014
This study analyzes the performance of the electoral systems in South Eastern European countries ... more This study analyzes the performance of the electoral systems in South Eastern European countries during the last two decades. It will argue that no other European region has experimented more with electoral systems than the SEE region. This has happened for many reasons: the lack of democratic experience, the nature of the new authoritarian regimes, the political interests of major parties and ethnical composition. Periodic changes that are made to the electoral systems are reflected by changes in the political systems. Countries where electoral systems have had more stability are those that have also had the most stable democracy levels. The study discusses the progress of the electoral process in each of the South Eastern European Country. It analyzes the features, common indicators, external and internal influences, as well as the formulas for translating votes into seats. The current study shows the tendency of regional countries to shift from the majoritarian electoral systems, introduced at first, to proportional electoral systems, as well as the new trends of specific formulas used to represent the ethnic communities and groups of citizens living abroad. While in the early 90's the electoral system had the tendency towards new political inflows, current tendencies are opposite. The traditional parties have a tendency to control the political representation system, while the new political inflows demanding political representation face obvious difficulties.
Mediterranean Journal of Social Sciences, Apr 30, 2014
Even though Albania is one of the smallest European countries, it has one of the highest rates of... more Even though Albania is one of the smallest European countries, it has one of the highest rates of emigration. It is among the few countries that have not yet implemented the participation of emigrants abroad in political elections. The study analyzes the problems of the case of Albania, the features of emigration and the political behavior with the regard to it, the constitutional and legal rapports, as well as the contrast between the international commitments of Albania, the expectations of emigrants themselves, the electoral promises of the parties, and the fragile practical achievements. My paper argues that due to the significant importance that emigration has with regard to the total number of population, the regional and global trend of granting emigrants the voting right, and the need of the political system for expansion, competition, inflows of ideas and energy, Albania has to make an immediate, stable and effective choice for involving all emigrants in political decision making.
During the last two decades leading Albanian political actors have developed political activity b... more During the last two decades leading Albanian political actors have developed political activity based on two parallel indicator: western formal models and marketing electoral programs, as well as eastern oriental model in the way they have designed and developed policy, elections, internal democracy and public discourse. Being correct to western formal models came as foreign imposition, as needed impersonation in terms of lack of experience and practical knowledge, as well as the response of major civic expectations. The conclusion of this material is that we are dealing with continuous coexistence between Western model in programs and eastern model in practical implementation of these programs. Practical application of a parallel political system, in values, methods and political discourse was due to domestic consumption needs, fragility in the formation of political culture, local recognition of the dominant methods in politics and the pursuit of short-term political goals. This thesis paper aims to analyze the formal western presentation of the two main political parties and their leaders during the transition, and to make this analysis in comparative relation to feeds and real features in daily political activity. Part of the study are the programs and the most important political positions, international relations associated with the level of democracy and the role of political parties in shaping a democratic, professional studies in the field of political behavior and political discourse.
Afrim Krasniqi, Dorina Berdufi, 2022
This article examines the Albanian political regime, as a single case study, for the period 2013-... more This article examines the Albanian political regime, as a single case study, for the period 2013-2021, as part of the Western Balkans experience of democratic backsliding. The article investigates the framework of factors linked with the formidable challenge posed by the emergence of a hybrid regime of Albania in these years. For the first time in Albania’s post-communist history, the incumbent Socialist Party of Albania won for the third time in a row the parliamentary elections of April 2021, thus making the bid to power of the leading opposition parties - the Democratic Party of Albania and the Socialist Movement for Integration - much harder. The analysis reveals that the fragmentation of opposition, its lack of appeal, organization and mobilization, the boycott of the parliamentary mandates, the poor connection between voters and political parties, the low level of electoral participation, the strong role of party chairs, the all-powerful role of the ruling party, the continued tradition of citizens’ demand for strong leaders, and last but not least the electoral system, are some of the key factors that structurally skewed the Albanian political arena in favor of the ruling party. This combination of factors led to the resurgence of the authoritarian mechanisms, making the democratic transformation in Albania a growingly difficult challenge.
Key words: hybrid regime, ruling party, autocracy, strong leader