Doç. Dr. Orhan Ateş - Academia.edu (original) (raw)
Papers by Doç. Dr. Orhan Ateş
Istanbul University - DergiPark, Jul 26, 2022
As the spiral of violence surrounding the Middle East gained an international dimension, articles... more As the spiral of violence surrounding the Middle East gained an international dimension, articles related to radical/fundamentalist movements became more visible. Describing the fundamentalist groups that adopt violence as a method as Neo-Kharijis and considering Ibazis as a Khariji sect unites fundamentalist movements and Ibazism at the common point of Kharijism. From this point of view, in this article, the potential of Ibaziyya to be a role model for radical movements that adopt violence as a method will be discussed. In the article, first of all, the development of fundamentalism is briefly evaluated, and then, in the last chapter, the fundamentalist potential of Ibaziyya is discussed by emphasizing the methodological problems in dealing with the group called Khawarij in the historical sources of sects. The confines of the article are limited to the critique of deep-seated opinions rather than a historical period. As a result, it has been determined that Ibaziyya is different from the Khariji groups that adopted violence as a method in the past and that it has no similarity to the contemporary fundamentalist movements regarding the thought and action plan.
Istanbul University - DergiPark, Jun 1, 2017
Tezimizin birinci bölümü üç ana başlıktan oluşmaktadır. İlk olarak İbâzîler’e nispet edilen isiml... more Tezimizin birinci bölümü üç ana başlıktan oluşmaktadır. İlk olarak İbâzîler’e nispet edilen isimler tartışıldı ve İbâzîler’in Havârîc ve Kaade isminden hoşlanmadıkları tespit edildi. Daha sonra İbâziyye’nin teşekkülü üzerinde duruldu. İbâzîler, Havârîc ile değil Muhakkime ile anılmak isterler. İbâzî yazarlar İbâzîliği Cabir b. Zeyd ve Abdullah b. İbâz’ın liderliği altında Muhakkime’nin şiddet yanlısı grubu olan Havârîc’den ayrı ılımlı bir fırka olarak düşünürler. İbâzîler Havârîc’den olmadıklarını ispatlamak istediler ve bu konuyla alakalı çok sayıda kitap yayımladılar. İkinci bölümde, Uman ve İbâzîlik incelendi. Öncelikle Uman’ın dini, siyasi ve sosyal durumu hakkında bilgi verdik. Günümüz Uman’ın gelişiminde önemli bir role sahip olan Sultan Kâbûs b. Said’den bahsedildi. İbâzîliğin Uman’a girişi tartışıldı. Umanlılar İbâzîliği savaşmaksızın kabul ettiler. Umanlılar’ın İbâziyye mezhebini tercih etmesinde Cabir b. Zeyd’in önemli bir role sahip olduğu görülür. Ayrıca İbâzî mezhepler ...
Uluslararası sosyal bilimler dergisi, 2017
Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, Feb 1, 2017
Istanbul University - DergiPark, Mar 1, 2017
Câbir b. Zeyd, fıkıh ilminde temayüz ederek birçok sahabe ve tabiunun övgüsüne mazhar olmuştur. C... more Câbir b. Zeyd, fıkıh ilminde temayüz ederek birçok sahabe ve tabiunun övgüsüne mazhar olmuştur. Câbir, kendi ifadesi ile Bedir ashabından yetmiş kişiyi görmüştür. Sahabe ve tabiundan birçoğuna talebelik yaparak, onlardan hadis, tefsir, fıkıh, edebiyat ve lügat ilimlerini tahsil etmiştir. Bu bağlamda Hz. Peygamberin hayatına şahit olan sahabeler Hz. Peygamber'in ilmini ve sünnet-i şerifesini Câbir'e nakletmişlerdir. Ebû Şa'sa'ya hocalık yapan önemli zatlar arasında, Hz. Aişe (r. anha), Abdullah b. Abbas (ra), Abdullah b. Ömer (ra), Abdullah b. Mes'ud (ra) ve Enes b. Malik (ra), Ebû Saîd el-Hudrî (ra), Ebu Hureyre, yer almaktadır. Câbir b. Zeyd (93/712) ilim sevdalısı bir kimse idi. O, ilmini artırmak için her fırsatı değerlendirdi. Sahabe tarafından başlatılan ilim geleneğini devam ettirerek çok sayıda talebe yetiştirdi. Sonraki dönemde, Tahkim nedeniyle Hz. Ali'den ayrılan Muhakkime'nin düşünce mimarı oldu. Bu hareketin aslının korunmasında büyük rol oynadı.
Resail, tabiunun buyuk alimlerinden imam Câbir b. Zeyd’in (ra) muntesiplerine gondermis oldugu on... more Resail, tabiunun buyuk alimlerinden imam Câbir b. Zeyd’in (ra) muntesiplerine gondermis oldugu on sekiz mektuptan olusmaktadir. Erken donem hakkinda kaynaklarda yeralan bilgilerin politik gerekcelerle carpitilmasi gerceklerin ortaya cikmasini engellemektedir. Bu nedenle, Resâil, gerek Ibâdiyye’yi gerekse o donemim sosyal ve siyasi sartlarini anlamak acisindan son derce onemli bir kaynaktir. Resail, Tunuslu Ibâdi bilgin Ferhât b. Ali el-Ca’biri tarafindan tahkik edilmistir. Makalenin hazirlanmasinda tahkikli kaynaktan faydalanilmistir. Bu makale, giris; Câbir b. Zeyd’in hayati, mektuplar hakkinda genel bilgi ve sonuctan olusmaktadir. Makale Câbir b. Zeyd’in mektuplari ve onlarin degerlendirilmesi ile sinirlidir. Eser tarafimizdan Turkceye cevrilmis olup yakin zamanda nesr edilmeyi beklemektedir. Câbir b. Zeyd’in mektuplari sayesinde Ibaziler’in ilme onem veren bir topluluk olduklari iddiasi guc kazanirken, mezhep taassubu golgesinde atilan cehalet ithami inanilir olmaktan cikmistir
Bu makalenin konusu Ibâdiyye’nin imamet anlayisidir. Hz. Peygamber’in (sav) vefatindan sonra orta... more Bu makalenin konusu Ibâdiyye’nin imamet anlayisidir. Hz. Peygamber’in (sav) vefatindan sonra ortaya cikan ilk problem imamet meselesidir. Ibâdiler, Siffin Savasindan sonra imamet ile ilgili tartismalarin aktif olarak icerisinde yer aldilar. Hilafetin saltanata donusmemesi icin olagan ustu caba harcadilar. Muhalif siyasi idarelerin baskilarina ragmen Kur’an ve Sunnet cizgisinde bir imamet nazariyesi ortaya koydular. Ibâdiler kisileri ve kabileleri kutsamayan Islam’in evrensel prensipleri isiginda imamette ehliyeti esas aldilar. Daha onemlisi Islam tarihinde ilk defa siyaset sosyolojisi yapan Ibâdiler’dir. Şia istisna edilecek olursa, diger firkalar farkli gorusler ileri surmelerine ragmen ilerleyen surecte pratikte Ibâdiler ile benzer bir tavir sergilemek zorunda kalmislardir
Hz. Peygamber tarafindan insa edilen kardeslik ve adalet nizami ucuncu halifenin ikinci alti yili... more Hz. Peygamber tarafindan insa edilen kardeslik ve adalet nizami ucuncu halifenin ikinci alti yilindan sonra bozulmaya basladi. Ortaya cikan problemler Tahkim ile birlikte zirveye ulasti ve gunumuze kadar ulasan olumsuz sonuclar dogurdu. Tahkim olayinin onemi sunni dunya tarafindan henuz anlasilabilmis degildir. Cunku Tahkim ile ilgili cabalar onun siyasi sonuclarini anlamaya degil Ali ya da Muaviye’den birisini hakli cikarmaya yogunlasmaktadir. Tahkim karari cok onemli iki siyasi sonuc dogurmustur. Birincisi, savasi kazanmak uzere olan Hz. Ali, zaferi Muaviye’ye kaptirmistir. Ikincisi, Muslumanlar secme ve secilme hakkini kaybetmislerdir. Hz. Ali’nin hakliligina yogunlasan sunni kaynaklar Tahkim’in siyasi sonuclarini gorememislerdir. Tahkim kararinin alinis sekli hakkinda iki farkli rivayet vardir. Bazi rivayetler Tahkim’in sorumlulugunu Hz. Ali’ye yuklerken bazilari da sorumlulugu Muhakkime’ye yuklemistir. Bu makalede Ibâziler’in Tahkim ile ilgili rivayetleri nasil degerlendirdikle...
Bu makalede Mu’tezile ve Ibâdiyye firkalari arasindaki fikri etkilesim ele alinacaktir. Iki firka... more Bu makalede Mu’tezile ve Ibâdiyye firkalari arasindaki fikri etkilesim ele alinacaktir. Iki firkanin bazi konularda benzer goruslere sahip olmalari kadim ve cagdas yazarlarin ilgisini cekmistir. Ayni kaynaktan beslenen firkalar arasinda bazi benzerliklerin olmasi kacinilmazdir. Bu benzerlikler o firkalarin farkliligini ortadan kaldirmaz. Ayni sekilde ayni firka icerisinde yer alan bilginler arasinda da gorus farkliliklari olabilir. Ayni mezhep icerisindeki âlimlerin farkli dusunmesi onlarin farkli mezheplerden oldugunu gostermez. Ibâdiyye firkasi tesekkulunu ve mumeyyiz goruslerini Mu’tezile’den once tamamladigi icin Ibâdi fikirlerin olusumunda Mu’tezile’nin degistirici ve donusturucu etkisinden bahsetmek guctur. Iki firka arasindaki dusunce benzerligine dikkat cekilmesine ragmen bu konuda yeterli sayida arastirma yapilmamistir. Ulkemizde bu konu hakkinda tarafimizdan yapilan calismalar disinda her hangi bir arastirma mevcut degildir
Sunni ve Şia mezhepler tarihi kaynaklari Ibâziyye’yi Harici bir firka olarak tanitirlar. Ancak Ib... more Sunni ve Şia mezhepler tarihi kaynaklari Ibâziyye’yi Harici bir firka olarak tanitirlar. Ancak Ibâzi kaynaklar Haricilik ithamini asla kabul etmezler. Hatta Haricilik nispetini bir hakaret olarak degerlendirirler. Bu ithamin mezhepcilik ve siyasi taassuptan kaynaklandigini ileri surerler. Islam mezhepler tarihi kaynaklari siyasi taassup ve mezhepciligin golgesinde kaleme alinmislar ve cogu defa siyasi iradenin etkisinde kalarak gercekleri saptirmislardir. Hakikate ulasmak icin firkalarin kendi kaynaklarina da muracaat etmek gereklidir. Bu makalede Ibâziyye’nin Harici bir firka olup olmadigi degerlendirilecektir.
PDPDVE PH]KHSOHULQ GReUX DQODeEOPDVEQE HQJHOOH\HQ |QHPOL ELU VRUXQVDO ROD UDN NDUeEPE]GD GXUPDNWD... more PDPDVE PH]KHSOHULQ GReUX DQODeEOPDVEQE HQJHOOH\HQ |QHPOL ELU VRUXQVDO ROD UDN NDUeEPE]GD GXUPDNWDGEU $\QE eHNLOGH IEUDN JHOHQHNOHULQLQ ELUELUOHULQH EDNEe ELoLPOHUL GH EX ELOLP GDOE DoEVEQGDQ |QHPOLGLU1 %X PDNDOHGH e]NHYvaQLQ .HeIXaO *XPPH2 DGOE HVHULQLQ 0XWH]LOH NEVPE WHUFPH HGLOHUHN eEkGL\\HaQLQ 0XWH]LOH\H EDNEeE GHeHUOHQGLULOHFHNWLU e]NHYva\L WHUFLK HWPHPL]LQ QHGHQL HVH ULQLQ G|UGQF FLOGLQLQ EDeWDQ VRQD PH]KHSOHU WDULKL ND\QDeE eHNOLQGH \D]EO
Ru’yetullah konusu Islam tarihinin erken donemlerinden itibaren tartisilan kelamin mesail konular... more Ru’yetullah konusu Islam tarihinin erken donemlerinden itibaren tartisilan kelamin mesail konulari arasinda yer alir. Ru’yetullah’in yabanci kulturlerin etkisi ile ortaya cikmis bir problem olarak gormek dogru sayilmaz. Dahili sebeplerin basinda Kur’an ‘da yer alan bazi ayetleri de gormek gerekir. Kur’an-i Kerim’de tenzihi ayetler yanimda mutesabih ayetler de vardir. Ru’yetullah konusu mutesabih ayetler uzerinden tartisilmaktadir. Bu ayetleri literal okuyan firkalar dogrudan tesbihe ve tecsime dusmuslerdir. Mutesabihleri diger tenzihi ayetlere gore tevil eden Ibadiyye gibi firkalar ise tesbih ve tecsimden uzak korunmuslardir. Ibadiyye firkasi da muhaliflerin iddia ettigi gibi ayetlere zahire anlam vermemisler, Kur’an’i Kur’an ile tefsir etme yolunu tercih ederek tevhit ilkesine bagli kalarak tesbih ve tecsimden uzak durmuslardir. Ulkemizde Ibadiyye’nin ru’yetullah gorusu hakkinda Klasik sunni kaynaklar ve tarafimizdan yapilan calismalar disinda yeterli bilgi yoktur. Bu makalede muht...
Bu makalede Hanefi- Maturidi gelenekten gelen Ebu Muti’ Mekhul en-Nesefi’nin Kitâbu’r-Red alâ’l B... more Bu makalede Hanefi- Maturidi gelenekten gelen Ebu Muti’ Mekhul en-Nesefi’nin Kitâbu’r-Red alâ’l Bida’ ve Ehli’l-Ehvâi adli eseri Ibâdilik acisindan degerlendirilecektir. Marie BERNAND tarafindan yapilan tahkik temel alinmistir. Bu eserin secilme nedeni: Hanefi-Maturidi firak geleneginin ilk eserleri arasinda yer almasi ve Hanefi-Maturidi gelenegi dusunce yonunden etkileyen onemli bir eser olmasidir. Makale’de Nesefi ve eseri hakkinda kisa bilgi verildikten sonra Ibâdilik kismi Ibâdi tezler acisindan degerlendirilecektir. Calismamiz Nesefi’nin Kitâbu’r-Red alâ’l Bida’ ve Ehli’l-Ehvâi adli eseri ile sinirlidir. Nesefi eserinde 73 firka hadisinden yola cikarak Islam’dan sudur eden firkalari (6x12+1=73) esasina gore tasnif etmistir. Ibâdiyye firkasina Haruriyye icerisinde yer vermistir. Ibâdiyye hakkinda yok denecek kadar az bilgi vermistir. Yazarin amacinin nesnel bir sekilde firkalari tanitmak ve Hakk olani ortaya cikarmak olmadigi anlasilmaktadir. Ibâdiyye hakkinda soyledikleri Es’a...
Ibâdi kaynaklar acisindan Umman ve Kuzey Afrika son derece onemli birbolgedir. Basra’da tesekkul ... more Ibâdi kaynaklar acisindan Umman ve Kuzey Afrika son derece onemli birbolgedir. Basra’da tesekkul eden Ibâdiyye kisa zaman sonra Kuzey Afrika’dacok sayida taraftar bulmayi basarmistir. Bolgeyi ilim merkezineceviren Ibâdiyye burada cok sayida âlim yetistirmistir. Ebi Hazer dorduncuasir Ibâdi bilginlerindendir. er-Redd alâ cemii’l-muhâlifin adli eseri iletaninmaktadir. Bu makalede Ebi Hazer hakkinda bilgi verilecek ve ona aiter-Redd alâ Cemi’i’l-Muhâlifin adli eserinde yer alan “Mu’tezile’ye Reddiye”isimli kisin tercume edilerek kisa bir degerlendirme yapilacaktir. Ebi Hazertercumesini yaptigimiz bolumde Mu’tezile’nin adl prensibi baglamindaef’alu’l-ibâd konusunu tartismaktadir.
Sâlim b. Zekvân’in Sire adli eseri Ibâziler tarafindan onemsenen bir kaynaktir. Ibâziler’e ait el... more Sâlim b. Zekvân’in Sire adli eseri Ibâziler tarafindan onemsenen bir kaynaktir. Ibâziler’e ait elimize ulasan ilk kaynak olmasi bakimindan da ayrica onem tasimaktadir. Bu makalede Sire’nin Hz. Osman ile ilgili bolumunu esas alarak Hz. Osman doneminin siyasi olaylarina Ibâziler’in nasil baktiklarini anlamaya calisacagiz.
Bu makalede “Muhalif Kaynaklarda Ibâdiyye” konusu ele alinacaktir. Sunni ve Şia kaynaklarinda Ibâ... more Bu makalede “Muhalif Kaynaklarda Ibâdiyye” konusu ele alinacaktir. Sunni ve Şia kaynaklarinda Ibâdiyye, Havâric perspektifine hapsedilmistir. Ibâdiler’in itirazlari hakim paradigma tarafindan yeterince dikkate alinmamistir. Siyasal iktidarlar yaptiklari eylemleri halk nezdinde mesru gostermek icin toplumun temel dinamiklerini kendi menfaattari dogrultusunda kullanirlar. Bu yaklasim resmi tarih olarak karsimiza cikar. Resmi tarihin karsisinda karsit/muhalif tarih yer alir. Bu nedenle tarihi olaylari degerlendirirken dogru sonuclara ulasmak icin resmi tarih yaninda muhalif tarih de dikkate alinmalidir. Ulkemizde, Ibâdiler’in itirazlarini konu alan calismalar yok denecek kadar azdir. Sunni kaynaklari tamamini degerlendirmek bir makalenin sinirlarini asacagindan bu makale Sunni firak kitaplarindan Es’ari ve Bagdâdi ile sinirli tutulmustur
Ebu Ubeyde ra , Ibâdiyye firkasinin Imam Câbir b. Zeyd’den ra sonra ikinci imamidir. Firkanin gor... more Ebu Ubeyde ra , Ibâdiyye firkasinin Imam Câbir b. Zeyd’den ra sonra ikinci imamidir. Firkanin goruslerinin Basra disina tasinmasinda ve Ibâdi imamliklarin kurulmasinda onemli rol ustlenmistir. Abdullah b. Ibâd’in siyasi dehasi ile Imam Câbir b. Zeyd’in ilmi onda cem olmustur. Ebu Ubeyde ulkemizde yeterince taninmamaktadir. Oysa Ebu Ubeyde Muslim b. Ebi Kerime’yi tanimadan Islam tarihini ve Ibâdiyye firkasini dogru anlamak mumkun degildir. Ebu Ubeyde Islam tarihinin bunalimli bir doneminde yasadi; tum zorluklarina ragmen diger Ehl-i Hak ve’l-Istikâme imamlari gibi Hakk’i ayakta tutmaya calisti, zalimlerin onunde asla egilmedi. Sonucta hayati zorluklarla gecti. Ebu Ubeyde hakkinda tarafimizdan yonetilen bir master tezi disinda Turkce kaynak yoktur. Bu calismada daha cok Arapca kaynaklara basvurulmustur. Bu makale Ebu Ubeyde Muslim b. Ebi Kerime’nin hayati, ilmi ve firka icerisindeki yeri ile sinirlidir
To understand the ideas of a sect correctly, its own sources are very important. In our country, ... more To understand the ideas of a sect correctly, its own sources are very important. In our country, there is no work about the Ibadite catechism ( ilm al-hal ) as well as there is a few studies on their theological opinions. In this regard we give importance to the catechism named Talkin al-Sibyan which is the main concern of the article. This book is well-known among Ibadis and taught to the Ibadite children in Uman in the summertime. The first part of it is related to the Ibadi faith, and the other ones are about the religious practices ( ibadat ). By this book, we can learn the Ibadite faith and practical differences in Salat from their own sources.
Istanbul University - DergiPark, Jul 26, 2022
As the spiral of violence surrounding the Middle East gained an international dimension, articles... more As the spiral of violence surrounding the Middle East gained an international dimension, articles related to radical/fundamentalist movements became more visible. Describing the fundamentalist groups that adopt violence as a method as Neo-Kharijis and considering Ibazis as a Khariji sect unites fundamentalist movements and Ibazism at the common point of Kharijism. From this point of view, in this article, the potential of Ibaziyya to be a role model for radical movements that adopt violence as a method will be discussed. In the article, first of all, the development of fundamentalism is briefly evaluated, and then, in the last chapter, the fundamentalist potential of Ibaziyya is discussed by emphasizing the methodological problems in dealing with the group called Khawarij in the historical sources of sects. The confines of the article are limited to the critique of deep-seated opinions rather than a historical period. As a result, it has been determined that Ibaziyya is different from the Khariji groups that adopted violence as a method in the past and that it has no similarity to the contemporary fundamentalist movements regarding the thought and action plan.
Istanbul University - DergiPark, Jun 1, 2017
Tezimizin birinci bölümü üç ana başlıktan oluşmaktadır. İlk olarak İbâzîler’e nispet edilen isiml... more Tezimizin birinci bölümü üç ana başlıktan oluşmaktadır. İlk olarak İbâzîler’e nispet edilen isimler tartışıldı ve İbâzîler’in Havârîc ve Kaade isminden hoşlanmadıkları tespit edildi. Daha sonra İbâziyye’nin teşekkülü üzerinde duruldu. İbâzîler, Havârîc ile değil Muhakkime ile anılmak isterler. İbâzî yazarlar İbâzîliği Cabir b. Zeyd ve Abdullah b. İbâz’ın liderliği altında Muhakkime’nin şiddet yanlısı grubu olan Havârîc’den ayrı ılımlı bir fırka olarak düşünürler. İbâzîler Havârîc’den olmadıklarını ispatlamak istediler ve bu konuyla alakalı çok sayıda kitap yayımladılar. İkinci bölümde, Uman ve İbâzîlik incelendi. Öncelikle Uman’ın dini, siyasi ve sosyal durumu hakkında bilgi verdik. Günümüz Uman’ın gelişiminde önemli bir role sahip olan Sultan Kâbûs b. Said’den bahsedildi. İbâzîliğin Uman’a girişi tartışıldı. Umanlılar İbâzîliği savaşmaksızın kabul ettiler. Umanlılar’ın İbâziyye mezhebini tercih etmesinde Cabir b. Zeyd’in önemli bir role sahip olduğu görülür. Ayrıca İbâzî mezhepler ...
Uluslararası sosyal bilimler dergisi, 2017
Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, Feb 1, 2017
Istanbul University - DergiPark, Mar 1, 2017
Câbir b. Zeyd, fıkıh ilminde temayüz ederek birçok sahabe ve tabiunun övgüsüne mazhar olmuştur. C... more Câbir b. Zeyd, fıkıh ilminde temayüz ederek birçok sahabe ve tabiunun övgüsüne mazhar olmuştur. Câbir, kendi ifadesi ile Bedir ashabından yetmiş kişiyi görmüştür. Sahabe ve tabiundan birçoğuna talebelik yaparak, onlardan hadis, tefsir, fıkıh, edebiyat ve lügat ilimlerini tahsil etmiştir. Bu bağlamda Hz. Peygamberin hayatına şahit olan sahabeler Hz. Peygamber'in ilmini ve sünnet-i şerifesini Câbir'e nakletmişlerdir. Ebû Şa'sa'ya hocalık yapan önemli zatlar arasında, Hz. Aişe (r. anha), Abdullah b. Abbas (ra), Abdullah b. Ömer (ra), Abdullah b. Mes'ud (ra) ve Enes b. Malik (ra), Ebû Saîd el-Hudrî (ra), Ebu Hureyre, yer almaktadır. Câbir b. Zeyd (93/712) ilim sevdalısı bir kimse idi. O, ilmini artırmak için her fırsatı değerlendirdi. Sahabe tarafından başlatılan ilim geleneğini devam ettirerek çok sayıda talebe yetiştirdi. Sonraki dönemde, Tahkim nedeniyle Hz. Ali'den ayrılan Muhakkime'nin düşünce mimarı oldu. Bu hareketin aslının korunmasında büyük rol oynadı.
Resail, tabiunun buyuk alimlerinden imam Câbir b. Zeyd’in (ra) muntesiplerine gondermis oldugu on... more Resail, tabiunun buyuk alimlerinden imam Câbir b. Zeyd’in (ra) muntesiplerine gondermis oldugu on sekiz mektuptan olusmaktadir. Erken donem hakkinda kaynaklarda yeralan bilgilerin politik gerekcelerle carpitilmasi gerceklerin ortaya cikmasini engellemektedir. Bu nedenle, Resâil, gerek Ibâdiyye’yi gerekse o donemim sosyal ve siyasi sartlarini anlamak acisindan son derce onemli bir kaynaktir. Resail, Tunuslu Ibâdi bilgin Ferhât b. Ali el-Ca’biri tarafindan tahkik edilmistir. Makalenin hazirlanmasinda tahkikli kaynaktan faydalanilmistir. Bu makale, giris; Câbir b. Zeyd’in hayati, mektuplar hakkinda genel bilgi ve sonuctan olusmaktadir. Makale Câbir b. Zeyd’in mektuplari ve onlarin degerlendirilmesi ile sinirlidir. Eser tarafimizdan Turkceye cevrilmis olup yakin zamanda nesr edilmeyi beklemektedir. Câbir b. Zeyd’in mektuplari sayesinde Ibaziler’in ilme onem veren bir topluluk olduklari iddiasi guc kazanirken, mezhep taassubu golgesinde atilan cehalet ithami inanilir olmaktan cikmistir
Bu makalenin konusu Ibâdiyye’nin imamet anlayisidir. Hz. Peygamber’in (sav) vefatindan sonra orta... more Bu makalenin konusu Ibâdiyye’nin imamet anlayisidir. Hz. Peygamber’in (sav) vefatindan sonra ortaya cikan ilk problem imamet meselesidir. Ibâdiler, Siffin Savasindan sonra imamet ile ilgili tartismalarin aktif olarak icerisinde yer aldilar. Hilafetin saltanata donusmemesi icin olagan ustu caba harcadilar. Muhalif siyasi idarelerin baskilarina ragmen Kur’an ve Sunnet cizgisinde bir imamet nazariyesi ortaya koydular. Ibâdiler kisileri ve kabileleri kutsamayan Islam’in evrensel prensipleri isiginda imamette ehliyeti esas aldilar. Daha onemlisi Islam tarihinde ilk defa siyaset sosyolojisi yapan Ibâdiler’dir. Şia istisna edilecek olursa, diger firkalar farkli gorusler ileri surmelerine ragmen ilerleyen surecte pratikte Ibâdiler ile benzer bir tavir sergilemek zorunda kalmislardir
Hz. Peygamber tarafindan insa edilen kardeslik ve adalet nizami ucuncu halifenin ikinci alti yili... more Hz. Peygamber tarafindan insa edilen kardeslik ve adalet nizami ucuncu halifenin ikinci alti yilindan sonra bozulmaya basladi. Ortaya cikan problemler Tahkim ile birlikte zirveye ulasti ve gunumuze kadar ulasan olumsuz sonuclar dogurdu. Tahkim olayinin onemi sunni dunya tarafindan henuz anlasilabilmis degildir. Cunku Tahkim ile ilgili cabalar onun siyasi sonuclarini anlamaya degil Ali ya da Muaviye’den birisini hakli cikarmaya yogunlasmaktadir. Tahkim karari cok onemli iki siyasi sonuc dogurmustur. Birincisi, savasi kazanmak uzere olan Hz. Ali, zaferi Muaviye’ye kaptirmistir. Ikincisi, Muslumanlar secme ve secilme hakkini kaybetmislerdir. Hz. Ali’nin hakliligina yogunlasan sunni kaynaklar Tahkim’in siyasi sonuclarini gorememislerdir. Tahkim kararinin alinis sekli hakkinda iki farkli rivayet vardir. Bazi rivayetler Tahkim’in sorumlulugunu Hz. Ali’ye yuklerken bazilari da sorumlulugu Muhakkime’ye yuklemistir. Bu makalede Ibâziler’in Tahkim ile ilgili rivayetleri nasil degerlendirdikle...
Bu makalede Mu’tezile ve Ibâdiyye firkalari arasindaki fikri etkilesim ele alinacaktir. Iki firka... more Bu makalede Mu’tezile ve Ibâdiyye firkalari arasindaki fikri etkilesim ele alinacaktir. Iki firkanin bazi konularda benzer goruslere sahip olmalari kadim ve cagdas yazarlarin ilgisini cekmistir. Ayni kaynaktan beslenen firkalar arasinda bazi benzerliklerin olmasi kacinilmazdir. Bu benzerlikler o firkalarin farkliligini ortadan kaldirmaz. Ayni sekilde ayni firka icerisinde yer alan bilginler arasinda da gorus farkliliklari olabilir. Ayni mezhep icerisindeki âlimlerin farkli dusunmesi onlarin farkli mezheplerden oldugunu gostermez. Ibâdiyye firkasi tesekkulunu ve mumeyyiz goruslerini Mu’tezile’den once tamamladigi icin Ibâdi fikirlerin olusumunda Mu’tezile’nin degistirici ve donusturucu etkisinden bahsetmek guctur. Iki firka arasindaki dusunce benzerligine dikkat cekilmesine ragmen bu konuda yeterli sayida arastirma yapilmamistir. Ulkemizde bu konu hakkinda tarafimizdan yapilan calismalar disinda her hangi bir arastirma mevcut degildir
Sunni ve Şia mezhepler tarihi kaynaklari Ibâziyye’yi Harici bir firka olarak tanitirlar. Ancak Ib... more Sunni ve Şia mezhepler tarihi kaynaklari Ibâziyye’yi Harici bir firka olarak tanitirlar. Ancak Ibâzi kaynaklar Haricilik ithamini asla kabul etmezler. Hatta Haricilik nispetini bir hakaret olarak degerlendirirler. Bu ithamin mezhepcilik ve siyasi taassuptan kaynaklandigini ileri surerler. Islam mezhepler tarihi kaynaklari siyasi taassup ve mezhepciligin golgesinde kaleme alinmislar ve cogu defa siyasi iradenin etkisinde kalarak gercekleri saptirmislardir. Hakikate ulasmak icin firkalarin kendi kaynaklarina da muracaat etmek gereklidir. Bu makalede Ibâziyye’nin Harici bir firka olup olmadigi degerlendirilecektir.
PDPDVE PH]KHSOHULQ GReUX DQODeEOPDVEQE HQJHOOH\HQ |QHPOL ELU VRUXQVDO ROD UDN NDUeEPE]GD GXUPDNWD... more PDPDVE PH]KHSOHULQ GReUX DQODeEOPDVEQE HQJHOOH\HQ |QHPOL ELU VRUXQVDO ROD UDN NDUeEPE]GD GXUPDNWDGEU $\QE eHNLOGH IEUDN JHOHQHNOHULQLQ ELUELUOHULQH EDNEe ELoLPOHUL GH EX ELOLP GDOE DoEVEQGDQ |QHPOLGLU1 %X PDNDOHGH e]NHYvaQLQ .HeIXaO *XPPH2 DGOE HVHULQLQ 0XWH]LOH NEVPE WHUFPH HGLOHUHN eEkGL\\HaQLQ 0XWH]LOH\H EDNEeE GHeHUOHQGLULOHFHNWLU e]NHYva\L WHUFLK HWPHPL]LQ QHGHQL HVH ULQLQ G|UGQF FLOGLQLQ EDeWDQ VRQD PH]KHSOHU WDULKL ND\QDeE eHNOLQGH \D]EO
Ru’yetullah konusu Islam tarihinin erken donemlerinden itibaren tartisilan kelamin mesail konular... more Ru’yetullah konusu Islam tarihinin erken donemlerinden itibaren tartisilan kelamin mesail konulari arasinda yer alir. Ru’yetullah’in yabanci kulturlerin etkisi ile ortaya cikmis bir problem olarak gormek dogru sayilmaz. Dahili sebeplerin basinda Kur’an ‘da yer alan bazi ayetleri de gormek gerekir. Kur’an-i Kerim’de tenzihi ayetler yanimda mutesabih ayetler de vardir. Ru’yetullah konusu mutesabih ayetler uzerinden tartisilmaktadir. Bu ayetleri literal okuyan firkalar dogrudan tesbihe ve tecsime dusmuslerdir. Mutesabihleri diger tenzihi ayetlere gore tevil eden Ibadiyye gibi firkalar ise tesbih ve tecsimden uzak korunmuslardir. Ibadiyye firkasi da muhaliflerin iddia ettigi gibi ayetlere zahire anlam vermemisler, Kur’an’i Kur’an ile tefsir etme yolunu tercih ederek tevhit ilkesine bagli kalarak tesbih ve tecsimden uzak durmuslardir. Ulkemizde Ibadiyye’nin ru’yetullah gorusu hakkinda Klasik sunni kaynaklar ve tarafimizdan yapilan calismalar disinda yeterli bilgi yoktur. Bu makalede muht...
Bu makalede Hanefi- Maturidi gelenekten gelen Ebu Muti’ Mekhul en-Nesefi’nin Kitâbu’r-Red alâ’l B... more Bu makalede Hanefi- Maturidi gelenekten gelen Ebu Muti’ Mekhul en-Nesefi’nin Kitâbu’r-Red alâ’l Bida’ ve Ehli’l-Ehvâi adli eseri Ibâdilik acisindan degerlendirilecektir. Marie BERNAND tarafindan yapilan tahkik temel alinmistir. Bu eserin secilme nedeni: Hanefi-Maturidi firak geleneginin ilk eserleri arasinda yer almasi ve Hanefi-Maturidi gelenegi dusunce yonunden etkileyen onemli bir eser olmasidir. Makale’de Nesefi ve eseri hakkinda kisa bilgi verildikten sonra Ibâdilik kismi Ibâdi tezler acisindan degerlendirilecektir. Calismamiz Nesefi’nin Kitâbu’r-Red alâ’l Bida’ ve Ehli’l-Ehvâi adli eseri ile sinirlidir. Nesefi eserinde 73 firka hadisinden yola cikarak Islam’dan sudur eden firkalari (6x12+1=73) esasina gore tasnif etmistir. Ibâdiyye firkasina Haruriyye icerisinde yer vermistir. Ibâdiyye hakkinda yok denecek kadar az bilgi vermistir. Yazarin amacinin nesnel bir sekilde firkalari tanitmak ve Hakk olani ortaya cikarmak olmadigi anlasilmaktadir. Ibâdiyye hakkinda soyledikleri Es’a...
Ibâdi kaynaklar acisindan Umman ve Kuzey Afrika son derece onemli birbolgedir. Basra’da tesekkul ... more Ibâdi kaynaklar acisindan Umman ve Kuzey Afrika son derece onemli birbolgedir. Basra’da tesekkul eden Ibâdiyye kisa zaman sonra Kuzey Afrika’dacok sayida taraftar bulmayi basarmistir. Bolgeyi ilim merkezineceviren Ibâdiyye burada cok sayida âlim yetistirmistir. Ebi Hazer dorduncuasir Ibâdi bilginlerindendir. er-Redd alâ cemii’l-muhâlifin adli eseri iletaninmaktadir. Bu makalede Ebi Hazer hakkinda bilgi verilecek ve ona aiter-Redd alâ Cemi’i’l-Muhâlifin adli eserinde yer alan “Mu’tezile’ye Reddiye”isimli kisin tercume edilerek kisa bir degerlendirme yapilacaktir. Ebi Hazertercumesini yaptigimiz bolumde Mu’tezile’nin adl prensibi baglamindaef’alu’l-ibâd konusunu tartismaktadir.
Sâlim b. Zekvân’in Sire adli eseri Ibâziler tarafindan onemsenen bir kaynaktir. Ibâziler’e ait el... more Sâlim b. Zekvân’in Sire adli eseri Ibâziler tarafindan onemsenen bir kaynaktir. Ibâziler’e ait elimize ulasan ilk kaynak olmasi bakimindan da ayrica onem tasimaktadir. Bu makalede Sire’nin Hz. Osman ile ilgili bolumunu esas alarak Hz. Osman doneminin siyasi olaylarina Ibâziler’in nasil baktiklarini anlamaya calisacagiz.
Bu makalede “Muhalif Kaynaklarda Ibâdiyye” konusu ele alinacaktir. Sunni ve Şia kaynaklarinda Ibâ... more Bu makalede “Muhalif Kaynaklarda Ibâdiyye” konusu ele alinacaktir. Sunni ve Şia kaynaklarinda Ibâdiyye, Havâric perspektifine hapsedilmistir. Ibâdiler’in itirazlari hakim paradigma tarafindan yeterince dikkate alinmamistir. Siyasal iktidarlar yaptiklari eylemleri halk nezdinde mesru gostermek icin toplumun temel dinamiklerini kendi menfaattari dogrultusunda kullanirlar. Bu yaklasim resmi tarih olarak karsimiza cikar. Resmi tarihin karsisinda karsit/muhalif tarih yer alir. Bu nedenle tarihi olaylari degerlendirirken dogru sonuclara ulasmak icin resmi tarih yaninda muhalif tarih de dikkate alinmalidir. Ulkemizde, Ibâdiler’in itirazlarini konu alan calismalar yok denecek kadar azdir. Sunni kaynaklari tamamini degerlendirmek bir makalenin sinirlarini asacagindan bu makale Sunni firak kitaplarindan Es’ari ve Bagdâdi ile sinirli tutulmustur
Ebu Ubeyde ra , Ibâdiyye firkasinin Imam Câbir b. Zeyd’den ra sonra ikinci imamidir. Firkanin gor... more Ebu Ubeyde ra , Ibâdiyye firkasinin Imam Câbir b. Zeyd’den ra sonra ikinci imamidir. Firkanin goruslerinin Basra disina tasinmasinda ve Ibâdi imamliklarin kurulmasinda onemli rol ustlenmistir. Abdullah b. Ibâd’in siyasi dehasi ile Imam Câbir b. Zeyd’in ilmi onda cem olmustur. Ebu Ubeyde ulkemizde yeterince taninmamaktadir. Oysa Ebu Ubeyde Muslim b. Ebi Kerime’yi tanimadan Islam tarihini ve Ibâdiyye firkasini dogru anlamak mumkun degildir. Ebu Ubeyde Islam tarihinin bunalimli bir doneminde yasadi; tum zorluklarina ragmen diger Ehl-i Hak ve’l-Istikâme imamlari gibi Hakk’i ayakta tutmaya calisti, zalimlerin onunde asla egilmedi. Sonucta hayati zorluklarla gecti. Ebu Ubeyde hakkinda tarafimizdan yonetilen bir master tezi disinda Turkce kaynak yoktur. Bu calismada daha cok Arapca kaynaklara basvurulmustur. Bu makale Ebu Ubeyde Muslim b. Ebi Kerime’nin hayati, ilmi ve firka icerisindeki yeri ile sinirlidir
To understand the ideas of a sect correctly, its own sources are very important. In our country, ... more To understand the ideas of a sect correctly, its own sources are very important. In our country, there is no work about the Ibadite catechism ( ilm al-hal ) as well as there is a few studies on their theological opinions. In this regard we give importance to the catechism named Talkin al-Sibyan which is the main concern of the article. This book is well-known among Ibadis and taught to the Ibadite children in Uman in the summertime. The first part of it is related to the Ibadi faith, and the other ones are about the religious practices ( ibadat ). By this book, we can learn the Ibadite faith and practical differences in Salat from their own sources.