Efzeleddin Esger - Academia.edu (original) (raw)

Papers by Efzeleddin Esger

Zəngəzur folkloru: milli-mədəni düşüncə və çağdaş elmi yanaşmalar (elmi araşdırmalar toplusu)., 2022

Zəngəzur folkloru: elmi araşdırmalar və qənaətlər, 2021

“Dədə Qorqud” elmi-ədəbi toplusu , 2019

The idea implying the emergence of ashyg creative activity from the Tasawwuf sects iswrong. This ... more The idea implying the emergence of ashyg creative activity from the Tasawwuf sects iswrong. This idea, which was misinterpreted by us in 1992, has become a dominant idea in due course in folklore studies and has been settled in many studies in this or that way. It is to be noted that during the conversation with our colleagues, we have acknowledged once and for all the wrong idea we have noted in this article. Nevertheless, this idea is rewritten in various works. Taking into account this situation we consider necessary to deal with this problem once again. The art of ashyg is a new event in the history of performance art of both Azerbaijani and Turkish people from the point of view ofunity of sound, melody, musical instrument (saz), the performing style and repertoire. In addition, he is the heir of ozans, narrators of Oguzname. While advancing the aforementioned idea shedding light on the relation of ashyg art to the Sufi sects we have forgotten the matter of inheritance principle. We missed the idea that noashyg(even though he was a dervish of a sect) could not learn the art of narration of saga from the sufi sect. Narration(performance) and the creative techniques are studied only through a principle from master to learner and it is impossible to learn in in any other way. As it proved by the similarities between the Oguzaname's plots, as well as the formulas of Oghuznamanarration, the typological similarities between the art of ashygand the formulas of saga narrators of Turkish people, the ashyg art has been shaped on the basis of the traditions of Turkish saga narration.

Oğuznamə etnik kimlik şüurunun ifadəsi olaraq yaranmışdır. Etnik kimlik şüuru bir qayda olaraq əc... more Oğuznamə etnik kimlik şüurunun ifadəsi olaraq yaranmışdır. Etnik kimlik şüuru bir qayda olaraq əcdadlarının kimliyi şəklində ifadə olunur. Ona görə də Oğuznamə məlum etnosun içərisində tarix funksiyası daşıyırdı və bu tarix məlum etnosun üzvlərinin burada varlıq səbəbini etnik sistemin içərisində yerini müəyyən edirdi. İstər bütövlükdə etnosun, istərsə də etnik dünyanın mənsublarının siyasi ideaları Oğuznaməyə söykənirdi. Bu baxımdan Oğuznamə həm də siyasiidealoji anlam daşıyırdı.

Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi. I cild, Bakı, Elm nəşriyyatı , 2018

AMEA Naxçıvan bölməsinin “Xəbərlər”i. Xüsusi buraxılış, Tusi Nəşriyyatı , 2016

Oğuznamədə oğuz tarixi inanc kontekstində iki dövrə bölünür. 1-ci dövr Oğuzla baş-layıb Kayı İnal... more Oğuznamədə oğuz tarixi inanc kontekstində iki dövrə bölünür. 1-ci dövr Oğuzla baş-layıb Kayı İnal xana (Dədə Qorqud oğuznamələrinə görə, Bayandır xana) qədər davam edən "Bir Tanrı"ya inamla xarakterizə olunur. 2ci dövr Kayı İnal xanla (və ya Bayandır xanla) baş-layan islam dövrüdür. Bununla yanaşı, Oğuz elinin "Bir Tanrı"ya inanc dövrü də islam düşün-cəsinin məhsuludur. Oğuznamə "peyğmbərlər tarixi"ndən yararlanaraq, İbrahim peyğəmbərin yerinə Oğuzu qoyur və bu şəkildə Oğuzu Məhəmməd peyğəmbərin sələfinə çevirir və beləliklə, "peyğmbərlər tarixi"nin etnik variantını yaradır. Şəcərələrdə Oğuzun soy kötüyünün "peyğəm-bərlər tarixi"nə uyğun şəkildə verilməsi məsələyə Oğuznamənin münasibətini ifadə etmir. Sa-dəcə olaraq bu şəcərələri tərtib edən şəxslər İslam auditoriyasından ehtiyat edərək Oğuzun və ya Oğuz övladlarının şəcərəsini "peyğəmbərlər tarixi"nə uyğunlaşdırırdılar.

Folklor və dövlətçilik düşüncəsi. Bakı, Elm və təhsil , 2017

As is known, left military-administrative area is called uchokh of Oghuz state organization and e... more As is known, left military-administrative area is called uchokh of Oghuz state organization and epos about Oghuz, Dede Korkut Oghuznames reflect this truth. Also meaning of three-arrow was not explained till today. Researches shows us that, actually three-arrow replaces bow-arrow

Ozan elm və sənət toplusu. II buraxılış , 2018

Uluslararası Türk Kültür ve Sanatı Sempozyumu, Ankara,29-30 ekim, 2020

Bilindiği gibi 2019`da yeni bir Oğuzname el yazması ortaya çıkarılmıştır. Bu el yazmada 22`den fa... more Bilindiği gibi 2019`da yeni bir Oğuzname el yazması ortaya çıkarılmıştır. Bu el yazmada 22`den fazla soylama ve yeni bir Dede Korkut boyu yer almaktadır. Buradaki hem soylamalar hem de boy

Ədəbiyyat və incəsənət: milli kimlik və mənəvi zənginlik , 2019

Qırğız xalqının "Manas" dastanında türk etnonimi qohum xalqların ümumi adı kimi işlənir. Qırğızla... more Qırğız xalqının "Manas" dastanında türk etnonimi qohum xalqların ümumi adı kimi işlənir. Qırğızlar, qazaxlar, özbəklər və b. isə uruq (tayfa) termini ilə ifadə olunur. Dastanda türk etnonimi

Conference Presentations by Efzeleddin Esger

1.Uluslararası Selçuk – Efes Devecilik Kültürü ve Deve Güreşleri Sempozyumu (17-19 kasım 2016), 2016

Devecilik kültürü göçebe yaşamın bir parçası olarak Azerbaycan'da eskiden beri yaygındır. Bu bölg... more Devecilik kültürü göçebe yaşamın bir parçası olarak Azerbaycan'da eskiden beri yaygındır. Bu bölgede, devenin iki cinsi vardır; tek hörgüçlü deve Arap, iki hörgüçlü deve ise Türk devesi olarak bilinmektedir. Tek hörgüçlü devenin erkeğine lök, dişisine arvana; iki hörgüçlü devenin erkeğine buğur, dişisine haçamaya denir. Buğur ile arvana ve lök ile haçamaya melezlerinin erkeği Karabağ bölgesinde ner, dişisi nermaya veya bütöv maya, Şirvan bölgesinde ise peserek maya olarak adlandırılmaktadır. Ner ile arvananın, lök ile bütöv mayanın veya buğur ile bütöv mayanın çiftleşmesinden türeyen erkekler balkhı, dişiler ise yerel ağızlarda carcarmaya, mayaköyün, gez adlandırılmaktadır. Deve yavrusuna ilk altı ayda köşek, altı aydan bir yaşına kadar daylakh denir. Bundan sonra ise devenin yaşı yünün kırpılmasına bağlı olarak 'iki tük deve', 'üç tük deve' vs. biçiminde ifade edilmektedir. Binek ve taşımacılık amacına yönelik deve donanımı ve ilgili malzemelerden kapan, cahaz, khetep, çul, cecim, şedde, ovsar/oysar, kellelik gibi kavramların tarihsel ve yerel içeriği bildirimizde ayrıntılı biçimde ele alınmaktadır. Tarih boyunca Azerbaycan'da develer hem göçebe ve yarı göçebe düzenin günlük ihtiyaçları bağlamında, hem de ticari taşımacılık amaçlarına yönelik olarak geniş çapta kullanılmıştır. Azerbaycan Türklerinin devecilik alanındaki kültürel birikimi bir bütün olarak genel Türk devecilik gelenekleriyle örtüşmekle beraber, bazı yerel özellikleri de vardır.

«МЕМЛЕКЕТТІК ТІЛДІҢ ҰЛТАРАЛЫҚ ҚАТЫНАС ТІЛІНЕ АЙНАЛУ ҮДЕРІСІ» тақырыбындағы халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция (международный) МАТЕРИАЛДАРЫ 15 мамыр 2020 жыл, 2020

According to Oguzname, the article examines the mythological identity of Bulca, who stands at the... more According to Oguzname, the article examines the mythological identity of Bulca, who stands at the head of the Oghuz family tree. Based on the sakha (yakut), Altai and mongol epics, ethnographic legends of the Turkic peoples of Southern Siberia, as well as mythological texts and beliefs about the Son of Tanri, the author shows that, in Oguzname, Bulca or Olca, standing at the head of the Oghuz family tree, is son of Tanri and one of the heroes of the myth about the first man. Unlike other texts, the Oghuznama only mentions Bulca's name and does not say anything about his identity in order not to oppose the Islamic idea that the first man was the prophet Adam. Oğuznamədə Bulca adı və onun şəkilləri. Bəllidir ki, F.Rəşidəddin "Oğuznamə"nin ən qədim əlyazmasında oğuz geneologiyası Bulca xanla başlayır. Ayasofiya və Bağdad kimi qədim nüsxələrdə (17, 146) , eləcə də L.A.Xetarqurovanın 1952-ci ildə nəşrə hazırladığı mətndə ulu əcdadın adı Bulcadır (10, 80, 81). Bu ad bəzi başqa nüsxələrdə Olcay və Abulca / Əbulçə şəklində getmişdir. Adın Olcay şəkli əlyazmanın Topqapıda (Bağdad köşkü fondu) Məcmuəi-Hafizi-Əbrunun tərkibində saxlanılan 282№-li nüsxədədir. Bu nüsxəni R.M.Şükürova rus dilinə tərcümə edərək 1987-ci ildə nəşr etdirmişdir (11, 25). Bununla yanaşı, yenə də Topqapıda saxlanılan 1653 №-li nüsxədə ad Olcay şəklindədir (17, 146). Adın Abulca // Əbülcə şəkli isə sonrakı dövrlərdə üzü köçürülmüş Berezin nüsxəsində ifadə olunur (17, 146). Eyni antroponim Əbülqazi Bahadur xanın "Şəcareyi-tərakimə"əsərində Amulca şəklində gedir (14, 39). Sonrakı dövrlərdə Osmanlı və Ağqoyunlu soyu haqqında tərtib olunmuş soykötüklərində istifadə olunan qaynaqdan asılı olaraq Ulu əcdadın qeyd olunan adları ilə qarşılaşırıq. Məsələn, Əbubəkr Tehraninin "Kitabi-Diyarbəkriyyə" əsərində Ağqoyunlu soyağacı sadalanarkən Yafəsdən sonra Abulca xanın adı çəkilir (9, 48). Həsən bəy Bayat "Cami-Çəm Ayin" əsərində Osmanlı sultanlarının soykötüyünü verərkən Yafəsdən sonra Bolcas adı çəkərək yazır: "Əsl adı Türkdür. Çox paltar geydiyindən Bolca və ya Aba Alca, yaxud Bolcas ləqəbi verdilər. Bunun Cin, Saklab, Urus adlı oğulları oldu. Hər biri bir ölkəni şənləndirdi və ayrıca bəy oldular. İki yüz qırx il yaşayıb ölmüşdür" (5, 382). Göründüyü kimi, Həsən bəy Bayat Yafəsdən sonra gələn əcdadın üç adını qeyd edir: Türk, Bolcas / Bolca, Aba Alca. Burada Bolcas / Bolca adlarının Bulca, Aba Alca adlarının isə Abulca (Əbülcə) ilə bağlı olduğunu görmək çətin deyil. B.Ögel

Books by Efzeleddin Esger

book, 2013

qərarı ilə çap olunur. ELMİ REDAKTOR: Muxtar KAZIMOĞLU (İMANOV) filologiya üzrə elmlər doktoru RƏ... more qərarı ilə çap olunur. ELMİ REDAKTOR: Muxtar KAZIMOĞLU (İMANOV) filologiya üzrə elmlər doktoru RƏYÇİLƏR: Məmmədəli QIPÇAQ filologiya elmlər doktoru, professor Arif ACALOĞLU filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Əfzələddin Əsgər. Oğuznamə yaradıcılığı. Bakı, «Elm və təhsil», 2013, 340 səh. «Oğuznamə yaradıcılığı» adlanan monoqrafik araşdırmada başlanğıcdan sona qədər Oğuznamə yaradıcılığının gedişatı (dinamikası) öyrənilir və Oğuznamə yaradıcılığının tarixində baş verən mühüm hadisələrin etnik proseslər və tarixi hadisələrlə əlaqəsi araşdırılır. Monoqrafiyada həmçinin Oğuznamə ifaçılığı, ifa və poetik forma, eləcə də Oğuznamə mətnlərinin xüsusiyyətləri tədqiq olunr.

BAKI-2019 Rəyçi: Məmmədəli QİPÇAQ filologiya üzrə elmlər doktoru, professor Elmi redaktoru: Səkin... more BAKI-2019 Rəyçi: Məmmədəli QİPÇAQ filologiya üzrə elmlər doktoru, professor Elmi redaktoru: Səkinə Qaybalıyeva filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Əfzələddin Əsgər. Etnoqonik mətnlər və sosial-siyasi həyat. Baki, Elm və təhsil, 2019, 180 səh. Kitabda yer alan qədim etnoqonik mətnlərin etnik sosial, siyasi və sakral funksiyası araşdırılır və bu müstəvidə onların semantikası üzə çıxarılır. Monoqrafiya elmi auditoriya üçün nəzərdə tutulub.

book, 2017

Elmi redaktor: Səkinə Qaybalıyeva filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Rəyçilər: Oruc Əliyev filologiy... more Elmi redaktor: Səkinə Qaybalıyeva filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Rəyçilər: Oruc Əliyev filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dos. Rza Xəlilov filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dos. Əfzələddin Əsgər. Azərbaycan sehrli nağıllarında qəhrəman, Bakı, Elm və təhsil, 2017,-116 səh. "Azərbaycan sehrli nağıllarında qəhrəman: səciyyəsi və mənşəyi" adlı araşdırmada sehrli nağıl qəhrəmanlarının səciyyəvi xüsusiyyətləri və onların arxaik semantikasından bəhs olunur. Monoqrafiyada kiçik qardaş surəti, komik personajlar və bahadır surətləri tədqiq edilir.