Resul Geyik - Academia.edu (original) (raw)

KURTE Hînkirina zimên ji roja ewil heya niha ji ber ku hînkirin li gorî çand, ziman û perwerdekar... more KURTE
Hînkirina zimên ji roja ewil heya niha ji ber ku hînkirin li gorî çand, ziman û perwerdekaran (fermî, olî û hwd) diguhere mijara nîqaşê ye. Hînkirina kurdî (kurmancî) jî ji vê rewşê para xwe girtiye û di ser de jî li her herêman bi demên cuda û bi şêweyên cuda nesîbê xwe girtiye. Di vê têzê de em ê bala xwe bidin ser perwerdekerina kurmancî li Tirkiyeyê. Hînkirina zimên li Tirkiyeyê çawa ye? Tiştên qels û bihêz (xurt) çi ne?
Pêvajoya hînbûna zimên wekî zimanê ewil li ser rûyê dinyayê li gorî rêza guhdarîkirin, axaftin, xwendin û nivîsînê ye. Guhdarîkirin û axaftin wekî tên zanîn bi awayekî xwezayî di nav malbat û civakê de ‘xwendin’ û ‘nivîsîn’ jî bi awayekî sîstematîk di nav pergala dibistanekê de tên hînbûn. Ev rewş di zimanê kurdî de pirsgirêk e, gelek însanên li gund û bajaran mezin dibin bi hêsanî her du şîyanên ewil hîn dibin û bi kar tînin, lê ji ber ku perwerdehiya kurmancî bi rêk û pêk, demdirêjî, sîstematîk û bifermî tune ye hînbûna zimên tê birîn (nîv-zimanî) û li ser her mirovî bandorên cuda derdikevin holê. Li ser mijara hînkirina perwerdekirina zimên derbarê kurmancî de, li gorî rê û rêbazan wekî “Rêziman û Werger, Rêbaza Ragihandinê, Nêzikatiya bi Bingeha Peywiran an jî di nav Konteksê” de yan jî yên din ti xebat tune ne. Xebatên heyî jî zehf qels in û rasterast ne li ser mijarê ne.
Di têzê de me wekî rêbaza lêkolînê linêhinêrin ( survey) bi kar anî. Sedemek bikaranîna vê jî pirsgirêka tunebuna xebatên bi vî rengî û di vê aste de bûn. Wekî tê zanîn serkeftîbûna Welatên Rojava di vî warî de li ber çavan e, loma rê, rêbaz, prensîp û stratejiyên wan giş ji bona vê têzê hatine analîz kirin û li gorî beş û binbeşê hatine pêşniyazkirin.
Pêşkêşkirina mijaran jî ji tiştê biçûk û hêsan yanî ji beşa “peyv”ê ber bi tiştê mezin û berfireh ve yanî “hêmanên çandî” ve ye. Her du beşên ewil çiqas ji hev dûr bixuyên jî ji ber ku di gelek rêbazên ziman hînkirinê de wekî binyada bingehîn in û bê wan hevoksazî, sentaks, îfade, morfolojî çênabe.

Peyvên Sereke: Zimanê Ewil (Z1), Zimanê Duduyan (Z2), Zimanwergirtin, Hînbûn, Hînkirina Zimanê Kurmancî (HZK), Nîv-zimanî

ABSTRACT
Teaching a language, from the dawn of history until the present day, has been a topic of discussion, since teaching varies according to language, culture, and instructor. The teaching of Kurdish (Kurmanji) is no different. Moreover, the teaching of Kurdish has always varied by era, region, and style (for instance, in the choice and use of alphabets). In this thesis, we focus on Kurdish language teaching (KLT) in Turkey. What is the teaching of Kurdish like in Turkey?
As is well known, the acquisition of a language in literate societies follows the order of listening, speaking, reading and writing. Listening and speaking, of course, are learnt spontaneously in the family and the community. However, reading and writing are learnt systematically at a school. This leads to a problematic situation in Kurdish-speaking communities. In such communities, people learn listening and speaking at the same time in a spontaneous manner, but when it comes to the acquisition of reading and writing skills, the situation differs dramatically. There is no formal and official system of long-term, systematic education in Kurdish, consequently language acquisition and learning is interrupted (semi-lingualism). This lack affects every Kurdophone person at a variety of level.
In this thesis, we have used the Survey as our research method. The survey was chosen because not no similar studies on the issue had been conducted previously using this method on this level. It is clear that the Western countries have developed successful in the teaching of languages, and therefore, the methods, approaches, principles and current strategies in these countries have been analyzed and their relative effectiveness studied according to the relevant area of KLT. The topics presented in this thesis ranges from vocabulary to the cultural context in teaching. Although the vocabulary and grammar structurally seem poles apart, they are foundation of language in many points and without them; one cannot get syntax, morphology, utterance and etc. In other words, the effectiveness of teaching methods is analysed in relation to a variety of components of language, including vocabulary (lexis), syntax, morphology, and phonology.
Key Words: First Language (L1), second Language (L2), language acquision, learning, Kurdish Language Teaching (KLT).

ÖZET
Dil öğretimi ilk günden günümüze kadar farklı tartışma konularını içinde barındıran bir konudur. Çünkü dil öğretimi kültüre, dile ve eğiticiye (resmi, dini, vb) göre değişiklik arz eder. Kurmancca öğretimi de bu durumdan payını almıştır ve farklı bölgelerde zamana ve türe göre değişebilmektedir. Bu tez de Türkiye de Kurmancca öğretimine odaklanacağız. Türkiye’de dil öğretimi nasıldır?
Bütün dünya da birincil dil olarak dil öğretimi dinleme, konuşma, okuma ve yazma sırasına göre ilerlemektedir. Bilindiği üzere dinleme ve konuşma aile ve topluluk gibi doğal bir ortamda, okuma ve yazma ise okul gibi sistematik eğitimin verildiği bir ortamda öğrenilir. Bu durum Kurmancca için bir sorunsallık teşkil etmektedir. Köy ve şehirlerde büyüyen pek çok kişi konuşma ve dinleme becerilerini kolayıkla elde edebiliyorlar ama söz konusu okuma ve yazma olunca bir program dahilinde, uzun süreli, sistematik ve resmi bir eğitim olmadığı için dil öğrenimi ve edinimi kesilmektedir (yarı-dillilik) ve her kişi üzerinde farklı bir şekilde etkileri ortaya çıkmaktadır. Dil eğitim öğretiminde Kürtçe üzerine farklı metod ve yaklaşımlara göre hiç bir çalışma yoktur. Var olanlar çalışmalar da zayıf ve doğrudan konuyla ilgili değildir.
Bu tez de araştırma yöntemi olarak Tarama (Survey) yöntemi kullanıldı. Bu tez konusunun şimdiye kadar bilimsel olarak taranmamış olması konunun özgünlüğünü sağlamaktadır. Dil öğretimi hakkında Batı Avrupanın başarısı bilinmektedir. Yurtdışında dil öğretimi ile ilgili yapılan çalışmalar değerlendirilmiş, ilgili çalışmalarda kullanılan yöntem, prensip ve stratejilerden yararlanılmıştır.
Konuların sunumu ise,“kelime öğretiminden” geniş ve kapsamlı olan “kültürel öğelerin kullanımına” doğru sunulmaktadır. İlk iki bölüm birbirinden ne kadar uzak görünse de özünde dil öğretiminde cümle kurulumu, ifade, morfoloji gibi noktalarda bir arada bulunmaktadır.

Anahtar Sözcükler: birinci dil, ikinci dil, dil edinimi, öğrenme, Kürtçe dil Öğretimi, yarı-dillilik