Jarosław Pałka - Academia.edu (original) (raw)
Papers by Jarosław Pałka
Kryzys w partii, partia w kryzysie. Ostatnia dekada PZPR, red.T. Kozłowski, M. Siedziako, Warszawa, 2023
Artykuł jest spojrzeniem na kryzys w PRL-u trwający od lipca 1980 do grudnia 1981 r. przed wprowa... more Artykuł jest spojrzeniem na kryzys w PRL-u trwający od lipca 1980 do grudnia 1981 r. przed wprowadzeniem stanu wojennego przez pryzmat armii. Sierpień ’80 nie złamał spoistości ideowej Sił Zbrojnych PRL. Polska Zjednoczona Partia Robotnicza mogła polegać na wojskowych, szczególnie na kadrze zawodowej. Kierownictwo partyjne uważało, że partia opierała się na dwóch filarach: Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Ministerstwie Obrony Narodowej. Jednocześnie jesienią 1980 r., wobec kryzysu, żołnierze bardzo mocno włączyli się w „odnowę” cywilnych struktur partyjnych, wielu z nich skierowano do organizacji partyjnych, na każdym poziomie. Od drugiej połowy 1980 r. następowała także militaryzacja instytucji społecznych, administracyjnych i gospodarczych. Proces ten przybrał na sile po objęciu stanowiska I sekretarza KC PZPR przez gen. Wojciecha Jaruzelskiego. Jednocześnie duże obawy wiązano z ideową postawą żołnierzy służby zasadniczej i podchorążych rezerwy. Poddawano ich szczególnej kontroli, badano ich zapatrywania polityczne, nastroje i przeprowadzano sondaże, które potem analizowano. Z wojska usuwano oficerów jawnie wspierających „Solidarność”. W artykule znajduje się analiza sytuacji wewnątrz armii odwołującą się do dokumentów wytworzonych przez Wojskową Służbę Wewnętrzną i Główny Zarząd Polityczny Wojska Polskiego. Dzięki temu rzuca światło na wiele procesów w armii, w tym na jej najniższych szczeblach.
Przegląd Historyczno-Wojskowy, 2023
This article presents the negotiations and the process behind the construction of the command pos... more This article presents the negotiations and the process behind the construction of the command post codenamed "Albatros" at Sieraków Śląski near Częstochowa in the 1970s. The structure was to serve as the forward command post of the United Armed Forces of the Warsaw Pact in the event of the outbreak of World War III. The site was to be connected to the BARS No. 201 tropospheric communication system. The paper also presents the plans that were drawn up to expand the facility in the 1980s.
Kwartalnik Historyczny, Eng.-Language Edition no. 6, 2022
During the Cold War, the Polish People’s Army (hereinafter: PPA) planned to occupy Denmark, the n... more During the Cold War, the Polish People’s Army (hereinafter: PPA) planned
to occupy Denmark, the northern regions of the Federal Republic of Germany, the
Netherlands and Belgium through an offensive campaign. An essential element of this
scheme was air and seaborne landing operations aimed at capturing the Danish island
of Zealand and the country’s capital, Copenhagen. The actions undertaken by the PPA
were intended to comprise part of a large-scale campaign of the allied forces of member
states of the Warsaw Pact against NATO. In the mid-1980s, the landing tasks of the
PPA were limited to the occupation of the Danish island of Bornholm.
Dzieje Najnowsze, 2021
Artykuł opisuje grę wojenną „Marzec 83”, przeprowadzoną wiosną 1983 r. przez Ludowe Wojsko Polski... more Artykuł opisuje grę wojenną „Marzec 83”, przeprowadzoną wiosną 1983 r. przez Ludowe Wojsko Polskie. Gra dotyczyła tzw. frontu zewnętrznego (Frontu Nadmorskiego), czyli możliwości bojowych Sił Zbrojnych PRL w kontekście planu operacyjnego. Przeprowadzono ją pod koniec obowiązywania stanu wojennego w Polsce, który mocno wpływał na sytuację LWP. W związku z kryzysem gospodarczym w kraju i jednocześnie szybką rozbudową wojsk NATO analizowano realne możliwości prowadzenia ofensywy polskiej armii przeciwko armiom NATO i zajęcia Danii, północnych Niemiec Zachodnich, Holandii i Belgii.
Sprzeczne narracje... Z historii powojennej Polski 1944-1989. Pod red. Roberta Spałka, 2020
Historia Ludowego Wojska Polskiego (LWP) rozpoczęła się wiosną 1943 r. i nierozerwalnie związana ... more Historia Ludowego Wojska Polskiego (LWP) rozpoczęła się wiosną 1943 r. i nierozerwalnie związana była z koncepcją Stalina podporządkowania Związkowi Sowieckiemu powojennej Polski. Polityczny nadzór nad jednostką powołaną wiosną 1943 r. sprawował Związek Patriotów Polskich, a później także tajne Centralne Biuro Komunistów Polski, obie struktury całkowicie podległe Moskwie. Tutaj nie było niuansów – LWP miało być przede wszystkim zbrojnym ramieniem partii. Jednocześnie należy zauważyć, że już na samym początku tworzenia ludowego wojska, Stalin zadbał o to, aby posiadało ono polski charakter. Co prawda mocno ograniczony, jednak według jego zamysłu nie mogło to być wojsko jednoznacznie kojarzone z komunistami. Stanowiło to istotny argument w polityce międzynarodowej, a ponadto miało znaczenie w wewnętrznych sprawach polskich. W 1943 r. i 1944 r. w ludowej armii znalazło się wielu byłych zesłańców, mieszkańców Kresów, którzy byli bardzo krytycznie nastawieni do sowieckiej władzy. W późniejszym okresie, gdy prowadzono zaciąg również na terenach tzw. Polski lubelskiej, też należało zjednać sobie, negatywnie nastawionych do komunizmu, wstępujących do wojska rekrutów.
LWP służyło przede wszystkim władzy narzuconej przez wschodniego suwerena. Tak jak PRL funkcjonował w ramach zależności od Moskwy, tak i LWP odpowiadało na zapotrzebowania Kremla. Uzależnienie to było widoczne na różnych poziomach i różnie kształtowało się w czasie; można zaryzykować twierdzenie, że z biegiem lat rozluźniało się. LWP podlegało przemianom, tak samo jak elita władzy i partia komunistyczna, co oczywiście odbijało się w losach całego społeczeństwa. PRL było jednak podmiotem na arenie międzynarodowej, formą polskiej państwowości, a LWP stanowiło podstawowy element państwa istniejącego pomiędzy Odrą a Bugiem od 1944 r. do 1989 r. Strzegło granic Polski i służyły w nim miliony Polaków. Siły Zbrojne PRL były na tyle polskie, na ile PRL był państwem polskim. Historia LWP zakończyła się wraz ze zmianami ustrojowymi przeprowadzanymi od 1989 r. – odrzuceniem przewodniej roli partii komunistycznej oraz wyswobodzeniem się spod sowieckiej dominacji. LWP przestało istnieć w tym samym momencie, w którym odeszła w niebyt PRL.
Dzieje Najnowsze, 2021
The article describes a war game code-named ‘March 83’, conducted in the spring of 1983 by the Pe... more The article describes a war game code-named ‘March 83’, conducted in the spring
of 1983 by the People’s Army of Poland. The game concerned the so-called ‘external front’ (the Seaside Front), i.e. the combat capabilities of the Armed Forces of the Polish People’s Republic in the context of the operational plan. It was conducted at the end of martial law in Poland, which greatly affected the army’s situation. In the face of the economic crisis and the simultaneous rapid expansion of NATO troops, the real possibilities of conducting an offensive of the Polish army against NATO troops and the occupation of Denmark, northern West Germany, the Netherlands, and Belgium were analysed.
Artykuł opisuje grę wojenną „Marzec 83”, przeprowadzoną wiosną 1983r. przez
Ludowe Wojsko Polskie. Gra dotyczyła tzw. frontu zewnętrznego (Frontu Nadmorskiego), czyli możliwości bojowych Sił Zbrojnych PRL w kontekście planu operacyjnego. Przeprowadzono ją pod koniec obowiązywania stanu wojennego w Polsce, który mocno wpływał na sytuację LWP. W związku z kryzysem gospodarczym w kraju i jednocześnie szybką rozbudową wojsk NATO, analizowano realne możliwości prowadzenia ofensywy polskiej armii przeciwko armiom NATO i zajęcia Danii, północnych Niemiec Zachodnich, Holandii i Belgii.
Keywords: Warsaw Pact, Cold War, Polish People’s Army, operational plans, nuclear weapons/Układ Warszawski, zimna wojna, Ludowe Wojsko Polskie, plany operacyjne,
broń jądrowa
W drodze do władzy. Struktury komunistyczne realizujące politykę Rosji Sowieckiej i ZSRS wobec Polski (1917-1945). Red. Elżbieta Kowalczyk i Konrad Rokicki, 2019
This article is an attempt to sum up the military and political role of the Polish troops which f... more This article is an attempt to sum up the military and political role of the Polish troops which fought on the eastern front line during 1943-1945. The Polish Peoples Army (Ludowe Wojsko Polskie, LWP) was formed by order of Stalin, whose goal was to im- pose a communist regime on post-war Poland and maintain it. The Army was under political supervision of Polish communists controlled by Moscow. Its ideological uni-formity was guaranteed by a specialized political-educational apparatus (which con- ducted indoctrination) as well as the counter-intelligence (which used terror) and the military judiciary, with the last two expelling people from the army and repressing actual or imaginary enemies of ‘the people’. Generals delegated from the Red Army held top positions in the LWP, with the latter dependent on the former in terms of op- erations and equipment. Stalin had the last say about the LWPs participation in the fighting on the front linę - at Lenino, Warsaw, and Berlin. At the end of the war the LWP was the strongest and largest body representing the new communist regime - it concreated the units of the internal troops (Internal Security Corps), the militia, and the public administration. At the same time the LWP did play a big role in the military operations. At the end of the war it had approx. 335,000 soldiers. Between 1943 and 1945 the Polish losses on the eastern front linę amounted to nearly 67,000 people, in- cluding at least 17,500 dead. On the one hand, the sacrifice of the rank-and-file soldiers on the front linę legitimized the system imposed by Moscow. On the other hand, the Army fought on Polish lands, over the border on the Oder and Nysa Rivers, and serv- ing in its ranks gave one a chance to break free from the ‘homeland of the proletariat’ and fight against the German occupier. Moreover, the soldiers were unaware of all the political factors, particularly that in their ideology the communists were using many attributes of a national army. After the war the LWP became an integral part of the Peoples Republic of Poland, which meant that it was an instrument of the totalitarian and then authoritarian regime.
Kwartalnik Historyczny Vol. CXXV, 2018
Drawing on the documents kept in the Polish archives, the author of the article explores the issu... more Drawing on the documents kept in the Polish archives, the author of the article explores the issue of the storage of nuclear weapons within Poland’s territory during the Cold War. The weapons were under strict supervision of the Soviet Army, yet in case of war they were to have been made available to Polish Army units. The weapon storage programme in Poland was code-named Vistula and was one of the most closely guarded secrets of the Polish People’s Republic. The article contains an analysis of the agreement (and other related documents) concluded
between the Polish People’s Republic and the Soviet Union on 25 February 1967 on the storage of nuclear weapons in Poland. According to the agreement, the objective was to ‘increase combat readiness’ of the Soviet and Polish troops. Under the agreement, three nuclear weapon storage sites were built in Western Pomerania (Templewo, Podborsko and Brzeźnica-Kolonia) by the end of 1969. From the early 1960s the Polish People’s Army would expand its units capable of using such weapons. Their use was an important element of strategic planning, but in the initial period of the agreement Polish generals did not know the details of a possible transfer of nuclear warheads. It was not until the second half of the 1980s that relevant documents were drawn up to specify the ways and circumstances of a possible use of nuclear weapons by units of the so-called Polish Front (Sea Front).
The nuclear weapons were removed from Poland probably in 1990.
Kwartalnik Historyczny Vol. CXXIV, 2017
This article gives an account of the military exercises code-named ‘Tempest’ and carried out in t... more This article gives an account of the military exercises code-named ‘Tempest’ and carried out in the autumn of 1961 by the army of the Polish People’s Republic under the supervision of Soviet officers. In the course of the war game the Polish staff members were placed in charge of the Baltic Front which, forming part of Warsaw Pact troops, was given the task of seizing control of Denmark and the northern parts of Holland and Germany. These were the first large scale military exercises (a separate Polish front) to be organized after Gomułka’s rise to power. They were taking place in the period of high international tension, during the Berlin crisis. The operation of the Baltic Front was based on the plans elaborated by the Command of the Joint Forces of the Warsaw Pact. The offensive to be launched by the Polish troops was to be preceded by a massive attacof the missile troops using nuclear weapon. The Polish units were to secure the northern wing of the Soviet Western Front operating in the main Frankfurt direction, to enable, by capturing the Danish ports, the Baltic Fleet to manoeuvre freely in the North Sea and to prevent the enemy from landing in the coastline area. In the exercises scenario, the Polish troops were given five days to seize control of the whole of Denmark and seven days to reach the Dutch coast near The Hague, while remaining in readiness to continue the offensive operation in the direction of northern France. This article shows how Polish staff members imagined a future conflict between NATO and Warsaw Pact, including specifically the role to be played in it by Polish troops.
Pamięć i Sprawiedliwość (1/21), 2013
Military units intended to fight with the Polish underground movement were introduced on a large ... more Military units intended to fight with the Polish underground movement were introduced on a large scale just after the end of the war. However, the People’s Army of Poland began to play a particularly significant role in the years 1946 and 1947, when the National Security Commission was established and the general staff received the task of determining and coordinating the actions against guerrilla fighters. Commission meetings were irregular, but there were three periods when the meetings were organized with a particularly great intensity. Twice this was related to the increased involvement of the Army in the fights with the Polish underground movement – in the spring of 1946 before the Referendum of 30 June, then before the elections in January 1947. The third time was connected to the organization and implementation of the “Wisła” operation. In the autumn of 1947, the Communists decided that the large-scale pacification action against the Polish society brought the expected results, allowing them to control the situation in the country. Powerful security authorities were now able to take responsibility for actions against the resistance movement, the Army could be included in such actions only to a limited extent. This article tries to describe the dynamics of the events and outline the problems, related to the involvement of the People’s Army of Poland in the fight against the Polish underground movement in the period of its greatest intensity, namely before the referendum and elections, mainly on the basis of the documents created by the general staff, other military institutions and the National Security Commission.
Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały XV, 2017
Artykuł jest zarysem biografii Zygmunta Duszyńskiego, wiceministra obrony narodowej i szefa Główn... more Artykuł jest zarysem biografii Zygmunta Duszyńskiego, wiceministra obrony narodowej i szefa Głównego Inspektoratu Szkolenia z końca lat pięćdziesiątych i początku sześćdziesiątych. Ten przedwojenny oficer rezerwy, w czasie okupacji niemieckiej był bliskim współpracownikiem
Mariana Spychalskiego w podziemnej komunistycznej partyzantce (Gwardia Ludowa/Armia Ludowa). W 1947 r. jako jeden z najmłodszych oficerów Ludowego Wojska Polskiego otrzymał szlify generalskie i dowodził dywizją piechoty, walczył z sukcesami z podziemiem niepodległościowym. W czasie czystek stalinowskich odsunięty został na „boczny tor”. Gdy w 1956 r. władzę objął Władysław Gomułka, Duszyńskiego mianowano zastępcą szefa Sztabu Generalnego, a w 1959 r. wiceministrem obrony narodowej, zastępcą Spychalskiego. Był on także członkiem KC PZPR. Duszyński postrzegany był jako wysokiej klasy generał, fachowiec, w przypadku wybuchu III wojny światowej
miał zostać dowódcą Frontu Polskiego działającego w ramach Zjednoczonych Sił Zbrojnych Układu Warszawskiego w ofensywie przeciwko państwom NATO. W połowie lat sześćdziesiątych odsunięty
został od władzy w wyniku rozgrywek w kierownictwie partii i wojska (konflikt pomiędzy „puławianami” i „natolińczykami” oraz „partyzantami”).
The following article provides an outline of the biography of Zygmunt Duszyński, the Deputy Minister of National Defence and the chief of the Main Inspectorate of Training in the late ‘50s and the early ‘60s. This prewar reserve officer during the Nazi occupation served in the underground communist guerrilla (People’s Guard/People’s Army), where he was a close co-operator of Marian Spychalski, which paved him the way to the highest positions in the afterwar army. In 1947 Duszyński – as one of the youngest officers of the People’s Polish Army – became
a general; right after the war he was leading an infantry division, he also successfully fought the Polish afterwar anti-communist resistance movement. During the Stalinist purges he was “sidelined”. In the 1956, when Władysław Gomułka took the power, Duszyński became the Deputy Chief of General Staff, then the Deputy Minister of National Defence, he was also a member of the Central Committee of the Polish United Workers’ Party. He was perceived as a high-class general and a specialist, in the case of World War III he was supposed to lead a Polish
Front within the Unified Armed Forces of the Warsaw Pact against NATO. In the mid-1960s, due to the internal political turmoil within the leadership of both the party and the army (a conflict between the party’s fractions called “puławianie”, “natolińczycy” and “partisans”), he was removed from power.
Pamięć i Sprawiedliwość, 2015
Przegląd Historyczno-Wojskowy, 2014
Karta, 2017
Polemika z prof. Sławomirem Cenckiewiczem na temat prof. Jerzego Poksińskiego.
Wrocławski Rocznik Historii Mówionej, nr 5, 2015
This article presents preliminary findings of the oral history project on the subject of the sold... more This article presents preliminary findings of the oral history project on the subject of the soldiers of the People’s Troops of Poland. Testimonies of ca. 40 “People’s Poland” veterans were recorded (giving more than 2000 hours of audio recordings). These soldiers fought on the Eastern Front, participating in, among others, the battles of Lenino, Budziszyn, and Berlin. The article describes the interviewed group and defines the method applied when conducting the interviews. It also gives a short account of how the interviewed were conscripted into the People’s army. The main part of the article is devoted to pointing to the similarities in the veterans’ accounts. These common elements include interspersing a personal narrative with a broad historical context, underlining that in their individual actions during the war and after it they encountered situations from which there was no escape, using the propaganda expressions dating back to the times of the Polish People’s Republic, and the feeling of being omitted (as a whole group of veterans of the People’s Troops) from the sphere of historical memory after 1989. In the last part of the article, plans for a monograph based on the project are presented.
Kwartalnik Historyczny , 2014
The article was based on material used by officers of the Ministry of Public Security and the Mai... more The article was based on material used by officers of the Ministry of Public Security
and the Main Directorate of Information of the Polish Army during the 1950s
in connection with a struggle waged against the so-called rightist-nationalist deviation
in the Party and the Army. One of the chief examined motifs was an attempt
at establishing the nature of the activity pursued by Żymierski at the time
of the German occupation. Apparently, from the very onset Żymierski maintained
steady contacts with German secret agents in Warsaw. Other symptoms indicate
that he could have established contacts with officers of the German secret police.
During the first years of the occupation Żymierski tried to take an active part in
the Polish Underground but initially found himself on the margin of conspiracy
work (as the head of the Reserve Officers’ Association); with time, he also made
contacts with members of larger conspiracies, such as “Miecz i Pług” (Sword and
Plough). In addition, Żymierski attempted to join the main current of the Polish
Underground and become a member of Związek Walki Zbrojnej/Armia Krajowa
(Union for Armed Struggle/Home Army). In the spring of 1942 the future communist
marshal renewed his links with the Soviet Intelligence for which he had
worked already in the 1930s. Until 1945 he sent from the occupied Polish capital
information concerning acquaintances in political and military Underground organisations.
The Soviet Intelligence headquarters in Moscow used him for work
in the communist underground military organisation — Gwardia Ludowa (People’s
Guard — GL); on 1 January 1944 Żymierski became head of GL’s successor —
Armia Ludowa (People’s Army). In this manner, he found himself within a small
group of communist activists who after the war seized power in Poland.
Dzieje Najnowsze, 2014
A presentation of work on a biography of Michał Rola–Żymierski, the first marshal of communist P... more A presentation of work on a biography of Michał Rola–Żymierski, the first marshal
of communist Poland, at the time a vassal country of Moscow, carried out at the Military Historical Institute in the 1970s and 1910s. The work in question was conducted for more than a decade under the supervision of the Main Political Board of the Polish Army, including the minister of national defence. Some fragments were personally approved by the titular protagonist of the publication. The book was envisaged as a sui generis exemplary model of historical monographs pertaining to the most recent history of Poland. Issued in 1983, it omits the most controversial and infamous motifs from the biography of the marshal of People’s Poland, while interpreting many others in a manner distant from historical facts. No author signed his name.
Przegląd Historyczno-Wojskowy, nr 3 (218), 2007
In the spring of 1947 the Political Bureau of Polish Workers' Party decided to "solve" a problem ... more In the spring of 1947 the Political Bureau of Polish Workers' Party decided to "solve" a problem of Ukrainian underground and the supporting Ukrainian population. In March 1947 at the meeting of National Security Commission, General Stefan Mossor, deputy of a General Headquarters's chief, was ordered to draw up a project of na action, which would displace the civililan population from south-eastern Poland and eliminate the Ukrainian Insurgent Army. Accidental death of General Karol Swierczewski was an excellent pretext for the Polish authorities to justify a use of collective responsibility against the Ukrainian population. Over 21 troops, policemen and Ministry of Public Security's agenst took part in the special operation "Wisła". Under General Mossor's direct command, in the 3 months, from 28th of April to 31st of July 1947, the entire Ukrainian underground was destroyed and over 140 000 people of Ukrainian origin were displaced to the lands of western and northern Poland.
Zeszyty Historyczne, 2004
Karta Kwartalnik historyczny, 2005
Kryzys w partii, partia w kryzysie. Ostatnia dekada PZPR, red.T. Kozłowski, M. Siedziako, Warszawa, 2023
Artykuł jest spojrzeniem na kryzys w PRL-u trwający od lipca 1980 do grudnia 1981 r. przed wprowa... more Artykuł jest spojrzeniem na kryzys w PRL-u trwający od lipca 1980 do grudnia 1981 r. przed wprowadzeniem stanu wojennego przez pryzmat armii. Sierpień ’80 nie złamał spoistości ideowej Sił Zbrojnych PRL. Polska Zjednoczona Partia Robotnicza mogła polegać na wojskowych, szczególnie na kadrze zawodowej. Kierownictwo partyjne uważało, że partia opierała się na dwóch filarach: Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Ministerstwie Obrony Narodowej. Jednocześnie jesienią 1980 r., wobec kryzysu, żołnierze bardzo mocno włączyli się w „odnowę” cywilnych struktur partyjnych, wielu z nich skierowano do organizacji partyjnych, na każdym poziomie. Od drugiej połowy 1980 r. następowała także militaryzacja instytucji społecznych, administracyjnych i gospodarczych. Proces ten przybrał na sile po objęciu stanowiska I sekretarza KC PZPR przez gen. Wojciecha Jaruzelskiego. Jednocześnie duże obawy wiązano z ideową postawą żołnierzy służby zasadniczej i podchorążych rezerwy. Poddawano ich szczególnej kontroli, badano ich zapatrywania polityczne, nastroje i przeprowadzano sondaże, które potem analizowano. Z wojska usuwano oficerów jawnie wspierających „Solidarność”. W artykule znajduje się analiza sytuacji wewnątrz armii odwołującą się do dokumentów wytworzonych przez Wojskową Służbę Wewnętrzną i Główny Zarząd Polityczny Wojska Polskiego. Dzięki temu rzuca światło na wiele procesów w armii, w tym na jej najniższych szczeblach.
Przegląd Historyczno-Wojskowy, 2023
This article presents the negotiations and the process behind the construction of the command pos... more This article presents the negotiations and the process behind the construction of the command post codenamed "Albatros" at Sieraków Śląski near Częstochowa in the 1970s. The structure was to serve as the forward command post of the United Armed Forces of the Warsaw Pact in the event of the outbreak of World War III. The site was to be connected to the BARS No. 201 tropospheric communication system. The paper also presents the plans that were drawn up to expand the facility in the 1980s.
Kwartalnik Historyczny, Eng.-Language Edition no. 6, 2022
During the Cold War, the Polish People’s Army (hereinafter: PPA) planned to occupy Denmark, the n... more During the Cold War, the Polish People’s Army (hereinafter: PPA) planned
to occupy Denmark, the northern regions of the Federal Republic of Germany, the
Netherlands and Belgium through an offensive campaign. An essential element of this
scheme was air and seaborne landing operations aimed at capturing the Danish island
of Zealand and the country’s capital, Copenhagen. The actions undertaken by the PPA
were intended to comprise part of a large-scale campaign of the allied forces of member
states of the Warsaw Pact against NATO. In the mid-1980s, the landing tasks of the
PPA were limited to the occupation of the Danish island of Bornholm.
Dzieje Najnowsze, 2021
Artykuł opisuje grę wojenną „Marzec 83”, przeprowadzoną wiosną 1983 r. przez Ludowe Wojsko Polski... more Artykuł opisuje grę wojenną „Marzec 83”, przeprowadzoną wiosną 1983 r. przez Ludowe Wojsko Polskie. Gra dotyczyła tzw. frontu zewnętrznego (Frontu Nadmorskiego), czyli możliwości bojowych Sił Zbrojnych PRL w kontekście planu operacyjnego. Przeprowadzono ją pod koniec obowiązywania stanu wojennego w Polsce, który mocno wpływał na sytuację LWP. W związku z kryzysem gospodarczym w kraju i jednocześnie szybką rozbudową wojsk NATO analizowano realne możliwości prowadzenia ofensywy polskiej armii przeciwko armiom NATO i zajęcia Danii, północnych Niemiec Zachodnich, Holandii i Belgii.
Sprzeczne narracje... Z historii powojennej Polski 1944-1989. Pod red. Roberta Spałka, 2020
Historia Ludowego Wojska Polskiego (LWP) rozpoczęła się wiosną 1943 r. i nierozerwalnie związana ... more Historia Ludowego Wojska Polskiego (LWP) rozpoczęła się wiosną 1943 r. i nierozerwalnie związana była z koncepcją Stalina podporządkowania Związkowi Sowieckiemu powojennej Polski. Polityczny nadzór nad jednostką powołaną wiosną 1943 r. sprawował Związek Patriotów Polskich, a później także tajne Centralne Biuro Komunistów Polski, obie struktury całkowicie podległe Moskwie. Tutaj nie było niuansów – LWP miało być przede wszystkim zbrojnym ramieniem partii. Jednocześnie należy zauważyć, że już na samym początku tworzenia ludowego wojska, Stalin zadbał o to, aby posiadało ono polski charakter. Co prawda mocno ograniczony, jednak według jego zamysłu nie mogło to być wojsko jednoznacznie kojarzone z komunistami. Stanowiło to istotny argument w polityce międzynarodowej, a ponadto miało znaczenie w wewnętrznych sprawach polskich. W 1943 r. i 1944 r. w ludowej armii znalazło się wielu byłych zesłańców, mieszkańców Kresów, którzy byli bardzo krytycznie nastawieni do sowieckiej władzy. W późniejszym okresie, gdy prowadzono zaciąg również na terenach tzw. Polski lubelskiej, też należało zjednać sobie, negatywnie nastawionych do komunizmu, wstępujących do wojska rekrutów.
LWP służyło przede wszystkim władzy narzuconej przez wschodniego suwerena. Tak jak PRL funkcjonował w ramach zależności od Moskwy, tak i LWP odpowiadało na zapotrzebowania Kremla. Uzależnienie to było widoczne na różnych poziomach i różnie kształtowało się w czasie; można zaryzykować twierdzenie, że z biegiem lat rozluźniało się. LWP podlegało przemianom, tak samo jak elita władzy i partia komunistyczna, co oczywiście odbijało się w losach całego społeczeństwa. PRL było jednak podmiotem na arenie międzynarodowej, formą polskiej państwowości, a LWP stanowiło podstawowy element państwa istniejącego pomiędzy Odrą a Bugiem od 1944 r. do 1989 r. Strzegło granic Polski i służyły w nim miliony Polaków. Siły Zbrojne PRL były na tyle polskie, na ile PRL był państwem polskim. Historia LWP zakończyła się wraz ze zmianami ustrojowymi przeprowadzanymi od 1989 r. – odrzuceniem przewodniej roli partii komunistycznej oraz wyswobodzeniem się spod sowieckiej dominacji. LWP przestało istnieć w tym samym momencie, w którym odeszła w niebyt PRL.
Dzieje Najnowsze, 2021
The article describes a war game code-named ‘March 83’, conducted in the spring of 1983 by the Pe... more The article describes a war game code-named ‘March 83’, conducted in the spring
of 1983 by the People’s Army of Poland. The game concerned the so-called ‘external front’ (the Seaside Front), i.e. the combat capabilities of the Armed Forces of the Polish People’s Republic in the context of the operational plan. It was conducted at the end of martial law in Poland, which greatly affected the army’s situation. In the face of the economic crisis and the simultaneous rapid expansion of NATO troops, the real possibilities of conducting an offensive of the Polish army against NATO troops and the occupation of Denmark, northern West Germany, the Netherlands, and Belgium were analysed.
Artykuł opisuje grę wojenną „Marzec 83”, przeprowadzoną wiosną 1983r. przez
Ludowe Wojsko Polskie. Gra dotyczyła tzw. frontu zewnętrznego (Frontu Nadmorskiego), czyli możliwości bojowych Sił Zbrojnych PRL w kontekście planu operacyjnego. Przeprowadzono ją pod koniec obowiązywania stanu wojennego w Polsce, który mocno wpływał na sytuację LWP. W związku z kryzysem gospodarczym w kraju i jednocześnie szybką rozbudową wojsk NATO, analizowano realne możliwości prowadzenia ofensywy polskiej armii przeciwko armiom NATO i zajęcia Danii, północnych Niemiec Zachodnich, Holandii i Belgii.
Keywords: Warsaw Pact, Cold War, Polish People’s Army, operational plans, nuclear weapons/Układ Warszawski, zimna wojna, Ludowe Wojsko Polskie, plany operacyjne,
broń jądrowa
W drodze do władzy. Struktury komunistyczne realizujące politykę Rosji Sowieckiej i ZSRS wobec Polski (1917-1945). Red. Elżbieta Kowalczyk i Konrad Rokicki, 2019
This article is an attempt to sum up the military and political role of the Polish troops which f... more This article is an attempt to sum up the military and political role of the Polish troops which fought on the eastern front line during 1943-1945. The Polish Peoples Army (Ludowe Wojsko Polskie, LWP) was formed by order of Stalin, whose goal was to im- pose a communist regime on post-war Poland and maintain it. The Army was under political supervision of Polish communists controlled by Moscow. Its ideological uni-formity was guaranteed by a specialized political-educational apparatus (which con- ducted indoctrination) as well as the counter-intelligence (which used terror) and the military judiciary, with the last two expelling people from the army and repressing actual or imaginary enemies of ‘the people’. Generals delegated from the Red Army held top positions in the LWP, with the latter dependent on the former in terms of op- erations and equipment. Stalin had the last say about the LWPs participation in the fighting on the front linę - at Lenino, Warsaw, and Berlin. At the end of the war the LWP was the strongest and largest body representing the new communist regime - it concreated the units of the internal troops (Internal Security Corps), the militia, and the public administration. At the same time the LWP did play a big role in the military operations. At the end of the war it had approx. 335,000 soldiers. Between 1943 and 1945 the Polish losses on the eastern front linę amounted to nearly 67,000 people, in- cluding at least 17,500 dead. On the one hand, the sacrifice of the rank-and-file soldiers on the front linę legitimized the system imposed by Moscow. On the other hand, the Army fought on Polish lands, over the border on the Oder and Nysa Rivers, and serv- ing in its ranks gave one a chance to break free from the ‘homeland of the proletariat’ and fight against the German occupier. Moreover, the soldiers were unaware of all the political factors, particularly that in their ideology the communists were using many attributes of a national army. After the war the LWP became an integral part of the Peoples Republic of Poland, which meant that it was an instrument of the totalitarian and then authoritarian regime.
Kwartalnik Historyczny Vol. CXXV, 2018
Drawing on the documents kept in the Polish archives, the author of the article explores the issu... more Drawing on the documents kept in the Polish archives, the author of the article explores the issue of the storage of nuclear weapons within Poland’s territory during the Cold War. The weapons were under strict supervision of the Soviet Army, yet in case of war they were to have been made available to Polish Army units. The weapon storage programme in Poland was code-named Vistula and was one of the most closely guarded secrets of the Polish People’s Republic. The article contains an analysis of the agreement (and other related documents) concluded
between the Polish People’s Republic and the Soviet Union on 25 February 1967 on the storage of nuclear weapons in Poland. According to the agreement, the objective was to ‘increase combat readiness’ of the Soviet and Polish troops. Under the agreement, three nuclear weapon storage sites were built in Western Pomerania (Templewo, Podborsko and Brzeźnica-Kolonia) by the end of 1969. From the early 1960s the Polish People’s Army would expand its units capable of using such weapons. Their use was an important element of strategic planning, but in the initial period of the agreement Polish generals did not know the details of a possible transfer of nuclear warheads. It was not until the second half of the 1980s that relevant documents were drawn up to specify the ways and circumstances of a possible use of nuclear weapons by units of the so-called Polish Front (Sea Front).
The nuclear weapons were removed from Poland probably in 1990.
Kwartalnik Historyczny Vol. CXXIV, 2017
This article gives an account of the military exercises code-named ‘Tempest’ and carried out in t... more This article gives an account of the military exercises code-named ‘Tempest’ and carried out in the autumn of 1961 by the army of the Polish People’s Republic under the supervision of Soviet officers. In the course of the war game the Polish staff members were placed in charge of the Baltic Front which, forming part of Warsaw Pact troops, was given the task of seizing control of Denmark and the northern parts of Holland and Germany. These were the first large scale military exercises (a separate Polish front) to be organized after Gomułka’s rise to power. They were taking place in the period of high international tension, during the Berlin crisis. The operation of the Baltic Front was based on the plans elaborated by the Command of the Joint Forces of the Warsaw Pact. The offensive to be launched by the Polish troops was to be preceded by a massive attacof the missile troops using nuclear weapon. The Polish units were to secure the northern wing of the Soviet Western Front operating in the main Frankfurt direction, to enable, by capturing the Danish ports, the Baltic Fleet to manoeuvre freely in the North Sea and to prevent the enemy from landing in the coastline area. In the exercises scenario, the Polish troops were given five days to seize control of the whole of Denmark and seven days to reach the Dutch coast near The Hague, while remaining in readiness to continue the offensive operation in the direction of northern France. This article shows how Polish staff members imagined a future conflict between NATO and Warsaw Pact, including specifically the role to be played in it by Polish troops.
Pamięć i Sprawiedliwość (1/21), 2013
Military units intended to fight with the Polish underground movement were introduced on a large ... more Military units intended to fight with the Polish underground movement were introduced on a large scale just after the end of the war. However, the People’s Army of Poland began to play a particularly significant role in the years 1946 and 1947, when the National Security Commission was established and the general staff received the task of determining and coordinating the actions against guerrilla fighters. Commission meetings were irregular, but there were three periods when the meetings were organized with a particularly great intensity. Twice this was related to the increased involvement of the Army in the fights with the Polish underground movement – in the spring of 1946 before the Referendum of 30 June, then before the elections in January 1947. The third time was connected to the organization and implementation of the “Wisła” operation. In the autumn of 1947, the Communists decided that the large-scale pacification action against the Polish society brought the expected results, allowing them to control the situation in the country. Powerful security authorities were now able to take responsibility for actions against the resistance movement, the Army could be included in such actions only to a limited extent. This article tries to describe the dynamics of the events and outline the problems, related to the involvement of the People’s Army of Poland in the fight against the Polish underground movement in the period of its greatest intensity, namely before the referendum and elections, mainly on the basis of the documents created by the general staff, other military institutions and the National Security Commission.
Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały XV, 2017
Artykuł jest zarysem biografii Zygmunta Duszyńskiego, wiceministra obrony narodowej i szefa Główn... more Artykuł jest zarysem biografii Zygmunta Duszyńskiego, wiceministra obrony narodowej i szefa Głównego Inspektoratu Szkolenia z końca lat pięćdziesiątych i początku sześćdziesiątych. Ten przedwojenny oficer rezerwy, w czasie okupacji niemieckiej był bliskim współpracownikiem
Mariana Spychalskiego w podziemnej komunistycznej partyzantce (Gwardia Ludowa/Armia Ludowa). W 1947 r. jako jeden z najmłodszych oficerów Ludowego Wojska Polskiego otrzymał szlify generalskie i dowodził dywizją piechoty, walczył z sukcesami z podziemiem niepodległościowym. W czasie czystek stalinowskich odsunięty został na „boczny tor”. Gdy w 1956 r. władzę objął Władysław Gomułka, Duszyńskiego mianowano zastępcą szefa Sztabu Generalnego, a w 1959 r. wiceministrem obrony narodowej, zastępcą Spychalskiego. Był on także członkiem KC PZPR. Duszyński postrzegany był jako wysokiej klasy generał, fachowiec, w przypadku wybuchu III wojny światowej
miał zostać dowódcą Frontu Polskiego działającego w ramach Zjednoczonych Sił Zbrojnych Układu Warszawskiego w ofensywie przeciwko państwom NATO. W połowie lat sześćdziesiątych odsunięty
został od władzy w wyniku rozgrywek w kierownictwie partii i wojska (konflikt pomiędzy „puławianami” i „natolińczykami” oraz „partyzantami”).
The following article provides an outline of the biography of Zygmunt Duszyński, the Deputy Minister of National Defence and the chief of the Main Inspectorate of Training in the late ‘50s and the early ‘60s. This prewar reserve officer during the Nazi occupation served in the underground communist guerrilla (People’s Guard/People’s Army), where he was a close co-operator of Marian Spychalski, which paved him the way to the highest positions in the afterwar army. In 1947 Duszyński – as one of the youngest officers of the People’s Polish Army – became
a general; right after the war he was leading an infantry division, he also successfully fought the Polish afterwar anti-communist resistance movement. During the Stalinist purges he was “sidelined”. In the 1956, when Władysław Gomułka took the power, Duszyński became the Deputy Chief of General Staff, then the Deputy Minister of National Defence, he was also a member of the Central Committee of the Polish United Workers’ Party. He was perceived as a high-class general and a specialist, in the case of World War III he was supposed to lead a Polish
Front within the Unified Armed Forces of the Warsaw Pact against NATO. In the mid-1960s, due to the internal political turmoil within the leadership of both the party and the army (a conflict between the party’s fractions called “puławianie”, “natolińczycy” and “partisans”), he was removed from power.
Pamięć i Sprawiedliwość, 2015
Przegląd Historyczno-Wojskowy, 2014
Karta, 2017
Polemika z prof. Sławomirem Cenckiewiczem na temat prof. Jerzego Poksińskiego.
Wrocławski Rocznik Historii Mówionej, nr 5, 2015
This article presents preliminary findings of the oral history project on the subject of the sold... more This article presents preliminary findings of the oral history project on the subject of the soldiers of the People’s Troops of Poland. Testimonies of ca. 40 “People’s Poland” veterans were recorded (giving more than 2000 hours of audio recordings). These soldiers fought on the Eastern Front, participating in, among others, the battles of Lenino, Budziszyn, and Berlin. The article describes the interviewed group and defines the method applied when conducting the interviews. It also gives a short account of how the interviewed were conscripted into the People’s army. The main part of the article is devoted to pointing to the similarities in the veterans’ accounts. These common elements include interspersing a personal narrative with a broad historical context, underlining that in their individual actions during the war and after it they encountered situations from which there was no escape, using the propaganda expressions dating back to the times of the Polish People’s Republic, and the feeling of being omitted (as a whole group of veterans of the People’s Troops) from the sphere of historical memory after 1989. In the last part of the article, plans for a monograph based on the project are presented.
Kwartalnik Historyczny , 2014
The article was based on material used by officers of the Ministry of Public Security and the Mai... more The article was based on material used by officers of the Ministry of Public Security
and the Main Directorate of Information of the Polish Army during the 1950s
in connection with a struggle waged against the so-called rightist-nationalist deviation
in the Party and the Army. One of the chief examined motifs was an attempt
at establishing the nature of the activity pursued by Żymierski at the time
of the German occupation. Apparently, from the very onset Żymierski maintained
steady contacts with German secret agents in Warsaw. Other symptoms indicate
that he could have established contacts with officers of the German secret police.
During the first years of the occupation Żymierski tried to take an active part in
the Polish Underground but initially found himself on the margin of conspiracy
work (as the head of the Reserve Officers’ Association); with time, he also made
contacts with members of larger conspiracies, such as “Miecz i Pług” (Sword and
Plough). In addition, Żymierski attempted to join the main current of the Polish
Underground and become a member of Związek Walki Zbrojnej/Armia Krajowa
(Union for Armed Struggle/Home Army). In the spring of 1942 the future communist
marshal renewed his links with the Soviet Intelligence for which he had
worked already in the 1930s. Until 1945 he sent from the occupied Polish capital
information concerning acquaintances in political and military Underground organisations.
The Soviet Intelligence headquarters in Moscow used him for work
in the communist underground military organisation — Gwardia Ludowa (People’s
Guard — GL); on 1 January 1944 Żymierski became head of GL’s successor —
Armia Ludowa (People’s Army). In this manner, he found himself within a small
group of communist activists who after the war seized power in Poland.
Dzieje Najnowsze, 2014
A presentation of work on a biography of Michał Rola–Żymierski, the first marshal of communist P... more A presentation of work on a biography of Michał Rola–Żymierski, the first marshal
of communist Poland, at the time a vassal country of Moscow, carried out at the Military Historical Institute in the 1970s and 1910s. The work in question was conducted for more than a decade under the supervision of the Main Political Board of the Polish Army, including the minister of national defence. Some fragments were personally approved by the titular protagonist of the publication. The book was envisaged as a sui generis exemplary model of historical monographs pertaining to the most recent history of Poland. Issued in 1983, it omits the most controversial and infamous motifs from the biography of the marshal of People’s Poland, while interpreting many others in a manner distant from historical facts. No author signed his name.
Przegląd Historyczno-Wojskowy, nr 3 (218), 2007
In the spring of 1947 the Political Bureau of Polish Workers' Party decided to "solve" a problem ... more In the spring of 1947 the Political Bureau of Polish Workers' Party decided to "solve" a problem of Ukrainian underground and the supporting Ukrainian population. In March 1947 at the meeting of National Security Commission, General Stefan Mossor, deputy of a General Headquarters's chief, was ordered to draw up a project of na action, which would displace the civililan population from south-eastern Poland and eliminate the Ukrainian Insurgent Army. Accidental death of General Karol Swierczewski was an excellent pretext for the Polish authorities to justify a use of collective responsibility against the Ukrainian population. Over 21 troops, policemen and Ministry of Public Security's agenst took part in the special operation "Wisła". Under General Mossor's direct command, in the 3 months, from 28th of April to 31st of July 1947, the entire Ukrainian underground was destroyed and over 140 000 people of Ukrainian origin were displaced to the lands of western and northern Poland.
Zeszyty Historyczne, 2004
Karta Kwartalnik historyczny, 2005
To pierwsza publikacja, która łączy spojrzenie socjologa i historyka na indywidualne losy byłych ... more To pierwsza publikacja, która łączy spojrzenie socjologa i historyka na indywidualne losy byłych żołnierzy ludowego Wojska Polskiego. Jednocześnie jest zapisem pamięci wspólnoty pokoleniowej. Przedstawia relacje autobiograficzne weteranów spod Lenino, Wału Pomorskiego i Budziszyna, którzy opowiadają m.in. o codziennej służbie w formacji podległej komunistom, o ideologizacji i sowieckich dowódcach, a także o stosunku do niemieckiej ludności cywilnej. Relacje zostały wpisane w szerszy kontekst historyczny, opatrzono je wstępem metodologicznym i merytorycznymi przypisami wyjaśniającymi sens zdarzeń oraz przedstawiającymi ich aktorów.
„Jako praca naukowa wnosi istotny wkład w dziedzinę historiografii. Wprowadza do warsztatu historyka dziejów najnowszych – niezwykle udanie, na wysokim naukowym poziomie – wywołane źródła autobiograficzne, od zawsze niemal niedoceniane przez polskich historyków".