Marek Olędzki - Academia.edu (original) (raw)
Papers by Marek Olędzki
Materiały z ostatnich badań na cmentarzysku w Odrach oraz uwagi dotyczące kulturowego tła nekropolii odrzańskiej, 2024
Oddajemy Państwu do rąk monografię poświęconą jednemu z najciekawszych ugrupowań schyłku starożyt... more Oddajemy Państwu do rąk monografię poświęconą jednemu z najciekawszych ugrupowań schyłku starożytności, jaką jest kultura wielbarska-niejednoznaczna, tak z racji swych dziejów, jak również badań nad nimi prowadzonych. Wymyka się ona bowiem ze standardów, do jakich przywykliśmy w trakcie studiów archeologicznych nad pradziejowymi społecznościami zamieszkującymi wnętrze kontynentu europejskiego.
KULTURA WIELBARSKA WIELBARK CULTURE Oddajemy Państwu do rąk monografię poświęconą jednemu z najci... more KULTURA WIELBARSKA WIELBARK CULTURE Oddajemy Państwu do rąk monografię poświęconą jednemu z najciekawszych ugrupowań schyłku starożytności, jaką jest kultura wielbarska-niejednoznaczna, tak z racji swych dziejów, jak również badań nad nimi prowadzonych. Wymyka się ona bowiem ze standardów, do jakich przywykliśmy w trakcie studiów archeologicznych nad pradziejowymi społecznościami zamieszkującymi wnętrze kontynentu europejskiego. Nie do końca jasna jej geneza oraz regionalne odmienności kulturowe, a nade wszystko posiadane przez nią skomplikowane i niejednoznaczne oblicze etniczne, są powodem do niekończących się w środowisku akademickim polemik i dyskusji. Charakter i skomplikowanie materii powoduje także to, że w jej analizowanie włączają się specjaliści z różnych dziedzin. Oczywiście prym wiodą archeolodzy, ale w swoich, nieraz zbyt wybujałych interpretacjach, są stopowani i korygowani przez historyków i filologów, dla których to jedyną uprawnioną perspektywę stanowią źródła pisane. Wydawnictwo Nauka i Innowacje
Przegląd Archeologiczny, Nov 13, 2023
Praehistorische Zeitschrift, Feb 19, 2024
The paper aims to provide cultural and chronological analysis of the late La Tène period artefact... more The paper aims to provide cultural and chronological analysis of the late La Tène period artefacts discovered in the Prosna and Warta interfluve. The authors attempted to categorise them and assess their character, rank and significance. As a result, some categories of items, e. g. brooches, stripe-painted pottery, mirrors or knotenringe have been found to be imports originating from the south, i. e. from the areas of dense Celtic settlement, while coinage and blacksmithing products are believed to be of local provenance. Gold coinage based on the Boii system was well attested by the finds in the Janków II settlement, where individual components of a minting workshop and numerous coins being its final product were discovered. In turn, local Celtic blacksmithing is documented by the discovery of rich graves of blacksmiths and many elements of armament occurring in the discussed area, such as double-edged long swords and spearheads decorated with cut edges and acid-etched ornaments. Additionally, research demonstrates the existence of armed warriors whose remains were discovered in the cemeteries in Wesółki and Ciecierzyn. All the above must lead to the conclusion that in the LT D2 phase, equivalent to the A3 phase of the Prosna and Warta interfluve (as evidenced by the dispersion of materials), there existed a thriving centre of power of a local Celtic rix, or successive rixes, protected by groups of armed warriors. We believe that their power and prosperity expressed in gold coinage may have stemmed from their control over a significant section of the amber route which generated sufficiently high profits. Treścią opracowania jest kulturowo-chronologiczna analiza materiałów o charakterze późno lateńskim odkrytych w międzyrzeczu Prosny i Warty. Zastosowana przez autorów metoda polegała na ich skategoryzowaniu, a następnie na ocenie posiadanego przez nie charakteru, rangi i znaczenia. W rezultacie niektóre kategorie przedmiotów, m.in. fibule, malowana w pasy ceramika, lusterka czy brodawkowate pierścienie można było uznać za tzw. importy wywodzące się z południa, tj. z terenów zwartego osadnictwa celtyckiego, podczas gdy dla dwu dziedzin wytwórczości w postaci mennictwa i kowalstwa udało się udowodnić ukorzenienie i lokalną proweniencję. Oparte na bojskim systemie złote mennictwo znalazło bowiem dobre poświadczenie w znaleziskach na osadzie w Jankowie II, gdzie odkryto poszczególne składniki menniczego warsztatu oraz liczne monety jako jego produkt finalny. Z kolei lokalne celtyckie kowalstwo dokumentują odkrycia bogatych grobów kowali i dość licznie występujące na omawianym obszarze elementy uzbrojenia jak dwusieczne długie miecze i groty broni drzewcowej zdobione wycinaniem krawędzi i wytrawianą ornamentyką. Do tego należy dodać wykazane badaniami istnienie zbrojnych drużyn wojowników, których szczątki spoczęły na cmentarzyskach w Wesółkach i w Ciecierzynie. Wnioski jakie z powyższego wynikają sprowadzają się do konkluzji, że w fazie LT D2 równoznacznej z fazą A3 m. o. p. w międzyrzeczu Prosny i Warty (mówi o tym dyspersja materiałów) znajdowało się dobrze prosperujące centrum władzy lokalnego celtyckiego rixa, bądź następujących po sobie rixów, którego lub których ochraniały drużyny zbrojnych wojowników. Ich władza i wyrażony złotym mennictwem dobrobyt brały się stąd, jak sądzimy, że w gestii wymienionych pozostawała kontrola nad liczącym się odcinkiem bursztynowego szlaku generująca odpowiednio wysokie zyski.
Praehistorische Zeitschrift, 2024
The paper aims to provide cultural and chronological analysis of the late La Tène period artefact... more The paper aims to provide cultural and chronological analysis of the late La Tène period artefacts discovered in the Prosna and Warta interfluve. The authors attempted to categorise them and assess their character, rank and significance. As a result, some categories of items, e. g. brooches, stripe-painted pottery, mirrors or knotenringe have been found to be imports originating from the south, i. e. from the areas of dense Celtic settlement, while coinage and blacksmithing products are believed to be of local provenance. Gold coinage based on the Boii system was well attested by the finds in the Janków II settlement, where individual components of a minting workshop and numerous coins being its final product were discovered. In turn, local Celtic blacksmithing is documented by the discovery of rich graves of blacksmiths and many elements of armament occurring in the discussed area, such as double-edged long swords and spearheads decorated with cut edges and acid-etched ornaments. Additionally, research demonstrates the existence of armed warriors whose remains were discovered in the cemeteries in Wesółki and Ciecierzyn. All the above must lead to the conclusion that in the LT D2 phase, equivalent to the A3 phase of the Prosna and Warta interfluve (as evidenced by the dispersion of materials), there existed a thriving centre of power of a local Celtic rix, or successive rixes, protected by groups of armed warriors. We believe that their power and prosperity expressed in gold coinage may have stemmed from their control over a significant section of the amber route which generated sufficiently high profits.
Treścią opracowania jest kulturowo-chronologiczna analiza materiałów o charakterze późno lateńskim odkrytych w międzyrzeczu Prosny i Warty. Zastosowana przez autorów metoda polegała na ich skategoryzowaniu, a następnie na ocenie posiadanego przez nie charakteru, rangi i znaczenia. W rezultacie niektóre kategorie przedmiotów, m.in. fibule, malowana w pasy ceramika, lusterka czy brodawkowate pierścienie można było uznać za tzw. importy wywodzące się z południa, tj. z terenów zwartego osadnictwa celtyckiego, podczas gdy dla dwu dziedzin wytwórczości w postaci mennictwa i kowalstwa udało się udowodnić ukorzenienie i lokalną proweniencję. Oparte na bojskim systemie złote mennictwo znalazło bowiem dobre poświadczenie w znaleziskach na osadzie w Jankowie II, gdzie odkryto poszczególne składniki menniczego warsztatu oraz liczne monety jako jego produkt finalny. Z kolei lokalne celtyckie kowalstwo dokumentują odkrycia bogatych grobów kowali i dość licznie występujące na omawianym obszarze elementy uzbrojenia jak dwusieczne długie miecze i groty broni drzewcowej zdobione wycinaniem krawędzi i wytrawianą ornamentyką. Do tego należy dodać wykazane badaniami istnienie zbrojnych drużyn wojowników, których szczątki spoczęły na cmentarzyskach w Wesółkach i w Ciecierzynie. Wnioski jakie z powyższego wynikają sprowadzają się do konkluzji, że w fazie LT D2 równoznacznej z fazą A3 m. o. p. w międzyrzeczu Prosny i Warty (mówi o tym dyspersja materiałów) znajdowało się dobrze prosperujące centrum władzy lokalnego celtyckiego rixa, bądź następujących po sobie rixów, którego lub których ochraniały drużyny zbrojnych wojowników. Ich władza i wyrażony złotym mennictwem dobrobyt brały się stąd, jak sądzimy, że w gestii wymienionych pozostawała kontrola nad liczącym się odcinkiem bursztynowego szlaku generująca odpowiednio wysokie zyski.
Acta Universitatis Lodziensis, 1985
T a b l i c a I V 2. C zyste ułam ki p rzepalon ych k ości. C h r o n o l o g i a : w czesn a faz... more T a b l i c a I V 2. C zyste ułam ki p rzepalon ych k ości. C h r o n o l o g i a : w czesn a faza ok resu p óźn orzym skiego. Grób 11. Jam ow y, z resztkam i stosu, od kryty na g łęb o k o ści 202,33 m. Z arys zb liżon y do ow aln ego, o w ym iarach 75 X 55 cm. Przekrój n ieregu larn y, sk ład ający się z d w ó ch n ieck o w a tych , górą p o łączon y ch jam. M aksym alna g łęb o k o ść 23 cm. W yp ełn isk o n iejed n olite, w części centralnej brunatno-szare, z w ęglam i, n ieliczn ym i kośćm i i ceram iką, po bokach i od dołu szare. W środkow ej części jam y, na poziom ie zarysu, zn alezion o żelazną sprzączkę d o pasa. W o d le g ło ści 7 cną na p ołudnie od niej zlok alizow an o k ółeczk o z żelazn ego drutu (tab. V, 1). Z a w a r t o ś ć : 1. 7 m a ło ch arak terystyczn ych ułam ków naczyn ia ręcznie lep io n ego , w tym 1 fragm ent w y lew u. K raw ędź w y le w u prosta, cienka. P ow ierzchnia lek k o chropow ata, b arw y ceg la stej. T a b l i c a VI T a b l i c a VI I T a b l i c a X I V ' Im a cz Z ostał zn alezio n y w grob ie 72 (tabl. XXV , 4) w raz z w y żej o p isanym umbem. Posiada ryn ien kow atą rączkę i stan ow iące jej p rzedłu żen ie w ąskie, n iew yod ręb n ion e p łytki do nitów. Im acze takie zalicza się 6 B. R u t k o w s k i , T e r r a s i g i l l a t a z n a l e z i o n e w P o l s c e , W r o c ła w 1900, с. 33, 34, tab l. X X IV /1, X I ИЛ, X X V I /4. ' T e n ż e , C h r o n o l o g i a r z y m s k i c h i m p o r t ó w c e r a m i c z n y c h w P o l s c e " W ia d om o ś c i A r c h e o lo g ic z n e " 1964, t. X X X , s. 78. 8 T. L i a n a , C h r o n o l o g i a w z g l ę d n a k u l t u r y p r z e w o r s k i e j w e w c z e s n y m o k r e s i e r z y m s k i m " , " W ia d o m o ś c i A r c h e o lo g ic z n e " 1970, t. X X X V , s. 452; M. J a h n , D ie
Eastern Review, Aug 30, 2022
Historia i prahistoria nieistniejącej już dziś wsi Kuców Streszczenie. Treść artykułu stanowi his... more Historia i prahistoria nieistniejącej już dziś wsi Kuców Streszczenie. Treść artykułu stanowi historia i prahistoria nieistniejącej już wsi Kuców, znajdującej się dawniej w gminie Kleszczów, nieopodal miasta Bełchatowa. Właśnie to sąsiedztwo z wielką kopalnią odkrywkową węgla brunatnego "Bełchatów" przyniosło jej zagładę. Rozrastający się areał kopalniany doprowadził bowiem do tego, że jeszcze przed 1991 r. trzeba było wywłaszczyć i ewakuować tamtejszych mieszkańców, a w 1993 r. wszelkie ślady materialne ich egzystencji bezpowrotnie zniknęły. Tym niemniej opisywana wieś kucowska mogła się pochwalić bogatą, sięgającą średniowiecza historią, a także wydobytą przez łopaty archeologów, nie mniej imponującą prahistorią. Wszakże miejsce to, z pewnymi, dłuższymi i krótszymi przerwami, eksploatowano rolniczo już od epoki neolitu, kontynuując tę działalność przez epokę brązu i okres rzymski. Tak też było do lat 90. XX w. Przesłanki badawcze, które o powyższym zaświadczają są niżej przez obojga autorów skrupulatnie analizowane. Słowa kluczowe: wieś Kuców, kopalnia "Bełchatów", historia, archeologia.
Termopile stanowiły szczególny twór ukształtowany przez Naturę, który w dziejach wojen epoki anty... more Termopile stanowiły szczególny twór ukształtowany przez Naturę, który w dziejach wojen epoki antyku odegrał istotną i z niczym nieporównywalną rolę. Stanowiły one swoiste "ucho igielne" utrudniające wszelkiego rodzaju najeźdźcom przedostanie się do Grecji środkowej i południowej, tj. tam, gdzie znajdowały się jej najważniejsze pod względem politycznym i ekonomicznym centra. Przesądziło o tym ich ukształtowanie, w postaci wąskiego pasażu między stromymi górami Kallidromos a brzegiem morza, czy dokładniej Zatoki Malijskiej. Geomorfologiczne badania uczonych greckich wspomnianą sytuację jeszcze bardziej uszczegółowiły, udowodniając, że obok stromych gór znajdowało się rozległe bagnisko utworzone przez bijące powyżej ciepłe źródła siarkowe. Zatem wymienione bagno przesądziło o tym, że przejście przez Termopile było jeszcze węższe, w przybliżeniu około kilkudziesięciometrowe (ryc. 2). Rzeczone miejsce jest rezultatem rekonstrukcji, sytuacja obecna (ryc. 1), w niczym nie przypomina bowiem ukształtowania z czasów antycznych. Zasadniczą zmianę spowodowała działalność akumulacyjna pobliskiej rzeki Spercheios "odsuwając" brzeg zatoki o kilka kilometrów oraz przemiana dawnego bagniska w obecną tam dziś skałę trawertynu. W swojej pracy autorzy analizują trzy wielkie konflikty zbrojne, jakie się w Termopilach rozegrały, które to z kolei określają trzy istotne daty roczne: 480, 279, 191 p.n.e. Przyjęte kryterium wyboru dotyczyło epoki, w której się wydarzyły, a więc antyku, a jednocześnie aktywnego tła, jakie stanowiła natura miejsca, która w omawianych czasach nie uległa wspomnianym wyżej zmianom. Poza tym wszystkie trzy opisywane konflikty, ściśle powiązane z sytuacją geomorfologiczną Termopil, charakteryzuje przebieg o daleko idących podobieństwach. W pierwszej odsłonie omówiono najazd wojsk Kserksesa na Grecję w 480 r. i bohaterstwo "Trzystu" pod dowództwem Leonidasa. Jak wiadomo casus ten znalazł już stosowne miejsce w literaturze przedmiotu. Oryginalnym wkładem niżej podpisanych jest natomiast uwzględnienie nowo odkrytych okoliczności geomorfologicznych dotyczących Termopil, o których wspomniano wyżej. W dużym stopniu dotyczy to także pozostałych dwóch omawianych w artykule konfliktów, na nowo przez autorów zinterpretowanych, tj. najazdu Brennosa i hord celtyckich zamierzających się osiedlić na terenie Hellady (rok 279) oraz niefortunnych zmagań Antiocha III z Rzymianami w roku 191.
The article contains a presentation of the burial from Przeworsk-culture cemetery of Piaski near ... more The article contains a presentation of the burial from Przeworsk-culture cemetery of Piaski near Bełchatów, which is interesting due to its form. The burial in question was richly equipped with objects, which for their most part can be easily dated (Tabl. III, IV, V, VI). They were submitted to careful typological and chronological analysis the result of which was presented in Table I. The burial equipment was fully of the so called male- -sex indicator character while the analysis of bone material would rather point that a woman and a man were buried in it. Such a situation is know from other Przeworsk-culture cemeteries in which similar burials containing fragments of both men and women were discovered. Many scholars would account for it as a form of offering from the life of widows for their diseased husbands. In turn, burials containings remains of adults and children were supposed to testify to offerings of children for their parents. The author, analyzing extensive data source...
Ethnographisch Archaologische Zeitschrift, 2001
Over the last decade a marked progress was made in the studies on the presence and significance o... more Over the last decade a marked progress was made in the studies on the presence and significance of the Przeworsk culture in the Upper Tisza Basin. This was due both to the growth of the data base and to the publication of several studies synthetic in character. Despite this several questions have not been fully explained yet, e. g. the extent and context of the materials in question or the problems of chronology, which are here of paramount importance. In this article an attempt has been made to answer these key questions, though without claiming that final solutions have been achieved.
Peregrinatio Gothica: Jantarová stezka, 1998
Acta Universitatis Lodziensis, 1996
Rys. 1. Stanowiska z materiałami kultury przeworskiej na obszarze markomańsko-kwadzkiego kręgu ku... more Rys. 1. Stanowiska z materiałami kultury przeworskiej na obszarze markomańsko-kwadzkiego kręgu kulturowego (numery stanowisk odpowiadają numeracji katalogowej) Geografię znalezisk przeworskich nad Dunajem przedstawia zamieszczona m apa (rys. 1). Wynika z niej, iż większość punktów (tj. zespołów i znalezisk luźnych) zarejestrowano na terytorium m arkom ańskim 3, podczas gdy na kwadzkim jest ich znacznie mniej (o około 70 do 80%). Za linię rozgraniczającą oba plemiona badacze przyjmują, na ogół zgodnie, pasmo tzw. Małych K arpat tworzących wododział między dorzeczem Wagu a Morawy4. Przedmioty charakterystyczne dla kultury przeworskiej dają się zaklasyfikować do znalezisk różnych kategorii (K atalog; rys. 2). Większość przedm iotów pozyskano z cmentarzysk i pojedynczo występujących pochówków, ale 3 Ze względów oczywistych (wynikających choćby z zakresu tematycznego i chronologicznego pracy) pominięto z niniejszych rozważań drugie skupisko osadnictwa markomańskiego, zlokalizowane w centrum Kotliny Czeskiej. Skupisko to, bardzo prężne w czasach Marboda, w późniejszym okresie wyraźnie podupada na rzecz formującego się nowego centrum osadnictwa Markomanów, położonego nad Dyją, Morawą i środkowym Dunajem. Literatura do tego zagadnienia patrz przyp. 4. 4 H. W. B ö h m e , Archäologische Zeugnisse zur Geschichte der Markomannenkriege (166-180 n.Chr.), "Jahrbuch des Römisch-Germanischen Zentralmuseums Mainz" 1975, t. 22, s. 182-190; J. W i e l o w i e j s k i , Tlo historyczne wojen markomańskich oraz niektóre aspekty ich wpływu na kontakty Rzymian z ludami zadunajskimi.
Ethnographisch Archaologische Zeitschrift, 2000
It is possible to separate the group of La Tine culture (Celtic settlement) in the Upper Tisza Ba... more It is possible to separate the group of La Tine culture (Celtic settlement) in the Upper Tisza Basin. For the time being there are circa 160 sites noted. They can be divided into several distinct categories which include the following: settlements, production areas, sepulchral sites, i. e. burial grounds and single graves as well as various hoards (deposits of coins and tools). Moreover, there are three oppida: Zemplin, Bukkszentlaszlo and Galish-Lovacka. The chronology of the whole group lies between LT B1-LT D1/D2. Especially interesting is the problem of correspondence between this group and the group of sites in southeast Poland. Material connections are also documented in ancient sources. They allow to identify the group from Upper Tisza as the Anarti tribe and the group from southeast Poland as the Anartophracti, which is a part of the former.
The choice of the Bzura River basin as the background of our discussion is entirely intentional. ... more The choice of the Bzura River basin as the background of our discussion is entirely intentional. The settlement associated with this territory in the Roman period and in the early Migration period has clear and relatively broad limits which may suggest functioning in the period in question a separate population group of rank of a “small tribe” (Godłowski 1985, 135, maps 3 – 6). Such an assumption is evidenced by phenomena which favoured the development of local settlement, such as relatively good soil, significantly developed water net, presence of saline springs and presence of mineral raw materials, amongst others in the form of peat deposits (Łęczyca area) and bog iron ore (mainly to the south from the Bzura River artery). It is worth mentioning that in direct contact with the region of the lower Bzura remained Mazovia metallurgical centre (Woyda 2002, 121 – 154) hence the raw material and semi-finished iron products first reached the Bzura River valley and through it spread furt...
Viator per devia scientiae itinera, 2015
Eastern Review
Treść artykułu stanowi historia i prahistoria nieistniejącej już wsi Kuców, znajdującej się dawni... more Treść artykułu stanowi historia i prahistoria nieistniejącej już wsi Kuców, znajdującej się dawniej w gminie Kleszczów, nieopodal miasta Bełchatowa. Właśnie to sąsiedztwo z wielką kopalnią odkrywkową węgla brunatnego „Bełchatów” przyniosło jej zagładę. Rozrastający się areał kopalniany doprowadził bowiem do tego, że jeszcze przed 1991 r. trzeba było wywłaszczyć i ewakuować tamtejszych mieszkańców, a w 1993 r. wszelkie ślady materialne ich egzystencji bezpowrotnie zniknęły. Tym niemniej opisywana wieś kucowska mogła się pochwalić bogatą, sięgającą średniowiecza historią, a także wydobytą przez łopaty archeologów, nie mniej imponującą prahistorią. Wszakże miejsce to, z pewnymi, dłuższymi i krótszymi przerwami, eksploatowano rolniczo już od epoki neolitu, kontynuując tę działalność przez epokę brązu i okres rzymski. Tak też było do lat 90. XX w. Przesłanki badawcze, które o powyższym zaświadczają są niżej przez obojga autorów skrupulatnie analizowane.
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica
Rys. 1. Stanowiska z materiałami kultury przeworskiej na obszarze markomańsko-kwadzkiego kręgu ku... more Rys. 1. Stanowiska z materiałami kultury przeworskiej na obszarze markomańsko-kwadzkiego kręgu kulturowego (numery stanowisk odpowiadają numeracji katalogowej) Geografię znalezisk przeworskich nad Dunajem przedstawia zamieszczona m apa (rys. 1). Wynika z niej, iż większość punktów (tj. zespołów i znalezisk luźnych) zarejestrowano na terytorium m arkom ańskim 3, podczas gdy na kwadzkim jest ich znacznie mniej (o około 70 do 80%). Za linię rozgraniczającą oba plemiona badacze przyjmują, na ogół zgodnie, pasmo tzw. Małych K arpat tworzących wododział między dorzeczem Wagu a Morawy4. Przedmioty charakterystyczne dla kultury przeworskiej dają się zaklasyfikować do znalezisk różnych kategorii (K atalog; rys. 2). Większość przedm iotów pozyskano z cmentarzysk i pojedynczo występujących pochówków, ale 3 Ze względów oczywistych (wynikających choćby z zakresu tematycznego i chronologicznego pracy) pominięto z niniejszych rozważań drugie skupisko osadnictwa markomańskiego, zlokalizowane w centrum Kotliny Czeskiej. Skupisko to, bardzo prężne w czasach Marboda, w późniejszym okresie wyraźnie podupada na rzecz formującego się nowego centrum osadnictwa Markomanów, położonego nad Dyją, Morawą i środkowym Dunajem. Literatura do tego zagadnienia patrz przyp. 4. 4 H. W. B ö h m e , Archäologische Zeugnisse zur Geschichte der Markomannenkriege (166-180 n.Chr.), "Jahrbuch des Römisch-Germanischen Zentralmuseums Mainz" 1975, t. 22, s. 182-190; J. W i e l o w i e j s k i , Tlo historyczne wojen markomańskich oraz niektóre aspekty ich wpływu na kontakty Rzymian z ludami zadunajskimi.
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica
Zadaniem tej pracy jest zwrócenie uw^gi na możliwości interpretacyjne, jakie pojawiły się w wynik... more Zadaniem tej pracy jest zwrócenie uw^gi na możliwości interpretacyjne, jakie pojawiły się w wyniku coraz szerszego stosowania analiz antropologicznych w badaniu materiałów kostnych pochodzących z cmentarzysk kultury przeworskiej. Rezultatem wspomnianych analiz jest wyróżnienie na cmentarzyskach, poza grobami jednostkowymi, także takich, w których znajdują się szczątki więcej niż jednego osobnika1. Punktem wyjścia dla rozważań nad przyczynami istnienia pochówków zbiorowych na cmentarzyskach przeworskich będzie omówienie podwójnego grobu z cmentarzyska Piaski2. Grób ten (nr 340), jako jedyny z pośród 1 Już wcześniej, zanim zaczęto stosować analizy antropologiczne, próbowano wyróżnió groby zbiorowe na podstawie archeologicznych wyznaczników płci oraz formy pochówka (K. G o d ł o w s k i , Studia nad stosunkami społecznymi u okresie pÁínolateÁskim i rzymskim v dorzeczu Odry i Wisły. Próba interpretacji cmentarzysk, Warszawa-Wrocław 1960, s. 37, przyp. 36, tam dalsza literatura). Mogło to prowadzić do nieścisłych, a także całkiem mylnych ustaleń. Dajmy na to grób, w którym znajdowało się 3 lub 4 osobników, wyposażony w "męskie" i "kobiece" wyznaczniki płci, mógł byó uznany na podstawie dwojakiego rodzaju wyposażenia jedynie za grób podwójny. W innym wypadku, kiedy kryterium stanowiła forma pochówka, mając np. do czynienia z jednym zespołem, w obrębie którego koáci znajdowały się zarówno w popielnicy, jak i w jamie (lub w drugiej popielnicy), uznawano automatycznie, że jest to grób dwóch osobników, gdy w istocie mógł on zawierać inną. liczbę pochowanych. W takim wypadku jak ten popełniano błąd polegający na utożsamieniu ilości pochowanych z rodzajem pochówka (A. D y r a a c z e w s k i , Cmentarzysko z okresu rzymskiego w Młodzikowie ы pow. árudzkim, "Fontes Archaeologici Posnanienses" 1958, t. VIII-IX, e. 428). 2 Cmentarzysko kultury przeworskiej we wsi Piaski, gm. Kleszczów, woj.
International Studies: Interdisciplinary Political and Cultural Journal, Jul 21, 2022
Materiały z ostatnich badań na cmentarzysku w Odrach oraz uwagi dotyczące kulturowego tła nekropolii odrzańskiej, 2024
Oddajemy Państwu do rąk monografię poświęconą jednemu z najciekawszych ugrupowań schyłku starożyt... more Oddajemy Państwu do rąk monografię poświęconą jednemu z najciekawszych ugrupowań schyłku starożytności, jaką jest kultura wielbarska-niejednoznaczna, tak z racji swych dziejów, jak również badań nad nimi prowadzonych. Wymyka się ona bowiem ze standardów, do jakich przywykliśmy w trakcie studiów archeologicznych nad pradziejowymi społecznościami zamieszkującymi wnętrze kontynentu europejskiego.
KULTURA WIELBARSKA WIELBARK CULTURE Oddajemy Państwu do rąk monografię poświęconą jednemu z najci... more KULTURA WIELBARSKA WIELBARK CULTURE Oddajemy Państwu do rąk monografię poświęconą jednemu z najciekawszych ugrupowań schyłku starożytności, jaką jest kultura wielbarska-niejednoznaczna, tak z racji swych dziejów, jak również badań nad nimi prowadzonych. Wymyka się ona bowiem ze standardów, do jakich przywykliśmy w trakcie studiów archeologicznych nad pradziejowymi społecznościami zamieszkującymi wnętrze kontynentu europejskiego. Nie do końca jasna jej geneza oraz regionalne odmienności kulturowe, a nade wszystko posiadane przez nią skomplikowane i niejednoznaczne oblicze etniczne, są powodem do niekończących się w środowisku akademickim polemik i dyskusji. Charakter i skomplikowanie materii powoduje także to, że w jej analizowanie włączają się specjaliści z różnych dziedzin. Oczywiście prym wiodą archeolodzy, ale w swoich, nieraz zbyt wybujałych interpretacjach, są stopowani i korygowani przez historyków i filologów, dla których to jedyną uprawnioną perspektywę stanowią źródła pisane. Wydawnictwo Nauka i Innowacje
Przegląd Archeologiczny, Nov 13, 2023
Praehistorische Zeitschrift, Feb 19, 2024
The paper aims to provide cultural and chronological analysis of the late La Tène period artefact... more The paper aims to provide cultural and chronological analysis of the late La Tène period artefacts discovered in the Prosna and Warta interfluve. The authors attempted to categorise them and assess their character, rank and significance. As a result, some categories of items, e. g. brooches, stripe-painted pottery, mirrors or knotenringe have been found to be imports originating from the south, i. e. from the areas of dense Celtic settlement, while coinage and blacksmithing products are believed to be of local provenance. Gold coinage based on the Boii system was well attested by the finds in the Janków II settlement, where individual components of a minting workshop and numerous coins being its final product were discovered. In turn, local Celtic blacksmithing is documented by the discovery of rich graves of blacksmiths and many elements of armament occurring in the discussed area, such as double-edged long swords and spearheads decorated with cut edges and acid-etched ornaments. Additionally, research demonstrates the existence of armed warriors whose remains were discovered in the cemeteries in Wesółki and Ciecierzyn. All the above must lead to the conclusion that in the LT D2 phase, equivalent to the A3 phase of the Prosna and Warta interfluve (as evidenced by the dispersion of materials), there existed a thriving centre of power of a local Celtic rix, or successive rixes, protected by groups of armed warriors. We believe that their power and prosperity expressed in gold coinage may have stemmed from their control over a significant section of the amber route which generated sufficiently high profits. Treścią opracowania jest kulturowo-chronologiczna analiza materiałów o charakterze późno lateńskim odkrytych w międzyrzeczu Prosny i Warty. Zastosowana przez autorów metoda polegała na ich skategoryzowaniu, a następnie na ocenie posiadanego przez nie charakteru, rangi i znaczenia. W rezultacie niektóre kategorie przedmiotów, m.in. fibule, malowana w pasy ceramika, lusterka czy brodawkowate pierścienie można było uznać za tzw. importy wywodzące się z południa, tj. z terenów zwartego osadnictwa celtyckiego, podczas gdy dla dwu dziedzin wytwórczości w postaci mennictwa i kowalstwa udało się udowodnić ukorzenienie i lokalną proweniencję. Oparte na bojskim systemie złote mennictwo znalazło bowiem dobre poświadczenie w znaleziskach na osadzie w Jankowie II, gdzie odkryto poszczególne składniki menniczego warsztatu oraz liczne monety jako jego produkt finalny. Z kolei lokalne celtyckie kowalstwo dokumentują odkrycia bogatych grobów kowali i dość licznie występujące na omawianym obszarze elementy uzbrojenia jak dwusieczne długie miecze i groty broni drzewcowej zdobione wycinaniem krawędzi i wytrawianą ornamentyką. Do tego należy dodać wykazane badaniami istnienie zbrojnych drużyn wojowników, których szczątki spoczęły na cmentarzyskach w Wesółkach i w Ciecierzynie. Wnioski jakie z powyższego wynikają sprowadzają się do konkluzji, że w fazie LT D2 równoznacznej z fazą A3 m. o. p. w międzyrzeczu Prosny i Warty (mówi o tym dyspersja materiałów) znajdowało się dobrze prosperujące centrum władzy lokalnego celtyckiego rixa, bądź następujących po sobie rixów, którego lub których ochraniały drużyny zbrojnych wojowników. Ich władza i wyrażony złotym mennictwem dobrobyt brały się stąd, jak sądzimy, że w gestii wymienionych pozostawała kontrola nad liczącym się odcinkiem bursztynowego szlaku generująca odpowiednio wysokie zyski.
Praehistorische Zeitschrift, 2024
The paper aims to provide cultural and chronological analysis of the late La Tène period artefact... more The paper aims to provide cultural and chronological analysis of the late La Tène period artefacts discovered in the Prosna and Warta interfluve. The authors attempted to categorise them and assess their character, rank and significance. As a result, some categories of items, e. g. brooches, stripe-painted pottery, mirrors or knotenringe have been found to be imports originating from the south, i. e. from the areas of dense Celtic settlement, while coinage and blacksmithing products are believed to be of local provenance. Gold coinage based on the Boii system was well attested by the finds in the Janków II settlement, where individual components of a minting workshop and numerous coins being its final product were discovered. In turn, local Celtic blacksmithing is documented by the discovery of rich graves of blacksmiths and many elements of armament occurring in the discussed area, such as double-edged long swords and spearheads decorated with cut edges and acid-etched ornaments. Additionally, research demonstrates the existence of armed warriors whose remains were discovered in the cemeteries in Wesółki and Ciecierzyn. All the above must lead to the conclusion that in the LT D2 phase, equivalent to the A3 phase of the Prosna and Warta interfluve (as evidenced by the dispersion of materials), there existed a thriving centre of power of a local Celtic rix, or successive rixes, protected by groups of armed warriors. We believe that their power and prosperity expressed in gold coinage may have stemmed from their control over a significant section of the amber route which generated sufficiently high profits.
Treścią opracowania jest kulturowo-chronologiczna analiza materiałów o charakterze późno lateńskim odkrytych w międzyrzeczu Prosny i Warty. Zastosowana przez autorów metoda polegała na ich skategoryzowaniu, a następnie na ocenie posiadanego przez nie charakteru, rangi i znaczenia. W rezultacie niektóre kategorie przedmiotów, m.in. fibule, malowana w pasy ceramika, lusterka czy brodawkowate pierścienie można było uznać za tzw. importy wywodzące się z południa, tj. z terenów zwartego osadnictwa celtyckiego, podczas gdy dla dwu dziedzin wytwórczości w postaci mennictwa i kowalstwa udało się udowodnić ukorzenienie i lokalną proweniencję. Oparte na bojskim systemie złote mennictwo znalazło bowiem dobre poświadczenie w znaleziskach na osadzie w Jankowie II, gdzie odkryto poszczególne składniki menniczego warsztatu oraz liczne monety jako jego produkt finalny. Z kolei lokalne celtyckie kowalstwo dokumentują odkrycia bogatych grobów kowali i dość licznie występujące na omawianym obszarze elementy uzbrojenia jak dwusieczne długie miecze i groty broni drzewcowej zdobione wycinaniem krawędzi i wytrawianą ornamentyką. Do tego należy dodać wykazane badaniami istnienie zbrojnych drużyn wojowników, których szczątki spoczęły na cmentarzyskach w Wesółkach i w Ciecierzynie. Wnioski jakie z powyższego wynikają sprowadzają się do konkluzji, że w fazie LT D2 równoznacznej z fazą A3 m. o. p. w międzyrzeczu Prosny i Warty (mówi o tym dyspersja materiałów) znajdowało się dobrze prosperujące centrum władzy lokalnego celtyckiego rixa, bądź następujących po sobie rixów, którego lub których ochraniały drużyny zbrojnych wojowników. Ich władza i wyrażony złotym mennictwem dobrobyt brały się stąd, jak sądzimy, że w gestii wymienionych pozostawała kontrola nad liczącym się odcinkiem bursztynowego szlaku generująca odpowiednio wysokie zyski.
Acta Universitatis Lodziensis, 1985
T a b l i c a I V 2. C zyste ułam ki p rzepalon ych k ości. C h r o n o l o g i a : w czesn a faz... more T a b l i c a I V 2. C zyste ułam ki p rzepalon ych k ości. C h r o n o l o g i a : w czesn a faza ok resu p óźn orzym skiego. Grób 11. Jam ow y, z resztkam i stosu, od kryty na g łęb o k o ści 202,33 m. Z arys zb liżon y do ow aln ego, o w ym iarach 75 X 55 cm. Przekrój n ieregu larn y, sk ład ający się z d w ó ch n ieck o w a tych , górą p o łączon y ch jam. M aksym alna g łęb o k o ść 23 cm. W yp ełn isk o n iejed n olite, w części centralnej brunatno-szare, z w ęglam i, n ieliczn ym i kośćm i i ceram iką, po bokach i od dołu szare. W środkow ej części jam y, na poziom ie zarysu, zn alezion o żelazną sprzączkę d o pasa. W o d le g ło ści 7 cną na p ołudnie od niej zlok alizow an o k ółeczk o z żelazn ego drutu (tab. V, 1). Z a w a r t o ś ć : 1. 7 m a ło ch arak terystyczn ych ułam ków naczyn ia ręcznie lep io n ego , w tym 1 fragm ent w y lew u. K raw ędź w y le w u prosta, cienka. P ow ierzchnia lek k o chropow ata, b arw y ceg la stej. T a b l i c a VI T a b l i c a VI I T a b l i c a X I V ' Im a cz Z ostał zn alezio n y w grob ie 72 (tabl. XXV , 4) w raz z w y żej o p isanym umbem. Posiada ryn ien kow atą rączkę i stan ow iące jej p rzedłu żen ie w ąskie, n iew yod ręb n ion e p łytki do nitów. Im acze takie zalicza się 6 B. R u t k o w s k i , T e r r a s i g i l l a t a z n a l e z i o n e w P o l s c e , W r o c ła w 1900, с. 33, 34, tab l. X X IV /1, X I ИЛ, X X V I /4. ' T e n ż e , C h r o n o l o g i a r z y m s k i c h i m p o r t ó w c e r a m i c z n y c h w P o l s c e " W ia d om o ś c i A r c h e o lo g ic z n e " 1964, t. X X X , s. 78. 8 T. L i a n a , C h r o n o l o g i a w z g l ę d n a k u l t u r y p r z e w o r s k i e j w e w c z e s n y m o k r e s i e r z y m s k i m " , " W ia d o m o ś c i A r c h e o lo g ic z n e " 1970, t. X X X V , s. 452; M. J a h n , D ie
Eastern Review, Aug 30, 2022
Historia i prahistoria nieistniejącej już dziś wsi Kuców Streszczenie. Treść artykułu stanowi his... more Historia i prahistoria nieistniejącej już dziś wsi Kuców Streszczenie. Treść artykułu stanowi historia i prahistoria nieistniejącej już wsi Kuców, znajdującej się dawniej w gminie Kleszczów, nieopodal miasta Bełchatowa. Właśnie to sąsiedztwo z wielką kopalnią odkrywkową węgla brunatnego "Bełchatów" przyniosło jej zagładę. Rozrastający się areał kopalniany doprowadził bowiem do tego, że jeszcze przed 1991 r. trzeba było wywłaszczyć i ewakuować tamtejszych mieszkańców, a w 1993 r. wszelkie ślady materialne ich egzystencji bezpowrotnie zniknęły. Tym niemniej opisywana wieś kucowska mogła się pochwalić bogatą, sięgającą średniowiecza historią, a także wydobytą przez łopaty archeologów, nie mniej imponującą prahistorią. Wszakże miejsce to, z pewnymi, dłuższymi i krótszymi przerwami, eksploatowano rolniczo już od epoki neolitu, kontynuując tę działalność przez epokę brązu i okres rzymski. Tak też było do lat 90. XX w. Przesłanki badawcze, które o powyższym zaświadczają są niżej przez obojga autorów skrupulatnie analizowane. Słowa kluczowe: wieś Kuców, kopalnia "Bełchatów", historia, archeologia.
Termopile stanowiły szczególny twór ukształtowany przez Naturę, który w dziejach wojen epoki anty... more Termopile stanowiły szczególny twór ukształtowany przez Naturę, który w dziejach wojen epoki antyku odegrał istotną i z niczym nieporównywalną rolę. Stanowiły one swoiste "ucho igielne" utrudniające wszelkiego rodzaju najeźdźcom przedostanie się do Grecji środkowej i południowej, tj. tam, gdzie znajdowały się jej najważniejsze pod względem politycznym i ekonomicznym centra. Przesądziło o tym ich ukształtowanie, w postaci wąskiego pasażu między stromymi górami Kallidromos a brzegiem morza, czy dokładniej Zatoki Malijskiej. Geomorfologiczne badania uczonych greckich wspomnianą sytuację jeszcze bardziej uszczegółowiły, udowodniając, że obok stromych gór znajdowało się rozległe bagnisko utworzone przez bijące powyżej ciepłe źródła siarkowe. Zatem wymienione bagno przesądziło o tym, że przejście przez Termopile było jeszcze węższe, w przybliżeniu około kilkudziesięciometrowe (ryc. 2). Rzeczone miejsce jest rezultatem rekonstrukcji, sytuacja obecna (ryc. 1), w niczym nie przypomina bowiem ukształtowania z czasów antycznych. Zasadniczą zmianę spowodowała działalność akumulacyjna pobliskiej rzeki Spercheios "odsuwając" brzeg zatoki o kilka kilometrów oraz przemiana dawnego bagniska w obecną tam dziś skałę trawertynu. W swojej pracy autorzy analizują trzy wielkie konflikty zbrojne, jakie się w Termopilach rozegrały, które to z kolei określają trzy istotne daty roczne: 480, 279, 191 p.n.e. Przyjęte kryterium wyboru dotyczyło epoki, w której się wydarzyły, a więc antyku, a jednocześnie aktywnego tła, jakie stanowiła natura miejsca, która w omawianych czasach nie uległa wspomnianym wyżej zmianom. Poza tym wszystkie trzy opisywane konflikty, ściśle powiązane z sytuacją geomorfologiczną Termopil, charakteryzuje przebieg o daleko idących podobieństwach. W pierwszej odsłonie omówiono najazd wojsk Kserksesa na Grecję w 480 r. i bohaterstwo "Trzystu" pod dowództwem Leonidasa. Jak wiadomo casus ten znalazł już stosowne miejsce w literaturze przedmiotu. Oryginalnym wkładem niżej podpisanych jest natomiast uwzględnienie nowo odkrytych okoliczności geomorfologicznych dotyczących Termopil, o których wspomniano wyżej. W dużym stopniu dotyczy to także pozostałych dwóch omawianych w artykule konfliktów, na nowo przez autorów zinterpretowanych, tj. najazdu Brennosa i hord celtyckich zamierzających się osiedlić na terenie Hellady (rok 279) oraz niefortunnych zmagań Antiocha III z Rzymianami w roku 191.
The article contains a presentation of the burial from Przeworsk-culture cemetery of Piaski near ... more The article contains a presentation of the burial from Przeworsk-culture cemetery of Piaski near Bełchatów, which is interesting due to its form. The burial in question was richly equipped with objects, which for their most part can be easily dated (Tabl. III, IV, V, VI). They were submitted to careful typological and chronological analysis the result of which was presented in Table I. The burial equipment was fully of the so called male- -sex indicator character while the analysis of bone material would rather point that a woman and a man were buried in it. Such a situation is know from other Przeworsk-culture cemeteries in which similar burials containing fragments of both men and women were discovered. Many scholars would account for it as a form of offering from the life of widows for their diseased husbands. In turn, burials containings remains of adults and children were supposed to testify to offerings of children for their parents. The author, analyzing extensive data source...
Ethnographisch Archaologische Zeitschrift, 2001
Over the last decade a marked progress was made in the studies on the presence and significance o... more Over the last decade a marked progress was made in the studies on the presence and significance of the Przeworsk culture in the Upper Tisza Basin. This was due both to the growth of the data base and to the publication of several studies synthetic in character. Despite this several questions have not been fully explained yet, e. g. the extent and context of the materials in question or the problems of chronology, which are here of paramount importance. In this article an attempt has been made to answer these key questions, though without claiming that final solutions have been achieved.
Peregrinatio Gothica: Jantarová stezka, 1998
Acta Universitatis Lodziensis, 1996
Rys. 1. Stanowiska z materiałami kultury przeworskiej na obszarze markomańsko-kwadzkiego kręgu ku... more Rys. 1. Stanowiska z materiałami kultury przeworskiej na obszarze markomańsko-kwadzkiego kręgu kulturowego (numery stanowisk odpowiadają numeracji katalogowej) Geografię znalezisk przeworskich nad Dunajem przedstawia zamieszczona m apa (rys. 1). Wynika z niej, iż większość punktów (tj. zespołów i znalezisk luźnych) zarejestrowano na terytorium m arkom ańskim 3, podczas gdy na kwadzkim jest ich znacznie mniej (o około 70 do 80%). Za linię rozgraniczającą oba plemiona badacze przyjmują, na ogół zgodnie, pasmo tzw. Małych K arpat tworzących wododział między dorzeczem Wagu a Morawy4. Przedmioty charakterystyczne dla kultury przeworskiej dają się zaklasyfikować do znalezisk różnych kategorii (K atalog; rys. 2). Większość przedm iotów pozyskano z cmentarzysk i pojedynczo występujących pochówków, ale 3 Ze względów oczywistych (wynikających choćby z zakresu tematycznego i chronologicznego pracy) pominięto z niniejszych rozważań drugie skupisko osadnictwa markomańskiego, zlokalizowane w centrum Kotliny Czeskiej. Skupisko to, bardzo prężne w czasach Marboda, w późniejszym okresie wyraźnie podupada na rzecz formującego się nowego centrum osadnictwa Markomanów, położonego nad Dyją, Morawą i środkowym Dunajem. Literatura do tego zagadnienia patrz przyp. 4. 4 H. W. B ö h m e , Archäologische Zeugnisse zur Geschichte der Markomannenkriege (166-180 n.Chr.), "Jahrbuch des Römisch-Germanischen Zentralmuseums Mainz" 1975, t. 22, s. 182-190; J. W i e l o w i e j s k i , Tlo historyczne wojen markomańskich oraz niektóre aspekty ich wpływu na kontakty Rzymian z ludami zadunajskimi.
Ethnographisch Archaologische Zeitschrift, 2000
It is possible to separate the group of La Tine culture (Celtic settlement) in the Upper Tisza Ba... more It is possible to separate the group of La Tine culture (Celtic settlement) in the Upper Tisza Basin. For the time being there are circa 160 sites noted. They can be divided into several distinct categories which include the following: settlements, production areas, sepulchral sites, i. e. burial grounds and single graves as well as various hoards (deposits of coins and tools). Moreover, there are three oppida: Zemplin, Bukkszentlaszlo and Galish-Lovacka. The chronology of the whole group lies between LT B1-LT D1/D2. Especially interesting is the problem of correspondence between this group and the group of sites in southeast Poland. Material connections are also documented in ancient sources. They allow to identify the group from Upper Tisza as the Anarti tribe and the group from southeast Poland as the Anartophracti, which is a part of the former.
The choice of the Bzura River basin as the background of our discussion is entirely intentional. ... more The choice of the Bzura River basin as the background of our discussion is entirely intentional. The settlement associated with this territory in the Roman period and in the early Migration period has clear and relatively broad limits which may suggest functioning in the period in question a separate population group of rank of a “small tribe” (Godłowski 1985, 135, maps 3 – 6). Such an assumption is evidenced by phenomena which favoured the development of local settlement, such as relatively good soil, significantly developed water net, presence of saline springs and presence of mineral raw materials, amongst others in the form of peat deposits (Łęczyca area) and bog iron ore (mainly to the south from the Bzura River artery). It is worth mentioning that in direct contact with the region of the lower Bzura remained Mazovia metallurgical centre (Woyda 2002, 121 – 154) hence the raw material and semi-finished iron products first reached the Bzura River valley and through it spread furt...
Viator per devia scientiae itinera, 2015
Eastern Review
Treść artykułu stanowi historia i prahistoria nieistniejącej już wsi Kuców, znajdującej się dawni... more Treść artykułu stanowi historia i prahistoria nieistniejącej już wsi Kuców, znajdującej się dawniej w gminie Kleszczów, nieopodal miasta Bełchatowa. Właśnie to sąsiedztwo z wielką kopalnią odkrywkową węgla brunatnego „Bełchatów” przyniosło jej zagładę. Rozrastający się areał kopalniany doprowadził bowiem do tego, że jeszcze przed 1991 r. trzeba było wywłaszczyć i ewakuować tamtejszych mieszkańców, a w 1993 r. wszelkie ślady materialne ich egzystencji bezpowrotnie zniknęły. Tym niemniej opisywana wieś kucowska mogła się pochwalić bogatą, sięgającą średniowiecza historią, a także wydobytą przez łopaty archeologów, nie mniej imponującą prahistorią. Wszakże miejsce to, z pewnymi, dłuższymi i krótszymi przerwami, eksploatowano rolniczo już od epoki neolitu, kontynuując tę działalność przez epokę brązu i okres rzymski. Tak też było do lat 90. XX w. Przesłanki badawcze, które o powyższym zaświadczają są niżej przez obojga autorów skrupulatnie analizowane.
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica
Rys. 1. Stanowiska z materiałami kultury przeworskiej na obszarze markomańsko-kwadzkiego kręgu ku... more Rys. 1. Stanowiska z materiałami kultury przeworskiej na obszarze markomańsko-kwadzkiego kręgu kulturowego (numery stanowisk odpowiadają numeracji katalogowej) Geografię znalezisk przeworskich nad Dunajem przedstawia zamieszczona m apa (rys. 1). Wynika z niej, iż większość punktów (tj. zespołów i znalezisk luźnych) zarejestrowano na terytorium m arkom ańskim 3, podczas gdy na kwadzkim jest ich znacznie mniej (o około 70 do 80%). Za linię rozgraniczającą oba plemiona badacze przyjmują, na ogół zgodnie, pasmo tzw. Małych K arpat tworzących wododział między dorzeczem Wagu a Morawy4. Przedmioty charakterystyczne dla kultury przeworskiej dają się zaklasyfikować do znalezisk różnych kategorii (K atalog; rys. 2). Większość przedm iotów pozyskano z cmentarzysk i pojedynczo występujących pochówków, ale 3 Ze względów oczywistych (wynikających choćby z zakresu tematycznego i chronologicznego pracy) pominięto z niniejszych rozważań drugie skupisko osadnictwa markomańskiego, zlokalizowane w centrum Kotliny Czeskiej. Skupisko to, bardzo prężne w czasach Marboda, w późniejszym okresie wyraźnie podupada na rzecz formującego się nowego centrum osadnictwa Markomanów, położonego nad Dyją, Morawą i środkowym Dunajem. Literatura do tego zagadnienia patrz przyp. 4. 4 H. W. B ö h m e , Archäologische Zeugnisse zur Geschichte der Markomannenkriege (166-180 n.Chr.), "Jahrbuch des Römisch-Germanischen Zentralmuseums Mainz" 1975, t. 22, s. 182-190; J. W i e l o w i e j s k i , Tlo historyczne wojen markomańskich oraz niektóre aspekty ich wpływu na kontakty Rzymian z ludami zadunajskimi.
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica
Zadaniem tej pracy jest zwrócenie uw^gi na możliwości interpretacyjne, jakie pojawiły się w wynik... more Zadaniem tej pracy jest zwrócenie uw^gi na możliwości interpretacyjne, jakie pojawiły się w wyniku coraz szerszego stosowania analiz antropologicznych w badaniu materiałów kostnych pochodzących z cmentarzysk kultury przeworskiej. Rezultatem wspomnianych analiz jest wyróżnienie na cmentarzyskach, poza grobami jednostkowymi, także takich, w których znajdują się szczątki więcej niż jednego osobnika1. Punktem wyjścia dla rozważań nad przyczynami istnienia pochówków zbiorowych na cmentarzyskach przeworskich będzie omówienie podwójnego grobu z cmentarzyska Piaski2. Grób ten (nr 340), jako jedyny z pośród 1 Już wcześniej, zanim zaczęto stosować analizy antropologiczne, próbowano wyróżnió groby zbiorowe na podstawie archeologicznych wyznaczników płci oraz formy pochówka (K. G o d ł o w s k i , Studia nad stosunkami społecznymi u okresie pÁínolateÁskim i rzymskim v dorzeczu Odry i Wisły. Próba interpretacji cmentarzysk, Warszawa-Wrocław 1960, s. 37, przyp. 36, tam dalsza literatura). Mogło to prowadzić do nieścisłych, a także całkiem mylnych ustaleń. Dajmy na to grób, w którym znajdowało się 3 lub 4 osobników, wyposażony w "męskie" i "kobiece" wyznaczniki płci, mógł byó uznany na podstawie dwojakiego rodzaju wyposażenia jedynie za grób podwójny. W innym wypadku, kiedy kryterium stanowiła forma pochówka, mając np. do czynienia z jednym zespołem, w obrębie którego koáci znajdowały się zarówno w popielnicy, jak i w jamie (lub w drugiej popielnicy), uznawano automatycznie, że jest to grób dwóch osobników, gdy w istocie mógł on zawierać inną. liczbę pochowanych. W takim wypadku jak ten popełniano błąd polegający na utożsamieniu ilości pochowanych z rodzajem pochówka (A. D y r a a c z e w s k i , Cmentarzysko z okresu rzymskiego w Młodzikowie ы pow. árudzkim, "Fontes Archaeologici Posnanienses" 1958, t. VIII-IX, e. 428). 2 Cmentarzysko kultury przeworskiej we wsi Piaski, gm. Kleszczów, woj.
International Studies: Interdisciplinary Political and Cultural Journal, Jul 21, 2022
Przeszłość terenów współczesnej Łodzi w badaniach archeologicznych, 2023
Předložená práce vznikla za finanční podpory Ministerstva kultury v rámci institucionálního finan... more Předložená práce vznikla za finanční podpory Ministerstva kultury v rámci institucionálního financování dlouhodobého koncepčního rozvoje výzkumné organizace Moravské zemské muzeum (DKRVO, MK000094862).
Cmentarzysko z MOP i OWR w Wólce Domaniowskiej, 2000
Latkowo 50 gm. Inowrocław. Cmentarzysko szkieletowe z późnego okresu rzymskiego, 2018
Marek Olędzki, Paweł Zawilski, Beata Borowska-Strugińska. Latkowo 50 gm. Inowrocław. Cmentarzysko... more Marek Olędzki, Paweł Zawilski, Beata Borowska-Strugińska. Latkowo 50 gm. Inowrocław. Cmentarzysko szkieletowe z późnego okresu rzymskiego z dokładną analizą antropologiczną wykonaną przez Beatę Borowską-Strugińską.
The dissertation aims at presenting cultural, settlement and ethnic changes, which took place in ... more The dissertation aims at presenting cultural, settlement and ethnic changes,
which took place in the mid-European Barbaricum in the 2nd half of the 2nd century
and at the beginnings of the 3rd c. AD. The period in question was given its
tone by the so called Marcomannic wars – the violent conflict between barbarian
tribes and Rome. The author considers the wars to have the time limits which
were the possibly farthest apart: their beginning being the so called: bellum suspensum
(the years 162 – 166) and the ending – Caracalla’s intervention in the
middle Danubian affairs (the years 212 –215). The territory which is the object
of the author’s analysis, lies between the Baltic Sea and the middle Danube,
and is characterized particularly by rapid settlement and cultural transformations
accompanied by migrations of various ethnic groups. The vector of those transformations
was usually directed towards the South and they usually took place
according to the so called domino effect which causes domino pieces move one
another in succession.