Mahire Asker - Academia.edu (original) (raw)

Uploads

Books by Mahire Asker

Azerbaycan Düşünce Tarihi: Evreler, Olaylar ve Şahsiyetler (19. Yüzyılın Ortaları-20. Yüzyılın Başları), 2021

Milletlerin ve toplumların gelişimi ve modernleşmesinde önemli role sahip kültür alanlarından bir... more Milletlerin ve toplumların gelişimi ve modernleşmesinde önemli role sahip kültür alanlarından birisi de tiyatrodur. Azerbaycan halkının tiyatro gelenekleri; eski dönemlerden itibaren halk oyunları, meydan gösterileri, dini ve folklorik nitelikli oyunlar biçiminde oluşarak gelişmiştir. Fakat Azerbaycan’da modern anlamda tiyatro sanatının ortaya çıkması 19. yüzyılın ikinci yarısında yaşanan edebi süreçlerle ilişkilidir. Bu dönemde Mirza Fethali Ahundzade’nin başlattığı oyun yazarlığı maarifçilik (aydınlanma) ve yenilenme sürecinde milli tiyatronun ana malzemesini oluşturmuştur. Bu eserler sonraki dönemlerde de Azerbaycan ve yabancı ülke tiyatrolarının sahnelerinde oynanmıştır.
Tiyatro, geleneksel Müslüman toplumunda yenilenme hareketinin en zor ilerlediği alanlardan birisidir. Gerici ve bağnaz kesimlerin tepkisi, sömürge yönetimi ve istibdat rejiminin baskı ve engelleri, kuşkusuz ki düşünce hayatı, maarifçilik hareketi, basın, edebiyat ve tiyatro üzerinde olumsuz etkisini göstermiştir. Tiyatro sanatını gelenek ve göreneklere, ahlak ve din anlayışa aykırı ve yabancı bir sanat olarak gören ve bu yüzden hazmedemeyen kesimlerin ciddi baskılarına rağmen Bakü, Şuşa, Şamahı, Lenkeran, Guba, Şeki, Nahçıvan, Revan ve Tiflis’te tiyatro sanatının doğup gelişmesi Azerbaycan’da modernleşme sürecinin önemli olaylarındandır.
Köhneden sıyrılarak yeni değerler inşa etmek ve topluma aşılamak tarihin hiçbir döneminde kolay olmamıştır. Yeni değerleri toplum nazarında tehdit değil bir kültür vakıası olarak tanıtmak, şüphesiz ki aydın insanların ve düşünürlerin emeği sayesinde mümkün olmuştur. Ayrıca, bu yöndeki yenilenme süreci sosyo-politik ve ekonomik etkenlerin tesiri altında gelişmiştir. Bu anlamda kültürel dönüşümlerin yaşanmasında şahsiyet ve tarihi olaylar birbirini tamamlayan iki önemli unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Azerbaycan’da geleneksel Müslüman toplumunun dönüşümü, aydınlanma ve modernleşme süreçleri belli başlı tarihi, sosyal ve ekonomik koşulların etkisi altında gelişirken bu süreçlerin öncülüğünü yapmış cesur ve fedakar aydınların rolünü özellikle vurgulamak gerekir. Mirza Fethali Ahundzade ve Hasan Bey Zerdabi’nin Azerbaycan modernleşmesindeki çok boyutlu faaliyetleri tiyatro sanatının da doğup gelişmesinin önünü açmıştır. Bu büyük kültür olayında Azerbaycan realist edebiyatının banisi Mirza Fethali Ahundzade’nin 1850-1855 yıllarında yazdığı altı komedinin önemini vurgularken, yazıları, telkin ve tavsiyeleriyle tiyatro sanatının gelişmesine büyük emek veren Hasan Bey Zerdabi’nin de ismini saygıyla anmak gerekir.
Azerbaycan tiyatrosunun ortaya çıkması ve gelişmesinde Avrupa, ayrıca Rus tiyatrosunun etkisi ve önemi kesinlikle sarfı nazar edilemez. Bunun yanı sıra Azerbaycan tiyatrosunun yerel, milli ve halkın kültür hazinesinden süzülüp gelen manevi, ahlaki ve kültürel değerlerden beslendiğini de vurgulamak gerekir.
Ali Asker, Mahire Asker, “Üç Dönem Kesitinde Azerbaycan Tiyatrosu: Aydınlanma, Bağımsızlık ve Sosyalizm Evrelerine Bir Bakış”, İçinde: Azerbaycan Düşünce Tarihi: Evreler, Olaylar ve Şahsiyetler (19. Yüzyılın Ortaları-20. Yüzyılın Başları), Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı, Ankara 2021 (ss. 315-349).

Conference Presentations by Mahire Asker

IV.Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu, 2017

Türk dramaturgiyası Gəncə teatrında

Doktorantların və Gənc Tədqiqatçıların XXI Beynəlxalq Elmi Konfransının Materialları II, Bakı Dövlət Universiteti, 2017

I. ULUSLARARASI BİLİMSEL ARAŞTIRMALAR KONGRESİ TAM BİLDİRİLER KİTABI, 2020

Dünya tiyatroları adeta sahne eserleri bakımından repertuar yetersizliği sorunuyla karşılaştıklar... more Dünya tiyatroları adeta sahne eserleri bakımından repertuar yetersizliği sorunuyla karşılaştıklarında rejisörler nazım veya nesir eserlerine üstünlük verir, belli bir şiir, öykü veya romanı oyun haline getirerek sahne için hazırlarlar. Böyle bir çalışma tiyatro bünyesinde yapabileceği gibi bir oyun yazarına da havale edebilir. Dahası başka bir ülkede oynanan başarılı bir eser, tercüme edilerek sahneye konabilir. Kuşkusuz ki sahneye uyarlama sırasında eserin ilk metni belli değişikliklere uğrar. Mesela, Fransız klasiklerinden François Rabelais’nin “Gargantua ve Pantagruel,”, Victor Hugo’nun “Sefiller”, Rus edebiyatından Lev Tolstoy’un “Anna Karenina”, “Savaş ve Barış”, Fyodor Dostoyevski’nin “Suç ve Ceza”, Azerbaycan’ın ünlü roman ustası Mehmet Sait Ordubadi’nin “Kılıç ve Kalem” eserleriyle kıyasladığımızda sahne eserlerinin, yani oyunların çok daha zayıf olduğunu gözlemleyebiliriz. Tebliğimizde, Azerbaycan’ın önemi tiyatrolarından olan Gence Tiyatrosunda 1950 1990 repertuarında oynanmış birkaç eser üzerinde sahne oyunlarının sanatsal-eleştirel değerlendirilmesi yapılacaktır.
Anahtar kelimeler: Janr, Gence tiyatrosu, yönetmenlik, sahne uyarlaması, klasik eserleri

Literature and art culture of the turkic peoples in the context of the East-West , 2015

Mahirə Qayıbova, Mədəniyyət turizmi və folklor irsi, (Türkiyənin tarixi Safranbolu qəsəbəsi), Лит... more Mahirə Qayıbova, Mədəniyyət turizmi və folklor irsi, (Türkiyənin tarixi Safranbolu qəsəbəsi), Литература и художественная культура тюркских народов в контексте Восток-Запад = Literature and art culture of the turkic peoples in the context of the East-West : материалы международной научно-практической конференции, 14-17 октября 2015 года / [под ред. Р. Р. Замалетдинова]. - Казань : Отечество, 2015. - 643 с (сс. 147-155).

Papers by Mahire Asker

Axtarışlar (ədəbiyyatşünaslıq, folklorşünaslıq, dilçilik və sənətşünaslıq), AMEA Naxçıvan Bölməsinin İncəsənət, Dil və Ədəbiyyat İnstitutu, 2021

Aktyor yaradıcılığının lirik-psixoloji üslubda təzahür imkanları (Gəncə Teatrının səhnə təcrübəsi... more Aktyor yaradıcılığının lirik-psixoloji üslubda təzahür imkanları (Gəncə Teatrının səhnə təcrübəsi əsasında)

“Musiqi dünyası”. Beynəlxalq, elmi-pedaqoji, tənqidi-publisistik, mədəni-maarif musiqi jurnalı. Azərbaycan, Bakı, 2020

Bədii əsərlər əsasında hazırlanmış tamaşalarda yaradıcılıq və səhnə problemləri (Gəncə Teatrının ... more Bədii əsərlər əsasında hazırlanmış tamaşalarda yaradıcılıq və səhnə problemləri (Gəncə Teatrının təcrübəsi əsasında)

“Harmoniya” Beynəlxalq musiqili kulturoloji jurnal, 2019

Gəncə teatrının repertuarında müasir komediya janrı və gülüşün estetik rejissor yozumu

Humanities Science Current Issues: Interuniversity collection of Drohobych Ivan Franko State Pedagogical University Young Scientist Research Papers, 2018

Klassik əsərlərdə aktyor oyunu

Azərbaycan Dövlər Mədəniyyət və İncəsənət Universitetini. Elmi əsərlər, 2017

Təqdim edilən məqalədə musiqinin əhəmiyyəti tamaşanın estetik dəyərində göstərilir. Bunun üçün mü... more Təqdim edilən məqalədə musiqinin əhəmiyyəti tamaşanın estetik dəyərində göstərilir. Bunun üçün müəllif Gəncə teatrında 1950-90-cı illərdə səhnəyə qoyulan tamaşalarda musiqi yazan bəstəkarların əsərlərini incələyir və sistemli bir siyahı qurulmasına müvəffəq olur.

Mədəniyyət dünyası, 2017

Səhnə tərtibatında forma və məzmunun obrazlı həll məqaləsində söhbət səhnəqrafiyanın təməlini qoy... more Səhnə tərtibatında forma və məzmunun obrazlı həll məqaləsində söhbət səhnəqrafiyanın təməlini qoyan peşəkar rəssamlardan gedir.

Современная научная мысль. Научный журнал НИИ Истории, Экономики и Права, НИИИЭП, № 5, 2015

Али Аскер, Махира Гаибова, “Узеир Гаджибеков: композитор, публицист, общественный деятель”, Совре... more Али Аскер, Махира Гаибова, “Узеир Гаджибеков: композитор, публицист, общественный деятель”, Современная научная мысль. Научный журнал НИИ Истории, Экономики и Права, НИИИЭП, № 5, Москва 2015 (cc.5-20).