Muhterem Saygın - Academia.edu (original) (raw)

Papers by Muhterem Saygın

Dil Kılıcıyla Ülkeler Fethetmek Metaforu Bağlamında Ali Şîr Nevâyî’nin Ortak Türkçe Konusunda Katkıları, 2024

Korkut Ata Türkiyat uluslararası Türk dili ve edebiyatı araştırmaları dergisi, Aug 31, 2021

(MAKALE) TÜRKÇE DİVANLARI ÖRNEKLEMİNDE ALİ ŞÎR NEVÂYÎ'DE KANAAT, 2024

The phenomenon of urbanization over the last few hundred years has put people into certain patter... more The phenomenon of urbanization over the last few hundred years has put people into certain patterns. The integrity of the soul, body, heart and mind of the person who moves from one closed place (home) to another closed place (workplace, school, hospital, shopping mall, etc.) every day and lives monotonously has begun to deteriorate in a way that prioritizes the body. This situation has revealed an insatiable type of person who tries to fulfill the desires of his soul and pursues pleasure. The most distinctive characteristic of this type of person is indifference. As a result of discontent, negativities such as envy, grudge, consumerism and waste may become widespread in society. The article first explains the meaning of opinion; The semantic framework of this concept is tried to be drawn by examining the relationship of contentment with Sufism terms such as faith, obedience, consent, patience, poverty, istiğna, gratitude, trust, solitude, asceticism. After giving information about the place of opinion in religion, Sufism and our culture, the main metaphors related to opinion created in classical Turkish literature are briefly explained. Subsequently, in Ali Şîr Nevâyî's divans named Garâ'ibü's-Sıgar, Nevâdirü'ş-Şebâb, Bedâyi'ü'l-Vasat, Fevâyidü'l-Kiber, which were selected as examples, the similes, dreams and imaginations created about opinion are classified; The data obtained is interpreted with the help of tables and graphs, and the results are evaluated. The aim of the study is to explain the dreams and imaginations created by Ali Şîr Nevâyî about the concept of opinion, thus to indirectly reveal the artist's perception of opinion in the social mentality of that age, and to contribute to the awareness of today's people and societies on this subject.

ESKİ TÜRK İNANIŞLARINDA AT ve BUNLARIN YUNUS EMRE’NİN ŞİİRLERİNDEKİ TEZAHÜRÜ , 2023

At, Türk'ün kanadıdır. Giriş Coğrafya, kültürün teşekkülünde hayati bir role sahiptir. Orta Asya'... more At, Türk'ün kanadıdır. Giriş Coğrafya, kültürün teşekkülünde hayati bir role sahiptir. Orta Asya'nın geniş bozkırları, Türk kültürünün vücut bulduğu ve geliştiği Türk yurtlarındandır. Bu geniş coğrafyada gün içinde ve mevsimlere göre yer değiştirmek, bir zorunluluktur. Konargöçer yaşam biçiminde Türklerin en önemli yardımcısı, at olmuştur. Dolayısıyla Türklerin kader birliği yaptıkları at, Türk kültürünün ehemmiyetli bir parçasıdır. Sanatkâr, dile estetik bir hususiyet vererek onu üst dile dönüştürür. O, içinde yaşadığı toplumdan ve o toplumun kültüründen ayrı düşünülmemelidir. Ancak büyük sanatkârlar, yaşadıkları çağın zihniyetini ve kültür kodlarını eserlerine estetik bir biçimde yerleştirebilmişlerdir. Bu bakımdan Yunus Emre, kültür tarihimizin seçkin şahsiyetlerindendir. Onun her dizesi bir sehl-i mümteni örneği olan şiirleri, kültürümüzden derin izler taşır. Yunus Emre'nin şiirlerindeki örf, adet, giyim, kuşam, inanış gibi kültür unsurlarının mahiyetini belirlemek, kültür tarihimize ışık tutmanın yanı sıra onun kültür aktarımı noktasında rolünü idrak etmek ve aydın kimliğini ortaya koymak açısından da büyük bir önem arz etmektedir. Yunus Emre, farklı kültür unsurlarını eserlerinde başarılı bir şekilde bir araya getirmeyi başarmış bir şairdir. Onun şiirleri, farklı desenlerin ve renklerin uyumlu bir şekilde kullanıldığı bir mozaiği andırır. Yunus Emre'nin eserlerindeki estetik ve kültürel hususiyetlerin anlaşılabilmesi için disiplinler arası çalışmalara ihtiyaç vardır. Bu çalışmanın amaçlarından biri, kültür tarihimizde mühim bir yere sahip olan atın Yunus Emre'nin şiirlerinde hangi teşbih, hayal ve hususiyetler çerçevesinde ele alındığını tespit etmektir. Metin merkezli, kültür bağlamlı çalışmanın diğer hedefi ise atla ilgili eski Türk inanışlarının Yunus Emre'nin şiirlerine ne ölçüde sirayet ettiğini tetkik etmek, onun şiirlerinin arka planındaki kültürel yapının anlaşılmasına katkıda bulunmaktır.

ALİ ŞÎR NEVÂYÎ’NİN GARÂBÜ’S-SIGAR ADLI DİVANINDA ALLAH TASAVVURU, 2023

ALİ ŞÎR NEVÂYÎ’NİN GARÂBÜ’S-SIGAR ADLI DİVANINDA ALLAH TASAVVURU Allah’ın varlığı ve mahiyeti kon... more ALİ ŞÎR NEVÂYÎ’NİN GARÂBÜ’S-SIGAR ADLI DİVANINDA ALLAH TASAVVURU
Allah’ın varlığı ve mahiyeti konusu, en eski çağlardan beri insanoğlunun merak ettiği konulardan biri olmuştur. Tarihî süreç içinde felsefe, tasavvuf, kelam gibi disiplinler Allah’ın varlığı ve mahiyeti konusunda farklı görüşler ortaya atmışlardır. İnsan, Allah’ın yarattığı bir varlıktır. İnsanın aşkın bir varlık olan Allah’ı tanıyabilmesi ancak Allah’ın vahiy yolu ile kendisini kutsal kitaplarda insanlara tanıttığı ölçüde mümkün olabilir. Bunun dışında insanın Allah’ın mahiyeti ile ilgili tasavvurları; onun, içinde yaşadığı toplumun kültürü, algısı, birikimi, hayal gücü ile sınırlı kalacaktır. Tanrı tasavvuru; zamana, topluma ve dinlere göre değişebilmektedir. Allah’ın mahiyetinin ve zatının duyularla algılanamayışı sebebiyle İslam âlimleri, Kur’an-ı Kerim’de geçen isim, sıfat ve ifadeler vasıtasıyla Allah’ı tanımaya çalışmışlardır. Sanatkâr, içinde yaşadığı toplumun dinî inanışlarını, maddi ve manevi kültür ögelerini; toplumun varlıkları, yaşamı ve evreni algılama biçimini kısaca yaşadığı devrin zihniyetini eserlerinde estetik bir biçimde ifade eden kişidir. Farklı bilim ve sanat dalları ile ilgili zengin bir kaynağa sahip olan klasik Türk edebiyatı, Türk-İslam medeniyeti hakkında önemli bilgiler vermektedir. Klasik Türk edebiyatı metinlerinin kültürü aktarma işlevinin ortaya konulabilmesi için disiplinler arası çalışmalara ihtiyaç vardır. Bu çalışmada disiplinler arası yaklaşımla; metin merkezli, kültür bağlamlı bir yöntem izlenerek Ali Şîr Nevâyî’nin Garâibü’s-Sıgar adlı divanında Allah tasavvuru konusu ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler
Allah, klasik Türk edebiyatı, Çağatay edebiyatı, Ali Şîr Nevâyî, Garâibü’s-Sıgar.

ZAHIRIDDIN MUHAMMAD BOBUR MEROSINING SHARQ DAVLATCHILIGI VA MADANIYATI RIVOJIDA TUTGAN O‘RNI uluslararo ilmiy-nazariy konferansi materiallari, 2023

Zahîrüddin Muhammed Bâbür, Hindistan’da yaklaşık üç buçuk asır süren Türk hâkimiyetinin temeller... more Zahîrüddin Muhammed Bâbür, Hindistan’da yaklaşık üç buçuk asır süren Türk
hâkimiyetinin temellerini atmış yüce bir komutan ve devlet adamıdır. Hat, edebiyat ve
müzik gibi pek çok sanat dalıyla ilgilenmiştir. Onun Babürnâme adıyla bilinen anı türünde
yazdığı eser, Türk kültür tarihinde mühim bir yere sahiptir.
Ali Şîr Nevâyî, yaşadığı çağda Herat çevresinde bir sanat akademisinin teşekkül
etmesinde önemli bir rol oynamıştır. Şair, musikişinas, hattat, müzehhip ve mücellit gibi
pek çok sanatkârın, devlet adamının ve bilginin bir yerda bulunduğu bu ortam, Türk
Rönesans’ı olarak nitelendirilebilecek olan faaliyetlerin odak noktasını teşkil etmiştir.
Edebiyat sanatı; eser, sanatkâr ve okur arasındaki etkileşim sürecidir. İnsanın olay ve
durumlara yaklaşım tarzının şekillenmesinde sosyal çevresi ve kişiliği belirleyici
olmaktadır. Edebî eserin oluşum safhasında sanatkârın kişilik özellikleri ve sosyal çevresi
önemli bir etkendir. Zahîrüddin Muhammed Bâbür, hatıratında kendisi gibi çok yönlü
kişiliğe sahip olan Ali Şîr Nevâyî ve onun sosyal çevresi hakkında Türk edebiyatı tarihi
açısından değerli bilgiler vermiştir. Bu çalışmada Zahîrüddin Muhammed Bâbür’ün Bâbürnâme (Vekâyi, Vâkıât-ı
Bâbürî, Vâkıanâme, Vekâyi’name-i Pâdişâhî, Bâbüriyye, Tüzük-i Bâbürî) adlı eserinde Ali
Şîr Nevâyî’nin sosyal çevresi ve kişiliği hakkında verdiği bilgilerden hareketle Ali Şîr
Nevâyî’nin edebî şahsiyeti hakkında değerlendirmelerde bulunulmaktadır.

ZAHIRIDDIN MUHAMMAD BOBUR MEROSINING SHARQ DAVLATCHILIGI VA MADANIYATI RIVOJIDA TUTGAN O‘RNI uluslararo ilmiy-nazariy konferansi materiallari, 2023

Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi [Journal Of Old Turkish Literature Researches]

Toplum içinde yaşayan bireylerin bazı güzel hasletlere sahip olması beklenir. Yardımseverlik, duy... more Toplum içinde yaşayan bireylerin bazı güzel hasletlere sahip olması beklenir. Yardımseverlik, duygudaşlık, hoşgörü, sağduyu, sabır gibi değerler; toplumun birliği ve huzuru açısından son derece önemlidir. Modern yaşamla birlikte bireylerin sürekli bir yerlere yetişme kaygısı taşıması, hak ve hukuk konusunda güven ve saygının kaybolması, bencillik ve duyarsızlık gibi durumlar insanların birbirlerine karşı tahammülünü azaltmıştır. Neticede sabırsızlık, toplum hayatında karşılaşılan en önemli sorunlardan biri hâline gelmiştir. Klasik Türk edebiyatına göre âşık, aşk konusunda pek çok sıkıntıya katlanmak durumundadır. Bu sebeple âşığın sahip olması beklenen hususiyetlerden birisi, sabırdır. Türk edebiyatının seçkin şahsiyetlerinden Ali Şîr Nevâyî; Garâibü’s-Sıgar, Nevâdirü’ş-Şebâb, Bedâyi’u’l-Vasat, Fevâyidü’l-Kiber adlı divanlarında sabır kavramına yer vermiş, sabrı farklı hayal ve tasavvurlar içinde ele almıştır. Bu çalışmada öncelikle sabır kavramı açıklanmakta; kültürümüzde, söz varl...

Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi [Journal Of Old Turkish Literature Researches], Feb 25, 2021

Günlük yaĢamımızda davranıĢlarımızı, inanıĢlarımız Ģekillendirmektedir. ĠnanıĢlarımızın temelinde... more Günlük yaĢamımızda davranıĢlarımızı, inanıĢlarımız Ģekillendirmektedir. ĠnanıĢlarımızın temelinde ise ilk insanların evreni algılamak ve anlamlandırmak maksadıyla oluĢturdukları model davranıĢlar yatmaktadır. Mit adını verdiğimiz bu inanıĢlar, yazının olmadığı devirlerde bilginin zihinde tutulmasının ve aktarımının zorluğu sebebiyle kalıcı model bir davranıĢ ile sembolleĢtirilmiĢ ve diğer nesillere aktarılmıĢtır. Dil, insanın varlıkları ve kavramları ses, yazı ve iĢaretle ifade ettiği bir anlaĢma aracıdır. Bu bakımdan dil, toplumu oluĢturan bireyler arasında anlaĢmayı sağlar. Aynı dili konuĢan insanların oluĢturduğu toplum arasında ortak bir kültür meydana gelir. Dil; toplumsal yapı içerisindeki örf, adet, inanıĢ, davranıĢ biçimi gibi kültürel verimleri, estetik bir biçimde ifade etmeye imkân tanımaktadır. Dil ile oluĢturulan edebî eserler, bu bakımdan kültürün taĢıyıcısı konumundadırlar. Toplumun bir parçası olan sanatçı; toplumda var olan inanıĢları, toplumun zihniyetini, insanların evreni algılama ve ifade etme biçimini eserine yansıtmak durumundadır. XV. yüzyılda yaĢamıĢ olan Çağatay edebiyatının en önemli sanatçılarından Ali ġîr Nevâyî, mitolojik unsurlara eserlerinde fazlaca yer vermesi bakımından dikkate Ģayan bir sanatkârdır.

Edebî eser, yazıldığı dönemin kültür unsurlarını içinde barındırır. Yaklaşık beş asır Osmanlı Dev... more Edebî eser, yazıldığı dönemin kültür unsurlarını içinde barındırır. Yaklaşık beş asır Osmanlı Devleti’nin hâkimiyeti altında kalarak Türk-İslam kültürü ile yoğrulmuş olan Rumeli’nin kültür tarihimizde seçkin bir yeri vardır. Bu çalışmamızda, klasik Osmanlı şiirinin XVI. yüzyıl Rumeli sahasındaki önemli temsilcilerinden Usûlî’nin divanını tedkik ettik. Rumeli’de yetişen bir şairin din, tasvvuf ve cemiyet bağlamında, klasik Osmanlı şiirine ait hayal ve tasavvurları şiirlerinde ne ölçüde kullandığını, klasik Osmanlı şiirinin düşünce ve hayal dünyasını temsil etme gücünü vurgulamayı amaçladık. Çalışmamız “Din, Tasavvuf” ve “Cemiyet” olmak üzere üç bölümden oluşmuştur. Din ile ilgili bölümde öncelikle dine ait Allah, melekler, Kur’an-ı Kerim, âyet ve hadisler, peygamberler, dört halife (çâr-yâr), âl-i abâ, sahabeler, kaza ve kader, ahiret ile ilgili mefhumlar ve din ile ilgili mefhumlar ele alınmış; tasavvuf ile ilgili olan bölümde tarikat ile ilgili mefhumlar ana başlığı altında Usûlî D...

Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 2020

Keywords: Language, Cultural transfer, Ali Şîr Nevâyî, Coldu, Tradition., 2021

Language; It is a social tool that serves to convey cultural yields such as customs, traditions, ... more Language; It is a social tool that serves to convey cultural yields such as customs, traditions,
beliefs, and behavior. While language transfers culture to future generations, culture also shapes
language. Literary work; It fulfills a very important task for the future of the nation and transfers
the culture to future generations in an aesthetic way.
Ali Şîr Nevâyî; In a period when oral culture was dominant, he gave a lot of place to the
customs, traditions, customs and beliefs that were carried to future generations by word, saved
these cultural elements from the danger of being forgotten and destroyed, and brought the cultural
values of the era he lived to today. Ali Şîr Nevâyî, who expresses the cultural elements transmitted
by oral tradition in an aesthetic way with his more than thirty works in verse and prose, has been
described as a founding artist in Turkish literature.
In this study, it will be explained within the framework of which dreams and imaginations
coldunu (çüldü, calduy, culdu) is handled as a cultural element in the works of Ali Şîr Nevâyî, who
is an intellectual who is conscious of language. The poet's way of handling this cultural element
as a metaphor in classical Turkish poetry will be evaluated, and the characteristic of conveying
this cultural element in the society he lives in will be discussed in an aesthetic way.

Garâibü's-Sıgar'da Tababet ve Halk Hekimliği, 2021

Aynı dili konuşan insanlar arasında ortak bir kültür oluşmaktadır. Dil; topluma ait örf, âdet, in... more Aynı dili konuşan insanlar arasında ortak bir kültür oluşmaktadır. Dil; topluma ait örf, âdet, inanış, davranış biçimi gibi kültür verimlerini estetik biçimde aktarmaya yarayan sosyal bir araçtır. Dilin estetik biçimde ifade edilmesiyle oluşan edebî eser; tarih, ekonomi, tıp, gök bilimi, toplum bilimi, felsefe, ruh bilimi gibi pek çok bilim dalına dair bilgileri bünyesinde barındırmaktadır. Her insan, yaşadığı müddetçe hastalık ve yaralanma riski ile karşı karşıya kalır.Bazı hastalıklar, insanda geçici veya kalıcı tesirler bırakmaktadır. Hastalığın ilerlemesi ve tedavi edilememesi durumunda, fiziksel ve ruhsal sorunlar yaşanır ve nihayetinde hastalık ölümle sonuçlanır. Hastalığın tedavi edilmesi durumunda ise insan, yaşamına kaldığı yerden devam edebilmektedir. Halk, yaralanma ve hastalığa karşı kendi imkânları dâhilinde bazı çözüm yolları üretmektedir. Geleneksel tedavi yöntemleri olarak nitelendirilen bu uygulamaların en önemli özelliği, pratik olmaları ve tecrübeye dayanmalarıdır. Ali Şîr Nevâyî, kültür tarihimizin en değerli şahsiyetlerindendir. Nevâyî, Türk kültürüne ait örf, âdet, inanış ve davranış biçimlerine eserlerinde fazlasıyla yer vermiştir. Ali Şîr Nevâyî'nin Garâibü's-Sıgar adlı divanı, tababet ve halk hekimliğine ait gelenek ve inanışlara yer vermesi açısından önemli bir metindir.

ALİ ŞÎR NEVÂYÎ'NİN TÜRKÇE DİVANLARINDA MİTLERİN GÜNLÜK HAYATTTAKİ İZLERİ, 2021

In our daily life, our behaviors and beliefs shape. On the basis of our beliefs, the model behav... more In our daily life, our behaviors and beliefs shape. On the basis of our beliefs, the model
behaviors that the first humans formed in order to perceive and make sense of the
universe lie. These beliefs, which we call myth, have been symbolized by a permanent
model behavior and passed on to other generations due to the difficulty of holding and
transferring information in times when there was no writing.
Language is a means of agreement in which human beings and concepts express with
sound, writing and sign. In this respect, language provides agreement between
individuals who make up the society. A common culture occurs between a society of
people speaking the same language. Language; It provides the opportunity to express
cultural productions such as customs, beliefs and behaviors within the social
structure in an aesthetic manner. Literary works created with language, in this
respect, are the carriers of culture.
Being a part of society, the artist; He has to reflect the beliefs in society, the mentality
of the society and the way people perceive and express the universe in his work. XV.
Ali ġîr Nevâyî, one of the most important artists of the Çağatay literature, who lived in
the 19th century, is a remarkable artist in that he includes a lot of mythological
elements in his works.
The artist's way of perceiving the beliefs and behavioral patterns of the society he lives
in, and the artist's way of expressing these patterns in the artistic context increase the
value of the literary work. To evaluate the literary work from this perspective;
Understanding and interpreting the sociocultural elements of the period in which the
work was written is of great importance in transferring the nature of cultural
accumulation to future generations. Thus, today's man will be able to grasp the nature
of model behaviors carried by the tradition underlying his behavior.

ALİ ŞÎR NEVÂYÎ'NİN GARÂİBÜ'S-SIGAR ADLI DİVANINDA TABABET VE HALK HEKİMLİĞİ, 2021

NEF'Î'NİN TÜRKÇE DİVAN'INDA İSTİĞNA , 2021

Toplumu oluşturan bireylerin huzur içinde yaşayabilmesi, öncelikle bireylerin iç huzurunu yakalam... more Toplumu oluşturan bireylerin huzur içinde yaşayabilmesi, öncelikle bireylerin iç huzurunu yakalamasına bağlıdır. Nefislerinin esiri olmayan erdemli insanların oluşturduğu toplum, şüphesiz huzurlu bir toplum olacaktır. Klasik şiir geleneğinde ve tasavvuf kültüründe "kâmil insan" olarak tarif edilen bu erdemli insan karakterinin en belirgin vasfı; dünyanın fani olduğunu idrak ederek dünya malına meyletmemek, nefsin arzularına boyun eğmemek ve istiğna ehli olmaktır. Gönül tokluğu, nazlanma, çekinme, yetinme, ihtiyaç hissetmeme ve benzeri anlamlara gelen istiğna, klasik Türk şiirinde şairlerin sık yer verdiği kavramlardan biridir. İstiğna kelimesi din ve tasavvuf çerçevesinde ele alındığında kimseye muhtaç olmadan kulun aciz olduğunu idrak ederek insanlardan medet ummaması, her şeyi Allah'tan beklemesi anlamına gelmektedir. Klasik Türk şiirinde genel anlamda istiğna, sevgilinin ve övülen kişinin vasfıdır. Klasik Türk edebiyatında övgü denilince akla Nef'î gelmektedir. Bu çalışmada, XVII. yüzyılda yaşamış olan klasik Türk şiirinin önemli şahsiyetlerinden Nef'î'nin Türkçe divanında geçen istiğna kavramının hangi hayal ve tasavvurlar çerçevesinde ele alındığı hususu değerlendirilecektir.