Nejdet Özberk - Academia.edu (original) (raw)
Papers by Nejdet Özberk
Kent Akademisi
İnsanlar yaşam alanlarının etrafında meydana gelen çevresel değişmelere ve sosyoekolojik tahribat... more İnsanlar yaşam alanlarının etrafında meydana gelen çevresel değişmelere ve sosyoekolojik tahribata duygusal tepkiler verir. Bu değişiklikler insanların yoğun kayıp duyguları yaşamasına sebep olur. Yıkıcı çevresel değişiklikler kültüre, yaşam bilgisine, geçim kaynaklarına, nesilden nesile aktarılan bilgiye, zihinsel ve duygusal esenliğe felaket kabilinde kayıplar getirir. Yerel sakinler için yer ve bölge duygusal coğrafyalar, yakın bağlar ve topluluk temelli bir yer duygusu oluşturur. Bu makale, geç kapitalizmin duygusal coğrafyaları, ekopsikoloji ve duygu sosyolojisi çerçevesinde bir ekolojik hüzün ve veda coğrafyası üzerine vaka çalışmasıdır. Bu araştırma son dönemde ekonomik büyüme uğruna feda edilen Anadolu kırında yaşanan ekolojik tahribatın özel bir duygusal coğrafyasına, Artvin’in Çoruh Vadisi’nde Deriner Barajı’nın sularında boğulan iki küçük yerleşimine, Zeytinlik (Sirya) ve Oruçlu (Orcuk) köylerine odaklanmakta ve yerinden edilen yerel sakinlerin çevresel değişmeye verdikle...
Afet ve Risk Dergisi
LA RED (Latin Amerika'da Afetlerin Önlenmesine İlişkin Sosyal Araştırmalar Ağı) sosyal bilim ... more LA RED (Latin Amerika'da Afetlerin Önlenmesine İlişkin Sosyal Araştırmalar Ağı) sosyal bilim alanlarında afet araştırmalarını teşvik etmeye ve yaygınlaştırmaya adanmış bir bilim insanları topluluğudur. Toplumsal kırılganlığı kavramsal başlangıç noktası alan öncü bir araştırma ve eylem ağı olarak LA RED’in afet ve risk araştırmaları dünyasında önemli bir yeri vardır. Bu topluluğun katkıları, getirdiği kavramsal yenilikler ve ufuk açıcı görüşleri afetlerin sosyal boyutlarını, afet riskini ve bunların yönetimini düşünmenin ve anlamanın alternatif bir yönteminin yolunu açmıştır: (1) afetlerin sosyal inşası; (2) afet riski, kalkınma ve çevre arasındaki içkin bağ; (3) küçük ve orta ölçekli afetlerin ve kapsamlı ve yoğun risklerin önemi; (4) yerel düzeyde afet risk yönetimi ve (5) bütünleşik afet risk araştırması ve afetlerin adli incelemeleri. Bu perspektiflerin birleşmesi sonucunda, entelektüel bir afet araştırmacıları topluluğu ortaya çıkmıştır. Ağ, afet risklerinin toplumsal yoruml...
Dışlayıcı ve otoriter kamu politikaları, istenen sonuçları her zaman vermez. Bu toplumsal gerçekl... more Dışlayıcı ve otoriter kamu politikaları, istenen sonuçları her zaman vermez. Bu toplumsal gerçeklik kentsel dönüşüm örneğinde kentleşme ve çevre politikaları için de geçerlidir. Otoriter toplum mühendisliği projeleri olarak kentsel dönüşüm uygulamalarının çoğu zaman öngörülmedik sosyal ve çevresel yıkımlara yol açtığı görülür. Bu yüzden kentsel dönüşüm uygulamalarının toplumun farklı kesimleri ve kurumları arasındaki iktidar ilişkileri açısından değerlendirilmesi gerekir. Bu değerlendirme iktidar ilişkileri analizine odaklı bir yaklaşım olan kentsel politik ekoloji çerçevesinden yapılabilir. Bu makale Nevşehir'de uygulanan ve eski kentin on dört mahallesinin (yaklaşık yarısını) yıkımıyla sonuçlanan bir kentsel dönüşüm projesi örneği üzerinden Türkiye'de mekânsal politikaların yeni dinamiklerini farklı bir perspektiften, kentsel politik ekoloji perspektifinden açıklamayı amaçlamaktadır. Bir örnek olarak Nevşehir üzerinden devletin basitleştirilmiş kentsel tasarım projelerinin karmaşık kentsel gerçeklikle nasıl çeliştiği, onu nasıl yadsıdığı, bir kent merkezinin tarihini, çevresini ve toplumsal deneyimlerini nasıl yok ettiği açıklanmaya çalışılacaktır. Bu araştırmadaki ampirik bulgular, Nevşehir'deki kentsel yıkım projesinin James Scott'un genel okunaklılık ve basitleştirme yaklaşımına uyduğunu önermektedir. Scott, devletlerin toplumsal mühendislik projelerinin nasıl toplumsal ve ekolojik felaketlerle sonuçlandığını inceler. Örneğimizde merkezi hükümet yerel katılımı dışlayarak bir kent merkezini toprak değerini maksimize etmek ve genel kent imajını iyileştirmek adına yüksek modernist ideolojiye dayanarak yıkmaya karar verdi. Fakat bu otoriter yüksek modernist kentsel dönüşüm girişimi örneği sadece yerel toplulukları, ekolojiyi ve bilgiyi yadsımadı, ayrıca uygulanması kentin ve onun bir parçası olan ilişkilerin, yerel kültürün, kültürel mirasın ve tarihsel kimliğin de silinmesiyle sonuçlandı.
İnönü Üniversitesi / İİBF, 2010
Insan-doga iliskilerinin temel yonlerinden biri insanlarin sosyoekololojik kayiplara verdikleri d... more Insan-doga iliskilerinin temel yonlerinden biri insanlarin sosyoekololojik kayiplara verdikleri duygusal ve siirsel tepkilerdir. Bu calisma Turk halk cevreciliginde toprak ve su gibi musterek varliklari bir yandan devletin veya ozel sirketlerin citlemesi sonucu, diger yandan da kuresel endustriyel kapitalizmin yayilmasinin dayattigi ekolojik talan ve yikima karsi, yok edilen toplumsal dogalar icin yazilan ekosiirle, ‘citleme agitlariyla’ ilgilidir. Edebiyatta, acinin evrensel dili agit, bir olumun ardindan duyulan huznu ifade etmek icin yazilan kayip ve yas siiridir. Citleme agitlari ise, belli bir mekânin-doganin ve insaninin uzerinde citlemelerin yarattigi sosyoekolojik yikimlara yonelik ofke ve tesellisi olmayan bir kayip hissinin birlestigi bir agit tarzi, bir grup toplumsal protesto ve matem siirileridir. Citleme, hem topluma hem de dogaya yonelik ozel bir tehdidi temsil eder ve citleme agitlari, turunun ozelligi geregi halk siirinde sosyoekolojik duyarliligi en fazla ve farkin...
Politik ekoloji, doga ve toplumun insan ve insan disi varliklari iceren politik bir ekonomide bir... more Politik ekoloji, doga ve toplumun insan ve insan disi varliklari iceren politik bir ekonomide birlikte uretildigini iddia eden bir yaklasimdir. Pek cok teorisyen, alani hâkim insan-cevre iliskileri yaklasiminin “apolitik” analizinin aksine cevreyle toplumsal iliskileri daima politik olarak tanimlar: bu iliskilerin daima iktidar iliskileri tarafindan bicimlendirildigi, toplumsal farklilik ve esitsizlikler tarafindan yapilandirildigi ve yeniden uretildigi alanin onemli ve ayirici argumanlaridir. Politik ekoloji toplumsal ve cevresel surecleri sadece aciklamaya degil, ayni zamanda toplumsal adalet ve radikal siyaset yonelimli alternatif bir anlayis getirmeye de calisan bir yaklasimdir. Bati dusuncesinde toplum doga iliskisini aciklamaya yonelik uc ana yaklasim vardir: teknomerkezci, ekomerkezci ve toplumsal. Ilk ikisi dualist bir acidan, dogayi dissal ve evrensel grur. Bu dualizm cevre iktisadinin teknomerkezciliginde oldugu gibi yesillerin radikal ekomerkezciliginde de bulunur. Teknom...
Kent ve Çevre Araştırmaları Dergisi
Bu araştırmada toplumun iki farklı kesiminin kalkınma ve çevre koruma politikalarına medya üzerin... more Bu araştırmada toplumun iki farklı kesiminin kalkınma ve çevre koruma politikalarına medya üzerinden temsil ve söylemsel katılım biçimleri incelenmektedir. Çalışmada maden yanlısı ve maden karşıtı köylü gruplarının anaakım ve alternatif medyada nasıl temsil edildikleri konu alınmaktadır. Her çevresel ihtilafta çoklu ölçeklerde ve çok sayıda aktör tarafından çoklu değerleme dilleri kullanılır ve proje yanlısı gruplar, özellikle şirket ile proje karşıtı grupların değerleri karşılaşır. Bu farklı değerleme dilleri arasındaki çatışma farklı toplumsal gruplar tarafından ifade edilir. Bu grupların değerleme dilleri tarafların temel değerlerini açığa vurur ve bu çevresel bir ihtilafta belli bir değerleme dilini hangi tarafın dayatma ve reddetme iktidarına sahip olduğunu gösterir. Muhalif toplumsal gruplar rant ve kâr mantığına karşı kendi değerlerini ortaya koyarlar. Değerleme dilleri arasındaki farklılıklar güç dengesizliklerine dönüşür. Çevresel ihtilaflar birden çok değerleme dili üzerin...
Dislayici ve otoriter kamu politikalari, istenen sonuclari her zaman vermez. Bu toplumsal gercekl... more Dislayici ve otoriter kamu politikalari, istenen sonuclari her zaman vermez. Bu toplumsal gerceklik kentsel donusum orneginde kentlesme ve cevre politikalari icin de gecerlidir. Otoriter toplum muhendisligi projeleri olarak kentsel donusum uygulamalarinin cogu zaman ongorulmedik sosyal ve cevresel yikimlara yol actigi gorulur. Bu yuzden kentsel donusum uygulamalarinin toplumun farkli kesimleri ve kurumlari arasindaki iktidar iliskileri acisindan degerlendirilmesi gerekir. Bu degerlendirme iktidar iliskileri analizine odakli bir yaklasim olan kentsel politik ekoloji cercevesinden yapilabilir. Bu makale Nevsehir’de uygulanan ve eski kentin on dort mahallesinin (yaklasik yarisini) yikimiyla sonuclanan bir kentsel donusum projesi ornegi uzerinden Turkiye’de mekânsal politikalarin yeni dinamiklerini farkli bir perspektiften, kentsel politik ekoloji perspektifinden aciklamayi amaclamaktadir. Bir ornek olarak Nevsehir uzerinden devletin basitlestirilmis kentsel tasarim projelerinin karmasi...
Uluslararasi Kibris Universitesi Fen-Edebiyat Fakultesi
Küreselleşme süreciyle beraber cografi sınırlar önemini yitirmekle kalmamakta devletin kentleşme ... more Küreselleşme süreciyle beraber cografi sınırlar önemini yitirmekle kalmamakta devletin kentleşme hareketlerini yönlendirme kabiliyeti de zayıflatmaktadır. Bu arada, kentleşme politikaları da ütopik projelere dönüşmektedir. Kent mekânının biçimlenmesi devletin kent planlama fonksiyonlarının azalması ve bu fonksiyonun büyük ölçüde özel sektöre bırakılmasıyla beraber kent ve çevresi yeni bir form almaya başlamıştır. Bu form, kentin altkentleşme (güvenlikli siteler, villalar) şeklinde hızla çevreye yayılması (sprawl) biçimindedir. Özel sektör konut firmaları bu süreçte üretim ve pazarlama stratejileri ile belirleyici bir rol oynamaktadır. Kurdukları yeni yerleşim mekanlarını pazarlama stratejileri ütopik öğeler içermektedir.
Kent Akademisi
İnsanlar yaşam alanlarının etrafında meydana gelen çevresel değişmelere ve sosyoekolojik tahribat... more İnsanlar yaşam alanlarının etrafında meydana gelen çevresel değişmelere ve sosyoekolojik tahribata duygusal tepkiler verir. Bu değişiklikler insanların yoğun kayıp duyguları yaşamasına sebep olur. Yıkıcı çevresel değişiklikler kültüre, yaşam bilgisine, geçim kaynaklarına, nesilden nesile aktarılan bilgiye, zihinsel ve duygusal esenliğe felaket kabilinde kayıplar getirir. Yerel sakinler için yer ve bölge duygusal coğrafyalar, yakın bağlar ve topluluk temelli bir yer duygusu oluşturur. Bu makale, geç kapitalizmin duygusal coğrafyaları, ekopsikoloji ve duygu sosyolojisi çerçevesinde bir ekolojik hüzün ve veda coğrafyası üzerine vaka çalışmasıdır. Bu araştırma son dönemde ekonomik büyüme uğruna feda edilen Anadolu kırında yaşanan ekolojik tahribatın özel bir duygusal coğrafyasına, Artvin’in Çoruh Vadisi’nde Deriner Barajı’nın sularında boğulan iki küçük yerleşimine, Zeytinlik (Sirya) ve Oruçlu (Orcuk) köylerine odaklanmakta ve yerinden edilen yerel sakinlerin çevresel değişmeye verdikle...
Afet ve Risk Dergisi
LA RED (Latin Amerika'da Afetlerin Önlenmesine İlişkin Sosyal Araştırmalar Ağı) sosyal bilim ... more LA RED (Latin Amerika'da Afetlerin Önlenmesine İlişkin Sosyal Araştırmalar Ağı) sosyal bilim alanlarında afet araştırmalarını teşvik etmeye ve yaygınlaştırmaya adanmış bir bilim insanları topluluğudur. Toplumsal kırılganlığı kavramsal başlangıç noktası alan öncü bir araştırma ve eylem ağı olarak LA RED’in afet ve risk araştırmaları dünyasında önemli bir yeri vardır. Bu topluluğun katkıları, getirdiği kavramsal yenilikler ve ufuk açıcı görüşleri afetlerin sosyal boyutlarını, afet riskini ve bunların yönetimini düşünmenin ve anlamanın alternatif bir yönteminin yolunu açmıştır: (1) afetlerin sosyal inşası; (2) afet riski, kalkınma ve çevre arasındaki içkin bağ; (3) küçük ve orta ölçekli afetlerin ve kapsamlı ve yoğun risklerin önemi; (4) yerel düzeyde afet risk yönetimi ve (5) bütünleşik afet risk araştırması ve afetlerin adli incelemeleri. Bu perspektiflerin birleşmesi sonucunda, entelektüel bir afet araştırmacıları topluluğu ortaya çıkmıştır. Ağ, afet risklerinin toplumsal yoruml...
Dışlayıcı ve otoriter kamu politikaları, istenen sonuçları her zaman vermez. Bu toplumsal gerçekl... more Dışlayıcı ve otoriter kamu politikaları, istenen sonuçları her zaman vermez. Bu toplumsal gerçeklik kentsel dönüşüm örneğinde kentleşme ve çevre politikaları için de geçerlidir. Otoriter toplum mühendisliği projeleri olarak kentsel dönüşüm uygulamalarının çoğu zaman öngörülmedik sosyal ve çevresel yıkımlara yol açtığı görülür. Bu yüzden kentsel dönüşüm uygulamalarının toplumun farklı kesimleri ve kurumları arasındaki iktidar ilişkileri açısından değerlendirilmesi gerekir. Bu değerlendirme iktidar ilişkileri analizine odaklı bir yaklaşım olan kentsel politik ekoloji çerçevesinden yapılabilir. Bu makale Nevşehir'de uygulanan ve eski kentin on dört mahallesinin (yaklaşık yarısını) yıkımıyla sonuçlanan bir kentsel dönüşüm projesi örneği üzerinden Türkiye'de mekânsal politikaların yeni dinamiklerini farklı bir perspektiften, kentsel politik ekoloji perspektifinden açıklamayı amaçlamaktadır. Bir örnek olarak Nevşehir üzerinden devletin basitleştirilmiş kentsel tasarım projelerinin karmaşık kentsel gerçeklikle nasıl çeliştiği, onu nasıl yadsıdığı, bir kent merkezinin tarihini, çevresini ve toplumsal deneyimlerini nasıl yok ettiği açıklanmaya çalışılacaktır. Bu araştırmadaki ampirik bulgular, Nevşehir'deki kentsel yıkım projesinin James Scott'un genel okunaklılık ve basitleştirme yaklaşımına uyduğunu önermektedir. Scott, devletlerin toplumsal mühendislik projelerinin nasıl toplumsal ve ekolojik felaketlerle sonuçlandığını inceler. Örneğimizde merkezi hükümet yerel katılımı dışlayarak bir kent merkezini toprak değerini maksimize etmek ve genel kent imajını iyileştirmek adına yüksek modernist ideolojiye dayanarak yıkmaya karar verdi. Fakat bu otoriter yüksek modernist kentsel dönüşüm girişimi örneği sadece yerel toplulukları, ekolojiyi ve bilgiyi yadsımadı, ayrıca uygulanması kentin ve onun bir parçası olan ilişkilerin, yerel kültürün, kültürel mirasın ve tarihsel kimliğin de silinmesiyle sonuçlandı.
İnönü Üniversitesi / İİBF, 2010
Insan-doga iliskilerinin temel yonlerinden biri insanlarin sosyoekololojik kayiplara verdikleri d... more Insan-doga iliskilerinin temel yonlerinden biri insanlarin sosyoekololojik kayiplara verdikleri duygusal ve siirsel tepkilerdir. Bu calisma Turk halk cevreciliginde toprak ve su gibi musterek varliklari bir yandan devletin veya ozel sirketlerin citlemesi sonucu, diger yandan da kuresel endustriyel kapitalizmin yayilmasinin dayattigi ekolojik talan ve yikima karsi, yok edilen toplumsal dogalar icin yazilan ekosiirle, ‘citleme agitlariyla’ ilgilidir. Edebiyatta, acinin evrensel dili agit, bir olumun ardindan duyulan huznu ifade etmek icin yazilan kayip ve yas siiridir. Citleme agitlari ise, belli bir mekânin-doganin ve insaninin uzerinde citlemelerin yarattigi sosyoekolojik yikimlara yonelik ofke ve tesellisi olmayan bir kayip hissinin birlestigi bir agit tarzi, bir grup toplumsal protesto ve matem siirileridir. Citleme, hem topluma hem de dogaya yonelik ozel bir tehdidi temsil eder ve citleme agitlari, turunun ozelligi geregi halk siirinde sosyoekolojik duyarliligi en fazla ve farkin...
Politik ekoloji, doga ve toplumun insan ve insan disi varliklari iceren politik bir ekonomide bir... more Politik ekoloji, doga ve toplumun insan ve insan disi varliklari iceren politik bir ekonomide birlikte uretildigini iddia eden bir yaklasimdir. Pek cok teorisyen, alani hâkim insan-cevre iliskileri yaklasiminin “apolitik” analizinin aksine cevreyle toplumsal iliskileri daima politik olarak tanimlar: bu iliskilerin daima iktidar iliskileri tarafindan bicimlendirildigi, toplumsal farklilik ve esitsizlikler tarafindan yapilandirildigi ve yeniden uretildigi alanin onemli ve ayirici argumanlaridir. Politik ekoloji toplumsal ve cevresel surecleri sadece aciklamaya degil, ayni zamanda toplumsal adalet ve radikal siyaset yonelimli alternatif bir anlayis getirmeye de calisan bir yaklasimdir. Bati dusuncesinde toplum doga iliskisini aciklamaya yonelik uc ana yaklasim vardir: teknomerkezci, ekomerkezci ve toplumsal. Ilk ikisi dualist bir acidan, dogayi dissal ve evrensel grur. Bu dualizm cevre iktisadinin teknomerkezciliginde oldugu gibi yesillerin radikal ekomerkezciliginde de bulunur. Teknom...
Kent ve Çevre Araştırmaları Dergisi
Bu araştırmada toplumun iki farklı kesiminin kalkınma ve çevre koruma politikalarına medya üzerin... more Bu araştırmada toplumun iki farklı kesiminin kalkınma ve çevre koruma politikalarına medya üzerinden temsil ve söylemsel katılım biçimleri incelenmektedir. Çalışmada maden yanlısı ve maden karşıtı köylü gruplarının anaakım ve alternatif medyada nasıl temsil edildikleri konu alınmaktadır. Her çevresel ihtilafta çoklu ölçeklerde ve çok sayıda aktör tarafından çoklu değerleme dilleri kullanılır ve proje yanlısı gruplar, özellikle şirket ile proje karşıtı grupların değerleri karşılaşır. Bu farklı değerleme dilleri arasındaki çatışma farklı toplumsal gruplar tarafından ifade edilir. Bu grupların değerleme dilleri tarafların temel değerlerini açığa vurur ve bu çevresel bir ihtilafta belli bir değerleme dilini hangi tarafın dayatma ve reddetme iktidarına sahip olduğunu gösterir. Muhalif toplumsal gruplar rant ve kâr mantığına karşı kendi değerlerini ortaya koyarlar. Değerleme dilleri arasındaki farklılıklar güç dengesizliklerine dönüşür. Çevresel ihtilaflar birden çok değerleme dili üzerin...
Dislayici ve otoriter kamu politikalari, istenen sonuclari her zaman vermez. Bu toplumsal gercekl... more Dislayici ve otoriter kamu politikalari, istenen sonuclari her zaman vermez. Bu toplumsal gerceklik kentsel donusum orneginde kentlesme ve cevre politikalari icin de gecerlidir. Otoriter toplum muhendisligi projeleri olarak kentsel donusum uygulamalarinin cogu zaman ongorulmedik sosyal ve cevresel yikimlara yol actigi gorulur. Bu yuzden kentsel donusum uygulamalarinin toplumun farkli kesimleri ve kurumlari arasindaki iktidar iliskileri acisindan degerlendirilmesi gerekir. Bu degerlendirme iktidar iliskileri analizine odakli bir yaklasim olan kentsel politik ekoloji cercevesinden yapilabilir. Bu makale Nevsehir’de uygulanan ve eski kentin on dort mahallesinin (yaklasik yarisini) yikimiyla sonuclanan bir kentsel donusum projesi ornegi uzerinden Turkiye’de mekânsal politikalarin yeni dinamiklerini farkli bir perspektiften, kentsel politik ekoloji perspektifinden aciklamayi amaclamaktadir. Bir ornek olarak Nevsehir uzerinden devletin basitlestirilmis kentsel tasarim projelerinin karmasi...
Uluslararasi Kibris Universitesi Fen-Edebiyat Fakultesi
Küreselleşme süreciyle beraber cografi sınırlar önemini yitirmekle kalmamakta devletin kentleşme ... more Küreselleşme süreciyle beraber cografi sınırlar önemini yitirmekle kalmamakta devletin kentleşme hareketlerini yönlendirme kabiliyeti de zayıflatmaktadır. Bu arada, kentleşme politikaları da ütopik projelere dönüşmektedir. Kent mekânının biçimlenmesi devletin kent planlama fonksiyonlarının azalması ve bu fonksiyonun büyük ölçüde özel sektöre bırakılmasıyla beraber kent ve çevresi yeni bir form almaya başlamıştır. Bu form, kentin altkentleşme (güvenlikli siteler, villalar) şeklinde hızla çevreye yayılması (sprawl) biçimindedir. Özel sektör konut firmaları bu süreçte üretim ve pazarlama stratejileri ile belirleyici bir rol oynamaktadır. Kurdukları yeni yerleşim mekanlarını pazarlama stratejileri ütopik öğeler içermektedir.