Piotr Nawrot - Academia.edu (original) (raw)

Teologia Praktyczna, 2018

Kultura muzyczna w jezuickich redukcjach Indian Guaraní W ewangelizacji Indian Guaraní muzyka był... more Kultura muzyczna w jezuickich redukcjach Indian Guaraní W ewangelizacji Indian Guaraní muzyka była jednym z podstawowych narzędzi, jakim posługiwali się misjonarze. Już na pierwsze wyprawy, mające na celu spotkanie niezna nych plemion, wyruszali w towarzystwie grupy tubylczych muzyków, którzy swymi pie śniami, często wykonywanymi w ich własnych językach, przyciągali uwagę autochtonów. Wraz z ustanowieniem redukcji, w każdej z nich tworzono chór i orkiestrę, złożone z trzy dziestu do czterdziestu dobrze przygotowanych muzyków1. W każdej wspólnocie zakła dano szkołę, w której dzieci miejscowej szlachty: kacykowie*, radcy, muzycy, zakrystianie, szefowie i rzemieślnicy, pobierali nauki w czytaniu, pisaniu, muzyce i tańcu3. Ich nauczy 1 W okresie powstawania pierwszych redukcji liczba muzyków była mniejsza. Ojciec Diego Torres pouczał pierwszych misjonarzy tymi słowami: "W imię rozwoju duchowego, załóżcie najpierw szkołę dla dzieci, w której jeden z was będzie nauczał je Katechizmu, wychodząc ze szkoły rano i ponownie po południu, aż do czasu gdy się nauczą, następnie wystarczy przed wyjściem rano; (nasi alumni,| Katechizmu oraz pieśni sakralnych będą uczyć rodziców i innych mieszkańców swego domu... wieczorem i każdej soboty śpiewać będą Litanię do Najświętszej Panny. Wyznaczcie sześciu lub ośmiu śpiewaków, którzy uświetniać będą Święta, Msze, sobotnie Salves, główne uroczystości. Jutrznie, i wszystkie święta, które się zachowuje" [Diego Tbrres, "Instrucción" (w:) Pedro Lozano. Historia de la Compañía de Jesús en la provincia del Paraguay, Wyd. M. Fernandez, Madryt 1754 t. 2 s. 149-150]. 1 W każdej wspólnocie było zazwyczaj dwudziestu, trzydziestu, a nawet czterdziestu kacyków. 5 "W szkołach przykładano dużą wagę do nauki czytania, pisania i muzyki, a wybierano do nich dzieci kacyków i chłopców najbardziej uzdolnionych, ponieważ mieli oni w przyszłości zarzą dzać wspólnotą, na stanowiskach corregidores, alcaldes, regidores, fiscales, alguaciles, itd., które funk cjonowały w tamtejszych wspólnotach, jak i wielu innych [oraz chłopców) służących do pomocy misjonarzom, jak cunimireregua. którzy idą do pracy z chłopcami i dziewczętami i pełnią nad nimi nadzór przy wszystkich czynnościach, które wykonują wspólnie. Są także cuńarereguara, którzy pełnią funkcję fiscales de las mugercces [sic], curuguayara zajmujący się chorymi, zakrystianie, itd." [Jaime Ignacio Oliver, "Breve Noticia de la Numerosa Cristianidad Guaraní". Archivum Romanum Societatis Iesu, Paraq. 14, ff. 14r y 14v. Copia]. "Aby uczynić wszystko, co możliwe w materii najważniejszej, którą jest kult Boży, mają od dzielną szkołę, w której uczą się dzieci z grupy śpiewaków, i te, które nauczyć się mają tańców na cielami byli sami Indianie, których praca nadzorowana była przez misjonarzy4. Spo śród tubylców wybierano dzieci o najpiękniejszych glosach, aby śpiewały w chórze, a najsilniejsze do grania na instrumentach dętych. Niektóre z sopranów, posiadające talent do czytania w obcych językach, zatrudniano do czytania w jadalni ojców najpierw Biblii, a zaraz potem jednej z książek z historii Kościoła lub inną z najbardziej użytecz nych, podczas gdy pozostali spożywali posiłek5. Pieczę nad szkołą muzyki sprawował święta Pana; wskazówek udzielają im nauczyciele, którym w zamian za swą pracę uprawia się ich pola". ["Carta del Obispo de Buenos Aires, Don Juan José de Peralta, dando cuenta extensamente de la visita que ha ejecutado en todos los pueblos de las Misiones de aquella Diócesis, 1743". Archivo General de Indias, Charcas, 373]. "Wśród Indian Guaraní wybierano tych, którzy wydawali się najbardziej utalentowani w sztu kach potrzebnych wspólnocie. Weźmy n3 przykład muzykę: w każdej wspólnocie było około trzydzie stu muzyków, wśród śpiewających i grających na instrumentach. Jako że dzieci codziennie recytowały na głos katechizm i śpiewały modlitwy rano i po południu, łatwo było zaobserwować, które z nich miały glos czysty i przyjemnie brzmiący. Te właśnie nauczano najpierw czytać i pisać, a następnie zostawały przyjęte do chóru, a było wielkim honorem dla rodziców, gdy dziecko przyjmowano do służby w Tuparogmbaeupe, tzn. Domu Bożym". (Peramás, La República de Platón, s. 105]. "Nie wszystkie dzieci nauczano czytać, pisać i śpiewać, a jedynie te, których nauki wymagało dobro publiczne. Spośród nich wybierano później, Alcalde, regidores, magistrados, esribanos, procu radores, prefectos de iglesiq y médicos (starostę,..., radców, notariuszy, ekonomów, prefektów ko ścielnych i lekarzy). Ta niewielka grupka dzieci, którym przypadł w udziale ten zaszczyt, należały, w swej znakomitej większości, do rodzin kacyków i najważniejszych spośród Indian. Nauczyły się one bardzo dobrze czytać zarówno w języku guaraní, jak i po hiszpańsku i łacinie, a wielu z nich miało pismo tak piękne, że można je było porównać z najpiękniejszym drukiem. [Ibid., s. 72). "Ściślej mówiąc, otworzyłem w mej wspólnocie szkołę muzyki i nauczałem z wielkim uporem przez trzy lata nie tylko moich Indian, ale także tych, z innych wspólnot. Przysyłano mi ich z najbar dziej oddalonych redukcji, abym nauczał ich nie tylko śpiewu, ale i muzyki instrumentalnej. Uczy łem ich grać na organach, harfie (o dwóch rzędach strun), tcorbanic, gitarze, skrzypcach, chirimii (patrz przypis 7) i trąbce. Co więcej, zaznajomiłem ich także z delikatnym psalterium [zwany także po polsku psalterion; instrument muzyczny z grupy chordofonów] i nie tylko nauczyli się na nim grać, ale i go konstruować, podobnie jak inne instrumenty. W wielu redukcjach mieszkają aktualnie mistrzowie indiańscy, którzy potrafią z akustycznego drzewa cedrowego skonstruować harfę Dawi da. klawikordy, chirimie, fagoty i flety. Moi kowale nauczyli się wytwarzać wiertła potrzebne do wiercenia otworów akustycznych w instrumentach dętych. [Antonio Scpp, Continuación de las Labores Apostólicas, tłum. W. Hoffmann, Wyd. Eudeba, Buenos Aires 1973 t. 2 s. 137], "Aby w jak najłagodniejszy sposób osiągnąć to połączenie (między różnymi grupami etnicznymi w misjach], istnieją w redukcjach szkoły, w których dzieci z różnych plemion uczy się czytać i pisać. One zaś stają się nauczycielami w swych domach i przy innych nadarzających się okazjach. Wszyscy dorośli i dzieci modlą się każdego dnia zgodnie z nauką Kościoła. Aby wysłuchać mszy przychodzą co rano do świątyni, w której to rozbrzmiewa piękna muzyka głosów i instrumentów" [Josć Sánchez Labrador,