Rabia Aksu - Academia.edu (original) (raw)

Papers by Rabia Aksu

DergiPark (Istanbul University), Dec 6, 2023

Türk dilinin bütün lehçelerinde soru ifadeleri; soru kelimeleri veye soru eki/edatıyla yapılmakta... more Türk dilinin bütün lehçelerinde soru ifadeleri; soru kelimeleri veye soru eki/edatıyla yapılmaktadır. Eski Türkçeden beri dilimizde kullanılan soru eki +mi hem kullanım biçimi hem de kökeni bakımından tartışma konusu olan bir dilbilgisi ögesidir. Diğer eklerden farklı olarak isim çekiminde de fiil çekiminden sonra da kullanılabilen bu biçimbirim aynı zamanda cümleye farklı anlamlar katmaktadır. Soru ekinin ek mi yoksa edat mı olduğu konusu hakkında hâlâ farklı görüşler bulunmaktadır. Ek olarak değerlendirildiğinde bu ekin diğer eklerden farklı olduğu bir gerçektir. Ancak eski dönemlerden farklı olarak günümüzde ünlü uyumlarına girmesi sebebiyle edat olarak kabul edilmemektedir. Bu durum ekin veya edatın cümleye kattığı anlam ve gramer yapısı ile ilgilidir. Bu çalışmada hem isim hem de fiil çekimlerinden sonra kullanılabilen ve kendisinden sonra geldiği unsuru soru yapan +mi ekinin aslında ek-fiil işlevinde olduğu üzerinde durulacaktır.

Türk dilinin bütün lehçelerinde soru ifadeleri; soru kelimeleri veye soru eki/edatıyla yapılmakta... more Türk dilinin bütün lehçelerinde soru ifadeleri; soru kelimeleri veye soru eki/edatıyla yapılmaktadır. Eski Türkçeden beri dilimizde kullanılan soru eki +mi hem kullanım biçimi hem de kökeni bakımından tartışma konusu olan bir dilbilgisi ögesidir. Diğer eklerden farklı olarak isim çekiminde de fiil çekiminden sonra da kullanılabilen bu biçimbirim aynı zamanda cümleye farklı anlamlar katmaktadır. Soru ekinin ek mi yoksa edat mı olduğu konusu hakkında hâlâ farklı görüşler bulunmaktadır. Ek olarak değerlendirildiğinde bu ekin diğer eklerden farklı olduğu bir gerçektir. Ancak eski dönemlerden farklı olarak günümüzde ünlü uyumlarına girmesi sebebiyle edat olarak kabul edilmemektedir. Bu durum ekin veya edatın cümleye kattığı anlam ve gramer yapısı ile ilgilidir. Bu çalışmada hem isim hem de fiil çekimlerinden sonra kullanılabilen ve kendisinden sonra geldiği unsuru soru yapan +mi ekinin aslında ek-fiil işlevinde olduğu üzerinde durulacaktır.

Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi

Hâl ekleri Türk dilinin tüm dönemlerinde ve lehçelerinde bazı ses ve şekil farkları ile birlikte ... more Hâl ekleri Türk dilinin tüm dönemlerinde ve lehçelerinde bazı ses ve şekil farkları ile birlikte sıkça kullanılmıştır. Cümlede yüklemin hâlini göstermek için kullanılan bu biçimbirimler, kimi zaman kullanıma bağlı olarak düşürülmektedir. Ancak tüm hâl ekleri ister manzum isterse mensur olsun ya da konuşma dilinde olsun kolayca düşürülmez. Zira kimi hâl eklerinin eksik kullanımı cümlede anlatım bozukluğuna sebep olmaktadır. Cümlenin anlamını bozmayacak şekilde yapılan bu eksiltmelerin bir kısmı ise manzum metinlerde beyiti vezin ölçüsüne uydurmak için yapılmaktadır. Bu çalışmada Türkiye Türkçesinin ilk yazı dili olarak kabul edilen Eski Anadolu Türkçesinin manzum metinlerinde vezin ölçüsü gereği düşürülen hâl ekleri incelenmiştir. Taranacak eserler belirlenirken eklerin düşürülmemiş örneklerinin bulunması ve dönemin dil özelliğine sahip olmasına dikkat edilmiştir.

Istanbul University - DergiPark, Apr 11, 2012

Journal of Education Faculty, 2009

Ahmed-i Dâ'î'nin Tercüme-i Tefsîr-i Ebu'l-Leys-i Semerkandî adlı eseri Anadolu'da Türkçeye tercüm... more Ahmed-i Dâ'î'nin Tercüme-i Tefsîr-i Ebu'l-Leys-i Semerkandî adlı eseri Anadolu'da Türkçeye tercüme edilen ilk Kur'ân tefsiri olması sebebiyle önemli bir yere sahiptir. Eser, yazıldığı dönemin dil ve yazım özelliklerini belirgin bir biçimde ortaya koymaktadır. Bu çalışmada eserle ilgili tanıtıcı bilgi ve eserin bazı dil özellikleri verilmiştir.

The work of Ahmed-i Dâ’i named Tercume-i Tefsir-i Ebu’l-Leys-i Semerkandi has an important place ... more The work of Ahmed-i Dâ’i named Tercume-i Tefsir-i Ebu’l-Leys-i Semerkandi has an important place because of the fact that it’s the first commentary on the Qoran having been translated into Turkish in Anatolia. This work shows the properties of orthography and language of its period clearly. In this study, some introductory and advertiser information about the work, also some linguistic properties of the work have been given.

Firdevsi-i Rumi Suleymân-nâme-i Kebir adli hacimli eserini 15. yuzyil sonlarinda yazmaya baslamis... more Firdevsi-i Rumi Suleymân-nâme-i Kebir adli hacimli eserini 15. yuzyil sonlarinda yazmaya baslamistir. Manzum ve mensur bolumlerden olusan eser genel olarak Suleyman peygamberin hayatini anlatmaktadir. Eserde anlatilan hikâyeler cogunlukla sozlu kaynaklardan alinmistir. Yazili kaynaklar ise genellikle Farsca ve Arapcadir. Eserin yazildigi donem, tercume faaliyetlerinin yogun oldugu bir donemdir. Turkler Anadolu’ya yerlestikten sonra Farsca ve Arapca ile munasebetlerde bulunmus ve bu dillerden oldukca etkilenmistir. Bu dillerden pek cok eser Turkceye tercume edilmistir. Tercume yapilirken kaynak dildeki ifade korunmaya calisilmis; bu durum da kimi zaman Turkcenin cumle yapisina aykiri ornekler ortaya cikarmistir. Suleymân-nâme-i Kebir’de de Turkcenin tamlama ve cumle yapisina aykiri olan ve ceviri ogesi oldugu dusunulen pek cok yapi tespit edilmistir. Bu ogeler genellikle sozcuk duzeyinde ogelerdir. Sozcuk duzeyinde veya tamlama duzeyindeki ceviri ogeleri belirlenirken kaynak dilin ha...

Turk Dili tarihinde bilinen ilk sozluk 11. yy.da Kasgarli Mahmud tarafindan Araplara Turkce ogret... more Turk Dili tarihinde bilinen ilk sozluk 11. yy.da Kasgarli Mahmud tarafindan Araplara Turkce ogretmek icin yazilmis olan Divânu Lugâti'tTurk'tur. Bu eser sozlukten ziyade ansiklopedik ozellikler tasir. Eserde kelimelerin sadece karsiliklari yer almaz. Fiillerin bazi zaman cekimleri, kelimenin anlamini daha da iyi kavratmak icin halk edebiyati ornekleri de yer almistir. Bulgâtu'l-Mustâk da yine Araplara Turkceyi ogretmek icin yazilmistir. Bu eserde de fillerin zaman cekimine yer verilmistir. DLT'de olmayan kiplerin cekimi de yer almaktadir. Eserlerin amaci yabancilara Turkce ogretmek oldugundan kullanilan yontemler de amacina uygun belirlenmistir. Bu yontemler gunumuzde kullanilan sozluklerde veya yardimci kaynaklarda da kullanilabilir

Journal of Education Faculty, 2009

Journal of Turkish Studies, 2016

DergiPark (Istanbul University), Dec 6, 2023

Türk dilinin bütün lehçelerinde soru ifadeleri; soru kelimeleri veye soru eki/edatıyla yapılmakta... more Türk dilinin bütün lehçelerinde soru ifadeleri; soru kelimeleri veye soru eki/edatıyla yapılmaktadır. Eski Türkçeden beri dilimizde kullanılan soru eki +mi hem kullanım biçimi hem de kökeni bakımından tartışma konusu olan bir dilbilgisi ögesidir. Diğer eklerden farklı olarak isim çekiminde de fiil çekiminden sonra da kullanılabilen bu biçimbirim aynı zamanda cümleye farklı anlamlar katmaktadır. Soru ekinin ek mi yoksa edat mı olduğu konusu hakkında hâlâ farklı görüşler bulunmaktadır. Ek olarak değerlendirildiğinde bu ekin diğer eklerden farklı olduğu bir gerçektir. Ancak eski dönemlerden farklı olarak günümüzde ünlü uyumlarına girmesi sebebiyle edat olarak kabul edilmemektedir. Bu durum ekin veya edatın cümleye kattığı anlam ve gramer yapısı ile ilgilidir. Bu çalışmada hem isim hem de fiil çekimlerinden sonra kullanılabilen ve kendisinden sonra geldiği unsuru soru yapan +mi ekinin aslında ek-fiil işlevinde olduğu üzerinde durulacaktır.

Türk dilinin bütün lehçelerinde soru ifadeleri; soru kelimeleri veye soru eki/edatıyla yapılmakta... more Türk dilinin bütün lehçelerinde soru ifadeleri; soru kelimeleri veye soru eki/edatıyla yapılmaktadır. Eski Türkçeden beri dilimizde kullanılan soru eki +mi hem kullanım biçimi hem de kökeni bakımından tartışma konusu olan bir dilbilgisi ögesidir. Diğer eklerden farklı olarak isim çekiminde de fiil çekiminden sonra da kullanılabilen bu biçimbirim aynı zamanda cümleye farklı anlamlar katmaktadır. Soru ekinin ek mi yoksa edat mı olduğu konusu hakkında hâlâ farklı görüşler bulunmaktadır. Ek olarak değerlendirildiğinde bu ekin diğer eklerden farklı olduğu bir gerçektir. Ancak eski dönemlerden farklı olarak günümüzde ünlü uyumlarına girmesi sebebiyle edat olarak kabul edilmemektedir. Bu durum ekin veya edatın cümleye kattığı anlam ve gramer yapısı ile ilgilidir. Bu çalışmada hem isim hem de fiil çekimlerinden sonra kullanılabilen ve kendisinden sonra geldiği unsuru soru yapan +mi ekinin aslında ek-fiil işlevinde olduğu üzerinde durulacaktır.

Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi

Hâl ekleri Türk dilinin tüm dönemlerinde ve lehçelerinde bazı ses ve şekil farkları ile birlikte ... more Hâl ekleri Türk dilinin tüm dönemlerinde ve lehçelerinde bazı ses ve şekil farkları ile birlikte sıkça kullanılmıştır. Cümlede yüklemin hâlini göstermek için kullanılan bu biçimbirimler, kimi zaman kullanıma bağlı olarak düşürülmektedir. Ancak tüm hâl ekleri ister manzum isterse mensur olsun ya da konuşma dilinde olsun kolayca düşürülmez. Zira kimi hâl eklerinin eksik kullanımı cümlede anlatım bozukluğuna sebep olmaktadır. Cümlenin anlamını bozmayacak şekilde yapılan bu eksiltmelerin bir kısmı ise manzum metinlerde beyiti vezin ölçüsüne uydurmak için yapılmaktadır. Bu çalışmada Türkiye Türkçesinin ilk yazı dili olarak kabul edilen Eski Anadolu Türkçesinin manzum metinlerinde vezin ölçüsü gereği düşürülen hâl ekleri incelenmiştir. Taranacak eserler belirlenirken eklerin düşürülmemiş örneklerinin bulunması ve dönemin dil özelliğine sahip olmasına dikkat edilmiştir.

Istanbul University - DergiPark, Apr 11, 2012

Journal of Education Faculty, 2009

Ahmed-i Dâ'î'nin Tercüme-i Tefsîr-i Ebu'l-Leys-i Semerkandî adlı eseri Anadolu'da Türkçeye tercüm... more Ahmed-i Dâ'î'nin Tercüme-i Tefsîr-i Ebu'l-Leys-i Semerkandî adlı eseri Anadolu'da Türkçeye tercüme edilen ilk Kur'ân tefsiri olması sebebiyle önemli bir yere sahiptir. Eser, yazıldığı dönemin dil ve yazım özelliklerini belirgin bir biçimde ortaya koymaktadır. Bu çalışmada eserle ilgili tanıtıcı bilgi ve eserin bazı dil özellikleri verilmiştir.

The work of Ahmed-i Dâ’i named Tercume-i Tefsir-i Ebu’l-Leys-i Semerkandi has an important place ... more The work of Ahmed-i Dâ’i named Tercume-i Tefsir-i Ebu’l-Leys-i Semerkandi has an important place because of the fact that it’s the first commentary on the Qoran having been translated into Turkish in Anatolia. This work shows the properties of orthography and language of its period clearly. In this study, some introductory and advertiser information about the work, also some linguistic properties of the work have been given.

Firdevsi-i Rumi Suleymân-nâme-i Kebir adli hacimli eserini 15. yuzyil sonlarinda yazmaya baslamis... more Firdevsi-i Rumi Suleymân-nâme-i Kebir adli hacimli eserini 15. yuzyil sonlarinda yazmaya baslamistir. Manzum ve mensur bolumlerden olusan eser genel olarak Suleyman peygamberin hayatini anlatmaktadir. Eserde anlatilan hikâyeler cogunlukla sozlu kaynaklardan alinmistir. Yazili kaynaklar ise genellikle Farsca ve Arapcadir. Eserin yazildigi donem, tercume faaliyetlerinin yogun oldugu bir donemdir. Turkler Anadolu’ya yerlestikten sonra Farsca ve Arapca ile munasebetlerde bulunmus ve bu dillerden oldukca etkilenmistir. Bu dillerden pek cok eser Turkceye tercume edilmistir. Tercume yapilirken kaynak dildeki ifade korunmaya calisilmis; bu durum da kimi zaman Turkcenin cumle yapisina aykiri ornekler ortaya cikarmistir. Suleymân-nâme-i Kebir’de de Turkcenin tamlama ve cumle yapisina aykiri olan ve ceviri ogesi oldugu dusunulen pek cok yapi tespit edilmistir. Bu ogeler genellikle sozcuk duzeyinde ogelerdir. Sozcuk duzeyinde veya tamlama duzeyindeki ceviri ogeleri belirlenirken kaynak dilin ha...

Turk Dili tarihinde bilinen ilk sozluk 11. yy.da Kasgarli Mahmud tarafindan Araplara Turkce ogret... more Turk Dili tarihinde bilinen ilk sozluk 11. yy.da Kasgarli Mahmud tarafindan Araplara Turkce ogretmek icin yazilmis olan Divânu Lugâti'tTurk'tur. Bu eser sozlukten ziyade ansiklopedik ozellikler tasir. Eserde kelimelerin sadece karsiliklari yer almaz. Fiillerin bazi zaman cekimleri, kelimenin anlamini daha da iyi kavratmak icin halk edebiyati ornekleri de yer almistir. Bulgâtu'l-Mustâk da yine Araplara Turkceyi ogretmek icin yazilmistir. Bu eserde de fillerin zaman cekimine yer verilmistir. DLT'de olmayan kiplerin cekimi de yer almaktadir. Eserlerin amaci yabancilara Turkce ogretmek oldugundan kullanilan yontemler de amacina uygun belirlenmistir. Bu yontemler gunumuzde kullanilan sozluklerde veya yardimci kaynaklarda da kullanilabilir

Journal of Education Faculty, 2009

Journal of Turkish Studies, 2016