vural başaran - Academia.edu (original) (raw)

Papers by vural başaran

History of mechanism and machine science/History of mechanism and machine sciense, 2024

DOAJ (DOAJ: Directory of Open Access Journals), 2017

Throughout the history, scientific improvements have shown parallelism with the technologic devel... more Throughout the history, scientific improvements have shown parallelism with the technologic developments. The ballistic and artillery studies conducted in Europe have had a crucial role in the development of kinematics and dynamics which are two of the branches of the mechanics. Galileo, as a military engineer, had always emphasized the importance of artillery in his kinematics studies. Similarly, Newton had also used artillery for his friction force of air researches. The Ottomans, from the beginning of 19th century, had started receiving the modern kinetics theories together with the effort of the military engineers. Among them, Huseyin Rifki Tamani and Bashoca Ishak Efendi's considerable efforts leaded off the acceptance of modern kinematics and dynamics by Ottoman Empire in the 19th century.

Üniversite araştırmaları dergisi, Dec 30, 2021

Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi

Doğanın yapısını araştırma ve bilgi edinmenin yolları bilim felsefesinin önemli problemleridir. B... more Doğanın yapısını araştırma ve bilgi edinmenin yolları bilim felsefesinin önemli problemleridir. Bu problemlerin bir kısmını ontolojik, epistemolojik ve metodolojik monizm ve plüralizm konuları oluşturur. Monistler varlık ve bilgi alanlarını teke indirme amacı güderken plüralistler bunun tam tersi olarak çokcu bir varlık ve buna mukabil epistemik alan ortaya koymaya çabalarlar. Biz de çalışmamızda öncelikle monist ve plüralist bilim anlayışlarının genel özelliklerini kısaca ortaya koymaya çalıştık. Bunun için evvela XX. yüzyılda tartışmanın seyrini belirleyen filozofların görüşlerini ve bu görüşlerin birbirleri ile olan irtibatı ele aldık. Problemin tarihsel boyutlarını ele aldıktan sonra güncel durumu özetledik. Daha sonra Türk düşünce hayatının önemli isimlerinden birisi olan Ziya Gökalp’in bilim anlayışını 1918 yılında Yeni Mecmua adlı dergide yayınladığı “Muhtelif İlim Telakkileri” adındaki makalesini göz önünde bulundurarak inceledik. Ziya Gökalp altı sayfalık bu kısa metninde p...

Üniversite Araştırmaları Dergisi

Bu çalışmada bilim ve teknoloji arasındaki ilişki tarihsel örnekler üzerinden değerlendirilmiştir... more Bu çalışmada bilim ve teknoloji arasındaki ilişki tarihsel örnekler üzerinden değerlendirilmiştir. Bilim son zamanlarda genel olarak teknolojiyi de kapsayacak şekilde kullanılmasına karşın bu çalışmada bilimi teorik, teknolojiyi ise pratik insan faaliyeti olarak tanımladık. Bu iki alan arasındaki ilişki tanımlama çabası Antik Dönem’deki tekhne-episteme ayrımına kadar götürülebilir. Bilim ve teknoloji arasındaki ilişkiye dair pek çok araştırmacı kafa yormuştur. Özellikle sosyologlar, filozoflar meslekten doğa bilimlerinden gelen bilimciler ve mühendisler bu konu hakkında yorumlarda bulunmuşlardır. Bu araştırma programları sonucunda ikisi arasındaki ilişkinin hiyerarşik ve hiyerarşik olmayan modelleri ortaya atılmıştır. Ben de bu yazıda bu modellere kısaca değindim. Bundan sonra bilim ve teknoloji tarihinden üç örnek vererek bu modellerden hangisinin tarihsel örneklerle daha uyumlu olduğu tartıştım. Bu örnekler: 1) balistik bilimi-topçuluk, 2) Termodinamik-buharlı makine ve 3) Yapay s...

Zenodo (CERN European Organization for Nuclear Research), Dec 27, 2021

DergiPark (Istanbul University), May 17, 2022

Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2021

Bu çalışmada Orta Çağ'da hem Avrupa'da hem de İslam Uygarlığı'nda bilim tarihi için ö... more Bu çalışmada Orta Çağ'da hem Avrupa'da hem de İslam Uygarlığı'nda bilim tarihi için önemli sayılabilecek gelişmeler verilmiştir. Orta Çağ'da doğa felsefesine dair yürütülen kuramsal ve pratik çabalar Bilimsel Devrim'de önemli bir rol oynamıştır. Bu dönemde hem Doğu hem de Batı uygarlıkları bilimin gelişmesine farklı zeminlerde katkı sunmuşlardır. İslam Uygarlığı'nın ortaya çıkışı ve fetihler yoluyla hem Avrupa'da hem de Asya'da hakimiyet kurması onların buradaki entelektüel faaliyeti de sahiplenmesine neden olmuştur. Daha sonra bilimsel-entelektüel hayat İslam Dünyası'ndan Hıristiyan dünyasına çeviriler yoluyla iletilmiştir. Bu bakımdan Orta Çağ bize, bilim tarihinin gelişimini anlayabilmemiz için üç temel ipucu vermektedir. Bunlardan birincisi bilimsel ve entelektüel ilerlemenin zaman zaman yavaşlasa da devam ettiği ve bütünüyle kesintiye uğratılamadığıdır. Diğeri çeviri faaliyetin bilimlerin gelişmesinde oynadığı rol ve son olarak da epistemik g...

Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 2017

Ismail Cinari Efendi XVIII. yuzyilda yasamis olan onemli bir matematikcidir. Logaritmayi Turk bil... more Ismail Cinari Efendi XVIII. yuzyilda yasamis olan onemli bir matematikcidir. Logaritmayi Turk bilginlere tanitmasi en onemli basarisi olarak gosterilebilir. Ayrica yazdigi Humbara Risalesiyle topculuga dair onemli bilgiler vermektedir. Avrupali kaynaklar yardimiyla yazdigi bu kitaba, onluk sistemde hazirlanmis sinus tablosu koymustur. Bu tablo Galileo ve Toricelli’nin kitaplarinda yer alan ve ayni cikis hizina sahip cisimlerin yari-parabollerinin genligini veren tablolardir. Ismail Cinari Efendi bu calismasinda onluk sinus cetvelini topculuk metninde kullandigi icin askeri tarih acisindan onemli bir figurdur

Imam Gazzali Islam Dunyasinin en onemli filozofl arindan biridir. Ozellikle Ibn Sinâ ve Ibn Rusd ... more Imam Gazzali Islam Dunyasinin en onemli filozofl arindan biridir. Ozellikle Ibn Sinâ ve Ibn Rusd Imam Gazzâli tarafindan elestirilmistir. Imam Gazzâli filozofl ari uc meseleden dolayi suclamistir. Benzer sekilde, Stephen Tempier XIII. yuzyilin ikinci yarisi boyunca filozofl ari elestirmistir. Nihayet 1277’de filozofl arin 219 onermesini lanetlemistir/yasaklamistir. Makalemizde 1277 yasagi ve Imam Gazzâli’nin tehafutu karsilastirilmistir

Pusula, tarihin en onemli teknolojik icatlarindan birisidir. Gemilerin ahsap ve tahta yapilardan ... more Pusula, tarihin en onemli teknolojik icatlarindan birisidir. Gemilerin ahsap ve tahta yapilardan metal agirlikli yapilara donmesi seyrusefer konusunda denizcilere problem cikarmaya baslamistir. Cunku demir aksami cok olan gemiler pusulalarda ciddi sapmalar olmasina yol acmis ve bu gelismeler sonucunda XIX. yuzyilda pusulalara donanimsal eklemeler yapilmistir. Donemin en onemli bilim insani ve mucitlerinden birisi olan Lord Kelvin gemicilikte kullanilan pusulalar uzerine arastirmalar yapmistir. Kelvin yeni denizcilik pusulalari gelistirmis ve bunlarin patentini almis; uretime sundugu bu pusulalarin iclerine de talimatnameler koymustur. Binbasi Ismail Rahmi bu talimatnameleri Osmanlicaya cevirerek denizcilerin hizmetine sunmustur. Bu talimatnamelerin yazilma sebebi pusulada meydana gelebilecek hatalarin cozulmesidir. Binbasi Ismail Rahmi’nin yazdigi onsozler bu ise verdigi onemi gostermesi acisindan metin icinde okura sunulmustur

Kaygı. Bursa Uludağ Üniversitesi fen-edebiyat fakültesi felsefe dergisi, Sep 25, 2022

Bu calismamizin temel amaci, telgrafci Mustafa Efendi tarafindan kaleme alinan ve tespit edebildi... more Bu calismamizin temel amaci, telgrafci Mustafa Efendi tarafindan kaleme alinan ve tespit edebildigimiz kadariyla elektrikli telgraf konusunda yazilmis ilk eser olan Telgraf Risâlesi adli metnin teknoloji ve kultur tarihimiz acisindan onemini belirlemektir. Bu eser telgraf alaninda yazilmis ilk eser olmasinin yaninda, “Mustafa Alfabesi” denilen ve telgrafciligin Turkce yapilmasina olanak saglayan alfabenin ilk kez ortaya konmasi bakimindan da tarihi bir oneme sahiptir. Bundan dolayi calismamizda oncelikle Telgrafin Osmanlilardaki seruveni kisaca verilmis, sonra Mustafa Efendi’nin hayati ve calismalari ortaya konmustur. Mustafa Efendi’nin Osmanlilarda telgrafin gelismesi icin verdigi mucadele ve bu alana yaptigi katkilar okura sunulmustur. Ayrica, telgrafci Mustafa Hami Efendi ile hekim Mustafa Hami Pasa arasindaki isim benzerliginden kaynaklanan soruna dair bilgi verilmistir. Mustafa Efendi’nin telgraf dilini Turkceye cevirmesi ile yapmis bulundugu katki ozellikle vurgulanarak Telgra...

Makalemizde, Osmanlilarda genelde Ş zik ve ozelde ise hareket kuramlarinin gelisimine dair yapila... more Makalemizde, Osmanlilarda genelde Ş zik ve ozelde ise hareket kuramlarinin gelisimine dair yapilan calismalar degerlendirilecektir. Bu hususta, ozellikle uzun yillar boyu Osmanli medreselerinde ders kitabi olarak okutulan, Ebheri’nin Hidâye el-Hikme adli kitabina yazilan serhler ve hâsiyeler uzerine durulacaktir. Yine benzer donemlerde basta Merton Okulu olmak uzere, Avrupa’da bas gosteren gelismeler ele alinacak ve bir Avrupa-Osmanli kiyaslamasi uzerinden Osmanlilarda bilimsel gelismenin seyri ortaya konmaya calisilacaktir

In this article, the general lines of military historiography are mentioned briefly. Popular, pro... more In this article, the general lines of military historiography are mentioned briefly. Popular, professional and academic types of military historiography have been described, which vary according to their purpose and content. In the foundation of the study is Ihsan Hun, who had been an officer in the Ottoman period, participated in the Turkish war of independence and continued to be an officer in the Republic Period, had a military history book and a military history writing conception. Ihsan Hun gave one of the first examples of military historiography in the Republican Era. This book has been examined and it has been shown how Istanbul's conquest is handled. It is seen that the work constitutes a good example of ”professional military historiography”. Thus, Ihsan Hun and his understanding of history were tried to be introduced to readers.