Muharrem Kesik | Istanbul University (original) (raw)
Papers by Muharrem Kesik
Muharrem KESİK * Özet Anadolu'da kurulan ilk Türk beyliklerinden birisi olan Dânişmendliler, bura... more Muharrem KESİK * Özet Anadolu'da kurulan ilk Türk beyliklerinden birisi olan Dânişmendliler, buranın Türk yurdu haline getirilmesinde önemli hizmetlerde bulunmuşlardır. Anadolu'nun en kuvvetli devleti olan Türkiye Selçuklu Devleti'ni de zaman zaman egemenliği altına almayı başaran Dânişmendliler, Orta Anadolu'nun Türkleşmesi ve İslâmlaşmasında büyük pay sahibi olmuşlardır. Beyliğin kurucusu olarak kabul edilen Dânişmend Gümüştegin Ahmed Gazi'nin 1104 yılında ölümü üzerine yerine oğullarından Emîr Gazi geçti. Emîr Gazi'nin hüküm sürdüğü yıllar, Dânişmendoğulları Beyliği'nin en parlak devrini oluşturur. Bu dönemde Emîr Gazi, kızı ile evlendirdiği ve tahta geçmesinde destek sağladığı Sultan I. Mesud üzerinde kurduğu otoriteyle Türkiye Selçuklu Devleti'ni kendine tâbi hale getirdi; Bizans İmparatorluğu'na karşı başarılı seferler düzenleyerek ülkesinin topraklarını Sakarya Nehri'ne kadar genişletti. Öte yandan Ermeniler ve Haçlılar üzerine seferler düzenlemek suretiyle ülkesinin güneyini güvenlik altında tutmaya çalıştı. Onun zamanında Dânişmendliler beylikten devlet konumuna yükseldi. Elde ettiği başarılardan dolayı Büyük Selçuklu Sultanı Sencer ve Abbasî Halifesi Müsterşid tarafından kendisine "Melik" unvanı verildi. Bu makalede Emîr Gazi'nin hükümdarlık dönemi bilimsel verilere dayalı olarak incelenmeye çalışılmıştır.
Horasan, Hârezm, Irak, Suriye ve Kafkasya gibi bölgelerde hâkimiyet kurmuş olan Büyük Selçuklu De... more Horasan, Hârezm, Irak, Suriye ve Kafkasya gibi bölgelerde hâkimiyet kurmuş olan Büyük Selçuklu Devleti, 1157 yılında tarih sahnesindeki yerini kaybederken ondan doğan boşluğu Hârezmşâhlar Devleti doldurmaya çalışmıştı. Kısa zamanda Hârezm, Mâverâünnehr ve Horasan gibi önemli bölgelerde hâkim güç haline gelen ve İslâm Dünyası'nın en büyük devleti olan Hârezmşâhlar Devleti 1220 yılı sonlarında Moğol istilâsına maruz kalmıştı. Hârezmşâhlar Devleti'nin son hükümdarı Celâleddin Mengübirtî Tebriz merkez olmak üzere Âzerbaycân'da bir devlet kurduktan sonra Türkiye Selçuklu Devleti ile komşu oldu. İyi giden ilişkiler, tarafları zaman içinde Yassıçimen Savaşı'nda karşı karşıya getirdi. İki büyük Türk hükümdarının karşılaşmasından zaferle çıkan taraf Selçuklular oldu. Bu tebliğimizde, iyi bir komutan olan aynı zamanda savaşçı özellikleriyle tanınan ve Moğollara karşı kazandığı zaferlerle anılan büyük Türk hükümdarı Hârezmşâh Celâleddin Mengübirtî'nin Yassıçimen Savaşı'nı nasıl kaybettiğini izaha çalışırken Türkiye Selçuklu Sultanı I. Alâeddin Keykubâd'ın Hârezmşâhlara karşı kazanmak için ne gibi tedbirlere başvurduğunu kaynaklara dayalı olarak ve modern araştırmalardan da yararlanarak anlatmaya çalışacağız.
Dânişmendli Beyliği, Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliklerinden biridir. Dânişmendliler, Anadolu'... more Dânişmendli Beyliği, Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliklerinden biridir. Dânişmendliler, Anadolu'nun bir Türk yurdu haline getirilmesinde önemli hizmetlerde bulunmuşlardır. Hüküm sürdüğü dönemde Anadolu'nun en kuvvetli devleti olan Türkiye Selçuklu Devleti'ni de zaman zaman egemenliği altına almayı başaran Dânişmendliler, Türklerin Malazgirt Zaferi sonrasında Bizans (Doğu Roma) İmparatorluğu'na karşı yürüttükleri fetih siyasetinin önemli bir parçası olarak Kutalmışoğulları ile birlikte Bizans-Selçuklu mücadelesinde her zaman ön plana çıkmışlardır. Bizans'ın Anadolu'ya hâkimiyet sağlama teşebbüslerinin önünde sürekli olarak Türkiye Selçuklu Devleti ile birlikte bir engel teşkil etmişlerdir. Bu bakımdan Bizans-Dânişmendli ilişkilerinin iyi bilinmesi gerekmektedir. İşte bu ilişkiler manzumesinde önemli bir safha olan "Bizans'ın Niksar'ı kuşatması" olayını ayrıntılı bir şekilde ele almaya çalışacağız.
Bu olayı iyi anlayabilmemiz için Niksar Kuşatması öncesinde Anadolu'da Bizans İmparatorluğu ve Dânişmendlilerin faaliyetlerine bakmamız gerekir.
Büyük Selçuklu Devleti Sultanı Alp Arslan, Türk ve Dünya tarihinin önde gelen hükümdarlarından bi... more Büyük Selçuklu Devleti Sultanı Alp Arslan, Türk ve Dünya tarihinin önde gelen hükümdarlarından biridir. Saltanat sürdüğü 1063-1072 yılları arasındaki dönemde çok büyük başarılar elde etmiştir. Hiç şüphe yok ki bu başarılar arasında en önemlisi 1071 yılında kazandığı Malazgirt Savaşı’dır. Zaferin kazanılmasında sultana yardımcı pek çok etken olmakla birlikte, Alp Arslan siyasî ve askeri lider olma vasıflarını en belirgin bir şekilde burada göstermiştir. Bu üstün özelliklerin savaşın kazanılmasında oynadığı rol büyüktür. İşte bu nedenle Alp Arslan'ı büyük bir hükümdar ve kumandan yapan liderlik özelliklerini bu çalışma ile ilgililere ve ilim alemine kaynaklara dayalı bir şekilde sunmaya
çalışacağız.
Muharrem KESİK * Özet Anadolu'da kurulan ilk Türk beyliklerinden birisi olan Dânişmendliler, bura... more Muharrem KESİK * Özet Anadolu'da kurulan ilk Türk beyliklerinden birisi olan Dânişmendliler, buranın Türk yurdu haline getirilmesinde önemli hizmetlerde bulunmuşlardır. Anadolu'nun en kuvvetli devleti olan Türkiye Selçuklu Devleti'ni de zaman zaman egemenliği altına almayı başaran Dânişmendliler, Orta Anadolu'nun Türkleşmesi ve İslâmlaşmasında büyük pay sahibi olmuşlardır. Beyliğin kurucusu olarak kabul edilen Dânişmend Gümüştegin Ahmed Gazi'nin 1104 yılında ölümü üzerine yerine oğullarından Emîr Gazi geçti. Emîr Gazi'nin hüküm sürdüğü yıllar, Dânişmendoğulları Beyliği'nin en parlak devrini oluşturur. Bu dönemde Emîr Gazi, kızı ile evlendirdiği ve tahta geçmesinde destek sağladığı Sultan I. Mesud üzerinde kurduğu otoriteyle Türkiye Selçuklu Devleti'ni kendine tâbi hale getirdi; Bizans İmparatorluğu'na karşı başarılı seferler düzenleyerek ülkesinin topraklarını Sakarya Nehri'ne kadar genişletti. Öte yandan Ermeniler ve Haçlılar üzerine seferler düzenlemek suretiyle ülkesinin güneyini güvenlik altında tutmaya çalıştı. Onun zamanında Dânişmendliler beylikten devlet konumuna yükseldi. Elde ettiği başarılardan dolayı Büyük Selçuklu Sultanı Sencer ve Abbasî Halifesi Müsterşid tarafından kendisine "Melik" unvanı verildi. Bu makalede Emîr Gazi'nin hükümdarlık dönemi bilimsel verilere dayalı olarak incelenmeye çalışılmıştır.
Horasan, Hârezm, Irak, Suriye ve Kafkasya gibi bölgelerde hâkimiyet kurmuş olan Büyük Selçuklu De... more Horasan, Hârezm, Irak, Suriye ve Kafkasya gibi bölgelerde hâkimiyet kurmuş olan Büyük Selçuklu Devleti, 1157 yılında tarih sahnesindeki yerini kaybederken ondan doğan boşluğu Hârezmşâhlar Devleti doldurmaya çalışmıştı. Kısa zamanda Hârezm, Mâverâünnehr ve Horasan gibi önemli bölgelerde hâkim güç haline gelen ve İslâm Dünyası'nın en büyük devleti olan Hârezmşâhlar Devleti 1220 yılı sonlarında Moğol istilâsına maruz kalmıştı. Hârezmşâhlar Devleti'nin son hükümdarı Celâleddin Mengübirtî Tebriz merkez olmak üzere Âzerbaycân'da bir devlet kurduktan sonra Türkiye Selçuklu Devleti ile komşu oldu. İyi giden ilişkiler, tarafları zaman içinde Yassıçimen Savaşı'nda karşı karşıya getirdi. İki büyük Türk hükümdarının karşılaşmasından zaferle çıkan taraf Selçuklular oldu. Bu tebliğimizde, iyi bir komutan olan aynı zamanda savaşçı özellikleriyle tanınan ve Moğollara karşı kazandığı zaferlerle anılan büyük Türk hükümdarı Hârezmşâh Celâleddin Mengübirtî'nin Yassıçimen Savaşı'nı nasıl kaybettiğini izaha çalışırken Türkiye Selçuklu Sultanı I. Alâeddin Keykubâd'ın Hârezmşâhlara karşı kazanmak için ne gibi tedbirlere başvurduğunu kaynaklara dayalı olarak ve modern araştırmalardan da yararlanarak anlatmaya çalışacağız.
Dânişmendli Beyliği, Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliklerinden biridir. Dânişmendliler, Anadolu'... more Dânişmendli Beyliği, Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliklerinden biridir. Dânişmendliler, Anadolu'nun bir Türk yurdu haline getirilmesinde önemli hizmetlerde bulunmuşlardır. Hüküm sürdüğü dönemde Anadolu'nun en kuvvetli devleti olan Türkiye Selçuklu Devleti'ni de zaman zaman egemenliği altına almayı başaran Dânişmendliler, Türklerin Malazgirt Zaferi sonrasında Bizans (Doğu Roma) İmparatorluğu'na karşı yürüttükleri fetih siyasetinin önemli bir parçası olarak Kutalmışoğulları ile birlikte Bizans-Selçuklu mücadelesinde her zaman ön plana çıkmışlardır. Bizans'ın Anadolu'ya hâkimiyet sağlama teşebbüslerinin önünde sürekli olarak Türkiye Selçuklu Devleti ile birlikte bir engel teşkil etmişlerdir. Bu bakımdan Bizans-Dânişmendli ilişkilerinin iyi bilinmesi gerekmektedir. İşte bu ilişkiler manzumesinde önemli bir safha olan "Bizans'ın Niksar'ı kuşatması" olayını ayrıntılı bir şekilde ele almaya çalışacağız.
Bu olayı iyi anlayabilmemiz için Niksar Kuşatması öncesinde Anadolu'da Bizans İmparatorluğu ve Dânişmendlilerin faaliyetlerine bakmamız gerekir.
Büyük Selçuklu Devleti Sultanı Alp Arslan, Türk ve Dünya tarihinin önde gelen hükümdarlarından bi... more Büyük Selçuklu Devleti Sultanı Alp Arslan, Türk ve Dünya tarihinin önde gelen hükümdarlarından biridir. Saltanat sürdüğü 1063-1072 yılları arasındaki dönemde çok büyük başarılar elde etmiştir. Hiç şüphe yok ki bu başarılar arasında en önemlisi 1071 yılında kazandığı Malazgirt Savaşı’dır. Zaferin kazanılmasında sultana yardımcı pek çok etken olmakla birlikte, Alp Arslan siyasî ve askeri lider olma vasıflarını en belirgin bir şekilde burada göstermiştir. Bu üstün özelliklerin savaşın kazanılmasında oynadığı rol büyüktür. İşte bu nedenle Alp Arslan'ı büyük bir hükümdar ve kumandan yapan liderlik özelliklerini bu çalışma ile ilgililere ve ilim alemine kaynaklara dayalı bir şekilde sunmaya
çalışacağız.
Anadolu Beylikleri Dönemi, 1071 Malazgirt Zaferi sonrasında başlayıp Osmanlı Devleti'nin Anadolu'... more Anadolu Beylikleri Dönemi, 1071 Malazgirt Zaferi sonrasında başlayıp Osmanlı Devleti'nin Anadolu'da birliği sağladığı yıllara kadar devam eden uzun bir tarihî süreçtir.
Bu süreçte Anadolu'daki şehirler siyasî, ekonomik, sosyal ve kültürel yönlerden gelişmiştir. Anadolu'da kurulan Türkmen Beylikleri sayesinde Türkçeye önem verilmiş ve Türkçenin gelişmesine katkı sağlanmıştır. Denizlerde ve deniz ticaretinde büyük gelişmeler yaşanmış ve böylece ilk denizcilik faaliyetleri de bu dönemde başlamıştır. Ahî teşkilatı yaygınlaşmış zanaatın ve sosyal hayatın gelişmesine katkı sağlamıştır. Bu dönemde Selçuklular zamanında fethedilemeyen Anadolu şehir ve kasabalarının fethi sağlanmış ayrıca imar faaliyetleri hız kazanmış ve çok sayıda medrese, cami, mescid, çeşme, köprü, külliye vs. sosyal yapılar inşa edilmiştir.
Şu an üniversitelerimizin ilgili bölümlerinde okutulan Anadolu Türk Beylikleri Tarihi dersi için uygun bir kitap bulunmamaktadır. Dolayısıyla bu dönemin tarihi ile ilgili olarak tarih meraklılarına, tarih öğretmenlerine, üniversite öğrencilerine yetebilecek nitelikte bir eser mevcut değildir. Özellikle son yıllarda bu konuda bize ulaşan talepleri de dikkate alarak böyle bir eseri hazırlamaya karar verdik. Sonucunda da elinizdeki bu kitap ortaya çıkmış oldu. Burada görsel malzemelerle sunulmuş toplam 30 Anadolu Türk Beyliği'nin tarihini bulacaksınız.
Kitap, ayrıca dönemin kaynaklarını tanıtıp bunlar üzerinde yapılan çalışmalardan bahsederken bu zamana kadar Anadolu Beylikleri Tarihi ile ilgili çalışmalar hakkında bilgi vermektedir. Bunun dışında kitapta, kültürel ve sosyal hayat, ekonomik hayat, askerî teşkilat ve siyasî teşkilat hakkında da bilgiler bulacaksınız.
Selçukluların 26 Ağustos 1071'de kazandıkları Malazgirt Zaferi'ni takip eden yıllarda Türkler büy... more Selçukluların 26 Ağustos 1071'de kazandıkları Malazgirt Zaferi'ni takip eden yıllarda Türkler büyük bir hızla Anadolu'yu fethe koyuldular. Bu zamanda yarımadada ilk Türk beylikleri de kurulmaya başladı. İşte bu Türk beyliklerinden biri de Dânişmendli Beyliği olmuştur. Elinizdeki bu kitapta, Sultan Alp Arslan'ın ileri gelen kumandanlarından biri olan Dânişmend Gazi tarafından Orta Anadolu’da (Sivas, Kayseri, Tokat, Malatya ve civarı) kurulan Dânişmendli Beyliği'nin belgelere dayalı gerçek hikâyesini bulacaksınız. Dânişmendli hükümdarları, Anadolu’muzun önemli bir kısmının fethini sağlayarak, üzerinde yaşadığımız bu toprakların Türkleşmesi ve İslâmlaşması noktasında önemli hizmetler gerçekleştirmişlerdir.
Dânişmend Gazi'nin, Emîr Gazi'nin ve Melik Muhammed'in Bizans İmparatorluğu, Kilikya Ermeni Prensliği ve Haçlılara karşı verdikleri amansız mücadele ve savaşlar yanında Türkiye Selçuklu sultanları ile olan ilişkileri de kitabın işlediği önemli konular arasındadır. Kitapta Dânişmendli Beyliği'nin siyasî tarihi yanında aynı zamanda, siyasî ve askerî teşkilat yapısını, sosyo-kültürel ve ekonomik hayatını, sanatını bulabilirsiniz. Dânişmendli Beyliği Anadolu'da kurulan ilk dönem beylikleri içinde en güçlü ve en geniş sınırlara sahip bir Türk beyliği olmuştur.
Bu yüzden bir dönem Türkiye Selçuklu Devleti'ni de kendine tâbi kılarak Anadolu'da en kudretli Türk devleti haline gelmeyi başarmıştır. Onlar Haçlıların ve Bizans Devleti'nin Anadolu'yu istilaya kalkışmalarının önünde var güçleriyle durarak üzerinde yaşadığımız bu toprakların bize kadar intikalinin gerçekleşmesinde büyük bir pay sahibi olmuşlardır.
