mustafa celil altuntas | Istanbul University (original) (raw)

Papers by mustafa celil altuntas

Sebeb-i Telif: Osmanlı Literatüründe Açık ve Örtük Yazma Nedenleri [Explicit and Implicit Reasons for Writing in Ottoman Literature], 2024

Vehbî el-Yemânî olarak da tanınan Kadrî Bigavî (ö. 1065/1655’ten sonra), XVII. yüzyılın şair-büro... more Vehbî el-Yemânî olarak da tanınan Kadrî Bigavî (ö. 1065/1655’ten sonra), XVII. yüzyılın şair-bürokrat âlimlerindendir. İstanbul’da yetişen Bigavî, devlet görevleri sebebiyle uzun yıllar Yemen’de ikamet ettikten sonra Mısır’a geçmiş, daha sonra İstanbul’a dönmüştür. Hadis ve tefsir tercümelerinin yanı sıra şiirleri de bulunmaktadır. Onun hayatı ve dolayısıyla ilmî kariyeriyle ilgili bilgiler çok azdır. Ancak Yemen’de ikamet ettiği yirmi yıllık uzun zaman zarfında ilmî birikimini genişlettiği ve özellikle Arapça metinlerin tercümesi konusunda vukuf sahibi olduğu anlaşılmaktadır. Bigavî’nin (ö. 516/1122) Me‘âlimü’t-Tenzîl adlı tefsiri ile Süyûtî’nin (ö. 911/1505) el-Câmi‘u’s-Sağîr’inin Münâvî (ö. 1031/1622) tarafından yazılan şerhi et-Teysîr’i Türkçeye aktarması geniş çaplı eserleri tercüme edebilme gücünü gösterir.

darulfunun ilahiyat, 2023

Müneccimbaşı [Chief Astrologer] ʿOs̱mān Kāmil Efendi, also known as Ṭarsūsīzāde, received his ear... more Müneccimbaşı [Chief Astrologer] ʿOs̱mān Kāmil Efendi, also known as Ṭarsūsīzāde, received his early education in mosques before attending the madrasa. After graduating from the madrasa, he successfully passed the ruʾūs [chief] examination and served as a professor in many madrasas. He held the title of müneccimbaşı during the reign of ʿAbdülhamīd II, and between 1274-1280 AH, ʿOs̱mān Kāmil Efendi was assigned as a professor at the Madrasa of Maḥmūdiyya in Medina for almost six years, during which he translated Risāla fī Uṣūl al-Hadīth, a work attributed to al-Birgivī. The current article publishes this translation for the first time and simultaneously has scanned and recorded the archives and registers in order to construct the biography of ʿOs̱mān Kāmil Efendi. This article also attempts to identify the works regarding the methodology of ḥadīth that were written in Turkish during the Ottoman Empire. These works can be considered as a step toward a clearer understanding of how the uṣūl of ḥadīth works had been written during the Ottoman era.

Muḥammad Rāshid Efendi’s son, ʿOs̱mān Kāmil, was born in 1236/1821 and died in 1313/1896. ʿOs̱mān Kāmil was also well known as Ṭarsūsīzāde. At an early age, ʿOs̱mān Kāmil attended lectures in Istanbul mosques and was very well regarded by the famous teachers of his period. After completing his studies in the madrasa, he passed the ruʾūs exam in 1258/1842 in Meşīhat. When he was 21, he was tasked with being a professor, and after completing his work in the madrasa he was promoted to the rank of Anadolu Każʿaskerliği [Ottoman chief judge]. In addition, he was also a member and chairman of some councils such as the Meclis-i Tedḳīḳāt-i Şerʿiyye [Assembly of Religious Inquiries]. However, one of his main tasks was undoubtedly as the müneccimbaşı [chief astrologer]. As Sultan ʿAbdülhamīd II’s müneccimbaşı, ʿOs̱mān Kāmil Efendi must have been attracted to this duty especially under the influence of the lessons he’d received as a teenager from the Crimean Selim Efendi. ʿOs̱mān Kāmil Efendi held this post until his death in 1896. Between 1274-1280 AH, he served at the Maḥmūdiyya Madrasa in Medina as a professor, during which he translated the Risāla fī Uṣūl al-Hadīth attributed to al-Birgivī. ʿOs̱mān Kāmil Efendi’s translation was discovered recently, and this article publishes it for the first time. Before teaching the ḥadīth of Ṣaḥīḥ al-Bukhārī to students at the Maḥmūdiyya Madrasa, he wanted to start with a brief introduction to ḥadīth methodology, and for this reason translated the Risāla fī uṣūl al-ḥadīth. As such, this translation is the work of a professor who wanted to teach ḥadīth to his students.

This article has also written an extensive biography of ʿOs̱mān Kāmil Efendi by collecting information from various sources; this has also been enriched by his writings in the Ottoman Archive at the archive of Meşīhat. This article should also be mentioned as the first academic research on ʿOs̱mān Kāmil Efendi. During the six years he stayed in Medina, he often came to Istanbul and repeatedly demanded an increase in salary due to a lack of funds.

This article has identified and presented a list of works on the methodology of ḥadīth that were written in or had been translated to Turkish during the reign of the Ottoman Empire. The article also evaluates the place and importance of ʿOs̱mān Kāmil Efendi’s translation among these other listed works. In his translation, ʿOs̱mān Kāmil Efendi used and often referenced Dāvūd-i Ḳārsī’s commentary on the Risāla as his main source. This was a general characteristic of translations during the Ottoman period, and ʿOs̱mān Kāmil Efendi’s translation also bears this characteristic. ʿOs̱mān Kāmil Efendi must have based his translation on the text of Dāvūd-i Ḳārsī, which had been printed during ʿOs̱mān Kāmil Efendi’s time. With the exception of translations made for printing, some works such as ʿOs̱mān Kāmil Efendi’s translation appear to have not received wide distribution nor to have found their way into circulation after being written. This likely related to how well known the translator was, how many students he had, or how close he was to them. At the same time, the competence of translators or authors in their written field also directly affected the recognition of their works. The only copy of this translation that this study has been able to identify is the one in the Konya Regional Manuscript Library. The scribe was Sayyid Muḥammad Ṣāliḥ Rüşdī Efendi. Ṣāliḥ Rüşdī Efendi was one of Bayezid Mosque lecturers and probably copied the translation while he was in Istanbul.

The importance of ʿOs̱mān Kāmil Efendi’s translation is an indicator of the increased study of the ḥadīth methodology in the 19th century AD. At the same time, when looking at the biographies of scholars from this period, one can see that the ḥadīth lessons given by the Dersiʿāms in mosques had increased and the tradition of giving ijāzah [permission] at the end of the courses became widespread. Apart from this growing interest in Istanbul, the environment or the duties of the author or translator also influenced the creation of the work. For example, Dāvūd-i Ḳārsī wrote his commentary while in Egypt. Similarly, ʿOs̱mān Kāmil Efendi wrote his translation not while in Istanbul but while in Medina during his tenure as a professor. This may be due to the fact that ḥadīth education was more widespread along the Hijāz-Damascus-Cairo line in relation to Istanbul as well as the writing of ḥadīth works being more common there. Therefore, scholars or professors who went to the Hijāz or Damascus from Istanbul were more interested in the science of ḥadīth because of the scientific environment there, and this situation led to an increase in the creation of literature on ḥadīth.

ʿOs̱mān Kāmil Efendi began his work with two short prefaces in Arabic and Turkish. At the end of the Arabic introduction, he dedicated his work to Sultan ʿAbdülʿazīz (1830- 1876 AD). In the Turkish preface, he spoke about the need to write a basmala at the beginning of the book and gave a small parable about the basmala. Apart from the source he only quoted in the introduction, the scholars he quoted as the source of the ḥadīths he used were the sources and names used in the commentary by Dāvūd-i Ḳārsī. Therefore, one can say that, except for one quotation, the translation had been written with the help of Dāvūd-i Ḳārsī’s commentary.

İslâm İlim Geleneğinde NEVEVÎ, 2022

Bu yazıda, Riyâzü’s-sâlihîn ’in Nevevî sonrasında yazma nüsha olarak geçirdiği evre ve Osmanlı dö... more Bu yazıda, Riyâzü’s-sâlihîn ’in Nevevî sonrasında yazma nüsha
olarak geçirdiği evre ve Osmanlı döneminde okunması ve bilinirliği
üzerinden etkisi ele alınacaktır. Bunun için Riyâzü’s-sâlihîn’in Türkiye
kütüphanelerindeki nüshalarını inceleyerek nüshalarının aktarılışını
ve Osmanlı âlimleri üzerindeki etkisini ele almaya çalışacağız. Riyâz
üzerine yakın dönemlerde yapılmış çalışmalar da metnin tedavülü ve
okunuş biçimleri açısından önem arzettiği için, yazının son kısmında
dikkate değer bazı yeni çalışmaların muhtevalarına kısaca değinilecektir.

ÖMER ÇELEBİ’NİN (ÖL. 985/1577-8) USÛL-İ HADÎSE DAİR RİSÂLESİNİN TAHLİL, TERCÜME VE TAHKİKİ, 2022

The importance of the Ottoman period in the history of Islamic sciences and relating things to th... more The importance of the Ottoman period in the history of Islamic sciences and relating things to the authors of the works written in this period and the content have not been surveyed and critiqued at a sufficient level yet. In addition, the thoughts shaped by prejudices that are not based on research about this period stand as the biggest obstacle to understanding the period. For this reason, it is essential to determine the writings of scholars who took part in the central bureaucracy during the Ottoman period, but more importantly, to determine the position of these texts in the Ottoman period literature. In this article, a verification, analysis, and translation of an usûl-i hadîth treatise whose author could not be determined before and which was published incorrectly at the same time were made. This hadith method treatise belonging to Omer Chelebi (d. 985/1577-8) is essential both in terms of being one of the first texts in the field of hadith methodology for the Ottoman period and showing the views of early Ottoman scholars on hadith methodology. All the copies of the treatise found in the libraries of Turkey were analyzed, and the margin notes were recorded in the footnote. In particular, the place of the treatise in the writing of the hadith method in the Ottoman period was tried to be determined.
Osmanlı döneminin İslam ilimler tarihindeki yeri ve bu dönemde yazılan eserlerin gerek müelliflerine nispeti gerekse muhteva tetkik ve tenkidi henüz yeterli seviyede incelenebilmiş değildir. Bunun yanında bu dönemle ilgili araştırmaya dayalı olmayan önyargılarla şekillenmiş düşünceler, dönemin anlaşılmasında en büyük engel olarak durmaktadır. Bu sebeple Osmanlı döneminde özellikle merkez bürokrasi-sinde görev almış âlimlerin yazdıkları eserlerin tespiti ve bu metinlerin Osmanlı dönemi literatürü içindeki konumunun tetkik edilmesi önem arz etmektedir. Bu makalede daha önce yanlış nispetle yayımlanmış, dolayısıyla müellifi tespit edilememiş bir usûl-i hadîs risâlesinin tahkik, tahlil ve tercümesi yapılmıştır. Esasen Ömer Çelebi’ye (öl. 985/1577-8) ait olan bu hadis usûlü risâlesi, gerek Osmanlı dönemindeki ilk hadis usûlü metinlerinden olması, gerekse erken dönem Osmanlı âlimlerinin hadis usûlüne bakışlarını göstermesi açısından önem arzetmektedir. Bu makalenin tahkik kısmında risâlenin Türkiye kütüphanelerindeki bulunabilen tüm nüshaları incelenmiş, kenar notları da dipnotta kaydedilmiştir. Tahlil kısmında ise özellikle risâlenin Osmanlı dönemi hadis usûlü yazımındaki yeri tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anadolu’nun İslamlaşma Sürecinde Dâru’l-Hadisler, 2013

Uluslararası Gümüşhanevî Sempozyumu, 2014

Osmanlı'da İlim ve Fikir Dünyası, 2015

Bu çalışmada, Ebü’l-Fezâil Radıyyüddin es-Sâgânî’nin (ö. 650/1252) Meşâriku’l-envâr isimli eserin... more Bu çalışmada, Ebü’l-Fezâil Radıyyüddin es-Sâgânî’nin (ö. 650/1252) Meşâriku’l-envâr isimli eserinin Osmanlı döneminde medrese eğitimindeki yerinin açıklanması amaçlanmış, üzerine onlarca çalışma yapılmış olan Meşâriku’l-envâr’ın Osmanlı dönemindeki şöhretini belirginleştirecek
rnekler bir araya getirilmeye çalışılmıştır. Öncelikli olarak yazma nüshalar üzerindeki sema kayıtları, nüshaların üzerine not edilmiş kayıtlar, icâzetler ve tabakât kitaplarındaki Meşârik’in tedrisi ile alakalı veriler toplanmıştır.
Ayrıca bibliyografya eserlerinde değinilmemiş çalışmalar ortaya konulmuş ve elde edilen yeni tespitler ifade edilmiştir. Dolayısıyla bu çalışmada Meşârik ve şerhlerinin mahiyeti hakkında tafsilatlı bilgiler vermek değil, yazma nüshalarda bulunan kayıtlardan, istinsah tarihlerinden, temellük kaydı gibi bilgilerden yola çıkarak Meşârik’in nerelerde ve kimler tarafından okunduğu-okutulduğu bilgilerine ulaşmak amaçlanmıştır.

İslami İlimler Dergisi, 2021

In this study, it is considered Abdulbaki Golpınarlı’s (d. 1982) works, who was educated in Istan... more In this study, it is considered Abdulbaki Golpınarlı’s (d. 1982) works, who was educated in Istanbul in the last period of the Ottoman Empire and came to the forefront in the intellectual history of the Republican period with his lectures at the academy and his studies and translations in the fields of Mevlana, Mesnevi and Melamiism, and that has not been identified and published before a hadith translation will be re-written to modern letters. Golpınarlı, a collection of forty hadiths named Sharh-i Hadis-i Arbain, attributed to Hamiduddin Aksaray (d. 815/1412), known as Somuncu Baba, and its commentary İrshad al-Yakîn fi Tarcamati “Sharh-i Hadis-i Arbain” in Arabic. It was translated from Arabic to Turkish. The work, which is attributed to a sufi scholar who lived in the very early periods of the Ottoman Empire, was translated by a sufi-disciplined history researcher who grew up in the last period of the Ottoman Empire. In this translation, it will be possible to see a summary of the Sufi thought in the Ottoman period. Golpınarlı wrote his translation only in old letters in the early periods of the Republic after the alphabet reform. Golpınarlı, who translated a thousand and one hadiths after this translation, also expressed some of his thoughts on hadith translation in this compilation. This work will also be briefly evaluated in the article in terms of Golpınarlı's approach to hadiths and the hadiths he chose. Since Golpınarlı's translation is in the center of the article, Golpınarlı's life will also be briefly disclosed.

Kudüs ve Mescid-i Aksâ’yla İlgili Kudüs Halkı Arasında Meşhur Bazı Hadislerin Tahlili, 2021

Sahn-ı Seman'dan Dârulfünûna XIX. Yüzyıl Osmanlı'da İlim ve Fikir Dünyası, 2021

Hadis musannefâtının önemli bir kısmının tasnifinin akabinde muhtevasındaki hadislere ulaşabilmed... more Hadis musannefâtının önemli bir kısmının tasnifinin akabinde muhtevasındaki hadislere ulaşabilmede kolaylık sağlaması açısından “etrâf” türü eserler kaleme alınmıştır. Bu tür eserler sahâbe adına veya hadis metinlerine göre alfabetik olarak tertip edilmiştir. Etrâf çalışmaları hadislerin tespitinin yanında bir hadisin hangi kaynaklarda yer aldığını göstermesi açısından önemli bir vazife de görmüştür. Daha sonraki dönemlerde ise bu vazifeyi etrâf türü çalışmalarla beraber alfabetik olarak tertip edilen derleme eserler üstlenmiştir. XIX. yüzyılda Osmanlı döneminde matbaanın yaygınlaşmaya başlaması ile birlikte hadis alanında temel eserlerin yayın faaliyeti hız kazanmıştır. Bu dönemde temel hadis kitaplarıyla bu eserlerin ulemâ arasında tedâvülde olan şerhleri de yayınlanmıştır. Buna paralel olarak neşredilen eserlerin fihristleri hazırlanmıştır. Söz konusu fihristlerde aynı eserin farklı matbu nüshaların olabileceği düşünülerek hadislerin kitâb ve bâb içerisinde bulunduğu yerler gösterilmiştir. Daha o dönemde bugün de geçerliliğini koruyan bir yöntemin uygulanmış olması Osmanlı dönemi yayıncılık faaliyeti açısından son derece önemlidir. Ayrıca 1916 yılında şarkiyatçı Arent Jan Wensinck (ö. 1939) önderliğinde hazırlanan Concordance et indices de la Tradition Musulmane’da da aynı yöntem takip edilmiş, matbu nüshaları değişse de iktibas edilen hadisi kolayca bulmayı sağlayacak bu yöntem kullanılmıştır.

Osmanlı'da İlm-i Hadis, İsar Yayınları, 2020

Osmanlı dönemi, ilimler tarihi açısından ele alınırken göz önünde bulundurulması gereken en öneml... more Osmanlı dönemi, ilimler tarihi açısından ele alınırken göz önünde bulundurulması gereken en önemli husus, onu öncesi ve sonrasıyla bir sürekliliğin içerisinde fakat yine kendi şartları ve bağlamını dikkate alarak değerlendirme lüzumudur. İkinci bir husus da herhangi bir ilim dalının yeterliliğinin, âlimler tarafından ona yüklenen misyonu yerine getirip getirmediği ve dönemin ihtiyaçlarına cevap verip veremediği ile ölçülebileceğidir. Osmanlı dönemini önyargılardan uzak bir değerlendirmeye tâbi tutmak, özellikle kendi coğrafyamız açısından günümüz ilim anlayışının da içerisinde bulunduğu durumu göstermeye katkı sunacağından hem o dönemi anlamak hem de kendi bulunduğumuz yeri kavramak açısından bu yaklaşımın iki yönlü bir fayda sağlayacağı göz ardı edilmemelidir.

Sahîh-i Buhârî -Geleneksel ve Çağdaş Yaklaşımlar-, 2020

İmam Buhârî’nin el-Câmi‘u’s-sahîh’i İslam Dünyasında üzerine en çok çalışma yapılan eserlerin baş... more İmam Buhârî’nin el-Câmi‘u’s-sahîh’i İslam Dünyasında üzerine en çok çalışma yapılan eserlerin başında gelmektedir. Sahîh-i Buhârî’nin ulema arasında yaygınlığı zamanla toplumun geniş kesimlerine yayılmış ve Buhârî hatim meclisleri tertip edilmiştir. Bu hatim meclisleri aynı zamanda savaş, hastalık ve kıtlık zamanlarında da teberrüken okunan bir gelenek haline dönüşmüştür. Osmanlı döneminde de Sahîh-i Buhârî’ye has ders geleneği oluşmuş, camilerde halka Buhârî-i Şerîf okutan dersiamlara Buhârîhân denilmiştir. Osmanlı döneminde Buhârî hatimlerinin yoğun olarak başladığı dönem aynı zamanda İslam dünyasındaki ulema ile irtibatın güçlendiği İstanbul’a birçok hadis âliminin geldiği ve İstanbul’da hadis ilminin camilerde tedrisinin artmaya başladığı bir döneme de tekabül etmektedir. Büyük çoğunluğu selâtin vakıflarından karşılanan Buhârîhânlık geleneği özellikle son dönemlerde Osmanlı coğrafyasının tamamında görülen bir geleneğe dönüşmüştür. Bu çalışmada Buhârîhanlık geleneğini incelenecek, Osmanlı öncesindeki varlığı, Osmanlı’da bu uygulamanın başladığı zaman ve Osmanlı hadisçiliğine etkisi konusunda bazı düşünceler paylaşılacaktır.

Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 2020

Osmanlı Devleti’nde ilk müstakil kütüphanenin kurucuları olan Köprülü ailesinin hem kıymetli nüs... more Osmanlı Devleti’nde ilk müstakil kütüphanenin kurucuları olan Köprülü ailesinin hem kıymetli nüshaların İstanbul’a taşınması konusundaki öncülükleri hem de farklı bölgelerdeki âlimleri İstanbul’a davet etmeleri sayesinde İstanbul’da ilmî anlamda yeni bir dönemin başladığını söylemek mümkündür. Bu başlangıç, hadis ilmi açısından önemli gelişmeleri beraberinde getirmiş, icâzet geleneğinin ve kıymetli nüshaların İstanbul’a taşınmasını sağlamıştır. XVIII. yüzyılda bürokraside etkin görev alan Reisülküttap Mustafa Efendi de ilmî kişiliğinin verdiği sâikle olsa gerek, Arap coğrafyasındaki âlimlerle irtibat kurarak ailesinin hadis icâzeti toplama konusundaki ilgisinin ilk kurucusu olmuş, bu ilmî faaliyet XVIII. yüzyıl boyunca ilmiyede önemli makamlara gelmiş aile fertleri tarafından devam ettirilmiştir. Bu makalede XVIII. yüzyılda yaşayan Hicâz, Şam ve Mısır âlimlerinden icâzet alan Reisülküttap Mustafa Efendi’nin ve ailesinin farklı kütüphane koleksiyonlarında yer alan icâzetleri çerçevesinde İstanbul’a taşınan hadis icâzetleri tetkik edilecek bu icâzetlerin diyâr-ı Rûm’da hadis ilmine hangi bağlamda etki ettiğine dair bazı gözlemler paylaşılacaktır.

This study examines the state of hadith science in the Ottoman Empire during the 18th century through Rais al-Kuttap Mustafa Efendi’s family of scholars, and investigates the transfer of hadith ijazats to Istanbul. In the 18th century, the field of hadith saw many important developments. The century saw the emergences of a group of scholars who taught hadith in the region and whose ijazats, works and thoughts became known throughout the Islamic world thanks to their students. The inclusion of a family of scholars working in high positions of the state in Istanbul, within the scientific mobility in Hejaz also provided important data regarding the education and perception of hadith science. Although the effects of studies of hadith scholars in Hejaz on other regions have been investigated, their effects on Istanbul have not yet been fully explored.
Rais al-Kuttap Mustafa Efendi, who lived in a period of scientific revival regarding the science of hadith, was involved in this scientific mobility and moved some of the ijazats/thabats to Istanbul, which was very important for the state of hadith science in the Ottoman period. Mustafa Efendi and his family had the right to narrate the works of hadith by meeting personally with some of the hadith scholars in Damascus and Iraq and by receiving ijazats from some of their students. The family followed the tradition of establishing private libraries in Istanbul, and in the 18th century established a library which would be remembered as “Âşir Efendi Library”. The importance of this Library in terms of hadith science was due to the significant works of the thabats and ijazats in its collections including the books of Rais al-Kuttap Mustafa Efendi, his son Shayk al-Islam Mustafa Âşir Efendi and his grandson Hafîd Efendi. It is understood from these records that Rais al-Kuttap Mustafa Efendi and his son Âşir Efendi both collected books and received many ijazats from the regions where they worked. Thanks to these relationships, establishing contacts with scholars who had come to Istanbul and the continuation of these contacts became a family tradition.
Rais al-Kuttap Mustafa Efendi came into contact with many scholars in his travels to the Islamic world as well as scholars who themselves came to Istanbul. Among these scholars were Hüseyin Basrî al-Mîmî, Ahmad al-Menînî, Muhammad al-Murâdî, Omar b. Ali al-Mâlikî, Muhammad b. Tayyib al-Mağribî, Ahmad b. Muhammad al-Birmâvî, and Mustafa b. Muhammed al-Aclûnî. After returning to Istanbul, Mustafa Efendi continued to correspond with these scholars.
His historian son-in-law, Ahmed Resmî Efendi, complied Mustafa Efendi’s correspondences in a Münşeât (compilation) journal. This Münşeât journal, which contained Mustafa Efendi’s correspondences and ijazats, is an important document showing the relationships between the scholars in Istanbul and the Hejaz and Damascus regions in the 18th century. The fact that these documents contain detailed information which is not found in tabaqat books necessitates the evaluation of these documents among the sources of biographical studies. It is impossible to find information about how the scholars during the Ottoman period obtained their scientific knowledge and who the scholars they contacted (established a network) were only in tabaqat works. Therefore, the documents such as letters and ijazats, which can be regarded as primary sources, should be used in the studies discussing the lives of the scholars of the Ottoman period. This study aims to show the status of hadith science in the 18th century and become an example in the field since it includes letters and ijazats in biographical studies.
Rais al-Kuttap Mustafa Efendi's contact with other scholars also strengthened the contacts for his family members. Âşir Efendi, who later became a Shaykh al-Islam (Islam’s foremost legal authority), continued to meet and correspond with the scholars whom his father had been in contact; he also continued the tradition of receiving ijazat through his new relationships.
Âşir Efendi received ijazat from hadith scholars in the region of Hejaz, Damascus and Iraq primarily from Abd al-Karîm b. Ahmad al-Şarâbâtî, Muhammed Saîd as-Süveydî and Muhammad b. Abd al-Rahman al-Kuzbari. He recorded the works, primarily thabat type works which he had received from his teachers and the ijazats that had been delivered to the authors in the books he put in his library. This allowed the ijazats and works of the prominent hadith scholars to be brought to libraries in Istanbul.
Hafîd Mehmed Efendi continued his father and grandfather’s hadith ijazat tradition by attending their ijazat gatherings. Hafîd Efendi, who also wrote an al-Arbain (forty hadith) type of work in the Hadith field, noted his isnad reaching the Prophet at the beginning of his work.
Although moving hadith books to Istanbul with ijazat was an important development in terms of hadith science, it cannot be said that these ijazats collected by the family constituted a tradition of the Istanbul (land of Rum) series of citation in the hadith works. Although Mustafa Efendi, Âşir Efendi and Hafîd Efendi were included in the series of ijazat, they could not continue the tradition of hadith education. This could be related to factors such as not having a developed tradition of ijazat provided by hadith education in Istanbul during that time, a lack of interest for the scholars of Istanbul in the hadith tradition, or due to the intensity of their bureaucratic duties. However, the fact that the family members did collect hadith ijazats may be due to their intellectual interest and an interest stemming from their history of book collecting.
The correspondence between the scholars in Hejaz and Damascus with the Istanbul-based Ottoman scholars, and the intimacy which developed through the series of hadith ijazats should not be regarded as just an intellectual interest. Thus, the scholars from Hejaz and Damascus, who contacted the scholars and statesmen in Istanbul by means of ijazats, obtained positions through foundations and improved their economic and social influence in their regions and were granted great privileges. However, the importance of the hadith ijazats, whose blessing side far outweighed its becoming a field of education in Istanbul for the scholars who gave ijazat was that it brought the provinces closer together with the city center. The important point in terms of this study is whether there were any intrinsic motives for the scholars in Istanbul in obtaining these ijazats.
Keywords: hadith, ijazat, thabat, library, Ottoman scholars.

Hadis ve Siyer Araştırmaları/Hadith and Sira Studies, 2019

Following the completion of the codification of the science of aḥādīth, in an attempt to facilita... more Following the completion of the codification of the science of aḥādīth, in an attempt to facilitate access to traditions, aṭrāf works began to be penned at an early date. In order to help one find aḥadīth more easily, these works were arranged in alphabetic order by the name of the companion or the texts of the traditions. These works played a significant role not only by locating traditions but also by revealing how many works a given tradition is mentioned in. During the period of mutaaḫḫirūn, alphabetically ordered compilations took on this task. At the outset of the spread of printing during the 19 th century in the Ottoman period, the publication of primary works in the field of ḥadīth gained momentum. In this regard, primary ḥadīth works and commentaries on them, which circulated among the scholars, were printed by publication houses. At the same time, indexes were prepared for the works published during this period. Considering that a given work may have had different editions, in these indexes, places of traditions were referred to by their kitāb (chapter) and bāb (sub-division). It is quite significant for publishing activities of the Ottoman period that such a method that is still useful today was practised then. Moreover, the same method was used for Concordance et indices de la Tradition Musulmane, which was compiled in 1916 under the leadership of Arent Jan Wensinck (d. 1939), and in fact, this method, which allowed one to easily find any given tradition cited regardless of the change in editions, was used in this work as well.

BALIKESİRLİ BİR İSLAM ÂLİMİ İMAM BİRGİVÎ, 2019

Abstract The works written in the field of uṣul al-ḥadith in the Ottoman period have not been exa... more Abstract
The works written in the field of uṣul al-ḥadith in the Ottoman period have not been exactly determined. Furthermore, as from the Ottoman period, it has been said that the interest of Ottoman scholars in the field of uṣul al-ḥadith is not sufficient. The uṣul al-ḥadith books in the manuscript libraries have not been studied yet, which leads to insufficient comments in this field. The book named Risale fî uṣul al-ḥadith of Imam Birgivî is one of the most prominent works in terms of prevalence. In this paper, it will be elaborated that Risale fî uṣul al-ḥadith belongs to Imam Birgivî or not.

Özet
Osmanlı döneminde hadis usûlü alanında yazılan eserlerin tam olarak tespiti yapılmış değildir. Bununla birlikte hadis usûlü alanına Osmanlı âlimlerinin çok fazla ilgi göstermedikleri de Osmanlı döneminden itibaren söylenile gelen bir düşüncedir. Henüz yazma eser kütüphanelerinde bulunan eserlerin literatüre dâhil olmaması da alan hakkında yapılan yorumların eksik kalmasına sebebiyet vermektedir. İmam Birgivî’nin hadis usûlü risâlesi yaygınlık açısından hadis usûlü eserlerinin en önde gelenlerindendir. Bu tebliğde Risâle fî uṣûli’l-ḥadis’in İmam Birgivî’ye aidiyeti ele alınacaktır.

İmam Birgivî'ye Atfedilen Risâle fî Usûli'l-Hadîs İsimli Eserin Osmanlı Dönemi Hadis Usulcülüğündeki Yeri

Muslihuddin Mustafa el-Ârifî es-Sinobî’nin Zuhru’l-Ârifîn İsimli Eserinin Osmanlı Hadis Tercümeleri Arasındaki Yeri

Osmanlı döneminde hadis ilmi alanında öne çıkan eserlerden bir tanesi İmam Süyûtî’nin el-Câmi‘u’s... more Osmanlı döneminde hadis ilmi alanında öne çıkan eserlerden bir tanesi İmam Süyûtî’nin el-Câmi‘u’s-sağîr isimli eseridir. Eserde hadis metinleri alfabetik olarak sıralanmış ve rumuzlarla eserin kaynağına işaret edilmiştir. el-Câmi‘u’s-sağîr gerek hadis kaynakları dışında tarih eserlerinde bulunan rivâyetleri içermesi gerekse günümüze ulaşmayan eserlerden nakiller yapması itibariyle de önemli bir kaynaktır.
Bu çalışmada el-Câmi‘u’s-sağîr temel alınarak onun Osmanlı dönemi hadis edebiyatındaki yeri bahse konu edilecek, müderrislerin bu eserden nerelerde ve nasıl faydalandığı incelenecektir. Aynı zamanda eserin İstanbul kütüphanelerindeki bazı önemli nüshaları ve bu nüshaların kıymeti hakkında bilgiler verilecektir.
Derleme bir eser olan el-Câmi‘u’s-sağîr üzerine yazıldığı dönemden itibaren birçok çalışma kaleme alınmış aynı zamanda tercümeleri yapılmıştır. XVII. yüzyılda Kadrî Bigavî (Vehbî el-Yemânî) tarafından Türkçeye tercüme edilmiştir. Mezkûr tercüme XVII. yüzyıl Osmanlı ilmî anlayışı hakkında bilgiler verdiği gibi Osmanlı’da hadis ilminin niteliği hakkında da ipuçları sunacaktır. Tercümenin ilmî kıymeti, hadis ilmindeki yeri de tespit edilmeye çalışılacaktır. Aynı zamanda dil ve üslub bakımından çevirinin değeri izah edilmeye çalışılacaktır.
İmam Süyûtî’nin el-Câmi‘u’s-sağîr özelinde Osmanlı âlimleri üzerindeki etkisi ve Osmanlı âlimleri ile irtibâtı da incelenecektir. Bu sayede hadis ilminin Osmanlı döneminde hangi kanallardan geliştiği hakkında da bir kanaate varmak mümkün olacaktır.

Conference Presentations by mustafa celil altuntas

ULUSLARARASI GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE SİNOP’TA TÜRK-İSLAM KÜLTÜRÜ SEMPOZYUMU BİLDİRİLER KİTABI CİLT-I, 2018

After primary education in Sinop, Muṣliḥ al-Dīn Muṣṭafā al-Sinobī went to Istanbul in Shaʿbān 987... more After primary education in Sinop, Muṣliḥ al-Dīn Muṣṭafā al-Sinobī went to Istanbul in Shaʿbān 987/October 1579. Upon completing his education and his graduation, he started to work as a mudarris in several madrasas. Later on, he was appointed as the Qāḍī (judge) to Khābūr in the province of Raqqa. After leaving this position in Khābūr, he moved to Tabrīz. Then, in Rajab 1001/May 1593, he moved to Baghdad. While he was in Baghdad, he became aware of Nuzūl al-Sāʾirīn fī Aḥādīth Sayyid al-Mursalīn by Maḥmūd b. Muḥammad al-Darqizīnī (d. 743/1342), which is abbreviated from al-Daylamī’s al-Firdawsī and put into alphabetic order, and he took the work to Sinop.
After returning to Sinop in 1005/1596-97, he decided to translate the work. In his work, he included Hadiths he collected from different sources in addition to those in the original source. His work includes translations of 290 traditions. Thanks to its relatively early appearance among other Ḥadīth works written in Turkish, it occupies an important place. Moreover, the work is also unique because, by describing the lives of the noble Companions of the Prophet, and in particular, the Rightly-guided Caliphs, the work falls also under the category of manāqib literature.
In this presentation, I will discuss the importance of Ẓuhr al-ʿĀrifīn among Ottoman Ḥadīth translations and evaluate the work in terms of sciences of Ḥadīth. Furthermore, among several other aspects of the work, I will touch upon the extent to which he used Darqizīnī’s work as a source when compiling the translation. Finally, I will try to provide an analysis of the effects the translations had upon Ottoman society and customs. In addition, the impact of the struggle with the Shia-Safavid State on the writing of the book will be examined.

Sebeb-i Telif: Osmanlı Literatüründe Açık ve Örtük Yazma Nedenleri [Explicit and Implicit Reasons for Writing in Ottoman Literature], 2024

darulfunun ilahiyat, 2023

İslâm İlim Geleneğinde NEVEVÎ, 2022

ÖMER ÇELEBİ’NİN (ÖL. 985/1577-8) USÛL-İ HADÎSE DAİR RİSÂLESİNİN TAHLİL, TERCÜME VE TAHKİKİ, 2022

Anadolu’nun İslamlaşma Sürecinde Dâru’l-Hadisler, 2013

Uluslararası Gümüşhanevî Sempozyumu, 2014

Osmanlı'da İlim ve Fikir Dünyası, 2015

İslami İlimler Dergisi, 2021

Kudüs ve Mescid-i Aksâ’yla İlgili Kudüs Halkı Arasında Meşhur Bazı Hadislerin Tahlili, 2021

Sahn-ı Seman'dan Dârulfünûna XIX. Yüzyıl Osmanlı'da İlim ve Fikir Dünyası, 2021

Osmanlı'da İlm-i Hadis, İsar Yayınları, 2020

Sahîh-i Buhârî -Geleneksel ve Çağdaş Yaklaşımlar-, 2020

Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 2020

Hadis ve Siyer Araştırmaları/Hadith and Sira Studies, 2019

BALIKESİRLİ BİR İSLAM ÂLİMİ İMAM BİRGİVÎ, 2019

İmam Birgivî'ye Atfedilen Risâle fî Usûli'l-Hadîs İsimli Eserin Osmanlı Dönemi Hadis Usulcülüğündeki Yeri

Muslihuddin Mustafa el-Ârifî es-Sinobî’nin Zuhru’l-Ârifîn İsimli Eserinin Osmanlı Hadis Tercümeleri Arasındaki Yeri

ULUSLARARASI GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE SİNOP’TA TÜRK-İSLAM KÜLTÜRÜ SEMPOZYUMU BİLDİRİLER KİTABI CİLT-I, 2018

Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 59 (2020 ): 185-189, 2020

Osmanlı dönemi hadisçiliği hakkındaki değerlendirmeler sırasında, İbn Hacer (ö. 852/1449) ve Süyû... more Osmanlı dönemi hadisçiliği hakkındaki değerlendirmeler sırasında, İbn Hacer (ö. 852/1449) ve Süyûtî (ö. 911/1505) gibi âlimlerden sonra bu yeterlilikte bir âlimin yetişmemiş olduğu söylenir. Bu konu, usul yazımı, tabakât literatürü, semâ meclisleri ve buna bağlı olarak yürütülen hadis icâzetlerinin devamlılığıyla birlikte düşünülmelidir. Özellikle geç dönemlerde hadis ilmine dair faaliyetlerin varlığı ve bu faaliyetlerin yetkinliğinden bahsetmenin en önemli ölçütlerinden biri, müellifin kendi hayatı üzerinden hadis ilminin varlığını gösteren ve semâ/kıraat meclislerindeki okumaları ve icâzetlerini aktardığı fehrese türü eserlerdir. Fehrese veya sebet olarak yaygınlaşan bu türde İbn Hacer ve Süyûtî gibi âlimler önemli eserler kaleme almışlardır. Osmanlı döneminde ise sebet ve fehrese türü eserler, Muhammed b. Alâaddin el-Bâbilî’nin (ö. 1077/1666) 1070/1659-60 tarihinde Mısır’dan Hicaz’a gittikten sonra akdettiği hadis meclisleriyle yaygınlaşmıştır. Bâbilî’nin talebeleri olan Rûdânî (ö. 1094/1683), İbrahim el-Kûrânî (ö. 1101/1690), Ahmed en-Nahlî (ö. 1130/1717) ve Abdullah b. Sâlim el-Basrî (ö. 1134/1722) gibi âlimlerin sebeti ikinci tabakanın ürünleri olarak görülebilir. Daha sonra ise Tâceddin el-Kal‘î (ö.1147/1735), İsmail el-Aclûnî (ö. 1162/1749), Ahmed el-Menînî (ö. 1172/1759) ve Himmâtzâde (ö. 1175/1761) gibi âlimler bu dönemdeki sebet yazım geleneğini sürdürmüşlerdir. 12./18. yüzyıl hadis ilmi açısından öne çıkan herhangi bir vasfıyla isimlendirilecekse bu asra “sebet asrı” denilmesi dahi mümkündür.

Sahâbe Literatürü Araştırmaları, 2022

Osmanlı döneminde sahâbe biyografisinin genel özellikleriyle tasnifi üzerinde duran bu çalışma ön... more Osmanlı döneminde sahâbe biyografisinin genel özellikleriyle tasnifi üzerinde duran bu çalışma öne çıkan bazı eserleri tanıtıp genel bir değerlendirmesini yapmayı amaçlamaktadır. Henüz bu dönemdeki ilgili literatür nicelik ve nitelik yönünden bir incelenmemiştir. Çok uzun bir devri kapsayan bu dönemde yazma ve matbu olarak yüzlerce eserin varlığı tespit edilmiştir. Birçoğu yazma olan eserler içinde müellifi ve ismi bilinmeyen önemli sayıda eserle de karşılaşılmıştır. Bu çalışmada literatür genel olarak taranmakla birlikte Osmanlı döneminde yazılan bütün sahâbe biyografilerinin incelenmesi bu boyuttaki bir çalışma için mümkün olmayacağı için bazı örnek eserlerden yola çıkarak literatüre bir giriş denemesi yapılmaya çalışılmıştır. Bunun için de sadece müstakil sahâbe biyografisini ele alan eserler incelenmemiş genel biyografi kitabı olmakla birlikte içerisinde sahâbenin hayatlarını ele alan eserler de tetkik edilmiştir. İncelenen çalışmalar çerçevesinde bu dönemde kaleme alınan sahâbe literatürü üç ana başlıkta değerlendirilebilir. Birincisi genel tabakât türü eserlerin içerisinde sahâbe hayatlarını ele alan eserler. İkincisi aşere-i mübeşşere veya Bedir ashabı gibi sahâbenin belli gruplarını fezâilü’s-sahâbe bağlamında değerlendiren eserler. Üçüncüsü ise yeni mekteplerin açıldığı ve matbaanın yaygınlaştığı dönemde okullarda okutulması veya halkın okuması için yazılan ve yayımlanan eserler.

كتب المؤلف هذا الكتاب في ثلاث مراحل؛ الأولى: اختصر نخبة الفكر لابن حجر العسقلاني اختصارا نافعا لي... more كتب المؤلف هذا الكتاب في ثلاث مراحل؛ الأولى: اختصر نخبة الفكر
لابن حجر العسقلاني اختصارا نافعا ليسهل على الطلبة حفظ المصطلحات في
علم الحديث. وسماه خلاصة النخبة لتكون جامعةً بالغة من الجسد فُؤادَه ولُبَّهُ.
والمرحلة الثانية: شرح خلاصة النخبة بعبارة موجزة نافعة، وفي المرحلة الثالثة:
كتب حاشيته على هذا الشرح.