Katarzyna Maniak | Jagiellonian University (original) (raw)
Books by Katarzyna Maniak
Recenzenci prof. dr hab. Janusz Barański dr hab. Katarzyna Majbroda, prof. uwr projekt graficzny,... more Recenzenci prof. dr hab. Janusz Barański dr hab. Katarzyna Majbroda, prof. uwr projekt graficzny, typograficzny i skład, opracowanie fotografii Ryszard Bienert Książka powstała w ramach projektu finansowanego ze środków narodowego Centrum nauki nr 2018/31/d/HS3/00778
„Słownik kultury” gromadzi słowa, intonacje, znaki interpunkcyjne (a w nich zwłaszcza znaki emocj... more „Słownik kultury” gromadzi słowa, intonacje, znaki interpunkcyjne (a w nich zwłaszcza znaki emocji) budujące zdania wypowiadane o kulturze i sztuce. Jednak, wbrew logice słownika, nie tłumaczy znaczenia słów jednoznacznie i ograniczająco, określając ich zasięg pojęciowy. Działa inaczej: uwalnia pojedyncze treści, rozszerzając ich znaczenia. Tutaj słowo nie tylko odwołuje do określonego sposobu myślenia, ale i zatacza coraz szersze kręgi, raz po raz. Prowokuje więcej pytań, mniej udziela odpowiedzi.
„Słownik kultury” powstawał podczas serii spotkań animatorek, animatorów, aktywistek, aktywistów, artystek, artystów, badaczek, badaczy, dyrektorek, dyrektorów, koordynatorek, koordynatorów, kuratorek, kuratorów, stypendystek, stypendystów, urzędniczek, urzędników. Spotkania prowadzone przez mediatorkę, animatorkę kultury oraz artystkę, były organizowane w formule dialogu i negocjowania znaczeń, relacji oraz wzajemnie zajmowanych pozycji; ścierania się różnych percepcji, przeświadczeń i postaw, ale także współpracy. Stanowiły one próbę stworzenia agonicznej przestrzeni, odwołując się do modnego i często (przynajmniej teoretycznie) wykorzystywanego konceptu rozpropagowanego przez Chantal Mouffe, którego podstawą jest ujawnianie, a nie wyciszanie i neutralizowanie konfliktu. Konfliktu, który z zasady jest niezbywalny, ponieważ wynika z różnic naturalnie istniejących pomiędzy uczestnikami danej sytuacji, zróżnicowań związanych m.in. z odmiennym miejscem w strukturze, rolą społeczną, potrzebami czy światopoglądem. Model agonistyczny zakłada rezygnację ze skupienia na wrogości oraz opozycyjności na rzecz tworzenia warunków dla współistnienia w jednej przestrzeni i negocjowania znaczeń ze świadomością owego pluralizmu postaw. Warunki stworzone w ramach „Słownika kultury” pomogły w usłyszeniu różnic, wyartykułowaniu napięć, istniejących rozdźwięków i współbrzmień wśród uczestników pola kultury i sztuki.
Jednocześnie zasadą nie było antagonizowanie, kreślenie linii podziału i stawianie po przeciwnych stronach barykady. Wyjściowa kwestia towarzysząca Słownikowi, czyli zainteresowanie tym, jak funkcjonuje tak zwane pole kultury i sztuki w kontekście relacji pomiędzy jego współtwórcami, doprowadziła do kolejnych pytań: jakie wizje dotyczące roli, miejsca, zadań kultury/sztuki mają uczestnicy tego pola, jak te przekonania wpływają na ich relacje, i jak odbijają się one w języku, którym się posługują?
Słownika nie buduje jeden uspójniony głos, nie tworzy go jednoosobowa narracja; to raczej tocząca się rozmowa, w której wybrzmiewają różne tony: pytające, porządkujące, oceniające, zdające relację.
Papers by Katarzyna Maniak
International Journal of Heritage Studies, 2023
Journal of Material Culture, 2024
The article focuses on the material culture of regions that underwent a shift in statehood when, ... more The article focuses on the material culture of regions that underwent a shift in statehood when, post-World War II, formally German territories became Polish. It seeks to analyse how the heritage of post-conflict territories was integrated into everyday life and, in some instances, affirmed and appreciated by second and third-generation settlers. Through research conducted amongst contemporary city-dwellers, the authors scrutinise the relationships between people and pre-war German objects, identifying a form of relation referred to as ‘kinship’. By exploring the mechanisms through which objects are incorporated into individual and/or group history, they elaborate on the concept of ‘adopted heritage’, as demonstrated in various field research cases. This concept is derived from the idea of affinity and its application to material culture studies, and enhanced by theories that emphasise the role of emotions in heritage.
Tekst poświęcony jest zagadnieniu postrzegania pracy robotnic i robotników Państwowych Gospodarst... more Tekst poświęcony jest zagadnieniu postrzegania pracy robotnic i robotników Państwowych Gospodarstw Rolnych działających w Polsce od 1949 roku do lat 90. Autorka skupia się na dominującym modelu reprezentacji, ale również na kontrreprezentacjach tworzonych oddolnie przez członków społecz-ności popegeerowskich. Szukając źródeł i manifestacji wyobrażeń o PGR-ach, kieruje się w stronę świadectw autobiograficznych oraz filmów reportażowych. Choć analizowane materiały pochodzą z różnych rejestrów, to charakteryzuje je tematyczna zbieżność – skupienie na kwestiach zaprzeczenia i uznania wysiłku pracy. W wyobrażeniach na temat pracy w PGR-ach istotną rolę odgrywają wzo-ry dotyczące relacji folwarcznych, natomiast wartościowania pracy podejmo-wanej w rolnictwie sprzężone są ze stanem własności środka produkcji – ziemi. W opisie reprezentacji pracy w PGR-ach użyteczna okazuje się jednak również dialektyka pojęć: wysiłek i jego rezultaty, która stanowi ważny element ocenia-nia pracujących ciał. W proponowanych ujęciach wyobrażenia na temat pracy stają się narzędziem służącym do reprodukowania dystynkcji społecznych.
Więcej niż muzeum. Szkice ofiarowane Profesorowi Janowi Święchowi, red. J. Barański, K. Maniak, S. Trebunia-Staszel , Kraków: WUJ, 2022
Instytut Etnologii i.Antropologii Uniwersytet Jagielloński latarnia górSka w.karkOnOSkich michałO... more Instytut Etnologii i.Antropologii Uniwersytet Jagielloński latarnia górSka w.karkOnOSkich michałOwicach przetwarzanie materii i.wartOści Latarnia Górska to inicjatywa artystyczno-architektoniczna realizowana w.karkonoskiej miejscowości, miejscu o.bogatej biografii, które było/jest niemieckim schroniskiem, siedzibą awangardowego Teatru Cinema, domem gościnnym. Znajduje się w.Michałowicach: w.centrum miejscowości usadowiony jest punkt widokowy na Śnieżne Kotły polodowcowe, aby tam dojechać od strony Piechowic, należy przekroczyć granitowy tunel. To miejsce pod wieloma względami generujące poczucie odosobnienia, "peryferyjności" rozumianej jako potencjał. Dzisiejsze Michałowice to dawny Kiesewald (a jeszcze wcześniej Dreimartinsdorf), osada założona przez uciekinierów religijnych z.Czech w.połowie XVII w., która dwa stulecia później osiągnęła status kurortu górskiego, przyciągającego lipskich i.berlińskich wczasowiczów. Oznaką jej świetności był fakt opracowania planu regulacji i.rozbudowy przez uznanego berlińskiego urbanistę i.architekta Hermanna Jansena. Po II wojnie światowej, zmianie afiliacji narodowej i.struktury ludności, niemiecka miejscowość stała się polskimi Michałowicami. Utrzymano jej turystyczno-wypoczynkowy charakter, działały pensjonaty i.ośrodki wypoczynkowe. Na michałowickiej mapie szczególnie interesuje mnie jeden adres: ulica Kolonijna 8.oraz zlokalizowany tam budynek, powstały w.latach 80. XVII w. Mieściła się w.nim gospoda rodziny Glumm, zajazd "Zur Erholung" (z niem. wypoczynek), c
Zbiór Wiadomości do Antropologii Muzealnej, 2021
The article discusses the forms of presentation of the pre-war German heritage in selected museum... more The article discusses the forms of presentation of the pre-war German heritage in selected museums in Wrocław and Szczecin: The Depot History Centre in Wrocław, Wrocław City Museum, The National Museum in Szczecin — The Dialogue Centre Upheavals and the Szczecin History Museum. The authors analyze the visions of the community and Polish-German relations emerging from the exhibitions. The focus is also put on the affective reactions elicited by the created narratives and selected means of expression — objects/ props — that are used to construct the exhibitions. Finally, the authors propose concepts of adoption and absorption and apply them to define the formulas of heritage representations.
"Elementy" nr 1/2021
Artykuł poświęcony jest wybranym projektom instytucji kultury, organizowanym w odpowiedzi na społ... more Artykuł poświęcony jest wybranym projektom instytucji kultury, organizowanym w odpowiedzi na społeczne protesty Strajku Kobiet, które wybuchły w październiku 2020 roku. Autorka postrzega omawiane akcje kolekcjonerskie i projekty wystawiennicze jako praktyki alternatywne wobec tradycyjnego modelu instytucji. Opisuje rozszczelnienie instytucji realizowane we współpracy z odbiorcami w trzech obszarach: paradygmacie zaangażowania/użyteczności, kolekcjonowaniu współczesności i pracy z konfliktem.
International Journal of Heritage Studies, 2021
The article focuses on the phenomenon of pottery produced in Bolesławiec, a town that underwent a... more The article focuses on the phenomenon of pottery produced in
Bolesławiec, a town that underwent a shift in state affiliation: after
World War II the formally German town became Polish. Nowadays,
Polish Bolesławiec ceramics is widely recognised as a trademark, part of
the Polish heritage and a national symbol. The article was initiated by
a simple question: how is it possible, considering that only a couple dozen
years before, Bolesławiec pottery was in fact Bunzlau pottery, made by
German craftsmen for hundreds of years? The authors analyse the process
of creating heritage by re-constructing the biography of the ceramics and
emphasising two coexistent forces that influenced the course of cultural
production: political ideology and neoliberal mechanisms. Finally, they
propose two terms: ‘multi-heirs heritage’ and ‘economics of (non)memory’
that enable them to grasp the complexity of the actors (people and
institutions), attitudes and strategies that affected the researched case.
Prace Etnograficzne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego , 2020
The article focuses on art activism directed to museums and their sponsorship relationship with t... more The article focuses on art activism directed to museums and their sponsorship relationship with the oil industry. It considers the form and content of protests undertaken by art collectives such as Liberate Tate, BP, or not BP?, and Fossil Free Culture NL. The author recognizes the goals of activists in undermining the reality of capitalocene. She frames this form of protest with the term "unauthor-ized curating", which she derives from the analysis of participation paradigm and the definition of curatorial practice proposed by Marta Kosińska. Finally, she analyzes the strategy undertaken in art of protest.
Kultura i Społeczeństwo, 2020
This article analyses the phenomenon of stenciled ceramics from Bolesławiec, a city in Lower Sile... more This article analyses the phenomenon of stenciled ceramics from Bolesławiec, a city in Lower Silesia, which was annexed to Poland after the Second World War. On the basis of theories from the field of cultural heritage, memory stud- ies, and economics, the authors trace the discrepancy between the modern view of these ceramics and their social and historical biography. As a result, they pro- pose the use of two new terms, “multi-hairs heritage” and the “economy of (non)memory,” which would help people to understand this multidimensional phenomenon and would encompass the appropriation of cultural heritage, the ne- gotiation of its meanings, and the role of cultural heritage in a neoliberal economy.
Słownik kultury, red. Katarzyna Maniak, Fundacja Imago Mundi: Kraków , 2016
Esej wprowadzający do dyskusji nad wielością słowników we współczesnym polu produkcji artystyczne... more Esej wprowadzający do dyskusji nad wielością słowników we współczesnym polu produkcji artystycznej; poświęcony krytyce komunikacyjnego konsensusu.
ze wstępu redaktorki, Kaśki Maniak:
„Słownik kultury” gromadzi słowa, intonacje, znaki interpunkcyjne (a w nich zwłaszcza znaki emocji) budujące zdania wypowiadane o kulturze i sztuce. Jednak, wbrew logice słownika, nie tłumaczy znaczenia słów jednoznacznie i ograniczająco, określając ich zasięg pojęciowy. Działa inaczej: uwalnia pojedyncze treści, rozszerzając ich znaczenia. Tutaj słowo nie tylko odwołuje do określonego sposobu myślenia, ale i zatacza coraz szersze kręgi, raz po raz. Prowokuje więcej pytań, mniej udziela odpowiedzi. „Słownik kultury” powstawał podczas serii spotkań animatorek, animatorów, aktywistek, aktywistów, artystek, artystów, badaczek, badaczy, dyrektorek, dyrektorów, koordynatorek, koordynatorów, kuratorek, kuratorów, stypendystek, stypendystów, urzędniczek, urzędników. Spotkania prowadzone przez mediatorkę, animatorkę kultury oraz artystkę, były organizowane w formule dialogu i negocjowania znaczeń, relacji oraz wzajemnie zajmowanych pozycji; ścierania się różnych percepcji, przeświadczeń i postaw, ale także współpracy. Stanowiły one próbę stworzenia agonicznej przestrzeni, odwołując się do modnego i często (przynajmniej teoretycznie) wykorzystywanego konceptu rozpropagowanego przez Chantal Mouffe, którego podstawą jest ujawnianie, a nie wyciszanie i neutralizowanie konfliktu. Konfliktu, który z zasady jest niezbywalny, ponieważ wynika z różnic naturalnie istniejących pomiędzy uczestnikami danej sytuacji, zróżnicowań związanych m.in. z odmiennym miejscem w strukturze, rolą społeczną, potrzebami czy światopoglądem. Model agonistyczny zakłada rezygnację ze skupienia na wrogości oraz opozycyjności na rzecz tworzenia warunków dla współistnienia w jednej przestrzeni i negocjowania znaczeń ze świadomością owego pluralizmu postaw. Warunki stworzone w ramach „Słownika kultury” pomogły w usłyszeniu różnic, wyartykułowaniu napięć, istniejących rozdźwięków i współbrzmień wśród uczestników pola kultury i sztuki. Jednocześnie zasadą nie było antagonizowanie, kreślenie linii podziału i stawianie po przeciwnych stronach barykady. Wyjściowa kwestia towarzysząca Słownikowi, czyli zainteresowanie tym, jak funkcjonuje tak zwane pole kultury i sztuki w kontekście relacji pomiędzy jego współtwórcami, doprowadziła do kolejnych pytań: jakie wizje dotyczące roli, miejsca, zadań kultury/sztuki mają uczestnicy tego pola, jak te przekonania wpływają na ich relacje, i jak odbijają się one w języku, którym się posługują?
Przegląd Kulturoznawczy nr 3 (41) , 2019
In her article the author analyses the activity of Liberate Tate collective, which was founded in... more In her article the author analyses the activity of Liberate Tate collective, which was founded in 2010 with the aim to end sponsorship of Tate Gallery by BP oil company. This example of alliance between art and activism may be considered in two ways: in the context of the relationship between the institution and the artists who attempt to transform the museums, and also through the art of protest against the oil corporation responsible for environment exploitation. The activity of Liberate Tate is compared with others forms of protest, such as Occupy Wall Street or the fight against Dakota Access Pipeline. The framework of interpretation is indicated by the complex reliance between art, activism and neoliberal capitalism. The ideas of delirium and resistance proposed by Gregory Sholette appear to be particularly useful in explaining the given relations, as well as the notion of practicing deindividualization by activists, who build various alliances and communities of those engaged in creating the envisioned museum.
![Research paper thumbnail of Muzeum dyscyplinujące spojrzenie - o przyglądaniu się przestrzeni muzealnej. Przypadek muzeum etnograficznego, [w:] Patrzenie i widzenie w kontekstach kulturoznawczych, red. J.Dziewit, M. Kołodziej, A. Pisarek, Katowice: Wydawnictwo grupakulturalna.pl 2016](https://attachments.academia-assets.com/58106522/thumbnails/1.jpg)
](Muzeum dyscyplinujące spojrzenie -o przyglądaniu się przestrzeni muzealnej.
One can distinguish various ways of speaking about the Other in the history of ethnography museum... more One can distinguish various ways of speaking about the Other in the history of ethnography museums. Th e initial exotizing and objectifying attitude is being replaced by new strategies, which were developed in response to among others postcolonial studies and the new museology movement criticizing the nineteenth-century model of the institution. Th e new forms of exhibition presentations can be describe in term of refl ective turn, which is fulfi lled by emphasizing the colonial roots of mutual relations. Th ere are also strategies touching upon the idea of a museum as a contact zone (James Cliff ord) or the idea of agon (popularized by Chantal Mouff e), in exhibitions following that train of thought unambiguous representation is replaced by creative meeting of diff erent entities having equal rights. Th e last mentioned strategy uses tools of art in presenting non-European heritage.
Present perfect continuousprzeszłość i teraźniejszość w budowaniu kolekcji muzealnej P ogląd głos... more Present perfect continuousprzeszłość i teraźniejszość w budowaniu kolekcji muzealnej P ogląd głoszący muzeum domem i schronieniem dla obiektów z przeszłości ukształtował się w XIX stuleciu. Mimo iż wcześniej kolekcjonowano dawne, starożytne obiekty, to dopiero XIX wiek z muzeum uczynił synonim czasem przeszłego, zbiór przedmiotów od wieków wartych zbierania. Wpłynął na to po części nowy historycyzm, traktowanie przeszłości jako "obcego kraju", do którego nigdy nie można powrócić, ale również chęć ratowania tego, co szybko może zniknąć [Macdonald 2006: 88] 1 . Obecnie czas "przyspiesza", rzeczywistość jest zmienna, dynamiczna, a muzea stają przed wyzwaniem jej opisania i reprezentacji. Badanie współczesności i kolekcjonowanie jej świadectw są coraz częściej dyskutowanymi zagadnieniami w środowisku muzeologów.
Lidewij Edelkoort, uznana w świecie trendsetterka w obszarze szeroko pojętych zjawisk kultury, ok... more Lidewij Edelkoort, uznana w świecie trendsetterka w obszarze szeroko pojętych zjawisk kultury, określa przepowiadanie trendów mianem archeologii przyszłości -odczytywaniem tego, co nadejdzie, z fragmentów współczesności 1 . W niniejszym tekście chcę zastanowić się nad przyszłością muzeum, którą zgodnie ze wskazówką Edelkoort spróbuję odnaleźć w teraźniejszości.
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia de Arte et Educatione, 2018
The article focuses on an artist and activist collective Guerrilla Girls, created in 1985 in or- ... more The article focuses on an artist and activist collective Guerrilla Girls, created in 1985 in or- der to fight discrimination in the art field. It presents the group’s strategies, using selected actions as examples. The article is also a critical analysis of the collective’s achievements in the context of feminist theories, especially one concerning the relations between feminism and issues of race and ethnicity. The author is also interested in the connections between members of the group and the art system, as well as questions on sexism in the contempo- rary art field, after 30 years of Guerrilla Girls’ existence.
Recenzenci prof. dr hab. Janusz Barański dr hab. Katarzyna Majbroda, prof. uwr projekt graficzny,... more Recenzenci prof. dr hab. Janusz Barański dr hab. Katarzyna Majbroda, prof. uwr projekt graficzny, typograficzny i skład, opracowanie fotografii Ryszard Bienert Książka powstała w ramach projektu finansowanego ze środków narodowego Centrum nauki nr 2018/31/d/HS3/00778
„Słownik kultury” gromadzi słowa, intonacje, znaki interpunkcyjne (a w nich zwłaszcza znaki emocj... more „Słownik kultury” gromadzi słowa, intonacje, znaki interpunkcyjne (a w nich zwłaszcza znaki emocji) budujące zdania wypowiadane o kulturze i sztuce. Jednak, wbrew logice słownika, nie tłumaczy znaczenia słów jednoznacznie i ograniczająco, określając ich zasięg pojęciowy. Działa inaczej: uwalnia pojedyncze treści, rozszerzając ich znaczenia. Tutaj słowo nie tylko odwołuje do określonego sposobu myślenia, ale i zatacza coraz szersze kręgi, raz po raz. Prowokuje więcej pytań, mniej udziela odpowiedzi.
„Słownik kultury” powstawał podczas serii spotkań animatorek, animatorów, aktywistek, aktywistów, artystek, artystów, badaczek, badaczy, dyrektorek, dyrektorów, koordynatorek, koordynatorów, kuratorek, kuratorów, stypendystek, stypendystów, urzędniczek, urzędników. Spotkania prowadzone przez mediatorkę, animatorkę kultury oraz artystkę, były organizowane w formule dialogu i negocjowania znaczeń, relacji oraz wzajemnie zajmowanych pozycji; ścierania się różnych percepcji, przeświadczeń i postaw, ale także współpracy. Stanowiły one próbę stworzenia agonicznej przestrzeni, odwołując się do modnego i często (przynajmniej teoretycznie) wykorzystywanego konceptu rozpropagowanego przez Chantal Mouffe, którego podstawą jest ujawnianie, a nie wyciszanie i neutralizowanie konfliktu. Konfliktu, który z zasady jest niezbywalny, ponieważ wynika z różnic naturalnie istniejących pomiędzy uczestnikami danej sytuacji, zróżnicowań związanych m.in. z odmiennym miejscem w strukturze, rolą społeczną, potrzebami czy światopoglądem. Model agonistyczny zakłada rezygnację ze skupienia na wrogości oraz opozycyjności na rzecz tworzenia warunków dla współistnienia w jednej przestrzeni i negocjowania znaczeń ze świadomością owego pluralizmu postaw. Warunki stworzone w ramach „Słownika kultury” pomogły w usłyszeniu różnic, wyartykułowaniu napięć, istniejących rozdźwięków i współbrzmień wśród uczestników pola kultury i sztuki.
Jednocześnie zasadą nie było antagonizowanie, kreślenie linii podziału i stawianie po przeciwnych stronach barykady. Wyjściowa kwestia towarzysząca Słownikowi, czyli zainteresowanie tym, jak funkcjonuje tak zwane pole kultury i sztuki w kontekście relacji pomiędzy jego współtwórcami, doprowadziła do kolejnych pytań: jakie wizje dotyczące roli, miejsca, zadań kultury/sztuki mają uczestnicy tego pola, jak te przekonania wpływają na ich relacje, i jak odbijają się one w języku, którym się posługują?
Słownika nie buduje jeden uspójniony głos, nie tworzy go jednoosobowa narracja; to raczej tocząca się rozmowa, w której wybrzmiewają różne tony: pytające, porządkujące, oceniające, zdające relację.
International Journal of Heritage Studies, 2023
Journal of Material Culture, 2024
The article focuses on the material culture of regions that underwent a shift in statehood when, ... more The article focuses on the material culture of regions that underwent a shift in statehood when, post-World War II, formally German territories became Polish. It seeks to analyse how the heritage of post-conflict territories was integrated into everyday life and, in some instances, affirmed and appreciated by second and third-generation settlers. Through research conducted amongst contemporary city-dwellers, the authors scrutinise the relationships between people and pre-war German objects, identifying a form of relation referred to as ‘kinship’. By exploring the mechanisms through which objects are incorporated into individual and/or group history, they elaborate on the concept of ‘adopted heritage’, as demonstrated in various field research cases. This concept is derived from the idea of affinity and its application to material culture studies, and enhanced by theories that emphasise the role of emotions in heritage.
Tekst poświęcony jest zagadnieniu postrzegania pracy robotnic i robotników Państwowych Gospodarst... more Tekst poświęcony jest zagadnieniu postrzegania pracy robotnic i robotników Państwowych Gospodarstw Rolnych działających w Polsce od 1949 roku do lat 90. Autorka skupia się na dominującym modelu reprezentacji, ale również na kontrreprezentacjach tworzonych oddolnie przez członków społecz-ności popegeerowskich. Szukając źródeł i manifestacji wyobrażeń o PGR-ach, kieruje się w stronę świadectw autobiograficznych oraz filmów reportażowych. Choć analizowane materiały pochodzą z różnych rejestrów, to charakteryzuje je tematyczna zbieżność – skupienie na kwestiach zaprzeczenia i uznania wysiłku pracy. W wyobrażeniach na temat pracy w PGR-ach istotną rolę odgrywają wzo-ry dotyczące relacji folwarcznych, natomiast wartościowania pracy podejmo-wanej w rolnictwie sprzężone są ze stanem własności środka produkcji – ziemi. W opisie reprezentacji pracy w PGR-ach użyteczna okazuje się jednak również dialektyka pojęć: wysiłek i jego rezultaty, która stanowi ważny element ocenia-nia pracujących ciał. W proponowanych ujęciach wyobrażenia na temat pracy stają się narzędziem służącym do reprodukowania dystynkcji społecznych.
Więcej niż muzeum. Szkice ofiarowane Profesorowi Janowi Święchowi, red. J. Barański, K. Maniak, S. Trebunia-Staszel , Kraków: WUJ, 2022
Instytut Etnologii i.Antropologii Uniwersytet Jagielloński latarnia górSka w.karkOnOSkich michałO... more Instytut Etnologii i.Antropologii Uniwersytet Jagielloński latarnia górSka w.karkOnOSkich michałOwicach przetwarzanie materii i.wartOści Latarnia Górska to inicjatywa artystyczno-architektoniczna realizowana w.karkonoskiej miejscowości, miejscu o.bogatej biografii, które było/jest niemieckim schroniskiem, siedzibą awangardowego Teatru Cinema, domem gościnnym. Znajduje się w.Michałowicach: w.centrum miejscowości usadowiony jest punkt widokowy na Śnieżne Kotły polodowcowe, aby tam dojechać od strony Piechowic, należy przekroczyć granitowy tunel. To miejsce pod wieloma względami generujące poczucie odosobnienia, "peryferyjności" rozumianej jako potencjał. Dzisiejsze Michałowice to dawny Kiesewald (a jeszcze wcześniej Dreimartinsdorf), osada założona przez uciekinierów religijnych z.Czech w.połowie XVII w., która dwa stulecia później osiągnęła status kurortu górskiego, przyciągającego lipskich i.berlińskich wczasowiczów. Oznaką jej świetności był fakt opracowania planu regulacji i.rozbudowy przez uznanego berlińskiego urbanistę i.architekta Hermanna Jansena. Po II wojnie światowej, zmianie afiliacji narodowej i.struktury ludności, niemiecka miejscowość stała się polskimi Michałowicami. Utrzymano jej turystyczno-wypoczynkowy charakter, działały pensjonaty i.ośrodki wypoczynkowe. Na michałowickiej mapie szczególnie interesuje mnie jeden adres: ulica Kolonijna 8.oraz zlokalizowany tam budynek, powstały w.latach 80. XVII w. Mieściła się w.nim gospoda rodziny Glumm, zajazd "Zur Erholung" (z niem. wypoczynek), c
Zbiór Wiadomości do Antropologii Muzealnej, 2021
The article discusses the forms of presentation of the pre-war German heritage in selected museum... more The article discusses the forms of presentation of the pre-war German heritage in selected museums in Wrocław and Szczecin: The Depot History Centre in Wrocław, Wrocław City Museum, The National Museum in Szczecin — The Dialogue Centre Upheavals and the Szczecin History Museum. The authors analyze the visions of the community and Polish-German relations emerging from the exhibitions. The focus is also put on the affective reactions elicited by the created narratives and selected means of expression — objects/ props — that are used to construct the exhibitions. Finally, the authors propose concepts of adoption and absorption and apply them to define the formulas of heritage representations.
"Elementy" nr 1/2021
Artykuł poświęcony jest wybranym projektom instytucji kultury, organizowanym w odpowiedzi na społ... more Artykuł poświęcony jest wybranym projektom instytucji kultury, organizowanym w odpowiedzi na społeczne protesty Strajku Kobiet, które wybuchły w październiku 2020 roku. Autorka postrzega omawiane akcje kolekcjonerskie i projekty wystawiennicze jako praktyki alternatywne wobec tradycyjnego modelu instytucji. Opisuje rozszczelnienie instytucji realizowane we współpracy z odbiorcami w trzech obszarach: paradygmacie zaangażowania/użyteczności, kolekcjonowaniu współczesności i pracy z konfliktem.
International Journal of Heritage Studies, 2021
The article focuses on the phenomenon of pottery produced in Bolesławiec, a town that underwent a... more The article focuses on the phenomenon of pottery produced in
Bolesławiec, a town that underwent a shift in state affiliation: after
World War II the formally German town became Polish. Nowadays,
Polish Bolesławiec ceramics is widely recognised as a trademark, part of
the Polish heritage and a national symbol. The article was initiated by
a simple question: how is it possible, considering that only a couple dozen
years before, Bolesławiec pottery was in fact Bunzlau pottery, made by
German craftsmen for hundreds of years? The authors analyse the process
of creating heritage by re-constructing the biography of the ceramics and
emphasising two coexistent forces that influenced the course of cultural
production: political ideology and neoliberal mechanisms. Finally, they
propose two terms: ‘multi-heirs heritage’ and ‘economics of (non)memory’
that enable them to grasp the complexity of the actors (people and
institutions), attitudes and strategies that affected the researched case.
Prace Etnograficzne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego , 2020
The article focuses on art activism directed to museums and their sponsorship relationship with t... more The article focuses on art activism directed to museums and their sponsorship relationship with the oil industry. It considers the form and content of protests undertaken by art collectives such as Liberate Tate, BP, or not BP?, and Fossil Free Culture NL. The author recognizes the goals of activists in undermining the reality of capitalocene. She frames this form of protest with the term "unauthor-ized curating", which she derives from the analysis of participation paradigm and the definition of curatorial practice proposed by Marta Kosińska. Finally, she analyzes the strategy undertaken in art of protest.
Kultura i Społeczeństwo, 2020
This article analyses the phenomenon of stenciled ceramics from Bolesławiec, a city in Lower Sile... more This article analyses the phenomenon of stenciled ceramics from Bolesławiec, a city in Lower Silesia, which was annexed to Poland after the Second World War. On the basis of theories from the field of cultural heritage, memory stud- ies, and economics, the authors trace the discrepancy between the modern view of these ceramics and their social and historical biography. As a result, they pro- pose the use of two new terms, “multi-hairs heritage” and the “economy of (non)memory,” which would help people to understand this multidimensional phenomenon and would encompass the appropriation of cultural heritage, the ne- gotiation of its meanings, and the role of cultural heritage in a neoliberal economy.
Słownik kultury, red. Katarzyna Maniak, Fundacja Imago Mundi: Kraków , 2016
Esej wprowadzający do dyskusji nad wielością słowników we współczesnym polu produkcji artystyczne... more Esej wprowadzający do dyskusji nad wielością słowników we współczesnym polu produkcji artystycznej; poświęcony krytyce komunikacyjnego konsensusu.
ze wstępu redaktorki, Kaśki Maniak:
„Słownik kultury” gromadzi słowa, intonacje, znaki interpunkcyjne (a w nich zwłaszcza znaki emocji) budujące zdania wypowiadane o kulturze i sztuce. Jednak, wbrew logice słownika, nie tłumaczy znaczenia słów jednoznacznie i ograniczająco, określając ich zasięg pojęciowy. Działa inaczej: uwalnia pojedyncze treści, rozszerzając ich znaczenia. Tutaj słowo nie tylko odwołuje do określonego sposobu myślenia, ale i zatacza coraz szersze kręgi, raz po raz. Prowokuje więcej pytań, mniej udziela odpowiedzi. „Słownik kultury” powstawał podczas serii spotkań animatorek, animatorów, aktywistek, aktywistów, artystek, artystów, badaczek, badaczy, dyrektorek, dyrektorów, koordynatorek, koordynatorów, kuratorek, kuratorów, stypendystek, stypendystów, urzędniczek, urzędników. Spotkania prowadzone przez mediatorkę, animatorkę kultury oraz artystkę, były organizowane w formule dialogu i negocjowania znaczeń, relacji oraz wzajemnie zajmowanych pozycji; ścierania się różnych percepcji, przeświadczeń i postaw, ale także współpracy. Stanowiły one próbę stworzenia agonicznej przestrzeni, odwołując się do modnego i często (przynajmniej teoretycznie) wykorzystywanego konceptu rozpropagowanego przez Chantal Mouffe, którego podstawą jest ujawnianie, a nie wyciszanie i neutralizowanie konfliktu. Konfliktu, który z zasady jest niezbywalny, ponieważ wynika z różnic naturalnie istniejących pomiędzy uczestnikami danej sytuacji, zróżnicowań związanych m.in. z odmiennym miejscem w strukturze, rolą społeczną, potrzebami czy światopoglądem. Model agonistyczny zakłada rezygnację ze skupienia na wrogości oraz opozycyjności na rzecz tworzenia warunków dla współistnienia w jednej przestrzeni i negocjowania znaczeń ze świadomością owego pluralizmu postaw. Warunki stworzone w ramach „Słownika kultury” pomogły w usłyszeniu różnic, wyartykułowaniu napięć, istniejących rozdźwięków i współbrzmień wśród uczestników pola kultury i sztuki. Jednocześnie zasadą nie było antagonizowanie, kreślenie linii podziału i stawianie po przeciwnych stronach barykady. Wyjściowa kwestia towarzysząca Słownikowi, czyli zainteresowanie tym, jak funkcjonuje tak zwane pole kultury i sztuki w kontekście relacji pomiędzy jego współtwórcami, doprowadziła do kolejnych pytań: jakie wizje dotyczące roli, miejsca, zadań kultury/sztuki mają uczestnicy tego pola, jak te przekonania wpływają na ich relacje, i jak odbijają się one w języku, którym się posługują?
Przegląd Kulturoznawczy nr 3 (41) , 2019
In her article the author analyses the activity of Liberate Tate collective, which was founded in... more In her article the author analyses the activity of Liberate Tate collective, which was founded in 2010 with the aim to end sponsorship of Tate Gallery by BP oil company. This example of alliance between art and activism may be considered in two ways: in the context of the relationship between the institution and the artists who attempt to transform the museums, and also through the art of protest against the oil corporation responsible for environment exploitation. The activity of Liberate Tate is compared with others forms of protest, such as Occupy Wall Street or the fight against Dakota Access Pipeline. The framework of interpretation is indicated by the complex reliance between art, activism and neoliberal capitalism. The ideas of delirium and resistance proposed by Gregory Sholette appear to be particularly useful in explaining the given relations, as well as the notion of practicing deindividualization by activists, who build various alliances and communities of those engaged in creating the envisioned museum.
Muzeum dyscyplinujące spojrzenie -o przyglądaniu się przestrzeni muzealnej.
One can distinguish various ways of speaking about the Other in the history of ethnography museum... more One can distinguish various ways of speaking about the Other in the history of ethnography museums. Th e initial exotizing and objectifying attitude is being replaced by new strategies, which were developed in response to among others postcolonial studies and the new museology movement criticizing the nineteenth-century model of the institution. Th e new forms of exhibition presentations can be describe in term of refl ective turn, which is fulfi lled by emphasizing the colonial roots of mutual relations. Th ere are also strategies touching upon the idea of a museum as a contact zone (James Cliff ord) or the idea of agon (popularized by Chantal Mouff e), in exhibitions following that train of thought unambiguous representation is replaced by creative meeting of diff erent entities having equal rights. Th e last mentioned strategy uses tools of art in presenting non-European heritage.
Present perfect continuousprzeszłość i teraźniejszość w budowaniu kolekcji muzealnej P ogląd głos... more Present perfect continuousprzeszłość i teraźniejszość w budowaniu kolekcji muzealnej P ogląd głoszący muzeum domem i schronieniem dla obiektów z przeszłości ukształtował się w XIX stuleciu. Mimo iż wcześniej kolekcjonowano dawne, starożytne obiekty, to dopiero XIX wiek z muzeum uczynił synonim czasem przeszłego, zbiór przedmiotów od wieków wartych zbierania. Wpłynął na to po części nowy historycyzm, traktowanie przeszłości jako "obcego kraju", do którego nigdy nie można powrócić, ale również chęć ratowania tego, co szybko może zniknąć [Macdonald 2006: 88] 1 . Obecnie czas "przyspiesza", rzeczywistość jest zmienna, dynamiczna, a muzea stają przed wyzwaniem jej opisania i reprezentacji. Badanie współczesności i kolekcjonowanie jej świadectw są coraz częściej dyskutowanymi zagadnieniami w środowisku muzeologów.
Lidewij Edelkoort, uznana w świecie trendsetterka w obszarze szeroko pojętych zjawisk kultury, ok... more Lidewij Edelkoort, uznana w świecie trendsetterka w obszarze szeroko pojętych zjawisk kultury, określa przepowiadanie trendów mianem archeologii przyszłości -odczytywaniem tego, co nadejdzie, z fragmentów współczesności 1 . W niniejszym tekście chcę zastanowić się nad przyszłością muzeum, którą zgodnie ze wskazówką Edelkoort spróbuję odnaleźć w teraźniejszości.
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia de Arte et Educatione, 2018
The article focuses on an artist and activist collective Guerrilla Girls, created in 1985 in or- ... more The article focuses on an artist and activist collective Guerrilla Girls, created in 1985 in or- der to fight discrimination in the art field. It presents the group’s strategies, using selected actions as examples. The article is also a critical analysis of the collective’s achievements in the context of feminist theories, especially one concerning the relations between feminism and issues of race and ethnicity. The author is also interested in the connections between members of the group and the art system, as well as questions on sexism in the contempo- rary art field, after 30 years of Guerrilla Girls’ existence.
CZYteLniA CZYteLniA notes.65 113 Bardziej od tego, co widać na zdjęciach zajmuje nas to, co one w... more CZYteLniA CZYteLniA notes.65 113 Bardziej od tego, co widać na zdjęciach zajmuje nas to, co one w sobie ukrywają i co one zasłaniają -technologie, ludzkie działania związane z przechowywaniem zdjęć, ich katalogowaniem, obrabianiem, niszczeniem i odtwarzaniem, rozmowy, które prowadzimy wokół fotografii -z Markiem Krajewskim i Rafałem Drozdowskim, autorami wydanej właśnie książki Za fotografię! W stronę radykalnego programu socjologii wizualnej, rozmawia Kaśka Maniak. kraJewski/ drozdowski Za FotogRaFiĘ! Fot. z archiwum Jana Eberta, dzięki uprzejmości autora i Xeni Uranowej CZYteLniA CZYteLniA notes.65 115
