Radosław Palonka | Jagiellonian University (original) (raw)
Books/Monographs by Radosław Palonka
In Art in the Pre-Hispanic Southwest: An Archaeology of Native American Cultures, Radosław Palonk... more In Art in the Pre-Hispanic Southwest: An Archaeology of Native American Cultures, Radosław Palonka reconstructs the development of pre-Hispanic Native American cultures and tribes in the American Southwest and Mexican Northwest. Palonka also examines the wider context through the lenses of settlement studies and social transformation, while paying close attention to the material manifestations of pre-Hispanic beliefs, including intricately decorated ceramics and rock art iconography in paintings and petroglyphs.
More info: https://rowman.com/ISBN/9781793648730/Art-in-the-Pre-Hispanic-Southwest-An-Archaeology-of-Native-American-Cultures
30% discount code is: LXFANDF30
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2019
Południowy Zachód Ameryki Północnej to kraina szczególna i wyjątkowa pod względem geograficznym, ... more Południowy Zachód Ameryki Północnej to kraina szczególna i wyjątkowa pod względem geograficznym, archeologicznym, kulturowym i krajobrazowym. Jest to obszar, gdzie pomimo wyjątkowej surowości klimatu i środowiska naturalnego na północ od rzeki Rio Grande rozwinęły się jedne z najbardziej złożonych społeczności indiańskich w całej Ameryce Północnej. Wymownym świadectwem rozwoju tych kultur i ludów są do dzisiaj pozostałości wielkich osad i protomiast kultur Pueblo, Mogollon/Mimbres, Casas Grandes i Hohokam, budowanych z kamienia i drewna, które często przetrwały w niemal doskonałej kondycji ponad tysiąc lat. Dodatkowo w wielu miejscach możemy podziwiać przejawy dawnych wierzeń Pueblo oraz innych kultur indiańskich tego regionu, m.in. w postaci misternie zdobionej ceramiki oraz sztuki naskalnej, czyli malowideł i petroglifów pokrywających ściany jaskiń, kanionów czy pojedyncze głazy. Prekolumbijskie ślady rolniczych kultur indiańskich mieszają się od XIII/XV wieku z napływającymi na ten obszar plemionami łowiecko-zbierackimi Apaczów, Nawahów i Ute, a od XVI wieku z pierwszymi Europejczykami, hiszpańskimi konkwistadorami i misjonarzami.
Dostępna recenzja książki: https://journals.iaepan.pl/pa/article/view/2402
Jagiellonian University Press, 2011
There are two files: 1) the full text of the unpublished version of the dissertation (withou... more There are two files: 1) the full text of the unpublished version of the dissertation (without figures due to their size) and 2) fragment of the published version of the dissertation.
Abstract:
The main objective of the dissertation is to examine Pueblo culture sites that date from the 13th century A.D. in the Mesa Verde region located in North American Southwest in terms of location and architectural features that suggest that these settlements were constructed for defensive purposes.
I examined these sites on both macro- and micro-regional scales: (1) examination at the macro-regional scale includes a study of 15 selected large sites - most are categorized as community centers; (2) study at the micro-regional scale includes examination of a total of 41 small sites that are in the general vicinity of one of the large sites, Castle Rock Pueblo. This cluster of settlements could have functioned as a community.
In addition to archaeological data I use other sources of information that include ethnohistoric records dating from the incursion of Spanish conquistadors beginning in the 16th century A.D., ethnographic accounts from the 19th and 20th centuries, as well as oral traditions of contemporary Pueblo people.
On the basis of analysis presented in the dissertation it seems that increasing conflict and violence was one of the main factors (probably along with the climate change) that contributed to the final migration and the depopulation of the Mesa Verde region by Pueblo people near the end of the 13th century A.D.
Tłumaczenie wyboru mitów i legend Indian Ameryki Północnej z jednego z największych i najlepiej o... more Tłumaczenie wyboru mitów i legend Indian Ameryki Północnej z jednego z największych i najlepiej opracowanych przez naukowców zbiorów. Znajdują się tutaj opowieści plemion zamieszkujących różne tereny, od Alaski i północnej Kanady aż po Zatokę Meksykańską. Książka po raz pierwszy została wydana w 1984 roku w USA i ciągle jest wznawiana, stanowiąc klasykę antropologii i mitologii plemion indiańskich Ameryki Północnej.
„Wiele z przedstawionych tu opowieści – piszą autorzy (Profesor Alfonso Ortiz i Richard Erdoes) we wstępie do oryginalnego wydania – zostało zebranych na przestrzeni kilkudziesięciu lat. Niektóre z nich nigdy wcześniej nie były publikowane, inne zostały zamieszczone tutaj w nowej wersji. Niektóre opowieści zostały zanotowane podczas powwow, przy ognisku, inne zapisano w czasie podróży samochodem. Większość z nich została nagrana, kilka zredagowano tak, aby stały się zrozumiałe dla współczesnego czytelnika”.
Prezentowany w tym miejscu jest wstęp (autorzy: Radosław Palonka i Agata Świerzowska) oraz pierwszy rozdział książki tłumaczonej przez dr. Agatę Świerzowską z Katedry Porównawczych Studiów Cywilizacji, Uniwersytet Jagielloński.
Alfonso Ortiz, Richard Erdoes (red.) Mity i legendy Indian Ameryki Północnej cz. II, Alter, Krakó... more Alfonso Ortiz, Richard Erdoes (red.) Mity i legendy Indian Ameryki Północnej cz. II, Alter, Kraków, s. 357; przekład: Agata Świerzowska, redakcja tomu: Radosław Palonka, Anna Słupianek
[Alfonso Ortiz, Richard Erdoes (eds.) American Indian Myths and Legends, New York 1984]
Papers by Radosław Palonka
Digital Applications in Archaeology and Cultural Heritage (DAACH), 2023
Since its discovery and recognition of its importance in the 1890s, archaeologists have been stud... more Since its discovery and recognition of its importance in the 1890s, archaeologists have been studying the cliff dwellings and rock art of the Mesa Verde region of southwestern Colorado, seeking to understand the factors that drove complex farming Ancestral Pueblo culture societies from these once vibrant communities in the end of the thirteenth century AD. Inventory process had been done before with various methods including classic or traditional archaeological investigations and basic distance and bearing survey measurements. With the dawn of new, remote sensing technologies, it was possible to make a detailed inventory covering wider area and automatically or semi-automatically connect all data with a common coordinate system. This paper describes current digital methods of heritage documentation and conservation in this area and provides a good-practice guide to how inventory and virtual documentation of such challenging landscape should be performed. This is part of an ongoing Sand Canyon-Castle Rock Community Archaeological Project that examines connections between the landscape, architecture and rock art of the Castle Rock Community in the thirteenth century AD and other sites in the Canyons of the Ancients National Monument, southwestern Colorado, US.
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2212054823000012
Archeologia Żywa, 2022
Region Mesa Verde w Kolorado (USA) obfituje w przeróżne ślady po kulturach prekolumbijskich. To j... more Region Mesa Verde w Kolorado (USA) obfituje w przeróżne ślady po
kulturach prekolumbijskich. To jedno z najbogatszych archeologicznie
miejsc nie tylko w samej Ameryce Północnej! Pośród tych najważniejszych
są kilkupiętrowe osiedla z drewna, kamienia i cegły adobe, a także liczne
petroglify i naskalne malowidła. Skupiające się na nich badania Projektu
Archeologicznego Sand Canyon–Castle Rock prowadzone są od 2011 r.
przez Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Antiquity, 2023
Detailed photogrammetry and 3D laser scanning of rock art, geophysics research and sondage excava... more Detailed photogrammetry and 3D laser scanning of rock art, geophysics research and sondage excavations conducted at the Painted Hand Petroglyph Panel/Strawman Panel, a large rock art site in southwestern Colorado, USA, has revealed new information about the cultural situation in the pre-Columbian and historic North American Southwest.
EAA - European Association of Archaeologists https://eaa.klinkhamergroup.com/eaa2023/, 2023
To enhance our comprehension of human past cultures it becomes essential to take into considerati... more To enhance our comprehension of human past cultures it becomes essential to take into consideration all the possible archaeological data, among which rock art (and an in-depth analysis of it) is acquiring a new importance. In particular, in those areas where archaeological remains are scarce and rock art is one of the few (or only) evidence of human presence. It is especially important where the environment makes it hard to preserve the traces of a given culture (high mountain or rocky areas), or where the natural processes have destroyed them (i.e., floods, earthquakes). Then the panels with paintings (pictographs) and petroglyphs can be the main carriers of information about the presence of people in a particular place, its chronology, demographics, migrations, and cultural transformations. This session emphasizes the study of rock art in the context of its relationship to human settlements and the surrounding terrain, including water bodies, mountain peaks, and other landscape features and elements of the natural environment. All these elements often formed a certain coherent whole in ancient and historic human cultures, also constituting elements of the so-called sacred landscape. Aspects of the analysis of rock art in the context of showing its dynamic character and role as an important element of the landscape will also be raised. Today, a more comprehensive understanding of rock art and its relation to settlement and landscape is possible with the extensive use of digital methods of documentation and spatial analysis including Geographic Information System/GIS as well as subsequent analysis and visualisation (including virtual) of rock art. The application of digital methods as well as theoretical approaches of rock art in the context of landscape-settlement features are also welcomed in this session. We invite papers that deal with the landscape context of rock art from prehistoric and historic cultures in Europe and other parts of the world.
Rock Art Research in the Digital Era. Case Studies from the 20th International Rock Art Congress IFRAO 2018, Valcamonica (Italy). BAR Publishing. Archaeology of Prehistoric Art, 5, 2022
This paper focuses on different techniques of digital documentation, such as photogrammetry and ... more This paper focuses on different techniques of digital documentation, such
as photogrammetry and laser scanning as well as subsequent analysis in a virtual
environment of Native American (Ancestral Pueblo culture and historic Utes) rock art and
Euro-American settlers “historical inscriptions” from the central Mesa Verde region,
southwestern Colorado, USA. Special focus was put on the extracting elements invisible to the “naked-eye” by using high-resolution photo documentation and 3D digitization – via
photogrammetry, Reflectance Transformation Imaging, and DStretch software. Also, we
briefly discuss the potential benefits and disadvantages of using specific methods in field
research, mainly in terms of photogrammetry, laser scanning, and RTI analysis.
https://www.barpublishing.com/rock-art-research-in-the-digital-era.html
The largest settlement or community center in the thirteenth century A.D. in the Lower Sand Canyo... more The largest settlement or community center in the thirteenth century A.D. in the Lower Sand Canyon locality, the part of the central Mesa Verde region, was Castle Rock Pueblo (Site 5MT1825). In the vicinity of Castle Rock Pueblo, there were several dozen smaller sites, including habitations as well as limited activity sites that probably created a community. Thirteenth century A.D. (Late Pueblo III period) was a time of environmental, demographic, and social changes in the Mesa Verde region. Confl icts and violence occurred as well, and the manifestation of these may be observed in archaeological data, e.g. defensive architecture and location of sites in defensible locations. This paper presents the results of a survey of the sites conducted by the author in 2009 and are supported by data from other surveys, reports from archaeological excavations of a few sites, as well as early accounts from the nineteenth century A.D. Each site is analyzed in terms of the location, accessibility,...
Archeologia Żywa, 2021
Pojawienie się miast przypisywane jest najczęściej Europie doby antyku i średniowiecza oraz Blisk... more Pojawienie się miast przypisywane jest najczęściej Europie doby antyku i średniowiecza oraz Bliskiemu i Dalekiemu Wschodowi. Jednak w Nowym Świecie (Ameryce Północnej i Południowej) jeszcze na długo przed wyprawą Krzysztofa Kolumba rozwijały się miasta Majów, Azteków czy kultur i cywilizacji Ameryki Południowej, zamieszkiwane przez kilkadziesiąt tysięcy ludzi, a niektóre nawet i przez ponad sto
tysięcy. Także w Ameryce Północnej, na północ od Meksyku i Rio Grande, w okresie prekolumbijskim rozkwitały potężne centra ceremonialne
i osadnicze, przyrównywane czasem do proto-miast i społeczności typu wodzowskiego, stojące być może o krok od stworzenia struktur proto-państwowych.
Proceedings from the Computer Applications and Quantitative Methods in Archaeology (CAA) 2019 Conference, 2021
FORTHCOMING: Our paper focuses on modern techniques of documentation, such as photogrammetry and ... more FORTHCOMING: Our paper focuses on modern techniques of documentation, such as photogrammetry and laser scanning and later analysis in a virtual environment of the Ancestral Pueblo sites, with sandstone architecture and rock art that are located in several canyons of the central Mesa Verde region, southwestern Colorado, USA. All of the sites roughly date back to the 13th century A.D. and could have functioned as a community of allied sites. The research was conducted over the course of several seasons by the Sand Canyon-Castle Rock Community Archaeological Project led by the Institute of Archaeology at the Jagiellonian University in Kraków. The goal of digitising the Ancestral Puebloan sites was to accurately document and analyse the condition of preservation of the architectural features and rock art. The registered data have been used to generate accurate 2D documentation together with 3D models. The 3D models that were generated have also been used to interpret some barely visible details, for example of the petroglyphs, by varying the position of the light, with the use of Reflectance Transformation Imaging (RTI) software. Another element is the virtual three-dimensional models that we used in a game engine and Digital Elevation Model that encompasses the sites and the associated environment. Also, we briefly discuss the potential and the benefits and disadvantages of using specific methods in the field in the research area, mainly photogrammetry, laser scanning, and RTI analysis.
American Indian Rock Art, 2021
This paper presents the results of documentation and initial analysis of rock art at the cluster ... more This paper presents the results of documentation and initial analysis of rock art at the cluster of Ancestral Pueblo sites (mostly cliff dwellings) located in three canyons of southwestern Colorado in the Canyons of the Ancients National Monument in the central Mesa Verde region. These sites date to the thirteenth century A.D. (Late Pueblo III period) and probably functioned as a community or two separate communities in this period. However, there are also few examples of much older rock art at these sites (possibly Basketmaker II period). Most of the rock art is within habitation sites or in their close proximity. Rock art recording
included tracing, digital photography, photogrammetry, 3D laser scanning, and subsequent analysis using various software. Hopi representatives provided field consultation for certain rock art panels, offering invaluable help and interpretations based on Pueblo oral tradition. This research is part of a larger project that aims to document the sociocultural changes in the Lower Sand Canyon area.
Antiquity, 2020
Since the 1890s, archeologists have been studying the cliff dwellings of the Mesa Verde region, s... more Since the 1890s, archeologists have been studying the cliff dwellings of the Mesa Verde region, southwestern Colorado, seeking to uncover factors that drove the Pueblo Indians from these once vibrant communities. In this paper, the authors describe their examination of connections between the landscape, architecture, and rock art of the Castle Rock Community in the thirteenth century AD, immediately before the total depopulation of the Mesa Verde region. The investigators employed new technologies and collaborated with modern Pueblo people—the Hopi—to paint a richer and more nuanced picture than has previously been available of the community’s last days.
KIVA. Journal of Southwestern Anthropology and History, 2019
The paper presents the results of the research and initial analysis of the rock art from the Cast... more The paper presents the results of the research and initial analysis of the rock art from the Castle Rock Community, a cluster of Ancestral Pueblo sites, dated to the thirteenth century A.D. and located in southwestern Colorado, in the heart of the Mesa Verde region. The rock art in the area is represented by anthropomorphic figures (shamans or warriors) from the Basketmaker II period, but most of the rock art is from the Pueblo III period (1150-1280/1300 A.D.) and encompasses geometric designs as well as fighting scenes. The interpretation of the meaning and function of the rock art is rather difficult, but some depictions might be interpreted as clan symbols, watermarks, or as solar/lunar markers connected with astronomical observations. On almost every panel of rock art or close to it, historic inscriptions, initials, names and dates are also present. Most of the ancient rock art is located within the site’s (cliff dwellings) boundaries or very close to them, but certainly some paintings and petroglyphs are much older than the thirteenth century A.D. settlements.
Full-text of the article available at:
https://www.tandfonline.com/eprint/IGCMXIKFHUXBB7EXFYVG/full?target=10.1080/00231940.2019.1643071
EXPRESSION, 2017
For the archaeologist, every additional bit of information about the culture studied is like stri... more For the archaeologist, every additional bit of
information about the culture studied is like
striking gold, and can contribute to a more
complete and credible reconstruction of prehistoric
reality. The ability to read and decode
the information and content of Pueblo rock
art from the canyons of the central Mesa Verde
region, located on the border between present-
day Utah and Colorado, is precisely this
type of valuable information source. However,
interpreting the information contained in the
paintings and petroglyphs left on the walls of
Colorado and Utah canyons hundreds or thousands
of years ago is as fascinating as it is difficult.
This paper presents the initial results from
the research on one of the settlement clusters
that consists of around 40 small sites and the
community center that were built by ancient
Pueblo people in the Sand Canyon area of the
southwestern part of Colorado in the 13th century
AD. The scientific investigations encompass
the documentation of the architecture and
settlement structure, as well as petroglyphs
and paintings from selected sites.
The rock art and murals from the area include
humans and animals, spirals, concentric circles,
as well as other geometric images. The interpretation
is based on archaeological studies
and the oral tradition of contemporary Pueblo
people.
Archeologia Żywa, Jan 15, 2020
Centralna część regionu Mesa Verde to pogranicze stanów Kolorado i Utah na Południowym Zachodzie ... more Centralna część regionu Mesa Verde to pogranicze stanów Kolorado i Utah na Południowym Zachodzie Stanów Zjednoczonych. W okresie prekolumbijskim, ale także historycznym był on zamieszkiwany przez różne ludy indiańskie, przede wszystkim kulturę Pueblo i społeczności kultury Fremont. Ludność obydwu tych kultur tworzyła sztukę naskalną, która była głównie emanacją ich wierzeń, ale pełniła też inne funkcje, m.in. związane z oznakowaniem pewnych miejsc lub też odzwierciedlające wiedzę astronomiczną.
Antiquity, 2016
The thirteenth century AD was a period of great change in the Pueblo world of the Mesa Verde regi... more The thirteenth century AD was a period of great change in the Pueblo world of the Mesa Verde region. Settlement locations shifted from the mesa tops and uplands to canyon rims and cliff alcoves, and to other difficult-to-access places. Some of these settlements became large and well planned. Many types of public and defensive architecture—including plazas, great kivas, towers and stone enclosing walls—were also constructed during this period. This was a time of regional population peak, development in architecture and settlement systems and then, at the end of the thirteenth century AD, of depopulation and migration. The reasons for this migration are still not fully understood but may include environmental and climatic change, as well as increasing violence and conflict. The most probable destinations for Pueblo migrants include the northern and central parts of Arizona and New Mexico, where their descendants live today.
The link for the article with higher quality photos, etc.:
https://www.antiquity.ac.uk/projgall/palonka349
Estudios Latinoamericanos
La cultura Pueblo se desarrolló el suroeste de Norteamérica sin interrupción durante casi tres mi... more La cultura Pueblo se desarrolló el suroeste de Norteamérica sin interrupción durante casi tres mil años, experimentando un serie de cambios y transformaciones culturales y sociales. Dichos cambios se mani-fi estan principalmente en las formas de asentamiento y arquitectura diferenciadoras de otras culturas indígenas de Norteamérica. Desde el siglo VII d.C. aproximadamente las comunidades de la cultura Pueblo erigen edifi cios de varios pisos, de materiales como adobe, piedra arenisca y madera. A diferencia de las culturas de cazadores-recolectores la cultura Pueblo se caracteriza por su asentamiento permanente y su avanzada agricultura.El siglo XIII d.C. trae una transformación de las formas de asentamiento de los Pueblo en la región Mesa Verde. Los asentamientos empiezan a trasladarse de zonas planas y abiertas a los bordes y las laderas de los cañones, o incluso a nichos y refugios rocosos de difícil acceso en las empinadas laderas de los cañones. En las rocas crecen asentamientos...
In Art in the Pre-Hispanic Southwest: An Archaeology of Native American Cultures, Radosław Palonk... more In Art in the Pre-Hispanic Southwest: An Archaeology of Native American Cultures, Radosław Palonka reconstructs the development of pre-Hispanic Native American cultures and tribes in the American Southwest and Mexican Northwest. Palonka also examines the wider context through the lenses of settlement studies and social transformation, while paying close attention to the material manifestations of pre-Hispanic beliefs, including intricately decorated ceramics and rock art iconography in paintings and petroglyphs.
More info: https://rowman.com/ISBN/9781793648730/Art-in-the-Pre-Hispanic-Southwest-An-Archaeology-of-Native-American-Cultures
30% discount code is: LXFANDF30
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2019
Południowy Zachód Ameryki Północnej to kraina szczególna i wyjątkowa pod względem geograficznym, ... more Południowy Zachód Ameryki Północnej to kraina szczególna i wyjątkowa pod względem geograficznym, archeologicznym, kulturowym i krajobrazowym. Jest to obszar, gdzie pomimo wyjątkowej surowości klimatu i środowiska naturalnego na północ od rzeki Rio Grande rozwinęły się jedne z najbardziej złożonych społeczności indiańskich w całej Ameryce Północnej. Wymownym świadectwem rozwoju tych kultur i ludów są do dzisiaj pozostałości wielkich osad i protomiast kultur Pueblo, Mogollon/Mimbres, Casas Grandes i Hohokam, budowanych z kamienia i drewna, które często przetrwały w niemal doskonałej kondycji ponad tysiąc lat. Dodatkowo w wielu miejscach możemy podziwiać przejawy dawnych wierzeń Pueblo oraz innych kultur indiańskich tego regionu, m.in. w postaci misternie zdobionej ceramiki oraz sztuki naskalnej, czyli malowideł i petroglifów pokrywających ściany jaskiń, kanionów czy pojedyncze głazy. Prekolumbijskie ślady rolniczych kultur indiańskich mieszają się od XIII/XV wieku z napływającymi na ten obszar plemionami łowiecko-zbierackimi Apaczów, Nawahów i Ute, a od XVI wieku z pierwszymi Europejczykami, hiszpańskimi konkwistadorami i misjonarzami.
Dostępna recenzja książki: https://journals.iaepan.pl/pa/article/view/2402
Jagiellonian University Press, 2011
There are two files: 1) the full text of the unpublished version of the dissertation (withou... more There are two files: 1) the full text of the unpublished version of the dissertation (without figures due to their size) and 2) fragment of the published version of the dissertation.
Abstract:
The main objective of the dissertation is to examine Pueblo culture sites that date from the 13th century A.D. in the Mesa Verde region located in North American Southwest in terms of location and architectural features that suggest that these settlements were constructed for defensive purposes.
I examined these sites on both macro- and micro-regional scales: (1) examination at the macro-regional scale includes a study of 15 selected large sites - most are categorized as community centers; (2) study at the micro-regional scale includes examination of a total of 41 small sites that are in the general vicinity of one of the large sites, Castle Rock Pueblo. This cluster of settlements could have functioned as a community.
In addition to archaeological data I use other sources of information that include ethnohistoric records dating from the incursion of Spanish conquistadors beginning in the 16th century A.D., ethnographic accounts from the 19th and 20th centuries, as well as oral traditions of contemporary Pueblo people.
On the basis of analysis presented in the dissertation it seems that increasing conflict and violence was one of the main factors (probably along with the climate change) that contributed to the final migration and the depopulation of the Mesa Verde region by Pueblo people near the end of the 13th century A.D.
Tłumaczenie wyboru mitów i legend Indian Ameryki Północnej z jednego z największych i najlepiej o... more Tłumaczenie wyboru mitów i legend Indian Ameryki Północnej z jednego z największych i najlepiej opracowanych przez naukowców zbiorów. Znajdują się tutaj opowieści plemion zamieszkujących różne tereny, od Alaski i północnej Kanady aż po Zatokę Meksykańską. Książka po raz pierwszy została wydana w 1984 roku w USA i ciągle jest wznawiana, stanowiąc klasykę antropologii i mitologii plemion indiańskich Ameryki Północnej.
„Wiele z przedstawionych tu opowieści – piszą autorzy (Profesor Alfonso Ortiz i Richard Erdoes) we wstępie do oryginalnego wydania – zostało zebranych na przestrzeni kilkudziesięciu lat. Niektóre z nich nigdy wcześniej nie były publikowane, inne zostały zamieszczone tutaj w nowej wersji. Niektóre opowieści zostały zanotowane podczas powwow, przy ognisku, inne zapisano w czasie podróży samochodem. Większość z nich została nagrana, kilka zredagowano tak, aby stały się zrozumiałe dla współczesnego czytelnika”.
Prezentowany w tym miejscu jest wstęp (autorzy: Radosław Palonka i Agata Świerzowska) oraz pierwszy rozdział książki tłumaczonej przez dr. Agatę Świerzowską z Katedry Porównawczych Studiów Cywilizacji, Uniwersytet Jagielloński.
Alfonso Ortiz, Richard Erdoes (red.) Mity i legendy Indian Ameryki Północnej cz. II, Alter, Krakó... more Alfonso Ortiz, Richard Erdoes (red.) Mity i legendy Indian Ameryki Północnej cz. II, Alter, Kraków, s. 357; przekład: Agata Świerzowska, redakcja tomu: Radosław Palonka, Anna Słupianek
[Alfonso Ortiz, Richard Erdoes (eds.) American Indian Myths and Legends, New York 1984]
Digital Applications in Archaeology and Cultural Heritage (DAACH), 2023
Since its discovery and recognition of its importance in the 1890s, archaeologists have been stud... more Since its discovery and recognition of its importance in the 1890s, archaeologists have been studying the cliff dwellings and rock art of the Mesa Verde region of southwestern Colorado, seeking to understand the factors that drove complex farming Ancestral Pueblo culture societies from these once vibrant communities in the end of the thirteenth century AD. Inventory process had been done before with various methods including classic or traditional archaeological investigations and basic distance and bearing survey measurements. With the dawn of new, remote sensing technologies, it was possible to make a detailed inventory covering wider area and automatically or semi-automatically connect all data with a common coordinate system. This paper describes current digital methods of heritage documentation and conservation in this area and provides a good-practice guide to how inventory and virtual documentation of such challenging landscape should be performed. This is part of an ongoing Sand Canyon-Castle Rock Community Archaeological Project that examines connections between the landscape, architecture and rock art of the Castle Rock Community in the thirteenth century AD and other sites in the Canyons of the Ancients National Monument, southwestern Colorado, US.
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2212054823000012
Archeologia Żywa, 2022
Region Mesa Verde w Kolorado (USA) obfituje w przeróżne ślady po kulturach prekolumbijskich. To j... more Region Mesa Verde w Kolorado (USA) obfituje w przeróżne ślady po
kulturach prekolumbijskich. To jedno z najbogatszych archeologicznie
miejsc nie tylko w samej Ameryce Północnej! Pośród tych najważniejszych
są kilkupiętrowe osiedla z drewna, kamienia i cegły adobe, a także liczne
petroglify i naskalne malowidła. Skupiające się na nich badania Projektu
Archeologicznego Sand Canyon–Castle Rock prowadzone są od 2011 r.
przez Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Antiquity, 2023
Detailed photogrammetry and 3D laser scanning of rock art, geophysics research and sondage excava... more Detailed photogrammetry and 3D laser scanning of rock art, geophysics research and sondage excavations conducted at the Painted Hand Petroglyph Panel/Strawman Panel, a large rock art site in southwestern Colorado, USA, has revealed new information about the cultural situation in the pre-Columbian and historic North American Southwest.
EAA - European Association of Archaeologists https://eaa.klinkhamergroup.com/eaa2023/, 2023
To enhance our comprehension of human past cultures it becomes essential to take into considerati... more To enhance our comprehension of human past cultures it becomes essential to take into consideration all the possible archaeological data, among which rock art (and an in-depth analysis of it) is acquiring a new importance. In particular, in those areas where archaeological remains are scarce and rock art is one of the few (or only) evidence of human presence. It is especially important where the environment makes it hard to preserve the traces of a given culture (high mountain or rocky areas), or where the natural processes have destroyed them (i.e., floods, earthquakes). Then the panels with paintings (pictographs) and petroglyphs can be the main carriers of information about the presence of people in a particular place, its chronology, demographics, migrations, and cultural transformations. This session emphasizes the study of rock art in the context of its relationship to human settlements and the surrounding terrain, including water bodies, mountain peaks, and other landscape features and elements of the natural environment. All these elements often formed a certain coherent whole in ancient and historic human cultures, also constituting elements of the so-called sacred landscape. Aspects of the analysis of rock art in the context of showing its dynamic character and role as an important element of the landscape will also be raised. Today, a more comprehensive understanding of rock art and its relation to settlement and landscape is possible with the extensive use of digital methods of documentation and spatial analysis including Geographic Information System/GIS as well as subsequent analysis and visualisation (including virtual) of rock art. The application of digital methods as well as theoretical approaches of rock art in the context of landscape-settlement features are also welcomed in this session. We invite papers that deal with the landscape context of rock art from prehistoric and historic cultures in Europe and other parts of the world.
Rock Art Research in the Digital Era. Case Studies from the 20th International Rock Art Congress IFRAO 2018, Valcamonica (Italy). BAR Publishing. Archaeology of Prehistoric Art, 5, 2022
This paper focuses on different techniques of digital documentation, such as photogrammetry and ... more This paper focuses on different techniques of digital documentation, such
as photogrammetry and laser scanning as well as subsequent analysis in a virtual
environment of Native American (Ancestral Pueblo culture and historic Utes) rock art and
Euro-American settlers “historical inscriptions” from the central Mesa Verde region,
southwestern Colorado, USA. Special focus was put on the extracting elements invisible to the “naked-eye” by using high-resolution photo documentation and 3D digitization – via
photogrammetry, Reflectance Transformation Imaging, and DStretch software. Also, we
briefly discuss the potential benefits and disadvantages of using specific methods in field
research, mainly in terms of photogrammetry, laser scanning, and RTI analysis.
https://www.barpublishing.com/rock-art-research-in-the-digital-era.html
The largest settlement or community center in the thirteenth century A.D. in the Lower Sand Canyo... more The largest settlement or community center in the thirteenth century A.D. in the Lower Sand Canyon locality, the part of the central Mesa Verde region, was Castle Rock Pueblo (Site 5MT1825). In the vicinity of Castle Rock Pueblo, there were several dozen smaller sites, including habitations as well as limited activity sites that probably created a community. Thirteenth century A.D. (Late Pueblo III period) was a time of environmental, demographic, and social changes in the Mesa Verde region. Confl icts and violence occurred as well, and the manifestation of these may be observed in archaeological data, e.g. defensive architecture and location of sites in defensible locations. This paper presents the results of a survey of the sites conducted by the author in 2009 and are supported by data from other surveys, reports from archaeological excavations of a few sites, as well as early accounts from the nineteenth century A.D. Each site is analyzed in terms of the location, accessibility,...
Archeologia Żywa, 2021
Pojawienie się miast przypisywane jest najczęściej Europie doby antyku i średniowiecza oraz Blisk... more Pojawienie się miast przypisywane jest najczęściej Europie doby antyku i średniowiecza oraz Bliskiemu i Dalekiemu Wschodowi. Jednak w Nowym Świecie (Ameryce Północnej i Południowej) jeszcze na długo przed wyprawą Krzysztofa Kolumba rozwijały się miasta Majów, Azteków czy kultur i cywilizacji Ameryki Południowej, zamieszkiwane przez kilkadziesiąt tysięcy ludzi, a niektóre nawet i przez ponad sto
tysięcy. Także w Ameryce Północnej, na północ od Meksyku i Rio Grande, w okresie prekolumbijskim rozkwitały potężne centra ceremonialne
i osadnicze, przyrównywane czasem do proto-miast i społeczności typu wodzowskiego, stojące być może o krok od stworzenia struktur proto-państwowych.
Proceedings from the Computer Applications and Quantitative Methods in Archaeology (CAA) 2019 Conference, 2021
FORTHCOMING: Our paper focuses on modern techniques of documentation, such as photogrammetry and ... more FORTHCOMING: Our paper focuses on modern techniques of documentation, such as photogrammetry and laser scanning and later analysis in a virtual environment of the Ancestral Pueblo sites, with sandstone architecture and rock art that are located in several canyons of the central Mesa Verde region, southwestern Colorado, USA. All of the sites roughly date back to the 13th century A.D. and could have functioned as a community of allied sites. The research was conducted over the course of several seasons by the Sand Canyon-Castle Rock Community Archaeological Project led by the Institute of Archaeology at the Jagiellonian University in Kraków. The goal of digitising the Ancestral Puebloan sites was to accurately document and analyse the condition of preservation of the architectural features and rock art. The registered data have been used to generate accurate 2D documentation together with 3D models. The 3D models that were generated have also been used to interpret some barely visible details, for example of the petroglyphs, by varying the position of the light, with the use of Reflectance Transformation Imaging (RTI) software. Another element is the virtual three-dimensional models that we used in a game engine and Digital Elevation Model that encompasses the sites and the associated environment. Also, we briefly discuss the potential and the benefits and disadvantages of using specific methods in the field in the research area, mainly photogrammetry, laser scanning, and RTI analysis.
American Indian Rock Art, 2021
This paper presents the results of documentation and initial analysis of rock art at the cluster ... more This paper presents the results of documentation and initial analysis of rock art at the cluster of Ancestral Pueblo sites (mostly cliff dwellings) located in three canyons of southwestern Colorado in the Canyons of the Ancients National Monument in the central Mesa Verde region. These sites date to the thirteenth century A.D. (Late Pueblo III period) and probably functioned as a community or two separate communities in this period. However, there are also few examples of much older rock art at these sites (possibly Basketmaker II period). Most of the rock art is within habitation sites or in their close proximity. Rock art recording
included tracing, digital photography, photogrammetry, 3D laser scanning, and subsequent analysis using various software. Hopi representatives provided field consultation for certain rock art panels, offering invaluable help and interpretations based on Pueblo oral tradition. This research is part of a larger project that aims to document the sociocultural changes in the Lower Sand Canyon area.
Antiquity, 2020
Since the 1890s, archeologists have been studying the cliff dwellings of the Mesa Verde region, s... more Since the 1890s, archeologists have been studying the cliff dwellings of the Mesa Verde region, southwestern Colorado, seeking to uncover factors that drove the Pueblo Indians from these once vibrant communities. In this paper, the authors describe their examination of connections between the landscape, architecture, and rock art of the Castle Rock Community in the thirteenth century AD, immediately before the total depopulation of the Mesa Verde region. The investigators employed new technologies and collaborated with modern Pueblo people—the Hopi—to paint a richer and more nuanced picture than has previously been available of the community’s last days.
KIVA. Journal of Southwestern Anthropology and History, 2019
The paper presents the results of the research and initial analysis of the rock art from the Cast... more The paper presents the results of the research and initial analysis of the rock art from the Castle Rock Community, a cluster of Ancestral Pueblo sites, dated to the thirteenth century A.D. and located in southwestern Colorado, in the heart of the Mesa Verde region. The rock art in the area is represented by anthropomorphic figures (shamans or warriors) from the Basketmaker II period, but most of the rock art is from the Pueblo III period (1150-1280/1300 A.D.) and encompasses geometric designs as well as fighting scenes. The interpretation of the meaning and function of the rock art is rather difficult, but some depictions might be interpreted as clan symbols, watermarks, or as solar/lunar markers connected with astronomical observations. On almost every panel of rock art or close to it, historic inscriptions, initials, names and dates are also present. Most of the ancient rock art is located within the site’s (cliff dwellings) boundaries or very close to them, but certainly some paintings and petroglyphs are much older than the thirteenth century A.D. settlements.
Full-text of the article available at:
https://www.tandfonline.com/eprint/IGCMXIKFHUXBB7EXFYVG/full?target=10.1080/00231940.2019.1643071
EXPRESSION, 2017
For the archaeologist, every additional bit of information about the culture studied is like stri... more For the archaeologist, every additional bit of
information about the culture studied is like
striking gold, and can contribute to a more
complete and credible reconstruction of prehistoric
reality. The ability to read and decode
the information and content of Pueblo rock
art from the canyons of the central Mesa Verde
region, located on the border between present-
day Utah and Colorado, is precisely this
type of valuable information source. However,
interpreting the information contained in the
paintings and petroglyphs left on the walls of
Colorado and Utah canyons hundreds or thousands
of years ago is as fascinating as it is difficult.
This paper presents the initial results from
the research on one of the settlement clusters
that consists of around 40 small sites and the
community center that were built by ancient
Pueblo people in the Sand Canyon area of the
southwestern part of Colorado in the 13th century
AD. The scientific investigations encompass
the documentation of the architecture and
settlement structure, as well as petroglyphs
and paintings from selected sites.
The rock art and murals from the area include
humans and animals, spirals, concentric circles,
as well as other geometric images. The interpretation
is based on archaeological studies
and the oral tradition of contemporary Pueblo
people.
Archeologia Żywa, Jan 15, 2020
Centralna część regionu Mesa Verde to pogranicze stanów Kolorado i Utah na Południowym Zachodzie ... more Centralna część regionu Mesa Verde to pogranicze stanów Kolorado i Utah na Południowym Zachodzie Stanów Zjednoczonych. W okresie prekolumbijskim, ale także historycznym był on zamieszkiwany przez różne ludy indiańskie, przede wszystkim kulturę Pueblo i społeczności kultury Fremont. Ludność obydwu tych kultur tworzyła sztukę naskalną, która była głównie emanacją ich wierzeń, ale pełniła też inne funkcje, m.in. związane z oznakowaniem pewnych miejsc lub też odzwierciedlające wiedzę astronomiczną.
Antiquity, 2016
The thirteenth century AD was a period of great change in the Pueblo world of the Mesa Verde regi... more The thirteenth century AD was a period of great change in the Pueblo world of the Mesa Verde region. Settlement locations shifted from the mesa tops and uplands to canyon rims and cliff alcoves, and to other difficult-to-access places. Some of these settlements became large and well planned. Many types of public and defensive architecture—including plazas, great kivas, towers and stone enclosing walls—were also constructed during this period. This was a time of regional population peak, development in architecture and settlement systems and then, at the end of the thirteenth century AD, of depopulation and migration. The reasons for this migration are still not fully understood but may include environmental and climatic change, as well as increasing violence and conflict. The most probable destinations for Pueblo migrants include the northern and central parts of Arizona and New Mexico, where their descendants live today.
The link for the article with higher quality photos, etc.:
https://www.antiquity.ac.uk/projgall/palonka349
Estudios Latinoamericanos
La cultura Pueblo se desarrolló el suroeste de Norteamérica sin interrupción durante casi tres mi... more La cultura Pueblo se desarrolló el suroeste de Norteamérica sin interrupción durante casi tres mil años, experimentando un serie de cambios y transformaciones culturales y sociales. Dichos cambios se mani-fi estan principalmente en las formas de asentamiento y arquitectura diferenciadoras de otras culturas indígenas de Norteamérica. Desde el siglo VII d.C. aproximadamente las comunidades de la cultura Pueblo erigen edifi cios de varios pisos, de materiales como adobe, piedra arenisca y madera. A diferencia de las culturas de cazadores-recolectores la cultura Pueblo se caracteriza por su asentamiento permanente y su avanzada agricultura.El siglo XIII d.C. trae una transformación de las formas de asentamiento de los Pueblo en la región Mesa Verde. Los asentamientos empiezan a trasladarse de zonas planas y abiertas a los bordes y las laderas de los cañones, o incluso a nichos y refugios rocosos de difícil acceso en las empinadas laderas de los cañones. En las rocas crecen asentamientos...
TOWER STUDIES 3, 'URBS TURRITA', Urban Towers in Medieval and Renaissance Europe , 2019
The Mesa Verde region of southwestern Colorado and southeastern Utah has one of the greatest conc... more The Mesa Verde region of southwestern Colorado and southeastern Utah has one of the greatest concentrations of pre-Columbian and historic sites associated with Native Americans cultures, as well as the first Spanish and American settlers in the area. However, the most obvious traces were left by the Pueblo Indian culture from the twelfth and thirteenth centuries AD, because they were built mainly in alcoves and caves in steep canyon slopes where they were largely protected from rain and snow, and so this stone architecture has survived in good condition to the present day. One of the most interesting and spectacular architectural traits in these dwellings was the construction of stone circular and rectangular towers. Many towers constructed in the central Mesa Verde region were probably used for ceremonial purposes and for monitoring. Some towers are inferred to have been used for defence or communication, or as lookout structures.
Archeologia Żywa, 2003
Około 700 roku n.e. zaczęła się kształtować w południowo-wschodniej i wschodniej części dzisiejsz... more Około 700 roku n.e. zaczęła się kształtować w południowo-wschodniej i wschodniej części dzisiejszych Stanów Zjednoczonych zaczęła się kształtować wielka Tradycja Kulturowa nazwana przez archeologów Tradycją Missisipi i kulturą budowniczych kopców świątynnych. Początkowo zajmowała ona tereny środkowej i dolnej części doliny rzeki Missisipi, ale dość szybko objęła swymi wpływami rozległy teren od Wielkich Jezior na północy po dolną Missisipi i Zatokę Meksykańską na południu i od Gór Appalachów na wschodzie po początki Wielkich Równin na zachodzie. Dla rekonstrukcji różnych spraw związanych z Tradycją Missisipi dysponujemy licznymi danymi archeologicznymi, ale też informacjami pisanymi (etnohistorycznymi) z wypraw konkwistadorów hiszpańskich i portugalskich i późniejszych kupców i misjonarzy francuskich i angielskich.
MATERIAŁY ARCHEOLOGICZNE, 2018
W Muzeum Archeologicznym w Krakowie przechowywane są dwie interesujące kolekcje prekolumbijskich ... more W Muzeum Archeologicznym w Krakowie przechowywane są dwie interesujące kolekcje prekolumbijskich zabytków kamiennych z Ameryki Północnej. Pierwsza została przekazana przez Muzeum Narodowe w Krakowie w 1984 r. Kolekcja ta składa się z 79 kamiennych grotów oszczepów i strzał łuczniczych oraz ostrzy narzędzi, które pochodzą z bliżej nieokreślonych terenów Missouri. W 1989 r. Muzeum Archeologiczne w Krakowie pozyskało podobną, choć skromniejszą liczebnie kolekcję, złożoną z 20 okazów, ofiarowaną przez Tadeusza Ładę z Michigan. W związanej z przekazem korespondencji, darczyńca informuje, że kolekcję otrzymał w spadku, od nie wymienionego z nazwiska Polaka, bez jakiejkolwiek dokumentacji miejsca pochodzenia oraz okoliczności jej nabycia i stwierdza: „wiem tylko, że ten zabytek pochodzi z obecnego Stanu ARKANSAS, południowa część Stanów, z rejonu rzeki Missisipi”. Zabytki te w zbiorach Muzeum Archeologicznego w Krakowie są zaewidencjonowane w obrębie pozycji inwentarzowych MAK/ASP/291-310. Zasadniczy trzon obydwu kolekcji tworzą wyroby określane w terminologii typologicznej jako tzw. ostrza liściowate (projectile points). Definicja tego pojęcia jest dość pojemna i niedoprecyzowana. W jej zakres włącza się formy uniwersalne, zazwyczaj wielofunkcyjne, zróżnicowane morfologicznie, których wspólnym mianownikiem jest bifacjalna obróbka płaskim retuszem powierzchniowym wykonana techniką naciskową. W grupie tej mieszczą się różne kategorie funkcjonalne, jak groty oszczepów, włóczni, strzał łuczniczych, ostrza sztyletów, sierpów, noży i inne narzędzia o podobnej technologii wykonania.
English abstract:
In the Archaeological Museum in Kraków, there are two collections of North American Indian pre-Columbian projectile points, unique in Poland. These are amateur collections brought together by private individuals, of which little is known about their place of origin or method of obtaining. They were transferred to the collections of the Archaeological Museum in Kraków in the 1980s.
One of them consists of 79 stone artefacts from some unspecified areas of Missouri state. This collection was previously kept for a time in the National Museum in Kraków, having received it directly from the owner, known only by his initials and surname-R. J. Klimas from Buffalo (in New York state).
The Archaeological Museum in Kraków obtained a second, more modest collection of similar objects, composed of 20 items, from Tadeusz Łada of Michigan. According to the donor’s statement, this collection comes from an area of the present state of Arkansas, from the Mississippi River region. Previously, it was the property of a Pole whose name was not mentioned by the donor, who, having no offspring, gave it to Tadeusz Łada before his death. The typological composition of the artefacts in both collections is very diverse, as is usually the case in amateur collections. Similarly, the chronological spectrum of the contents of the collections presented is broad. In the collection from Arkansas, 12 categories of projectile points have been distinguished, most of which are spear-points and dart (atl-atl) points, whereas 2 refer to arrowheads. The latter, represented by the Madison triangular point and Bassett arrowhead type, indicate the youngest chronological horizon of the collection, combined with the Mississippian Tradition (ca. 700 AD-first half of the eighteenth century). The oldest in this collection include Greenbrier blades, St. Charles (Dovetail) and Palmer, which can be dated to the Early Archaic period. With the Archaic period (ca. 8000-1000 B.C.), it is also possible to combine forms with side notched projectile points of the Big Sandy type and the slightly younger Raddatz type. The Bottleneck, Motley and Langtry stemmed points present in the collection can be included in the late phase of this period and its transition to the Woodland period (1000 B.C.-700 A.D.). The remaining specimens present in the collection and identified with the Adena, Waubesa, Marshall and Gibson types can be combined with the Woodland period and its various phases.
Sztuka naskalna – polskie doświadczenia badawcze, red. Andrzej Rozwadowski ( POLSKI INSTYTUT STUDIÓW NAD SZTUKĄ ŚWIATA ), 2017
The Sand Canyon-Castle Rock Community Archaeological Project focuses on the analysis and reconst... more The Sand Canyon-Castle Rock Community Archaeological Project focuses on the analysis and reconstruction of the settlement structure and socio-cultural changes that took place in Pueblo culture during the thirteenth century A.D. in the central Mesa Verde region, southwestern Colorado in the North American Southwest. This period was a time of environmental and climatic perturbations as well as increasing conflict and violence that took place shortly before the migration and final depopulation of the entire region at the end of the century.
This paper presents some results of the project work between 2011 and 2015 with a focus on the documentation of the rock art from the area. Rock art in the Castle Rock Community is represented both by Native American petroglyphs and paintings and also by “modern graffiti” (initials, names and dates). Ancient petroglyphs and paintings in different sites at the community include mostly geometric designs, like lines, bird tracks, zigzags, concentric circles and spirals. It also encompass the fighting and hunting scenes, anthropomorphic figures (possibly shamans), hand prints and clans symbols. Most of the rock art is placed within dwelling site’s boundaries, but we have to remember that some paintings and petroglyphs are not contemporaneous with the thirteenth century A.D. settlements.
Kiedy nastała era komputerów, archeolodzy zaczęli eksperymentować z modelowaniem komputerowym, wy... more Kiedy nastała era komputerów, archeolodzy zaczęli eksperymentować z modelowaniem komputerowym, wykorzystując je jako pomoc w odkrywaniu prehistorii rodzaju ludzkiego. Chodzi o takie zaprogramowanie komputera, aby symulować wzrost liczby ludności i użytkowanie przez nią surowców naturalnych, a następnie stwierdzenie, w jakim stopniu symulacja komputerowa jest zbieżna z danymi pozyskanymi przez archeologów. Jedna z pierwszych, dobrze znanych prób symulacji w archeologii została przeprowadzona przez naukowców z Massachusetts Institute of Technology pod koniec lat siedemdziesiątych. Chodziło o zbadanie przyczyn upadku klasycznej cywilizacji Majów powstałej w Mezoameryce (od Środkowego Meksyku do półwyspu Jukatan).
Od kilkunastu lat archeolodzy z Washington State University wraz z badaczami z innych ośrodków amerykańskich prowadzą także Village Ecodynamic Project (www.wsu.edu/~village/). W tym programie symulacyjnym skupili się na prehistorii Południowego Zachodu Ameryki Północnej, a w szczególności na regionie Four Corners, gdzie zbiegają się granice dzisiejszych stanów Arizona, Nowy Meksyk, Kolorado i Utah. Teren ten, zamieszkany niegdyś przez prekolumbijskie społeczności Indian Pueblo (nazywane także kultury Anasazi) jest jednym z najlepiej archeologicznie poznanych obszarów Świata, szczególnie w okresie około tysiąca lat przed przybyciem na te tereny Hiszpanów w XVI wieku.
Nowe Książki, 2024
Amerykańskie szkoły z internatem (boarding schools), przeznaczone dla dzieci i młodzieży indiańsk... more Amerykańskie szkoły z internatem (boarding schools), przeznaczone dla dzieci i młodzieży indiańskiej funkcjonowały od II połowy XIX wieku przez około sto lat (pierwsza tego typu instytucja w USA powstała w Carlisle w Pensylwanii, w roku 1879). Jednak od razu należy zaznaczyć, że były to innego typu placówki niż szkoły tego typu w naszym rozumieniu. Szkoły z internatem w wydaniu amerykańskim (i kanadyjskim) dla młodszych dzieci z grup tubylczych (nawet od 5 lub 7 roku życia) i do nastolatków włącznie, różniły się znacznie od znanego nam modelu, przede wszystkim tym, że dzieci wracały do domu najczęściej tylko raz lub dwa razy do roku, czasem jeszcze rzadziej, co oczywiście powodowało zrywanie więzi rodzinnych i społecznych oraz oddalanie się od tubylczych struktur i kultury. Dodatkowo w wielu wypadkach miały zakaz mówienia w tubylczych językach.
Nowe Książki, 2023
Archeologia to bardzo wdzięczny temat, a opowiadając o przeszłości mamy do dyspozycji kolorowe ry... more Archeologia to bardzo wdzięczny temat, a opowiadając o przeszłości mamy do dyspozycji kolorowe rysunki, zdjęcia i rekonstrukcje (co jest szczególnie ważne dzisiaj, w dobie kultury „obrazkowej”). Ale nawet z najciekawszym tematem można nie trafić do słuchaczy i czytelników używając zbyt hermetycznego języka; jest to pewien problem w popularyzowaniu przez polskich uczonych swoich dokonań naukowych i odkryć nie tylko w dyscyplinie archeologii (choć to może też nie do końca ich zadanie). Dlatego szczególnie potrzebne są syntezy i teksty popularyzatorskie pisane prostym językiem przez naukowców (niektórzy mają takie zdolności;) ale też osoby nie pracujące naukowo, ale mające background z danej dziedziny oraz odpowiednie umiejętności i możliwości takiego opowiadania. Świetnie odnajduje się w tym Agnieszka Krzemińska, autorka i dziennikarka od lat pisząca dla działów naukowych Polityki, Świata Nauki, Wiedzy i Życia oraz Polskiego Radia.
Nowe Ksiażki, 2023
Akcja książki dzieje się współcześnie w rezerwacie Siuksów Rosebud w Dakocie Południowej, jednego... more Akcja książki dzieje się współcześnie w rezerwacie Siuksów Rosebud w Dakocie Południowej, jednego z najbardziej znanych rezerwatów indiańskich, gdzie mieszkają potomkowie dawnych wojowników, którzy długo opierali się kawalerii amerykańskiej (pokonali m.in. generała Georga A. Custera) i napływowi na ich ziemie białych osadników. Jednocześnie jest to dzisiaj jeden z wciąż najbiedniejszych rezerwatów w całych Stanach Zjednoczonych, którego mieszkańcy borykają się z wieloma problemami ekonomicznymi i społecznymi. Niekiedy akcja powieści przenosi się na tereny okoliczne, a czasem jeszcze dalej, aż do Nebraski i Denver w Kolorado. Tytuł książki odnosi się to rodzaju indiańskiego kalendarza używanego na Wielkich Równinach, gdzie za pomocą prostych rysunków upamiętniano jakieś szczególne wydarzenie, z którym ma kojarzyć się dany rok.
Nowe Książki, 2023
Dwa i pół metra wysokości i ponad siedem długości – tyle miał szkielet dinozaura Tarbosaurusa bat... more Dwa i pół metra wysokości i ponad siedem długości – tyle miał szkielet dinozaura Tarbosaurusa bataara z rodziny tarbozaurów, bardzo bliskiego krewniaka Tyranozaura Rexa, znaleziony w Azji (konkretnie na pustyni Gobi w Mongolii), który został sprzedany w 2012 roku w nowojorskim domu aukcyjnym Heritage. Wylicytowana kwota to ponad milion dolarów. Zaraz po aukcji rozpętała się jednak medialna i polityczna burza o to, czy został on pozyskany legalnie oraz batalia o jego zwrot. Sprawa nabrała międzynarodowego rozgłosu, gdy paleontolożka Bolor Minjin, Mongołka, mieszkająca w Stanach Zjednoczonych, zobaczyła ogłoszenia o aukcji i zaalarmowała naukowców amerykańskich i rząd mongolski. Oskarżony (i później skazany) został „właściciel” dinozaura, który wystawił go na sprzedaż.
Recenzja książki Paige Williams "Sprzedam dinozaura. Paleontolodzy, kolekcjonerzy i przemyt skamielin”, Wydawnictwo Bo.wiem, marka Wydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Nowe Książki, 2023
Gdyby Tanya Talaga, autorka Siedmiu opadłych piór. Rasizm, śmierć i brutalne prawdy o Kanadzie, p... more Gdyby Tanya Talaga, autorka Siedmiu opadłych piór. Rasizm, śmierć i brutalne prawdy o Kanadzie, pochodzenia polskiego i tubylczego (choć tym pierwszym nie chwali się na swojej stronie, akcentując jedynie związki z plemieniem Odżibwejów), znała dorobek Arkadego Fiedlera, to przynajmniej podtytuł jej książki mógłby brzmieć w rodzaju: Kanada pachnąca rasizmem, śmiercią i znieczulicą. Autorka skrupulatnie opisuje zaginięcia i śmierci siedmiorga indiańskich nastolatków na przestrzeni jedenastu lat (od 2000 do 2011 r.) w Thunder Bay nad Jeziorem Górnym w Ontario.
Antiquity, 2021
Human-environmental relations are one of the most important issues in archaeological research and... more Human-environmental relations are one of the most important
issues in archaeological research and, together with the analysis of
ecological and climatic changes, can make an invaluable
contribution to our understanding of the social processes that
shaped past cultures around the world. The volume under review
addresses these issues alongside the following themes: the human
impact and exploitation of maritime and terrestrial resources since
the occupation of the eastern North American coastline; how
climate and environmental changes shaped human settlement and
subsistence; and the relationship between environment and culture
in the evolution of different societies.
Journal of the West, 2018
THE COLORADO PLATEAU VI: Science and Management at the Landscape Scale, by Laura Foster Huenneke,... more THE COLORADO PLATEAU VI: Science and Management at the Landscape Scale, by Laura Foster Huenneke, Charles van Riper III, and Kelley Ann Hays-Gilpin, eds. (Tucson: University of Arizona Press, 2015).
JOW, WINTER 2018, Vol. 57, No. 1
Journal of the West, 2018
COLORADO: A History of the Centennial State, Fifth Edition, by Carl Abbott, Stephen J. Leonard, a... more COLORADO: A History of the Centennial State, Fifth Edition, by Carl Abbott, Stephen J. Leonard, and Thomas J. Noel (Boulder: University Press of Colorado, 2013).
Journal of the West, 2013
THE SIERRA NEVADA BEFORE HISTORY: Ancient Landscapes, Early Peoples, by Louise A. Jackson (Missou... more THE SIERRA NEVADA BEFORE HISTORY: Ancient Landscapes, Early Peoples, by Louise A. Jackson (Missoula: Mountain Press Publishing Company, 2010).
Journal of the West, 2009
CHACO AND AFTER IN THE NORTHERN SAN JUAN: Excavations at the Bluff Great House, by Catherine M. C... more CHACO AND AFTER IN THE NORTHERN SAN JUAN: Excavations at the Bluff Great House, by Catherine M. Cameron (Tucson: University of Arizona Press, 2009).
Journal of the West, 2010
POTTERY AND PRACTICE: The Expression of Identity at Pottery Mound and Hummingbird Pueblo, by Suza... more POTTERY AND PRACTICE: The Expression of Identity at Pottery Mound and Hummingbird Pueblo, by Suzann L. Eckert (Albuquerque: University of New Mexico Press, 2008).
Journal of the West, 2009
ANCESTRAL LANDSCAPES OF THE PUEBLO WORLD, by James E. Snead (Tucson: University of Arizona Press,... more ANCESTRAL LANDSCAPES OF THE PUEBLO WORLD, by James E. Snead (Tucson: University of Arizona Press, 2008).
47th Computer Applications and Quantitative Methods in Archaeology Conference, Kraków, 2019 Our ... more 47th Computer Applications and Quantitative Methods in Archaeology Conference, Kraków, 2019
Our poster focuses on modern techniques of documentation, such as photogrammetry and laser scanning of Ancient Pueblo culture sites with stone architecture and rock art located in several canyons of the central Mesa Verde region, southwestern Colorado, USA. The research was conducted over the course of several seasons by the Sand Canyon-Castle Rock Community Archaeological Project led by the Institute of Archaeology, Jagiellonian University in Kraków. The petroglyphs and paintings from the project research area include Ancient Pueblo and Fremont rock art depicting shamans and warriors, geometric motifs which are connected with astronomical observations as well as historic Indian petroglyphs, mainly created by the Navajos and Ute, illustrating clan symbols, fighting warriors and hunting scenes with buffalo and deer. The registered data has been used to generate accurate 2D documentation and 3D models. The 3D models that were generated have also been used to interpret some details by varying the position of the light (for example with the use of RTI software). Another element is the virtual 3D models that we used in a game engine and Digital Elevation Model that encompasses the sites and the associated environment.
This poster focuses on geophysical survey results from the Sand Canyon-Castle Rock Community Arch... more This poster focuses on geophysical survey results from the Sand Canyon-Castle Rock Community Archaeological Project. The project by Jagiellonian University in Kraków focuses on research concerning the social and cultural changes in the thirteenth century A.D. Pueblo culture settlements located in several canyons of the Mesa Verde region, Colorado, USA, mostly placed within cliff alcoves and the canyon slopes. Part of the project is devoted to geophysical surveys around some sites where geophysics were applicable, and during the seasons from 2011 to 2017 geophysical research was conducted in around ten archaeological sites. The common method used there was electrical resistivity (with some addition of GPR) which gave us satisfying results revealing many of the unknown archaeological buildings, especially those located on the canyon slopes. We would like to present some of them to show how much new information about this settlement community these non-invasive methods provided for us.
47th Computer Applications and Quantitative Methods in Archaeology Conference, Kraków 2019.
Wyspa Żółwia. Magazyn indianistyczny, 2023
Archeologiczne badania kultur i plemion tubylczych są wraz z etnografią jednymi z głównych źródeł... more Archeologiczne badania kultur i plemion tubylczych są wraz z etnografią jednymi z głównych źródeł do poznania prekolumbijskich, ale też historycznych społeczności indiańskich Ameryki Północnej. Ma to miejsce przynajmniej od drugiej połowy XIX wieku, gdy rozpoczęto najpierw amatorskie, a później profesjonalne wykopaliska, ale też antropologiczne opisy tradycyjnych obrzędów, rytuałów i struktur społecznych różnych plemion. Najbardziej widoczne było to pewnie na Południowym Zachodzie USA, gdzie archeolodzy byli często jednocześnie etnografami, w lecie prowadząc prace wykopaliskowe, a w zimie mieszkając niejednokrotnie w pueblach i innych osadach tubylców i rejestrując skrzętnie ówczesny, poniekąd powoli odchodzący (lub może po prostu zmieniający się) indiański świat. Jednocześnie w Stanach Zjednoczonych prawodawstwo amerykańskie zupełnie inaczej chroniło zabytki historyczne i archeologiczne niż miało to miejsce w Europie, w tym w Polsce. Tak jest do dzisiaj, a główna różnica polega na tym, że w USA prawo zabezpiecza praktycznie wyłącznie zabytki i stanowiska położone na terenach rządowych, plemiennych i stanowych (obecnie głównie w parkach i pomnikach narodowych) oraz w rezerwatach, natomiast poza znaleziskami szczątków ludzkich chroni ono w znikomym stopniu tereny prywatne.
Nowy Dziennik, 2022
Niejednokrotnie dało się odczuć, że Indianie darzą nas większym zaufaniem niż badaczy amerykański... more Niejednokrotnie dało się odczuć, że Indianie darzą nas większym zaufaniem niż badaczy amerykańskich, chyba dlatego, że jesteśmy z Europy. Za Amerykanami ciągnie się trochę zła sława nieliczenia się z tubylczym głosem.
Odra. Miesięcznik, May 5, 2022
Tzw. „tematyka indiańska” na pewno znajdowała dużo większe zainteresowanie jeszcze dwadzieścia i... more Tzw. „tematyka indiańska” na pewno znajdowała dużo większe zainteresowanie
jeszcze dwadzieścia i trzydzieści lat temu, i wcześniej. To wtedy dzięki popularyzacji
przez książki, ale i filmy (westerny) pewnych tylko postaci Indian czy historii zmagań
poszczególnych plemion indiańskich ciemiężonych przez kolonistów i armię
amerykańską, kształtował się pewien nurt przedstawiania kultur indiańskich...Z archeologiem, pracownikiem Zakładu Archeologii Nowego Świata UJ, badaczem
historii Indian Ameryki Północnej, uczestnikiem programów badawczych w USA
Radosławem Palonką rozmawia Aleksandra Ziółkowska-Boehm.
Poznaj Świat, 2015
Mało znana indiańska kultura Pueblo jest jedną z najstarszych w Ameryce Północnej. Ma blisko trzy... more Mało znana indiańska kultura Pueblo jest jedną z najstarszych w Ameryce Północnej. Ma blisko trzy tysiące lat i trwa nadal. Od 2011 roku badają ją w stanie Kolorado polscy archeolodzy. Dokumentują dawne osady, odkrywają sztukę naskalną oraz dowody starej kultury materialnej. Przy okazji poznają problemy współczesnych amerykańskich Indian. Rozmowa z dr. Radosławem Palonką z Instytutu Archeologii UJ, kierownikiem polskich badań w Kolorado.
Wszystko Co Najważniejsze, 2021
Ostatnim wyborom prezydenckim w USA towarzyszyły ogromne emocje, których kulminacja miała miejsce... more Ostatnim wyborom prezydenckim w USA towarzyszyły ogromne emocje, których kulminacja miała miejsce w styczniu 2021 roku. Widoczne były u zwolenników zarówno demokratów, jak i republikanów (i pomniejszych partii politycznych). Związane z emocjami podziały przebiegały przez różne mniejszości i grupy etniczne. Jedną z takich mniejszości są tubylczy Amerykanie. Nie wszyscy Indianie głosują tak samo, bo mimo że można mówić o pewnych preferencjach i tendencjach, to rozkład głosów w praktyce jest różny. Trudno przecież oczekiwać jednomyślności i takich samych postaw w każdym z 574 plemion uznawanych przez rząd federalny w Stanach Zjednoczonych.
Link do artykułu online:
https://wszystkoconajwazniejsze.pl/prof-radoslaw-palonka-indianska-ameryka-wybiera-swoich-wodzow/#
Jedną z najbardziej znanych kultur indiańskich Ameryki Północnej, która rozkwitła na długo przed ... more Jedną z najbardziej znanych kultur indiańskich Ameryki Północnej, która
rozkwitła na długo przed przybyciem Kolumba do Nowego Świata jest kultura Pueblo, zamieszkująca tereny dzisiejszych stanów Utah, Kolorado, Arizony i Nowego Meksyku na Południowym Zachodzie USA. To przepiękne przyrodniczo i krajobrazowo miejsca, znane z książek przygodowych i filmów, z pustyniami porośniętymi kaktusami i poprzecinanymi pasmami górskimi oraz malowniczymi kanionami. Jednocześnie trudne do codziennego życia z bardzo suchym i gorącym klimatem.
Przekrój, 2020
Historia Indian Ameryki Północnej jest o wiele bardziej złożona i barwna, niż mogłoby się wydawać... more Historia Indian Ameryki Północnej jest o wiele bardziej złożona
i barwna, niż mogłoby się wydawać. Jak dawniej wyglądało życie
rdzennych mieszkańców tego kontynentu, jeszcze przed przybyciem
Europejczyków? I czy dzisiejsi Indianie wciąż mają łączność z tradycją?
Plus Minus - Rzeczpospolita , 2020
Północna Arizona i przyległe do niej części Nowego Meksyku i Utah to największy rezerwat indiańsk... more Północna Arizona i przyległe do niej części Nowego Meksyku i Utah to największy rezerwat indiański w Stanach Zjednoczonych: 78 tys. km², to coś jak kilka naszych województw razem wziętych. Zamieszkuje go jeden z największych narodów indiańskich (narodów, nie plemion jak sami o sobie mówią), bo Nawahów jest dzisiaj nieco ponad 300 tysięcy, czyli jakieś 0,1% społeczeństwa amerykańskiego. W środku rezerwatu Nawahów, w północnej Arizonie, znajduje się dużo mniejszy rezerwat Indian Hopi. Dzisiaj, w obliczu światowej pandemii, Hopi i Nawahowie są w pewnym sensie zjednoczeni. Tak, jak praktycznie na całym świecie, tak też i na prowincji Stanów Zjednoczonych, bo tak niewątpliwie często traktuje się przepiękne, acz słabiej niż pozostała część kraju zaludnione i zurbanizowane regiony Arizony, Kolorado czy Utah, wirus daje mocno znać o sobie. Szczególnie jest to chyba widoczne w rezerwatach indiańskich, które i bez epidemii słabo radziły sobie z różnymi przeciwnościami i patologiami. Jednak to właśnie tutaj zrodziła się niezwykle ciekawa odpowiedź na zagrożenia spowodowane wirusem. Akcja Navajo & Hopi Families COVID-19 Relief Fund jest wspólną odpowiedzią kilkunastu zapaleńców z obydwóch plemion na zagrożenie koronawirusem.
Contributions in New World Archaeology, 2019
The current issue of the journal Contributions in New World Archaeology is dedicated to the memor... more The current issue of the journal Contributions in New World Archaeology is dedicated to the memory of a former member of our Editorial Board, Professor William I. Woods. Bill Woods passed away on September 11, 2015, and a few years later we wanted to remind our readers at least a little about his figure and his connections with the Institute of Archaeology of the Jagiellonian University, co-publisher of this journal.
(...)
Most likely, his best known work was on Monks Mound and general in the Cahokia Mounds (Illinois), an UNESCO World Heritage Site, as well as research in the Amazon on terra preta (black earth) soils, also known as Amazonian Dark Earths (ADE). For this last work, he was honored in 2012 with a doctorate honoris causa by Uppsala University in Sweden. Also of great importance were his innovative findings and development of techniques for examining soils at archaeological sites, especially the quantitative analysis of soil phosphate. Moreover, in recent years he was also a member of an international research group analyzing climate change and soil degradation under the influence of human activities over the span of the last millennium.
JU Newsletter, 2019
The unusual find recognised as a boomerang, discovered at the Obłazowa Cave archaeological site i... more The unusual find recognised as a boomerang, discovered at the Obłazowa Cave archaeological site in the region of Podhale in southern Poland. This is geographically almost as far as possible from the zone usually associated with boomerang hunting. Although specialists mostly agree that this artifact, a large (70 cm) fragment of a polished mammoth tusk, arch-like and plano-convex in cross-section, has all the characteristics of a boomerang, the interpretation of the item is still a subject of discussion.
The finding was recently discussed with Professor Wayne Atkinson, Senior Fellow at the University of Melbourne and School of Archaeology at the Latrobe University, Australia who visited Kraków and
the Institute of Archaeology, Jagiellonian University. Prof. Atkinson presented also some of the latest news and discoveries about the
oldest dates of the possible first human habitation of Australia...
The Institute of Archaeology of the Jagiellonian University has been conducting projects in diffe... more The Institute of Archaeology of the Jagiellonian University
has been conducting projects in different parts of the
world for many years. In 2011, a new archaeological
expedition was initiated in the heart of the Mesa Verde region,
the archaeologically best known region in North America.
The Sand Canyon-Castle Rock Community Archaeological
Project is the first Polish archaeological project in the United
States.
Wyjątkowość kultur indiańskich zasadza się na nierozerwalności przeszłości i teraźniejszości. Sam... more Wyjątkowość kultur indiańskich zasadza
się na nierozerwalności przeszłości
i teraźniejszości. Sami Indianie podkreślają,
że nie traktują tradycji i dziejów przodków
jako czegoś dawnego i zamkniętego.
Dla nich to część życia.
In Search of Native American Past: Photo exhibition from the Polish archaeological project in Col... more In Search of Native American Past:
Photo exhibition from the Polish archaeological project in Colorado, USA
conducted by the Institute of Archaeology, Jagiellonian University in Krakow/ Wystawa w Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego – Collegium Maius
Exhibition in the Jagiellonian University Museum – Collegium Maius,
24 November 2015 – 31 January 2016
From Krakow to Castle Rock. Jagiellonian University’s Archaeological Investigations within Canyon... more From Krakow to Castle Rock. Jagiellonian University’s Archaeological Investigations within Canyons of the Ancients National Monument
Od Krakowa do Castle Rock. Badania archeologiczne Uniwersytetu Jagiellońskiego w Canyons of the Ancients National Monument
Opening Reception July 7, 2018, 1-4pm
Free Admission for the Opening
Show Runs from July 7, 2018 to July 7, 2019
Canyons of the Ancients Visitor Center and Museum
(formerly Anasazi Heritage Center)
27501 Highway 184
Dolores, Colorado 81323
970.882.5610
Open 9:00a to 5:00p Daily
Organizers:
- Faculty of History and Institute of Archaeology at the Jagiellonian University in Kraków, Poland,
- Bureau of Land Management, US Department of the Interior,
- US Consulate General in Krakow.