Andrzej Nowak - Profile on Academia.edu (original) (raw)

Papers by Andrzej Nowak

Prace Historyczne, Jan 13, 2014

HOROdłO fROm THE pERSpEcTIvE Of THE 20 tH ANd 21 st cENTURY: mEmORY Of mOdERNIZATION, mEmORY Of T... more HOROdłO fROm THE pERSpEcTIvE Of THE 20 tH ANd 21 st cENTURY: mEmORY Of mOdERNIZATION, mEmORY Of THE REpUbLIc, mEmORY Of THE EmpIRE For the author of the present article the basis for the analysis of the contemporary understanding of collective identity and the condition of historical memory, is a confrontation of the ways of shaping the memory of the Union of Horodło in the 19 th and 20 th c. The issue of identity, both Polish and Lithuanian one, as well as of common memory is closely associated with the legacy of the Union of Horodło. At the same time, the author is looking for ways of remedying the situation in which one deals with a loss of positive identification with the cultural and political legacy of one's own community -a phenomenon which is currently observed in Poland. A suitable foundation for this kind of remedy is perceived by him in Poland's past, and since the time of the Union of Horodło -also in Lithuania's past, and in referring to the idea of the Commonwealth of Both Nations, to the notion of citizenship which co-creates it, to the specific vision of positive freedom which founds it. In the foreground of this collective memory, one finds the voice of the local council, Seym, of common parliamentary sessions devoted to the common good, the difficult process of forming opinions and shaping the foundations of political freedom, and of transformation of subjects into citizens. From this republican perspective, the Union of Horodło looms as an important experience and symbol.

Kwartalnik Historyczny, May 19, 2021

Kwartalnik Historyczny, May 7, 2024

The article analyses selected aspects of the biography of Reinhart Koselleck (1923-2006), a Germa... more The article analyses selected aspects of the biography of Reinhart Koselleck (1923-2006), a German historian and theoretician of history. In particular, it brings to the fore significant traces of the Second World War experiences of the author of Kritik und Krise. Further, it looks at their influence on Koselleck's critical approach to the concept of collective memory and on the anti-utopian thrust of his historical theory. K e y w o r d s: Reinhart Koselleck (1923-2006), biography, theory of history, collective and individual memory, criticism of utopia. * I have been able to develop my interest in this subject thanks to a scholarship (Józef Tischner Senior Visiting Fellowship) awarded by the Institut für die Wissenschaften vom Menschen in Vienna, where in November-December 2021 I occupied myself with Reinhart Koselleck's 'historical anthropology'.

Kwartalnik Historyczny, 2023

Acta Poloniae Historica, 2009

A ndrzej Nowak INTELLIGENTSIAS IN THE STRUCTURE OF THE EMPIRE: THE ASSIMILATIVE FUNCTION OF THE C... more A ndrzej Nowak INTELLIGENTSIAS IN THE STRUCTURE OF THE EMPIRE: THE ASSIMILATIVE FUNCTION OF THE CENTRAL COUNTER-ELITE* * T h is a r tic le w a s p r e p a r e d o r ig in a lly for a re s e a r c h p ro je c t: T h e S ile n t In te l lig e n ts ia : T h e S tu d y o f C iv iliz a t io n a l O p p re s s io n , c o o r d in a te d b y P r o fe s s o r J a n K ie n ie w ic z, a n d is to b e p u b lish e d (in a s lig h tly d iffe r e n t v ersio n) in a fo r th c o m in g b o o k u n d e r th e s a m e title.

Kwartalnik Historyczny, 1993

Andrzej N ow ak ważań nie szczędzi też polemik poszczególnym decyzjom militarnym samego Piłsudski... more Andrzej N ow ak ważań nie szczędzi też polemik poszczególnym decyzjom militarnym samego Piłsudskiego). Daje także kilka interesujących, a nie wykorzystywanych dotąd w literaturze przedm iotu scen z politycznej problem atyki wojny. Należy do nich choćby fragment opisujący antyangielskie nastroje wśród oficerów W ojs ka Polskiego w sierpniu 1920 r.-wobec ugodowej wobec bolszewików polityki Lloyd-George'a (s. 104-105). W arto też zwrócić uwagę na zapisy rozmowy autora wspomnień z Dymitrem Mereżkowskim, znakomitym pisa rzem rosyjskim, gorącym rzecznikiem porozum ienia Polski z "białą" Rosją, zapis w kapitalnym skrócie przedstawiający dylemat politycznych celów wojny-rozdarcie między ideą antybolszewickiej interwencji, do której Polskę namawiali w 1920 roku rosyjscy emigranci, a trzeźwą kalkulacją ze strony polskiej racji stanu i możliwości: "Gdyby to nawet było możliwe i Polska zajęłaby Moskwę, trzeba by się stam tąd wycofywać, gdyż mielibyśmy wszyst kich przeciw sobie. K om u wtedy oddalibyśmy władzę? Jakiem u stronnictwu? Na to pytanie Mereżkowski nie m ógł dać odpowiedzi, gdyż takiego stronnict wa w Rosji nie było" (s. 11-12). D o nowych wydawców wspomnień Żeligowskiego żal m ożna mieć o to tylko, że nie uzupełnili tej edycji dostępnymi w powojennej "Niepodległości" arcyciekawymi N otatkam i z roku 1920 tegoż generała, rzucającymi interesujące światło zwłaszcza na białorusko-litewskie plany Piłsudskiego, związane ze strategiczną rozgrywką na wschodzie2. Ten sam zarzut-pójścia po linii najmniejszego oporu i podania jedynie przedruku powojennej edycji, bez próby uzupełnienia ich nowymi m ateriałam i czy krytycznym, opartym na współczesnym stanie wiedzy, aparatem naukowym-postawić m ożna zresztą wszystkim właściwie z wymienionych wyżej wznowień. Cóż, praw a wolnego rynku księgarskiego podyktowały tym razem raczej pośpiech niż staranność. Przy "dozwolonej" już rocznicowej okazji pojawiły się też naturalnie popularne, ilustrowane zbiory świadectw, relacji i literackich przekazów historycznych zdarzeń 1920 roku. I one oczywiście czerpią z m ateriałów znanych, wydawanych już wcześniej, "celując" również w tzw. masowego czytelnika. Próba ewokacji nastroju tam tego czasu, zbliżenie do jego zdarzeń nie tylko w skali strategii i wielkiej polityki, ale także indywidualnych losów uczestniczących w nich ludzi-to pewnie główny cel takich właśnie wydaw nictw, których przykładem może być tutaj anonim owo zredagowana Wojna bolszewicka. Rok 1920 czy przygotowany przez historyków krakowskich wybór Bij bolszewika! R ok 1920 w przekazie historycznym i literackim 3. Pierwsza z tych pozycji prezentuje dość przypadkowy i raczej zgrzebnie wydany zbiór literackich głównie i dziennikarskich świadectw wojny 1920 raku-pióra m.in. Struga, W ańkowicza, Rzymowskiego, M ałaczewskiego, Marii Czapskiej, a także garść wierszy-Or-Ota, M akuszyńskiego, Relidzińskiego.

Dzieje Najnowsze

Celem artykułu jest nowe spojrzenie na biografię Reinharta Kosellecka, wybitnego niemieckiego his... more Celem artykułu jest nowe spojrzenie na biografię Reinharta Kosellecka, wybitnego niemieckiego historyka i teoretyka historii, z perspektywy jego wieloletniej korespondencji z Carlem Schmittem, teoretykiem prawa III Rzeszy i wybitnym myślicielem konserwatywnym. Na tle nowszej, szybko rozrastającej się literatury poświęconej analizie myśli Kosellecka autor analizuje poszczególne fazy korespondencji Koselleck – Schmitt (1953–1983) nie tylko jako przyczynek do biografii historyka, ale jako ważny dokument historii intelektualnej Niemiec i całej Europy w XX w.

Lithuanian Historical Studies, 2008

The article presents the main geopolitical concepts of Polish foreign politics and military strat... more The article presents the main geopolitical concepts of Polish foreign politics and military strategy between 1918 and 1921. The author discusses two general programmes of policy towards Poland’s neighbours to the East: the ‘federalist’ option associated with Józef Piłsudski, and the ‘incorporationist’ option of Roman Dmowski. The analysis is concentrated around the efforts to realize the former programme. Starting from a detailed analysis of Piłsudski’s instructions to the Polish delegation to the Paris Peace Conference at the end of 1918, through a special mission of Michał Römer sent to Lithuania in April 1919, and reasons of its failure, the author turns to a history of the ‘Ukrainian card’, played by Piłsudski in 1919 and 1920 in order to achieve a geopolitical counter-balance to any Russian/Soviet imperialism. Finally, the article deals with the meaning of the Piłsudski’s eastern policy as one of the main factors which stopped the westward drive of Soviet Russia for the next 20...

Kwartalnik Historyczny, 2018

Chciałem najpierw podziękować redakcji "Kwartalnika Historycznego" za zaszczyt, jakim jest dla mn... more Chciałem najpierw podziękować redakcji "Kwartalnika Historycznego" za zaszczyt, jakim jest dla mnie potraktowanie mojej ostatniej monografi i (Pierwsza zdrada Zachodu. 1920-zapomniany appeasement, Kraków 2015) aż dwoma obszernymi artykułami recenzyjnymi pióra dwóch znakomitych badaczy: Leszka Kuka oraz Marka Kornata 1. Tym bardziej jestem wdzięczny, że to pierwsza moja książka, która doczekała się recenzji na tych łamach. Wiele zawdzięczam pionierskim pracom Kuka, dotyczącym dziejów słowianofi lskiego nurtu w myśli polskiej Wielkiej Emigracji, dlatego także z wielką uwagą wczytuję się w uwagi krytyczne oraz istotne wątki polemiczne wpisane w jego recenzję. Do najważniejszych spośród nich chciałem się zatem odnieść w poniższej próbie wyjaśnienia mojego stanowiska. Na kwestię zasadniczą wskazują już pierwsze zdania recenzji, dotyczące tytułu mej pracy. Kuk wyraża wątpliwość, czy-w odniesieniu do przedstawianej w tej monografi i tematyki-można mówić o "zdradzie", czy można mówić o "Zachodzie", a zwłaszcza-o "pierwszej zdradzie Zachodu". Sam odsyła w poszukiwaniu dobrej defi nicji pojęcia (politycznej) zdrady do sformułowania Edwarda Raczyńskiego: "porzucić (opuścić), nie dochowując wiary" 2. Pozwolę sobie wobec tego zaproponować spokojne "przymierzenie" owej defi nicji do sytuacji, którą próbowałem

Dzieje Najnowsze, 2020

Historia politycznej decyzji o sowietyzacji Polski: maj-sierpień 1920 r. A b s t r a k t: Artykuł... more Historia politycznej decyzji o sowietyzacji Polski: maj-sierpień 1920 r. A b s t r a k t: Artykuł analizuje drogę do podjęcia decyzji o sowietyzacji Polski między końcem kwietnia a połową sierpnia 1920 r. W oparciu o materiały archiwalne Biura Politycznego i Komitetu Centralnego Rosyjskiej Komunistycznej Partii (bolszewików), korespondencje między członkami Politbiura oraz materiały dowództwa naczelnego Armii Czerwonej i dowództw Frontu Zachodniego i Południowo-Zachodniego z tego okresu przedstawione są wewnętrzne dyskusje i rozterki sowieckiego kierownictwa w związku ze strategiczną próbą podważenia całego systemu wersalskiego i zbrojnego przebicia się przez Polskę do Niemiec. S ł o w a k l u c z o w e: wojna sowiecko-polska 1919-1920, partia bolszewicka, kierownictwo polityczne Rosji sowieckiej, Europa Wschodnia, dyplomacja europejska XX w., komunizm. A b s t r a c t: The article analyses the path leading to the decision about the Sovietisation of Poland between late April and mid-August 1920. Based on archival materials of Political Bureau and Central Committee of the Russian Communist Party (Bolsheviks), correspondence between members of the Politburo as well as documents of the Supreme Command of the Red Army and the commands of the Western and South-West Front from the analysed period, the author presents the internal discussions and dilemmas of the Soviet leadership in relation with the strategic attempt to undermine the entire Versailles system and to advance through Poland into Germany.

Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej, 2017

Zarys treści: Pierwsza wojna światowa wymusiła na elitach Europy Zachodniej potrzebę określenia, ... more Zarys treści: Pierwsza wojna światowa wymusiła na elitach Europy Zachodniej potrzebę określenia, czym ma być Europa Wschodnia, jak wyglądać będzie nowy porządek polityczny po zakończeniu wielkiej wojny, czy da się utrzymać równowagę między Rosją a Niemcami oraz co zrobić z coraz większymi ambicjami Rosji sowieckiej przywrócenia kontroli nad ziemiami byłego Imperium Rosyjskiego. Niniejszy tekst dotyczy wizji Europy Wschodniej wśród brytyjskich elit politycznych od memoriału Arthura Balfoura z 1916 r. do koncepcji tej części Europy stworzonej w kręgu premiera Davida Lloyda George'a w 1920 r. oraz analiz Halforda Mackindera, ojca brytyjskiej geopolityki. Outline of contents: During the Great War elites of Western Europe were forced to decide on their perception of Eastern Europe, on a new political order after the end of the war, and to think out how to keep the balance between Russia and Germany and what to do with increasing ambitions of Soviet Russia to regain control over the territories of the former Russian Empire. This text attempts to re-create the specific frame of mind of early twentieth-century British political elites which influenced their perception of Eastern European developments from Arthur Balfour's memorial in 1916 to Eastern Europe's concepts by Prime Minister David Lloyd George in 1920 and analyses of Sir Halford Mackinder, the father of British geopolitics. Słowa kluczowe: Polska, Europa Wschodnia, sprawa polska w czasie I wojny światowej, Wielka Brytania w czasie I wojny światowej, brytyjska polityka zagraniczna, David

The text [published in: L’héritage de la Res Publica des Deux Nations, eds. Jerzy Kłoczowski, Iwo... more The text [published in: L’héritage de la Res Publica des Deux Nations, eds. Jerzy Kłoczowski, Iwona Goral (Lublin-Paris: Société de l'Institut de l'Europe du Centre-Est, 2009), p. 123-144] analyses geopolitical, ideological and structural aspects of Jozef Pilsudski's policy in Eastern Europe, between 1918 and 1921.

A ghost was haunting the 19 th-century Europe – a ghost of the Polish Commonwealth: a great count... more A ghost was haunting the 19 th-century Europe – a ghost of the Polish Commonwealth: a great country, with centuries-old tradition of statehood within more or less stable borders, although borders that would constantly and gradually be cut out in the East. The borders from the year 1772, that is from before the first partition, were strongly ingrained in the historical consciousness of not only the country's citizens or their heirs, but equally in the memory of the political elites of the great powers that executed the partitions and benefited from them. The Commonwealth, through an unprecedented act, was erased from the map of the continent at the moment when her elites have already undertaken – as the first political community in Central and Eastern Europe – to construct a modern nation. Yet what nation precisely? A Polish nation, naturally. One that would write in and speak the Polish language (as proved with the textbooks prepared by the Commission of National Education), and would be less decentralized politically than before (the Constitution of May 3, 1791, made no reference to Lithuania). Should the Poland have survived the European crises at the end of the 18 th century, and continued to implement the program of modernization, it would have to face, sooner or later, the great tensions rooted in those very matters: the language of education, administration, army – the three institutions, which in other 19 th-century states were turning " peasants into French " , or into Germans, or Italians… Under the partitions, the birth of new national projects, competing with the Polish efforts on the territories of the former Commonwealth, run in parallel to yet a different phenomenon: a more or less systematic attempts by the administrations of the partitioning powers, to " de-Polonize " the territories under their control, to weaken the still-dominant Polish cultural and economic elements – in order to strengthen control over them by the imperial center, which was founded on a much different cultural and ethnic substrate: Russian and German. The competition between the new masters and the legacy of the former ones, allowed the national programs of the ethnic inhabitants of those territories to come to maturity, particularly the Lithuanian and Ukrainian ones, but also Belarusian. On the other hand, in the process of modernizing and educating – in the sphere of politics as well – the " masses " , formerly passive in their public life, the Polish elements were moving westward, beyond the 1772 borders, onto the territories long-lost by the Polish state to her western, German-speaking neighbors – onto Pomerania and Silesia. Bound by the historical obligation in the form of pre-partition borders, by the consequences of the de-Polonization policies pursued for over a century by the partitioning powers (with the exception of Austro-Hungary in the post-1866 period), and finally by the realities springing from the changes in the concept of a nation – as the legitimizing fundament for creating and shaping the statehood – the new " mental map " of Poland would be constructed at the turn of the 20 th century. A map with vague contours. The real map of the reconstructed Polish Republic was the result of struggles. The primary forces in that struggle were the geopolitical successors to the partitioning powers: Soviet Russia (for a time the " white " Russia as well) and Germany. Partaking in that struggle were also those forces, which supported the political-national programs competing with the Polish one on the eastern borderlands of the former Commonwealth: Ukrainian, Lithuanian and, the weakest of them, the Belarusian program. A significant influence on the events and the results of that struggle was exerted by the western powers, victors of World War I – mainly Great Britain and France, and to a lesser extent the United States – which nourished the ambitions of dictating the new European order founded on the compromise between the proclaimed principles (the right of nations to self-determination) and their own strategic and economic interests. Quite naturally, the Polish society was a part to that struggle, with its choices and determination, with the competing (yet at the same time – a fact to remember – essentially convergent in their aims) political programs and visions of the reconstructed Poland, and foremost with the Polish army, which, through its " spirit " and organization, was the key to those programs being either implemented or, conversely, remaining unfulfilled.

The text analyses Polish historical memories after 1989 connected with imperial or anti-imperial ... more The text analyses Polish historical memories after 1989 connected with imperial or anti-imperial past, as well as political contexts of these memories

Russian imperial center and non-Russian peripheries, as well as agents operating in their relatio... more Russian imperial center and non-Russian peripheries, as well as agents operating in their relationships in the times of Catherine the Great - this is the subject. The text presents an approach in which the Russian Empire’s politics tested on the Polish-Lithuanian Commonwealth in the second half of the eighteenth century is seen as an element of another entity: an entity created by the experience of expansion, control, assimilation and extermination gathered in the Empire’s centre by connecting the impulses reaching there and sent from there to Vilnius, Warsaw, Bakhchisaray, Baku, Tiflis, Orenburg, Tashkent and many other places situated on the map of Eurasia. To what extent did the experiences gained in one place and influenced by the said politics — social, economic, religious cultural — affect other places? Those from the Polish lands — did they affect the Crimea, Caucasus, or Russian borderlands in Central Asia? And, on the other hand, those taken from Kabarda or Georgia — did they influence somehow Lithuania or Volhynia? Finally, what is more, to what extent did being the subject of that imperial policy and its detailed practices create a sense of common fate or situation between the inhabitants (elites?) of different, distant — not only geographically, but also when it comes to civilisation — Russian peripheries? These are the questions which I wish to put forward for a preliminary consideration drawn on the basis of examples from the second half of the eighteenth century.

What should be done with former victims, who subsequently fall prey to accusations of political a... more What should be done with former victims, who subsequently fall prey to accusations of political abuse in presenting ther case, or to academic indifference? Where to find a place for them in the new-fangled discipline of “imperiology”?
Perhaps, we need research going further than history, that examines the anthropological sources of the phenomenon of violence in human relations, that extends to sources showing this phenomenon in myths? Let’s begin our discussion from that perspective.

Emerging Meso-Areas in the Former Socialist Countries. Histories Revived or Improvised?, ed. by Kimitaka Matsuzato

The text, published in : Emerging Meso-Areas in the Former Socialist Countries. Histories Revived... more The text, published in : Emerging Meso-Areas in the Former Socialist Countries. Histories Revived or Improvised?, ed. by Kimitaka Matsuzato, Sapporo 2005, p. 247-284 - analyses Polish history in imperial context: from the Polish-Lithuanian Commonwealth period, through the nineteenth century clash with partitioning empires (Russia, Prussia, Austria), to the Polish II Republic (1918-1939) and late-twentieth century memories.

… The project of remoulding the way people think and act [and remember] requires a significant er... more … The project of remoulding the way people think and act [and remember] requires a significant erosion of people’s right to assent to, or reject, policies. This approach clearly presupposes the elimination of a two-way process of discussion between citizens and their rulers’. They are not citizens and their (democratically elected) rulers any more, but just patients and therapists. The latter know better how to protect the former from ‘the wrong choices’ in words and memories (still nurtured by the deviant national past), and how to protect people from themselves. Governments and intergovernmental, ‘European’ task forces take an ever-increasing part in this process, playing the role of a caring Big Brother

Memory events begin at graves, especially mass graves. 1 War cemeteries form a natural environmen... more Memory events begin at graves, especially mass graves. 1 War cemeteries form a natural environment for both memorial clashes and reconciliations. Here I intend to rethink the story of one such event and its victims: the dead. Dead bodies are not infrequently changed into bones of contention between private and public, between politics, histories, and religions, between power, knowledge, and the sacred. 2 But can the dead be murdered again? … in: