Jacek Jarocki | John Paul II Catholic University of Lublin (original) (raw)

Books (excerpts) by Jacek Jarocki

Niezwykła podróż po tajemniczym świecie ludzkiego umysłu! Czy dusza istnieje? Czy nasz mózg to ni... more Niezwykła podróż po tajemniczym świecie ludzkiego umysłu! Czy dusza istnieje? Czy nasz mózg to nic innego jak biologiczny komputer? Czy roboty kiedykolwiek będą mogły być świadome? Jacek Jarocki, badacz i popularyzator, wraz z czytelnikiem przemierza zawiłe ścieżki jednej z najbardziej fascynujących dyscyplin naukowych – filozofii umysłu. W niezwykle przystępny sposób omawia skomplikowane teorie filozoficzne, nawiązując zarówno do klasyków filozofii, jak i współczesnych badaczy. Gdzie jest mój umysł? to doskonała publikacja nie tylko dla studentów czy pasjonatów filozofii, ale również dla wszystkich, którzy chcą zgłębić tajniki wiedzy na temat czegoś tak bliskiego, a jednocześnie tak zagadkowego jak ludzki umysł.

Papers by Jacek Jarocki

Analiza i Egzystencja, 2024

W artykule prezentuję zmiany, jakie analityczna filozofia umysłu przeszła przez cały wiek XX, a t... more W artykule prezentuję zmiany, jakie analityczna filozofia umysłu przeszła przez cały wiek XX, a także konsekwencje, jakie jej przekształcenia mają dla najnowszych debat. Argumentuję, iż na przestrzeni ubiegłego stulecia nurt analityczny porzucił postawę antymetafizyczną i zaakceptował – kompromisowy w świetle głównych założeń programu analitycznego – materializm. Ten ostatni znalazła się jednak pod koniec ubiegłego stulecia w kryzysie, którego próby zażegnania doprowadziły do istotnych zmian w obszarze najnowszych dociekań nad umysłem. Obserwacja obecnych tendencji pozwala wysnuć przypuszczenia co do kształtu analitycznej filozofii umysłu w kolejnych dekadach.

Acta Analytica, 2023

Panpsychism may be roughly defined as a view that at least some of the properties constituting th... more Panpsychism may be roughly defined as a view that at least some of the properties constituting the fundamental level of reality are mental or proto-mental. Despite its long history, it has been revived in recent discussions as a solution to the problems raised by the mind, especially to the so-called hard problem of consciousness. Contemporary panpsychism differs significantly from incarnations known from the history of philosophy mainly due to the fact that the former is often combined with so-called Russellian monism. According to Russellian monism, the intrinsic properties of physical things remain unknown. This encourages panpsychists to argue that those properties are in fact mental. In my paper, I examine the three most common arguments for panpsychism: the Continuity Argument, the Hegelian Argument, and the Agnostic Argument. I take a closer look at each of them to assess their advantages and weaknesses. As I point out, the way in which one argues implies the version of panpsychism one adopts. This turns out to be especially important with regard to the Hegelian Argument and the Agnostic Argument. Both can be combined with Russellian monism, resulting in Russellian panpsychism. However, I claim that the philosophical consequences of these arguments are different, so it is legitimate to distinguish two kinds of Russellian panpsychism. In conclusion, I hold that there are reasons to prefer panpsychism based on the Agnostic Argument, which is more promising, as it responds to some general problems of panpsychism.

Roczniki Filozoficzne, 2023

Although panpsychism and pantheism were seen as natural allies in the past, in contemporary philo... more Although panpsychism and pantheism were seen as natural allies in the past, in contemporary philosophy it is widely common to stress differences rather than similarities between them. As a result, only few panpsychists (e.g. so-called cosmopsychists) acknowledge that their view may imply pantheism. In my paper, I argue that at least some popular versions of panpsychism do lead to pantheism. My main argument is that panpsychism meets the minimal requirements for pantheism, defined as a view that the world is identical to all-encompassing Unity and that this Unity is divine. Although there are kinds of panpsychism that allow one to avoid these consequences, the most popular versions of this view pave the way to pantheism.

Many philosophers will find this a serious challenge for panpsychism. On the other hand, it can be argued that this conclusion is not as grim as it seems. An all-encompassing Cosmic Mind has little to do with the God of Abrahamic religions, so it does not necessarily deprive panpsychism of its naturalistic flavor that many find non-negotiable. Be that as it may, the aim of this paper is to turn the attention of proponents of panpsychism to yet another problem they need to solve.

Przegląd Filozoficzny - Nowa Seria, 2019

Freedom and Resentment (1962), written by Peter Frederick Strawson, is one of the most influentia... more Freedom and Resentment (1962), written by Peter Frederick Strawson, is one of the most influential papers in 20th Century investigations regarding the problem of free will. An interesting criticism of that work was proposed by his son, Galen Strawson, who analyzed and rejected his father’s view, called the theory of reactive attitudes. In my paper I reconstruct the views of Peter Strawson and present counterarguments put forward by Galen Strawson. In a summary I suggest, following Robert Kane, that the disagreement may reflect some changes in analytic philosophy.

Diametros, 2018

The purpose of this article is to present contemporary varieties of panpsychism, i.e. a metaphys... more The purpose of this article is to present contemporary varieties of panpsychism, i.e. a metaphysical view according to which at least some of the fundamental properties which constitute the world are mental. Despite its popularity in the history of philosophy, the view has been thought, in the analytic tradition, to be unscientific. Nevertheless, in light of some insolvable problems with the explanation of mind, panpsychism has become a view which is taken seriously as a correct metaphysical theory. In this article, I propose a broad definition of panpsychism in order to uncover the possible causes of its variety. Subsequently, I argue that there are two main motivations to embrace panpsychism: the law of continuity and the acceptance of fundamental monism. Further, I present some problems with panpsychism, especially the problem of combination. In the final part, I suggest that panpsychism should be taken seriously in the recent debates about the mind, regardless of its difficulties.

Roczniki Filozoficzne, 2017

The French writer Michel Houellebecq is the author of six novels, and is also a poet, a dire­c­to... more The French writer Michel Houellebecq is the author of six novels, and is also a poet, a dire­c­tor, and a musician. His literature is usually thought to be a fierce critique of contemporary society, especially of phenomena like consumerism and the sexualization of culture. In this article, I shall argue that Houellebecq’s novels share a thought that is also the basic idea of existentialism. Quoting not only Houellebecq’s novels, but also poems, essays and interviews, I will try to show that the problem he considers—which I call “the existence problem”—concerns the relation between a subjective individual and objective reality, described in terms of the natural sciences. By contrast, the main characters of his novels are representatives of different answers to that problem. If the problem does play a crucial role in existentialism—and, as I argue, this is the case—then it is legitimate to call Houellebecq probably the last of the influential existentialists.

Filo-Sofija, Dec 31, 2015

In The Conscious Mind David Chalmers proposed one of the most sophisticated arguments against ma... more In The Conscious Mind David Chalmers proposed one of the most sophisticated
arguments against materialism: the argument from the logical possibility of zombies
(which is, indeed, a variation on the classical conceivability argument). The reasoning
has been often attacking by physicalists. One of the possible stances is known as type-A
physicalism (a priori physicalism). The proponents of this view usually accept that: (a)
phenomenal facts are a priori deductible from physical facts and the relation between
them is logical rather than nomological; (b) there is no epistemic gap; (c) the hard
problem of consciousness doesn’t exist. In this paper I present how Chalmers replies
to these arguments. In conclusion I try to predict the direction of the future discourse.

Analiza i Egzystencja, Mar 2016

The metaphysical view of Bertrand Russell, called neutral monism, is not widely known today, alt... more The metaphysical view of Bertrand Russell, called neutral monism, is not widely
known today, although its impact on the contemporary debate over mind-body
problem is clearly visible. The aim of this paper is to answer the question: what was
Russell’s neutral monism? Firstly, I present the views of Russell’s predecessors –
Ernst Mach and William James. Then, I discuss Russell’s own thought which can be
divided into three phases. The initial phase is the rejection of neutral monism (mainly
because of Russell’s commitments to epistemology). The second phase – I call it
the frst neutral monism – appears in The Analysis of Mind, where he proposes a deflationary theory of the object and the subject. The last, third phase – called the
second neutral monism, initiated in 1927 in The Analysis of Matter and An Outline
of Philosophy – introduces the notions of intrinsic and extrinsic properties. Finally,
I suggest that the agnostic metaphysics of Russell is too reductive for a dualist
and too mysterious for a materialist. However, it might be also true that Russell’s
view is more epistemological than metaphysical, and the frames of (misleading)
Cartesian dictionary of mind/matter may be too narrow for neutral monism to be
pertinently interpreted.

Choć monizm neutralny uważany jest zazwyczaj za pogląd martwy, który w historii filozofii odegrał... more Choć monizm neutralny uważany jest zazwyczaj za pogląd martwy, który w historii filozofii odegrał epizodyczną rolę, wątki z niego zaczerpnięte coraz częściej pojawiają się we współczesnych dyskusjach nad umysłem. Debatę utrudnia jednak brak klarowności, nawet w kwestiach tak elementarnych jak ta, jakie tezy stanowią warunki sine qua non monizmu neutralnego lub kogo należy zaliczać w poczet jego przedstawicieli. W tekście tym staram się dokonać elementarnego uporządkowania problemów związanych z tym stanowiskiem. Cel pracy jest dwojaki. Po pierwsze, zarysowuję historyczne i współczesne odmiany monizmu neutralnego (par. 1). Po drugie, na tej podstawie definiuję monizm neutralny, zestawiam go z teorią podwójnego aspektu, a następnie przedstawiam konfiguracje, w jakich pogląd ten może występować (par. 2). W dalszej części prezentuję główne problemy monizmu neutralnego (par. 3). W zakończeniu wskazuję, czy pogląd ten ma szansę stać się szerzej akcep-towaną koncepcją, dostarczającą spójnego rozwiązania problemu umysł/ciało (par. 4).

This paper presents a reconstruction of the argument for the logical possibility of zombies, prop... more This paper presents a reconstruction of the argument for the logical possibility of zombies, proposed by David Chalmers, which has been debated in analytical philosophy for at least fifteen years now. Beside discussing it, I’m trying to analyze every of its premises. My aim is, especially, to present how the reasoning can show that: (a) zombies/zombie worlds are genuinely conceivable; (b) conceivability is a good guide to possibility; (c) the possibility of zombies is philosophically significant. I’m particularly putting emphasis on some issues concerning two-dimensional semantics and distinctions of conceivability. The conclusion of this paper is that the argument is still not refuted, so a discussion over it should be conducted, instead of a priori refutation. The debate over zombies may have a positive influence on many fields of philosophical investigation.

Translations by Jacek Jarocki

Przegląd Filozoficzny - Nowa Seria, 2022

Platon - przy współudziale religii - doprowadził ludzkość do przyjęcia przekonania, że znany nam ... more Platon - przy współudziale religii - doprowadził ludzkość do przyjęcia przekonania, że znany nam świat dzieli się na dwie kategorie: umysł i materię. Dychotomię tę zaczęła w ostatnim czasie kwestionować zarówno fizyka, jak i psychologia. Materia - niczym Kot z Cheshire - stała się bardzo eteryczna, aż w końcu nie pozostało z niej nic, poza szerokim uśmiechem, wyrażającym zapewne rozbawienie z tych, którzy nadal wierzą w jej istnienie. Umysł natomiast jawi się jako zwyczajny produkt uboczny określonych zjawisk fizjologicznych, o czym wiemy dzięki szczęśliwie nadarzającym się sposobnościom operowania mózgu czy badania skutków uszkodzeń tkanki mózgowej ofiar wojny. Koncepcję tę wzmocniło przerażające widmo wglądu w umysły, trwożące tych, którzy obawiają się, że dowolnie rozumiane życie wewnętrzne mogłoby ściągnąć na nich uwagę stróżów prawa. W ten sposób mamy do czynienia z paradoksalną sytuacją, przypominającą jeden z pojedynków Hamleta z Laertesem, w której fizycy stali się idealistami, wielu psychologów opowiedziało się zaś za materializmem. Tymczasem w rzeczywistości zarówno umysł, jak i ciało są oczywiście złudzeniem, o czym w odniesieniu do materii przekonują się fizycy, a w przypadku umysłu-psychologowie.

Teizm, ateizm i religia. Najnowsze spory w anglosaskiej filozofii analitycznej, 2019

Cel mojego artykułu jest ambitny: postaram się zaprezentować nową, a zarazem skuteczniejszą obron... more Cel mojego artykułu jest ambitny: postaram się zaprezentować nową, a zarazem skuteczniejszą obronę teizmu anzelmiańskiego, która będzie podważać wszystkie istniejące kontrargumenty jednocześnie . Praca ma na­stępującą strukturę. W paragrafie 2 charakteryzuję kluczowe założenia za­równo tezy anzelmiańskiej, jak i tezy o Wszech­Bogu, a także staram się je wyjaśnić. W paragrafie 3 proponuję trojaki podział argumentów przeciwko teizmowi anzelmiańskiemu. W paragrafie 4 prezentuję podejście polegają­ce na obronie poszczególnych tez teizmu anzelmiańskiego przed wysuwa­nymi kontrargumentami i dowodzę jego niewystarczalności. W paragra­fie 5 wprowadzam nową obronę teizmu anzelmiańskiego, która podważa naraz wszystkie skierowane przeciwko niemu argumenty. W paragrafie 6 badam możliwość, że anzelmiański Bóg nie jest wszechwiedzący, wszech­mocny i wszechdobry. Natomiast w paragrafie 7 omawiam potencjalne za­rzuty pod adresem mojej koncepcji. Paragraf 8 stanowi podsumowanie.

Przegląd Filozoficzny - Nowa Seria, 2019

Niektórzy filozofowie utrzymują, że nie wiedzą, co głosi determinizm. Inni twierdzą, a przynajmni... more Niektórzy filozofowie utrzymują, że nie wiedzą, co głosi determinizm. Inni twierdzą, a przynajmniej sugerują, że znają odpowiedź na to pytanie. Spośród tych ostatnich część – nazwijmy ich pesymistami – jest zdania, że jeśli determinizm jest prawdziwy, to pojęcia moralnego obowiązku i odpowiedzialności nie znajdują zastosowania, zaś praktyki karania i obwiniania, a także wyrażania moralnego potępienia i pochwały, są w rzeczywistości bezpodstawne. Inni – określmy ich jako optymistów – są zdania, że ani te pojęcia, ani praktyki nie tracą racji bytu, nawet jeśli determinizm jest prawdziwy. Niektórzy bronią wręcz tezy, że są one zasadne tylko w przypadku prawdziwości determinizmu . Istnieje ponadto inne, rzadziej wyrażane stanowisko: prawdziwego moralnego sceptycyzmu. Głosi ono, że pojęcia moralnej winy, obwiniania i odpowiedzialności są z natury mętne, o czym przekonujemy się, gdy rozpatrujemy konsekwencje zarówno prawdziwości determinizmu, jak i jego fałszywości. Zwolennicy tego poglądu zgadzają się z pesymistami, że jeśli determinizm jest prawdziwy, to rozważane pojęcia nie mają zastosowania, ale dodają, iż podobnie jest wtedy, gdy determinizm okazuje się fałszywy. Jeżeli zapytano by mnie, do którego z tych stronnictw należę, musiałbym przyznać, że do pierwszego: tego, którego przedstawiciele nie wiedzą, co głosi determinizm.

Rougly speaking, panpsychism is the view, that everything is mind or have consciousness. Although... more Rougly speaking, panpsychism is the view, that everything is mind or have consciousness. Although the view has a long and venerable tradition, and becomes more and more popular in the contemporary debate, it still has many opponents. The aim of this article is to prove that panpsychism is the best metaphysical account of the nature of the ultimate stuff of reality. At the same time, it is a kind of physicalism, according to which experience (experientiality) is the fundamental stuff of all concrete objects.

Jedną z centralnych kwestii dotyczących problemu wolnej woli stanowi zagadnienie moralnej odpowie... more Jedną z centralnych kwestii dotyczących problemu wolnej woli stanowi zagadnienie moralnej odpowiedzialności. Na ogół utrzymuje się, iż ma ono najdalej idące konsekwencje dla życia społecznego oraz prawa. Jak jednak argumentuje Galen Strawson, nie można odpowiadać moralnie za własne działania. Argument przebiega następująco: dana osoba podejmuje decyzję w oparciu o swój charakter, osobowość lub inne czynniki umysłowe. Z drugiej strony, za czynniki te nie można ponosić odpowiedzialności, wydaje się bowiem oczywiste, że są one powodowane innymi czynnikami, takimi jak wychowanie czy geny, za które nie jesteśmy odpowiedzialni. Jedynym wyjściem byłoby bycie causa sui, tj. bycie przyczyną samego siebie. Jednakże zgodnie z roz­powszechnioną opinią nic nie może być causa sui. W takim wypadku odpowiedzialność moralna jest niemożliwa.

Film Matrix przedstawia wersję starej, filozoficznej opowieści, znanej jako mózg w kadzi. Zgodnie... more Film Matrix przedstawia wersję starej, filozoficznej opowieści, znanej jako mózg w kadzi. Zgodnie z nią, w pewnym laboratorium naukowym stoi kadź, w której pływa pozbawiony ciała mózg. Naukowiec, który nadzoruje badanie, dopilnował, by mózg był stymulowany bodźcami zewnętrznymi takiego samego rodzaju, jakie otrzymuje on normalnie, czyli wtedy, gdy jest połączony z ciałem . W tym celu mózg został podłączony do ogromnej, komputerowej symulacji świata, która określa, jakie otrzymuje on bodźce. Ponadto, jeżeli mózg wytwarza jakieś reakcje, są one uwzględniane w symulacji. Mimo, że brakuje mu ciała, wewnętrzne stany mózgu zachodzą całkowicie normalnie. Z jego punktu widzenia wszystko wygląda tak samo jak dla Ciebie czy dla mnie.

Discussions by Jacek Jarocki

Przegląd Filozoficzny - Nowa Seria, 2018

The paper is a comment to the work of Professor Robert Poczobut, titled “Panpsychism and emergent... more The paper is a comment to the work of Professor Robert Poczobut, titled “Panpsychism and emergentism: Leibniz vs. Popper”. The aim of my paper is to show that – contrary to the stance taken by Poczobut – panpsychism is a view, that might be reasonably argued for and is backed up by some important reasons. In the first part I try to point out that the argument from the apriorism of panpsychism cannot rule out the contemporary varieties of panpsychism, based on radical empiricism. In the second part I argue that, when it comes to explaining consciousness, emergentism faces some serious obstacles. I also hold that, contrary to the theory of emergence, emergentism is a metaphysical view, which can be neither verified, not falsified, by natural sciences.

W artykule Kryzys chrześcijaństwa z perspektywy filozofii religii Ireneusz Ziemiński diagnozuje d... more W artykule Kryzys chrześcijaństwa z perspektywy filozofii religii Ireneusz Ziemiński diagnozuje dwa główne problemy religii chrześcijańskiej, upatrując w nich możliwego powodu jej przyszłego upadku, a przynajmniej bodźca do radykalnej przebudowy. Choć zgadzam się z tezą, co do istnienia problemu oraz skutków, jakie może on wywołać, uważam, że jego przyczyna jest inna. W tym tekście zamierzam wskazać, że główną winę za kryzys chrześcijaństwa ponosi samo
chrześcijaństwo, które na przestrzeni wieków stało się zbiorem teoretycznych prawd, nieuwzględniających duchowych doświadczeń jednostki. W rezultacie nie jest ono w stanie sprostać potrzebom współczesnego człowieka, a wręcz prowadzi do ich marginalizacji.

Niezwykła podróż po tajemniczym świecie ludzkiego umysłu! Czy dusza istnieje? Czy nasz mózg to ni... more Niezwykła podróż po tajemniczym świecie ludzkiego umysłu! Czy dusza istnieje? Czy nasz mózg to nic innego jak biologiczny komputer? Czy roboty kiedykolwiek będą mogły być świadome? Jacek Jarocki, badacz i popularyzator, wraz z czytelnikiem przemierza zawiłe ścieżki jednej z najbardziej fascynujących dyscyplin naukowych – filozofii umysłu. W niezwykle przystępny sposób omawia skomplikowane teorie filozoficzne, nawiązując zarówno do klasyków filozofii, jak i współczesnych badaczy. Gdzie jest mój umysł? to doskonała publikacja nie tylko dla studentów czy pasjonatów filozofii, ale również dla wszystkich, którzy chcą zgłębić tajniki wiedzy na temat czegoś tak bliskiego, a jednocześnie tak zagadkowego jak ludzki umysł.

Analiza i Egzystencja, 2024

W artykule prezentuję zmiany, jakie analityczna filozofia umysłu przeszła przez cały wiek XX, a t... more W artykule prezentuję zmiany, jakie analityczna filozofia umysłu przeszła przez cały wiek XX, a także konsekwencje, jakie jej przekształcenia mają dla najnowszych debat. Argumentuję, iż na przestrzeni ubiegłego stulecia nurt analityczny porzucił postawę antymetafizyczną i zaakceptował – kompromisowy w świetle głównych założeń programu analitycznego – materializm. Ten ostatni znalazła się jednak pod koniec ubiegłego stulecia w kryzysie, którego próby zażegnania doprowadziły do istotnych zmian w obszarze najnowszych dociekań nad umysłem. Obserwacja obecnych tendencji pozwala wysnuć przypuszczenia co do kształtu analitycznej filozofii umysłu w kolejnych dekadach.

Acta Analytica, 2023

Panpsychism may be roughly defined as a view that at least some of the properties constituting th... more Panpsychism may be roughly defined as a view that at least some of the properties constituting the fundamental level of reality are mental or proto-mental. Despite its long history, it has been revived in recent discussions as a solution to the problems raised by the mind, especially to the so-called hard problem of consciousness. Contemporary panpsychism differs significantly from incarnations known from the history of philosophy mainly due to the fact that the former is often combined with so-called Russellian monism. According to Russellian monism, the intrinsic properties of physical things remain unknown. This encourages panpsychists to argue that those properties are in fact mental. In my paper, I examine the three most common arguments for panpsychism: the Continuity Argument, the Hegelian Argument, and the Agnostic Argument. I take a closer look at each of them to assess their advantages and weaknesses. As I point out, the way in which one argues implies the version of panpsychism one adopts. This turns out to be especially important with regard to the Hegelian Argument and the Agnostic Argument. Both can be combined with Russellian monism, resulting in Russellian panpsychism. However, I claim that the philosophical consequences of these arguments are different, so it is legitimate to distinguish two kinds of Russellian panpsychism. In conclusion, I hold that there are reasons to prefer panpsychism based on the Agnostic Argument, which is more promising, as it responds to some general problems of panpsychism.

Roczniki Filozoficzne, 2023

Although panpsychism and pantheism were seen as natural allies in the past, in contemporary philo... more Although panpsychism and pantheism were seen as natural allies in the past, in contemporary philosophy it is widely common to stress differences rather than similarities between them. As a result, only few panpsychists (e.g. so-called cosmopsychists) acknowledge that their view may imply pantheism. In my paper, I argue that at least some popular versions of panpsychism do lead to pantheism. My main argument is that panpsychism meets the minimal requirements for pantheism, defined as a view that the world is identical to all-encompassing Unity and that this Unity is divine. Although there are kinds of panpsychism that allow one to avoid these consequences, the most popular versions of this view pave the way to pantheism.

Many philosophers will find this a serious challenge for panpsychism. On the other hand, it can be argued that this conclusion is not as grim as it seems. An all-encompassing Cosmic Mind has little to do with the God of Abrahamic religions, so it does not necessarily deprive panpsychism of its naturalistic flavor that many find non-negotiable. Be that as it may, the aim of this paper is to turn the attention of proponents of panpsychism to yet another problem they need to solve.

Przegląd Filozoficzny - Nowa Seria, 2019

Freedom and Resentment (1962), written by Peter Frederick Strawson, is one of the most influentia... more Freedom and Resentment (1962), written by Peter Frederick Strawson, is one of the most influential papers in 20th Century investigations regarding the problem of free will. An interesting criticism of that work was proposed by his son, Galen Strawson, who analyzed and rejected his father’s view, called the theory of reactive attitudes. In my paper I reconstruct the views of Peter Strawson and present counterarguments put forward by Galen Strawson. In a summary I suggest, following Robert Kane, that the disagreement may reflect some changes in analytic philosophy.

Diametros, 2018

The purpose of this article is to present contemporary varieties of panpsychism, i.e. a metaphys... more The purpose of this article is to present contemporary varieties of panpsychism, i.e. a metaphysical view according to which at least some of the fundamental properties which constitute the world are mental. Despite its popularity in the history of philosophy, the view has been thought, in the analytic tradition, to be unscientific. Nevertheless, in light of some insolvable problems with the explanation of mind, panpsychism has become a view which is taken seriously as a correct metaphysical theory. In this article, I propose a broad definition of panpsychism in order to uncover the possible causes of its variety. Subsequently, I argue that there are two main motivations to embrace panpsychism: the law of continuity and the acceptance of fundamental monism. Further, I present some problems with panpsychism, especially the problem of combination. In the final part, I suggest that panpsychism should be taken seriously in the recent debates about the mind, regardless of its difficulties.

Roczniki Filozoficzne, 2017

The French writer Michel Houellebecq is the author of six novels, and is also a poet, a dire­c­to... more The French writer Michel Houellebecq is the author of six novels, and is also a poet, a dire­c­tor, and a musician. His literature is usually thought to be a fierce critique of contemporary society, especially of phenomena like consumerism and the sexualization of culture. In this article, I shall argue that Houellebecq’s novels share a thought that is also the basic idea of existentialism. Quoting not only Houellebecq’s novels, but also poems, essays and interviews, I will try to show that the problem he considers—which I call “the existence problem”—concerns the relation between a subjective individual and objective reality, described in terms of the natural sciences. By contrast, the main characters of his novels are representatives of different answers to that problem. If the problem does play a crucial role in existentialism—and, as I argue, this is the case—then it is legitimate to call Houellebecq probably the last of the influential existentialists.

Filo-Sofija, Dec 31, 2015

In The Conscious Mind David Chalmers proposed one of the most sophisticated arguments against ma... more In The Conscious Mind David Chalmers proposed one of the most sophisticated
arguments against materialism: the argument from the logical possibility of zombies
(which is, indeed, a variation on the classical conceivability argument). The reasoning
has been often attacking by physicalists. One of the possible stances is known as type-A
physicalism (a priori physicalism). The proponents of this view usually accept that: (a)
phenomenal facts are a priori deductible from physical facts and the relation between
them is logical rather than nomological; (b) there is no epistemic gap; (c) the hard
problem of consciousness doesn’t exist. In this paper I present how Chalmers replies
to these arguments. In conclusion I try to predict the direction of the future discourse.

Analiza i Egzystencja, Mar 2016

The metaphysical view of Bertrand Russell, called neutral monism, is not widely known today, alt... more The metaphysical view of Bertrand Russell, called neutral monism, is not widely
known today, although its impact on the contemporary debate over mind-body
problem is clearly visible. The aim of this paper is to answer the question: what was
Russell’s neutral monism? Firstly, I present the views of Russell’s predecessors –
Ernst Mach and William James. Then, I discuss Russell’s own thought which can be
divided into three phases. The initial phase is the rejection of neutral monism (mainly
because of Russell’s commitments to epistemology). The second phase – I call it
the frst neutral monism – appears in The Analysis of Mind, where he proposes a deflationary theory of the object and the subject. The last, third phase – called the
second neutral monism, initiated in 1927 in The Analysis of Matter and An Outline
of Philosophy – introduces the notions of intrinsic and extrinsic properties. Finally,
I suggest that the agnostic metaphysics of Russell is too reductive for a dualist
and too mysterious for a materialist. However, it might be also true that Russell’s
view is more epistemological than metaphysical, and the frames of (misleading)
Cartesian dictionary of mind/matter may be too narrow for neutral monism to be
pertinently interpreted.

Choć monizm neutralny uważany jest zazwyczaj za pogląd martwy, który w historii filozofii odegrał... more Choć monizm neutralny uważany jest zazwyczaj za pogląd martwy, który w historii filozofii odegrał epizodyczną rolę, wątki z niego zaczerpnięte coraz częściej pojawiają się we współczesnych dyskusjach nad umysłem. Debatę utrudnia jednak brak klarowności, nawet w kwestiach tak elementarnych jak ta, jakie tezy stanowią warunki sine qua non monizmu neutralnego lub kogo należy zaliczać w poczet jego przedstawicieli. W tekście tym staram się dokonać elementarnego uporządkowania problemów związanych z tym stanowiskiem. Cel pracy jest dwojaki. Po pierwsze, zarysowuję historyczne i współczesne odmiany monizmu neutralnego (par. 1). Po drugie, na tej podstawie definiuję monizm neutralny, zestawiam go z teorią podwójnego aspektu, a następnie przedstawiam konfiguracje, w jakich pogląd ten może występować (par. 2). W dalszej części prezentuję główne problemy monizmu neutralnego (par. 3). W zakończeniu wskazuję, czy pogląd ten ma szansę stać się szerzej akcep-towaną koncepcją, dostarczającą spójnego rozwiązania problemu umysł/ciało (par. 4).

This paper presents a reconstruction of the argument for the logical possibility of zombies, prop... more This paper presents a reconstruction of the argument for the logical possibility of zombies, proposed by David Chalmers, which has been debated in analytical philosophy for at least fifteen years now. Beside discussing it, I’m trying to analyze every of its premises. My aim is, especially, to present how the reasoning can show that: (a) zombies/zombie worlds are genuinely conceivable; (b) conceivability is a good guide to possibility; (c) the possibility of zombies is philosophically significant. I’m particularly putting emphasis on some issues concerning two-dimensional semantics and distinctions of conceivability. The conclusion of this paper is that the argument is still not refuted, so a discussion over it should be conducted, instead of a priori refutation. The debate over zombies may have a positive influence on many fields of philosophical investigation.

Przegląd Filozoficzny - Nowa Seria, 2022

Platon - przy współudziale religii - doprowadził ludzkość do przyjęcia przekonania, że znany nam ... more Platon - przy współudziale religii - doprowadził ludzkość do przyjęcia przekonania, że znany nam świat dzieli się na dwie kategorie: umysł i materię. Dychotomię tę zaczęła w ostatnim czasie kwestionować zarówno fizyka, jak i psychologia. Materia - niczym Kot z Cheshire - stała się bardzo eteryczna, aż w końcu nie pozostało z niej nic, poza szerokim uśmiechem, wyrażającym zapewne rozbawienie z tych, którzy nadal wierzą w jej istnienie. Umysł natomiast jawi się jako zwyczajny produkt uboczny określonych zjawisk fizjologicznych, o czym wiemy dzięki szczęśliwie nadarzającym się sposobnościom operowania mózgu czy badania skutków uszkodzeń tkanki mózgowej ofiar wojny. Koncepcję tę wzmocniło przerażające widmo wglądu w umysły, trwożące tych, którzy obawiają się, że dowolnie rozumiane życie wewnętrzne mogłoby ściągnąć na nich uwagę stróżów prawa. W ten sposób mamy do czynienia z paradoksalną sytuacją, przypominającą jeden z pojedynków Hamleta z Laertesem, w której fizycy stali się idealistami, wielu psychologów opowiedziało się zaś za materializmem. Tymczasem w rzeczywistości zarówno umysł, jak i ciało są oczywiście złudzeniem, o czym w odniesieniu do materii przekonują się fizycy, a w przypadku umysłu-psychologowie.

Teizm, ateizm i religia. Najnowsze spory w anglosaskiej filozofii analitycznej, 2019

Cel mojego artykułu jest ambitny: postaram się zaprezentować nową, a zarazem skuteczniejszą obron... more Cel mojego artykułu jest ambitny: postaram się zaprezentować nową, a zarazem skuteczniejszą obronę teizmu anzelmiańskiego, która będzie podważać wszystkie istniejące kontrargumenty jednocześnie . Praca ma na­stępującą strukturę. W paragrafie 2 charakteryzuję kluczowe założenia za­równo tezy anzelmiańskiej, jak i tezy o Wszech­Bogu, a także staram się je wyjaśnić. W paragrafie 3 proponuję trojaki podział argumentów przeciwko teizmowi anzelmiańskiemu. W paragrafie 4 prezentuję podejście polegają­ce na obronie poszczególnych tez teizmu anzelmiańskiego przed wysuwa­nymi kontrargumentami i dowodzę jego niewystarczalności. W paragra­fie 5 wprowadzam nową obronę teizmu anzelmiańskiego, która podważa naraz wszystkie skierowane przeciwko niemu argumenty. W paragrafie 6 badam możliwość, że anzelmiański Bóg nie jest wszechwiedzący, wszech­mocny i wszechdobry. Natomiast w paragrafie 7 omawiam potencjalne za­rzuty pod adresem mojej koncepcji. Paragraf 8 stanowi podsumowanie.

Przegląd Filozoficzny - Nowa Seria, 2019

Niektórzy filozofowie utrzymują, że nie wiedzą, co głosi determinizm. Inni twierdzą, a przynajmni... more Niektórzy filozofowie utrzymują, że nie wiedzą, co głosi determinizm. Inni twierdzą, a przynajmniej sugerują, że znają odpowiedź na to pytanie. Spośród tych ostatnich część – nazwijmy ich pesymistami – jest zdania, że jeśli determinizm jest prawdziwy, to pojęcia moralnego obowiązku i odpowiedzialności nie znajdują zastosowania, zaś praktyki karania i obwiniania, a także wyrażania moralnego potępienia i pochwały, są w rzeczywistości bezpodstawne. Inni – określmy ich jako optymistów – są zdania, że ani te pojęcia, ani praktyki nie tracą racji bytu, nawet jeśli determinizm jest prawdziwy. Niektórzy bronią wręcz tezy, że są one zasadne tylko w przypadku prawdziwości determinizmu . Istnieje ponadto inne, rzadziej wyrażane stanowisko: prawdziwego moralnego sceptycyzmu. Głosi ono, że pojęcia moralnej winy, obwiniania i odpowiedzialności są z natury mętne, o czym przekonujemy się, gdy rozpatrujemy konsekwencje zarówno prawdziwości determinizmu, jak i jego fałszywości. Zwolennicy tego poglądu zgadzają się z pesymistami, że jeśli determinizm jest prawdziwy, to rozważane pojęcia nie mają zastosowania, ale dodają, iż podobnie jest wtedy, gdy determinizm okazuje się fałszywy. Jeżeli zapytano by mnie, do którego z tych stronnictw należę, musiałbym przyznać, że do pierwszego: tego, którego przedstawiciele nie wiedzą, co głosi determinizm.

Rougly speaking, panpsychism is the view, that everything is mind or have consciousness. Although... more Rougly speaking, panpsychism is the view, that everything is mind or have consciousness. Although the view has a long and venerable tradition, and becomes more and more popular in the contemporary debate, it still has many opponents. The aim of this article is to prove that panpsychism is the best metaphysical account of the nature of the ultimate stuff of reality. At the same time, it is a kind of physicalism, according to which experience (experientiality) is the fundamental stuff of all concrete objects.

Jedną z centralnych kwestii dotyczących problemu wolnej woli stanowi zagadnienie moralnej odpowie... more Jedną z centralnych kwestii dotyczących problemu wolnej woli stanowi zagadnienie moralnej odpowiedzialności. Na ogół utrzymuje się, iż ma ono najdalej idące konsekwencje dla życia społecznego oraz prawa. Jak jednak argumentuje Galen Strawson, nie można odpowiadać moralnie za własne działania. Argument przebiega następująco: dana osoba podejmuje decyzję w oparciu o swój charakter, osobowość lub inne czynniki umysłowe. Z drugiej strony, za czynniki te nie można ponosić odpowiedzialności, wydaje się bowiem oczywiste, że są one powodowane innymi czynnikami, takimi jak wychowanie czy geny, za które nie jesteśmy odpowiedzialni. Jedynym wyjściem byłoby bycie causa sui, tj. bycie przyczyną samego siebie. Jednakże zgodnie z roz­powszechnioną opinią nic nie może być causa sui. W takim wypadku odpowiedzialność moralna jest niemożliwa.

Film Matrix przedstawia wersję starej, filozoficznej opowieści, znanej jako mózg w kadzi. Zgodnie... more Film Matrix przedstawia wersję starej, filozoficznej opowieści, znanej jako mózg w kadzi. Zgodnie z nią, w pewnym laboratorium naukowym stoi kadź, w której pływa pozbawiony ciała mózg. Naukowiec, który nadzoruje badanie, dopilnował, by mózg był stymulowany bodźcami zewnętrznymi takiego samego rodzaju, jakie otrzymuje on normalnie, czyli wtedy, gdy jest połączony z ciałem . W tym celu mózg został podłączony do ogromnej, komputerowej symulacji świata, która określa, jakie otrzymuje on bodźce. Ponadto, jeżeli mózg wytwarza jakieś reakcje, są one uwzględniane w symulacji. Mimo, że brakuje mu ciała, wewnętrzne stany mózgu zachodzą całkowicie normalnie. Z jego punktu widzenia wszystko wygląda tak samo jak dla Ciebie czy dla mnie.

Przegląd Filozoficzny - Nowa Seria, 2018

The paper is a comment to the work of Professor Robert Poczobut, titled “Panpsychism and emergent... more The paper is a comment to the work of Professor Robert Poczobut, titled “Panpsychism and emergentism: Leibniz vs. Popper”. The aim of my paper is to show that – contrary to the stance taken by Poczobut – panpsychism is a view, that might be reasonably argued for and is backed up by some important reasons. In the first part I try to point out that the argument from the apriorism of panpsychism cannot rule out the contemporary varieties of panpsychism, based on radical empiricism. In the second part I argue that, when it comes to explaining consciousness, emergentism faces some serious obstacles. I also hold that, contrary to the theory of emergence, emergentism is a metaphysical view, which can be neither verified, not falsified, by natural sciences.

W artykule Kryzys chrześcijaństwa z perspektywy filozofii religii Ireneusz Ziemiński diagnozuje d... more W artykule Kryzys chrześcijaństwa z perspektywy filozofii religii Ireneusz Ziemiński diagnozuje dwa główne problemy religii chrześcijańskiej, upatrując w nich możliwego powodu jej przyszłego upadku, a przynajmniej bodźca do radykalnej przebudowy. Choć zgadzam się z tezą, co do istnienia problemu oraz skutków, jakie może on wywołać, uważam, że jego przyczyna jest inna. W tym tekście zamierzam wskazać, że główną winę za kryzys chrześcijaństwa ponosi samo
chrześcijaństwo, które na przestrzeni wieków stało się zbiorem teoretycznych prawd, nieuwzględniających duchowych doświadczeń jednostki. W rezultacie nie jest ono w stanie sprostać potrzebom współczesnego człowieka, a wręcz prowadzi do ich marginalizacji.

Edukacja Filozoficzna, 2023

Wprowadzenia do filozofii mogą przybierać bardzo różną formę. Część z nich wymaga dużego samozapa... more Wprowadzenia do filozofii mogą przybierać bardzo różną formę. Część z nich wymaga dużego samozaparcia i pełnej skupienia lektury. Inne starają się uprzystępnić omawiane zagadnienia. Nie brakuje jednak podręczników dla zupełnych nowicjuszy, które pozwalają nieinwazyjnie przyswoić myśl filozoficzną tym, którzy nigdy nie mieli z nią do czynienia. Taką właśnie obietnicę składa w podtytule książka Paula Kleinmana-ma być przewodnikiem, który pozwala zgłębiać meandry filozofii bez bólu. Niestety, choć być może oszczędzi ona cierpień adeptom tej dyscypliny, nie jest tak wyrozumiała dla profesjonalistów. Wprost przeciwnie-może służyć za przykład tego, jak o filozofii pisać nie należy, a także stanowić wzorzec złego tłumaczenia i niedbałej redakcji. Recenzję tę można zatem potraktować jako przestrogę, a także-zapewne niesłyszalny-apel do wydawców, że pewnych prac po prostu nie powinno się publikować.

Roczniki Filozoficzne, 2022

Natura umysłów. Jak zrozumieć świadomość to kolejna z prac Daniela C. Dennetta - czołowego filozo... more Natura umysłów. Jak zrozumieć świadomość to kolejna z prac Daniela C. Dennetta - czołowego filozofa umysłu, a zarazem bezkompromisowego obrońcy teorii ewolucji i jednego z najbardziej znanych krytyków religii - która ukazuje się w krakowskim wydawnictwie Copernicus Center Press. Tym razem jednak, inaczej niż w przypadku opublikowanych w ostatnich latach książek, takich jak Świadomość, Od bakterii do Bacha czy Dźwignie wyobraźni i inne narzędzia do myślenia, wydawca zdecydował się na wznowienie publikacji, która miała swą premierę na polskim rynku w roku 1997. Niestety, informacja, iż mamy do czynienia z kolejnym wydaniem, nie znajduje się ani w materiałach promocyjnych, ani w samej książce (za wyjątkiem wzmianki w stopce wydawniczej), dlatego z łatwością może umknąć niezorientowanemu czytelnikowi. Tymczasem w dyscyplinie rozwijającej się tak żywo jak filozofia umysłu ćwierć wieku to niemalże cała epoka. W tej recenzji wykorzystuję fakt ponownego wydania Natury umysłów, by odpowiedzieć na pytanie, jak książka Dennetta broni się z perspektywy czasu, naznaczonego wieloma, niekiedy rewolucyjnymi zmianami w podejściu do badania świadomości.

Annals of Philosophy, 2021

For anyone who does not follow recent debates on philosophy of mind, a revival of panpsychism may... more For anyone who does not follow recent debates on philosophy of mind, a revival of panpsychism may be quite surprising. A view, which thirty years ago seemed to be stone dead, is now heatedly discussed by prominent academics. It has become clear that the idea that the basic stuff of the Universe is mental not only should be taken seriously but may also pose a serious challenge to standard physicalism. Over the last couple of years, we have been given numerous handbooks that have considerably enriched our knowledge of the history, nature, and problems of panpsychism. Despite their indisputable importance, these publications were primarily directed at professional philosophers. For that reason, Galileo’s Error, written by Philip Goff, is a remarkable book. Even if it is not a breakthrough study of panpsychism, it is the first introduction for non-specialists, discussing the view at length

Organon F, 2020

Galen Strawson is certainly one of the most original contemporary philosophers. And he has—perhap... more Galen Strawson is certainly one of the most original contemporary philosophers. And he has—perhaps as every original philosopher has—given rise to many controversies. The theories he defends, such as panpsychism or the conception of sesmets—extremely short-lived selves—may indeed prompt an ‘incredulous stare’ (as Peter van Inwagen once observed) and are usually rejected by philosophical orthodoxy. But this, often too hasty, criticism causes Strawson to express his views even more boldly; it is not surprising, then, that his thinking might be seen as lifelong training in philosophical rebellion. It is for that very reason that Things That Bother Me is so important. It enables one to understand that his motives are in fact quite the opposite: Strawson turns out to be
a humanist, concerned with the sempiternal questions that strike every clever man.

Edukacja Filozoficzna, 2018

Popularyzacja filozofii to zadanie ważne, a zarazem niezwykle trudne. Myśl filozoficzna ma tę swo... more Popularyzacja filozofii to zadanie ważne, a zarazem niezwykle trudne. Myśl filozoficzna ma tę swoistą cechę, że próba jej atrakcyjnego przedstawienia nie-jednokrotnie prowadzi do banalizacji, a w najgorszym razie-do sfałszowania. Można wprawdzie wskazywać, że przed podobnym wyzwaniem stoją autorzy piszący o fizyce, chemii czy naukach biologicznych, jednak zarówno abstrakcyj-ność problemów, jak i skomplikowany aparat pojęciowy, nie zawsze dający się przełożyć na język potoczny, stanowią istotną trudność dla propedeutyki filo-zofii. Tym bardziej cieszy fakt, że mimo to na rynku polskim ukazuje się coraz więcej książek, które próbują przybliżyć filozofię adeptom tej dyscypliny. Jedną z najnowszych pozycji, mających w zamierzeniu spełniać to zadanie, jest napisa-na przez Nigela Warburtona Krótka historia filozofii, którą w 2016 roku wydało wydawnictwo RM.

Pawe OKO OWSKI, Filozofia i los. Szkice tychiczne, Kraków: Universitas 2015, ss. 412. ISBN 97883-... more Pawe OKO OWSKI, Filozofia i los. Szkice tychiczne, Kraków: Universitas 2015, ss. 412. ISBN 97883-242-2669 Niewielu mo na dzi wskaza filozofów, którzy nie tylko deklaruj przynale no do okre lonego nurtu filozoficznego, ale potrafi równie odtworzy w asn genealogi intelektualn . W swojej ksi ce Filozofia i los. Szkice tychiczne Pawe Okoowski wprost odnosi si do nauczycieli i mistrzów, którzy na jego my lenie wywarli najwi kszy wp yw. W ich poczet wchodz zarówno klasycy, na przyk ad w. Augustyn czy Arthur Schopenhauer, jak i autorzy wspó cze ni -Stanis aw Lem, Czes aw Mi osz czy Bogus aw Wolniewicz. Owi filozoficzni antenaci, cho wyznaczyli zakres podejmowanych w ksi ce problemów, a cz ciowo by mo e równie sposób ich rozstrzygni cia, s jednak tylko punktem wyj cia samodzielnych rozwa a , jakie autor podejmuje w pi dziesi ciu bez ma a tekstach, napisanych na przestrzeni dwudziestu lat i sk adaj cych si na omawian prac .

Z. Muszyński (red.), Umysł. Natura i sposób istnienia. Trzy debaty, Lublin: Wydawnictwo UMCS 2010... more Z. Muszyński (red.), Umysł. Natura i sposób istnienia. Trzy debaty, Lublin: Wydawnictwo UMCS 2010, ss. 267, ISBN 978-83-227-3146-8 Szeroko rozumiana filozofia umysłu to jedna z najintensywniej rozwijających się dziś gałęzi filozofii. Również i polski czytelnik ma od pewnego czasu możliwość, by na bieżąco śledzić nie tylko koncepcje zagranicznych, zazwyczaj anglosaskich autorów, w czym znaczny udział mają liczne tłumaczenia prac z tego zakresu, lecz również rodzimych filozofów i kognitywistów. Do tej pory jednak w przeważającej części przypadków propozycje tych ostatnich ograniczały się raczej do formułowania własnego stanowiska, a zestawianie go z krytyką ze strony innych ujęć odgrywało rolę drugorzędną. Z tego względu brakowało w polskiej literaturze publikacji, która mogłaby być częściowym podsumowaniem toczonych do tej pory debat, pozwalając jednocześnie na prześledzenie najczęściej zajmowanych stanowisk i przyjmowanych koncepcji. Tego rodzaju lukę wypełnia książka pod redakcją Z. Muszyńskiego, zatytułowana Umysł. Natura i sposób istnienia. Trzy debaty, zdająca relację z trzech przeprowadzonych w różnym czasie dyskusji, w trakcie których skonfrontowano różne, często przeciwstawne poglądy. Część pierwsza omawianej publikacji ("Natura i sposób istnienia umysłu"; s. 9-59) jest zapisem debaty, która odbyła się w roku 2003 na posiedzeniu naukowym lubelskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Filozoficznego. Punktem wyjścia była wydana wówczas książka U. Żegleń, zatytułowana Filozofia umysłu. Dyskusja z naturalistycznymi koncepcjami umysłu. W czterech zebranych w tym rozdziale referatach autorzy doprecyzowują te punkty koncepcji Żegleń, któreich zdaniem -wymagają rozwinięcia. I tak J. Bremer ("Być albo nie być świadomym"; s. 11-25) zajmuje się zagadnieniem neuronalnych korelatów świadomości, zwłaszcza w odniesieniu do świadomości fenomenalnej (zwanej przez niego zjawiskową). M. Miłkowski ("Przypisywanie intencjonalności, czyli jak to z termostatem było"; s. 27-36), powołując się na koncepcję D. Dennetta, krytykuje przyjmowane przez Żegleń stanowisko, iż pojęcie intencjonalności nie jest jednolite i utrzymuje, że intencjonalność może być badana przez nauki kognitywne, co jest 1 Recenzję tę, napisaną w roku 2012, wysłałem pierwotnie do redakcji czasopisma "Avant". Wkrótce otrzymałem informację, że zostanie ona opublikowana, do tej pory jednak tak się nie stało. Przyczyny tego stanu rzeczy pozostają dla mnie nieznane. Ponieważ straciłem już nadzieję, że tekst kiedykolwiek ukaże się drukiem -wszakże recenzowana książka ukazała się pięć lat temuzamieszczam ją w trybie "open access". powtórzenia się odpowiedzi R. Poczobuta na zarzuty R. Piłata (dokładnie tę samą odpowiedź znajdziemy na s. 153 i 173). Mimo dyskusji i polemik, które nieraz toczyły się na łamach czasopism, książka pod redakcją Muszyńskiego jest cenną publikacją, która nie tylko pozwala na przegląd poszczególnych stanowisk, lecz również umożliwia prześledzenie argumentów wysuwanych w celu podważenia lub obrony danych koncepcji. Z tego względu omawiana publikacja spełnia ważną funkcję, obrazując współczesny stan debaty, przynajmniej jeżeli chodzi o czołowych polskich kognitywistów. Mimo iż niektórych autorów brakuje (mam tu na myśli np. aktywnego na gruncie filozofii umysłu W.

David C h a l m e r s, ĝwiadomy umysł. W poszukiwaniu teorii fundamentalnej, przeł. Marcin Miłkow... more David C h a l m e r s, ĝwiadomy umysł. W poszukiwaniu teorii fundamentalnej, przeł. Marcin Miłkowski, Warszawa: PWN 2010, ss. 618. ISBN: 978-83-01-16498-0.

Filozofuj!, 2021

Przez lata gry komputerowe postrzegano jako medium służące wyłącznie do zabawy, a przez to – prze... more Przez lata gry komputerowe postrzegano jako medium służące wyłącznie do zabawy, a przez to – przeznaczone dla dzieci. Całe szczęście dziś to krzywdzące przeświadczenie stopniowo zanika, sami zaś twórcy wirtualnej rozrywki nie boją się podejmować tematów poważnych i wymagających dojrzałości. Coraz częściej odwołują się oni również do filozofii – na ogół z bardzo interesującym skutkiem.

Wydaje się, że XXI wiek może być pod wieloma względami przełomowy. Postęp technologiczny pozwala ... more Wydaje się, że XXI wiek może być pod wieloma względami przełomowy. Postęp technologiczny pozwala dokonywać rzeczy wcześniej niewyobrażalnych: eksplorować odległe planety, zgłębiać tajniki ludzkiego ciała, wydłużać życie. Stąd też chwila, gdy staniemy oko w oko ze sztucznym człowiekiem, stworzonym na nasz obraz i podobieństwo, jest jedynie kwestią czasu.

Percepcja wydaje się aktywnością wręcz trywialną. Cóż tajemniczego może być w tym, że widzę czerw... more Percepcja wydaje się aktywnością wręcz trywialną. Cóż tajemniczego może być w tym, że widzę czerwonego pomidora lub słyszę śpiew słowika? Pozornie nic. Jak zwykle jednak w sukurs przychodzi filozofia, która z oczywistych, zdawałoby się, zjawisk wydobywa problemy, którymi dziś intensywnie zajmuje się wielu uczonych.

Dwudziestowieczna filozofia nauki rozwijała się w klimacie niespotykanej wcześniej dynamiki przeł... more Dwudziestowieczna filozofia nauki rozwijała się w klimacie niespotykanej wcześniej dynamiki przełomowych odkryć i nowych badań. Sukcesy fizyki, chemii czy biologii dawały poczucie, że każdego dnia w laboratoriach na całym świecie trwa niestrudzona walka o prawdę. Jednak filozofowie dość szybko zrewidowali to przeświadczenie, dowodząc, że metody stosowane przez naukowców nie są bynajmniej tak oczywiste, jak można by sądzić.

Zgodnie z wnioskiem dotychczasowych rozważań nasze poznanie świata nie jest jedynie bierną percep... more Zgodnie z wnioskiem dotychczasowych rozważań nasze poznanie świata nie jest jedynie bierną percepcją, lecz aktywnym współtworzeniem. Choć stanowisko to zdaje się wynikać z twierdzeń nauki, a po namyśle jest zgodne z intuicją, prowadzi ono do konsekwencji, których zarówno zwykły człowiek, jak i naukowiec wolałby z pewnością uniknąć.

Większość z nas wierzy nauce i ma po temu mocne podstawy: dzięki prawom aerodynamiki samoloty lat... more Większość z nas wierzy nauce i ma po temu mocne podstawy: dzięki prawom aerodynamiki samoloty latają, a dzięki odkryciom medycyny chorzy wracają do zdrowia. Współczesne teorie fizyczne mają jednak druzgocące konsekwencje dla naszego codziennego obrazu świata – w ich świetle większość tego, co wiemy o rzeczywistości, jest po prostu fałszywa.

Spór o uchodźców i imigrantów rozpala opinię publiczną głównie ze względu na retorykę, jaką posłu... more Spór o uchodźców i imigrantów rozpala opinię publiczną głównie ze względu na retorykę, jaką posługują się niektórzy zwolennicy i przeciwnicy otwarcia granic. Jak zwykle w takich sytuacjach, intencje obu stron są dobre, lecz zbytnia uniwersalność tez głoszonych przez obrońców migracji oraz upraszczanie oczywistych problemów sprawiają, że ich stanowisko nie wytrzymuje konfrontacji z rzeczywistością.

Kino traktujemy na ogół jako niezobowiązującą rozrywkę. Niekiedy jednak opowiedziane w filmach hi... more Kino traktujemy na ogół jako niezobowiązującą rozrywkę. Niekiedy jednak opowiedziane w filmach historie skrywają ściśle filozoficzne pytania. Tak jest w przypadku rozważanych niżej produkcji, które sugerują, że świat jest zupełnie inny niż nam się wydaje.

Zombi kojarzone są zazwyczaj z krwiożerczymi bohaterami hollywoodzkich filmów grozy. Okazuje się ... more Zombi kojarzone są zazwyczaj z krwiożerczymi bohaterami hollywoodzkich filmów grozy. Okazuje się jednak, że i w filozofii znalazło się dla nich miejsce. I to nie byle jakie – zombi to jedne z najpopularniejszych postaci współczesnych argumentów w filozofii umysłu.

Filozofuj!, 2019

Kosmopsychizm to pogląd, który może wydawać się szalony, ale dobrze tłumaczy, w jaki sposób Wszec... more Kosmopsychizm to pogląd, który może wydawać się szalony, ale dobrze tłumaczy, w jaki sposób Wszechświat dostosował się do zaistnienia w nim życia

Filozofuj!, 2019

Oto niezwykły fakt: odpowiednio skomplikowany układ atomów i molekuł prowadzi do powstania czegoś... more Oto niezwykły fakt: odpowiednio skomplikowany układ atomów i molekuł prowadzi do powstania czegoś, co posiada wiedzę, przekonania, pragnienia, obawia się i odczuwa ból –innymi słowy, do powstania organizmu obdarzonego psychiką. Kto jeszcze, prócz nas, należy do tego grona?

M. Iwanicki, J. Jarocki (red.), 27 podróży filozoficznych. Przewodnik (nie tylko) Pascala, Lublin: Wydawnictwo KUL, 2018

W grudniu 2008 roku Marcilio Haddad Andrino, trzydziestoczteroletni mieszkaniec miasta Santos w B... more W grudniu 2008 roku Marcilio Haddad Andrino, trzydziestoczteroletni mieszkaniec miasta Santos w Brazylii, wyruszył do Gramado, rodzinnej miejscowości swojej żony, by spędzić tam miesiąc miodowy. Ekscytująca podróż nowożeńców zamieniła się jednak w koszmar, kiedy Andrino poważnie zachorował. Cierpiąc ogromny ból, został przewieziony do szpitala, gdzie lekarze stwierdzili u niego wodogłowie i osiem ropni w mózgu. Co gorsza, Andrino w trakcie leczenia zapadł w śpiączkę. O ciężkim stanie chorego dowiedział się o. Elmiran Ferreira z pobliskiego kościoła, który dał żonie Andrino medalik z portretem Matki Teresy i zalecił, by umieścić go pod poduszką męża. Kobieta postąpiła zgodnie z radą duchownego i wielokrotnie modliła się do Matki Teresy. W końcu nadszedł dzień operacji; Andrino został zabrany na blok operacyjny. Nagle jednak ocknął się i ku zdziwieniu lekarzy zapytał: „Co ja tutaj robię?”. Nim do szpitala dotarła jego żona, Andrino siedział już na łóżku i pił kawę! Lekarze ponownie zbadali jego mózg i potwierdzili, że zarówno wodogłowie, jak i wszystkie ropnie zniknęły. Nikt nie potrafił tego wyjaśnić. Wydarzenie to uważa się za jeden z pośmiertnych cudów Matki Teresy, na podstawie którego papież Franciszek ogłosił ją świętą we wrześniu 2016 roku.

M. Iwanicki, J. Jarocki (red.), 27 podróży filozoficznych. Przewodnik (nie tylko) Pascala, Lublin: Wydawnictwo KUL, 2018

Na pierwszy rzut oka pytanie „co wypełnia przestrzeń?” należałoby zadać fizykowi, a nie filozofow... more Na pierwszy rzut oka pytanie „co wypełnia przestrzeń?” należałoby zadać fizykowi, a nie filozofowi. Czy to nie nauki przyrodnicze badają naturę otaczającego nas świata? Najlepszą zaś kandydatką do udzielenia odpowiedzi na pytanie, co wypełnia przestrzeń, jest z pewnością fizyka: to w końcu jej dziedzina. Filozof angażuje się w te rozważania wyłącznie dlatego, że próba namysłu nad dowolnymi przedmiotami przestrzennymi może bardzo szybko doprowadzić do kłopotliwych pytań o wiedzę na ich temat. Temu właśnie problemowi będzie poświęcony niniejszy esej. Podobnie jak Winston Churchill obiecywał niegdyś wyłącznie krew, pot i łzy, tak i ja obawiam się, że to filozoficzne zagadnienie może nam przysporzyć co najwyżej bólu głowy. A jednak jego podjęcie może przynieść niemało korzyści.

Opowieści o podróżach w czasie niezmiennie fascynują, bardziej niż jakikolwiek inny gatunek liter... more Opowieści o podróżach w czasie niezmiennie fascynują, bardziej niż jakikolwiek inny gatunek literacki czy filmowy motywując swoich wielbicieli do umysłowej gimnastyki. Ale czy podróże w czasie są możliwe również w rzeczywistości? Temu pytaniu poświęcony jest mój artykuł, zaś próba odpowiedzi na nie wymagać będzie sporej sprawności intelektualnej i plastyczności wyobraźni.

Przewodnik (nie tylko) Pascala

Przypuśćmy, że oglądasz Gwiezdne wojny: Przebudzenie Mocy. (Uwaga: spoiler!). W trakcie filmu są ... more Przypuśćmy, że oglądasz Gwiezdne wojny: Przebudzenie Mocy. (Uwaga: spoiler!). W trakcie filmu są chwile, w których niewątpliwie odczuwasz strach – na przykład wtedy, gdy Rey i Kylo Ren walczą w lesie na Takodanie. Są również i takie momenty, w których bez wątpienia czujesz się smutny – chociażby we wzruszającej scenie, kiedy to Kylo Ren zabija swego ojca, Hana Solo. Oczywiście doskonale zdajesz sobie jednak sprawę z tego, że wszystkie postaci i wydarzenia są fikcyjne. Tak naprawdę nie wierzysz, że ktokolwiek faktycznie jest w niebezpieczeństwie lub że został zabity. Jesteś raczej przejęty tym fikcyjnym scenariuszem dzięki własnej wyobraźni – zarówno niebezpieczeństwo, jak i zabójstwo są wyimaginowane. Dlaczego więc takie czysto wyobrażone zdarzenia oddziałują na ciebie emocjonalnie?

Narratywizm to pogląd zyskujący coraz większą popularność nie tylko w filozofii, ale również w ps... more Narratywizm to pogląd zyskujący coraz większą popularność nie tylko w filozofii, ale również w psychologii, historii, a nawet literaturoznawstwie. Mówiąc najkrócej, stanowisko to kładzie szczególny nacisk na znaczenie narratywności, czyli określonego sposobu spojrzenia, akcentującego diachroniczną ciągłość danego zjawiska – przede wszystkim ludzkiego życia – która pozwala na ujęcie go w ramy „historii” czy „fabuły”. Narratywizm filozoficzny ma swe początki w myśli Paula Ricoeura, ale został również zaadaptowany do filozofii anglosaskiej, w której jego zwolennikami są Alasdair MacIntyre, Charles Taylor, a nawet Daniel Dennett. Cieszy się on również rosnącą popularnością w naszym kraju. Pomimo – a może za sprawą – wielości autorów, którzy przyjmują ten pogląd, trudno znaleźć jedną definicję narratywizmu. Wspólną jednak cechą narratywizmów filozoficznych jest to, iż stanowią one odpowiedź na pytanie, jak podmiot odczuwa sam siebie.
Mimo niezaprzeczalnego „zwrotu narratywistycznego”, który można zaobserwować w szeroko pojętej humanistyce, filozof Galen Strawson podaje ważne racje podważające narratywizm. W szczególności utrzymuje on, że postrzeganie swojego życia jako historii nie sprawia, że staje się ono lepsze. Strawson zdecydowanie opowiada się za epizodyzmem, czyli poglądem, zgodnie z którym wartościowe może być życie, którego odcinki nie układają się w spójną całość.
W ramach wystąpienia zamierzam przede wszystkim dokonać typologizacji odmian narratywizmu. Następnie przedstawię krytykę tego poglądu, którą proponuje Galen Strawson, zwracając szczególną uwagę na powody skłaniające go odrzucenia tej koncepcji. W ostatniej części referatu odpowiem na pytanie, czy istotnie można sformułować etykę, opartą na epizodyzmie. Racje, które przedstawię za Strawsonem, pozwalają uznać, iż jest to możliwe.

Przegląd Uniwersytecki, 2019

W dniach 9-14 września 2019 roku na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim odbył XI Polski Zjazd Filo... more W dniach 9-14 września 2019 roku na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim odbył XI Polski Zjazd Filozoficzny – największa, a zarazem najważniejsza impreza, przeznaczona dla polskich filozofów. W tym czasie uczelnia gościła bez mała siedmiuset uczestników z prawie wszystkich rodzimych ośrodków akademickich.

Przegląd Uniwersytecki, 2019

W dniach 8-11 kwietnia na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim odbył się 61. Tydzień Filozoficzny. ... more W dniach 8-11 kwietnia na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim odbył się 61. Tydzień Filozoficzny. Impreza ta – jedna z największych i najstarszych w Polsce – przyciągnęła licznych uczestników: zarówno uczonych, jak i osoby zainteresowane filozoficznymi problemami.

Przegląd Uniwersytecki, 2018

Tegoroczny, 60. już Tydzień Filozoficzny, który odbył się w dniach 16-20 IV 2018 r., po raz kolej... more Tegoroczny, 60. już Tydzień Filozoficzny, który odbył się w dniach 16-20 IV 2018 r., po raz kolejny zgromadził zarówno wybitnych uczonych z wielu polskich ośrodków akademickich, jak i liczną publiczność. A fakt, iż wydarzenie to obchodziło okrągłą rocznicę, stanowił dobry powód, by uczcić ten niewątpliwie chlubny jubileusz i nawiązać do jego początków.

Przegląd Uniwersytecki, 2017

W dniach 3-7 kwietnia na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II odbył się 59. Tydzień F... more W dniach 3-7 kwietnia na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II odbył się 59. Tydzień Filozoficzny. Podobnie jak w poprzednich latach, wydarzenie to przyciągnęło zarówno wielu uczonych z czołowych polskich ośrodków akademickich, jak i publiczność – licealistów, studentów, a także słuchaczy w każdym wieku, zainteresowanych filozoficzną refleksją.

Wywiad z Galenem Strawsonem, jednym z najwybitniejszych znawców zagadnienia wolnej woli, autora w... more Wywiad z Galenem Strawsonem, jednym z najwybitniejszych znawców zagadnienia wolnej woli, autora współczesnej wersji rozumowania przeciwko jej istnieniu, tzw. argumentu causa sui.