luc sels | KU Leuven (original) (raw)
Papers by luc sels
In Belgie probeert de overheid al enige tijd de opleidingsinspanning van bedrijven te stimuleren.... more In Belgie probeert de overheid al enige tijd de opleidingsinspanning van bedrijven te stimuleren. De opleidingsinspanning wordt daarbij steevast in jinanciele termen. uitgedrulet (opleidingsinvestering als % van de loonleost). Het investeringsniveau is echter maar een goede maatstaj voor de opleidingsinspanning en de stimulering van dit investeringsniveau is slechts een mogelijlee taale van de overheid, als oole aangetoond lean worden dat er een significante samenhang bestaat tussen de omvang van de jinanciele investering in opleiding enerzijds en de lewaliteit van opleidingstrajecten anderzijds. In deze bijdrage wordt aangetoond dat (1) er naast een lewantitatieve onderinvestering {If opleiding oole spralee is van een soort 'lewalitatieve' onderinvestering en dat (2) de relatie tussen het niveau van investering in opleiding en de lewaliteit van opleidingstrajecten zwale is.
Academy of Management Proceedings, 2013
Though unemployment frequently ends up in underemployment, few studies have combined insights fro... more Though unemployment frequently ends up in underemployment, few studies have combined insights from both job search and underemployment research. Drawing on both research fields, this study explores the relationship between job search behavior and reemployment quality. So far, most studies found little explanatory power for models that examine this link (Koen et al., 2010). By using underemployment as a mediator, we did find support for this relationship and gained more information on how search behavior influences reemployment quality. Next, our results also give more insight in how people end up in underemployed jobs, which so far has rarely been investigated (Feldman, 1996; Maynard, 2011). To this end, we focused on flexibility as a job search behavior. Flexibility is considered to be one of the key behaviors in the job search process by both policymakers and scholars (see e.g. Van den Broeck, 2010; Venn, 2012). Our results demonstrate however, that there are downsides of searching flexibly during the job search process in terms of job quality. To perform our analyses, we draw on longitudinal data of 304 Flemish unemployed individuals, collected in 2011-2012.
Frontiers of Entrepreneurship Research, 2012
This study investigates the relationship between new venture team composition and start-up perfor... more This study investigates the relationship between new venture team composition and start-up performance, measured as value added. We consecutively introduce the level and heterogeneity of team industry experience, intrinsic and extrinsic entrepreneurship motivation as potential drivers of venture value added. Using a sample of 66 teams representing 142 business founders, we observe that a team’s level of industry experience and extrinsic entrepreneurship motivation significantly contribute to start-up value added, whereas intrinsic entrepreneurship motivation exhibits a negative association with value added. Additionally, our findings reveal that teams with high industry experience exert a stronger influence on start-up value added when the team’s experience heterogeneity is high, whereas teams with low experience benefit from low experience heterogeneity. There appears to be no significant impact of a team’s motivation heterogeneity on start-up value added.
In order to map and analyse changes in work, data emerging from organisation surveys can be appli... more In order to map and analyse changes in work, data emerging from organisation surveys can be applied as a useful source. This article provides a comparative overview of 12 major organisation surveys in European countries and at the European level that monitor changes in work. It is a methodological comparison as the overview is focused on survey design. The criteria
Kleine en middelgrote ondernemingen zijn de laatste jaren een gegeerd studieobject gebleken. KMO’... more Kleine en middelgrote ondernemingen zijn de laatste jaren een gegeerd studieobject gebleken. KMO’s danken die aandacht aan een geleidelijke herwaardering van het kleinschalig ondernemerschap. De groeiende aandacht straalt echter niet in gelijke mate op alle domeinen van het KMO-bedrijfsbeheer af. Onderzoek naar personeelsbeleid in of ‘op maat van’ KMO’s is schaars. Het VIONA-project Personeelsbeleid in KMO’s: een onderzoek naar de kenmerken van een effectief KMO-personeelsbeleid vult deze leemte op. Dit onderzoek verschaft inzicht in de wijze waarop het personeelsbeleid vandaag vorm krijgt in de Vlaamse KMO’s (10-99 werknemers). Hoe worden werving, selectie, opleiding, loopbaanbeleid, taakontwerp, beloning, inspraak, enz. georganiseerd in KMO’s? Zijn er verschillen tussen bepaalde types KMO’s? Hoe staan KMO’s tegenover het overheidsbeleid? Tevens werd in dit project uitgebreid aandacht besteed aan de effecten van het gevoerde personeelsmanagement. Hierbij is o.a. onderzocht of de wi...
To date, the entrepreneurship phenomenon is characterized by several thrusts and conceptual frame... more To date, the entrepreneurship phenomenon is characterized by several thrusts and conceptual frameworks. In this literature review, we provide an overview of over forty years of entrepreneurship research, thereby breaking down the phenomenon into five components: creator, creating process, new value created, close and remote environment. We also elucidate on the concepts of human and social capital, two variables that have been highly adopted to explain the influence of entrepreneurs and intrapreneurs on new value creation.
Journal of Vocational Behavior, 2013
Previous research has demonstrated that mindfulness helps reduce symptoms of work stress but rese... more Previous research has demonstrated that mindfulness helps reduce symptoms of work stress but research has yet to clarify whether and how mindfulness is linked to work engagement. Using self-determination theory we hypothesize that mindfulness is positively related to work engagement and that this relationship can be better understood through authentic functioning. We collected survey data on these variables in the context of six mindfulness trainings at three points in time: before the training, directly after the training, and four months after training. We examined the relationships between mindfulness, authentic functioning, and work engagement, both statically (cross-sectionally) and dynamically as they change over training. Results show that authentic functioning mediates the relationship between mindfulness and work engagement, partially for the static relationship and fully for the dynamic relationship. We discuss how these findings further clarify the role of mindfulness in the workplace and highlight the implications for the literature on authentic functioning and work engagement.
Journal of Management, 2012
Authentic leadership occurs when individuals enact their true selves in their role as a leader. T... more Authentic leadership occurs when individuals enact their true selves in their role as a leader. This article examines the role of authentic followership in the previously established relationship between authentic leadership and follower in-role and extrarole performance behaviors. Consideration of followers who enact their true selves is important to understand how authentic leadership fosters follower self-determined work motivation and thus work role performance. Using self-determination theory (SDT) as a guiding framework, the authors propose that authentic leadership, authentic followership, and their interplay are positively related to the satisfaction of followers’ basic needs, which, in turn, are positively related to follower work role performance. The authors conducted a survey study of 30 leaders and 252 followers in 25 Belgian service companies. The results provide evidence of positive relationship for both authentic leadership and authentic followership with follower ba...
International Small Business Journal: Researching Entrepreneurship, 2013
This study investigates how a business owner’s human and social capital affects start-up absorpti... more This study investigates how a business owner’s human and social capital affects start-up absorptive capacity under different environmental conditions. From an analysis of a sample of 199 Flemish start-ups, the study observes that the owners’ start-up experience and bridging social capital are positively and significantly related to the new venture’s ability to acquire, assimilate and exploit external information. In addition, the findings reveal a positive but decreasing effect of owner-specific human capital as a function of environmental turbulence. Furthermore, the study finds that management experience significantly stimulates start-up absorptive capacity within highly dynamic environments, whereas it hinders it within stable environments. Finally, implications of the study and opportunities for future research are provided.
European Management Journal, 2014
We use the Theory of Planned Behavior (TPB) to detect gender effects in the variables that shape ... more We use the Theory of Planned Behavior (TPB) to detect gender effects in the variables that shape entrepreneurial intentions. We find that the effect of gender on intentions is mediated via personal attitudes toward entrepreneurship and more so via perceived control over becoming an entrepreneur. These mediation effects at factorial level can be explained by moderation effects at indicator level. Where male students are driven by the more dominant achievement-oriented entrepreneurial values, female students are more driven by the less dominant balance-oriented entrepreneurial values. Where male students are driven by both internal and external feelings of control, female students are driven by the more dominant internal feelings of control. This study adds to the research that studies entrepreneurial intentions and clarifies how different entrepreneurial definitions for men and women may drive entrepreneurial behavior.
DTEW Research Report 9919, 1999
De evaluatie van opleidingseffecten Een vergelijking van evaluatiemethoden
In this paper, we focus on the results of the Belgian Trend Study. The intention of this study wa... more In this paper, we focus on the results of the Belgian Trend Study. The intention of this study was to examine the prevalence of new production concepts within the widest possible range of companies in the automobile, the machine-tool, the chemical and the clothing industries. The Trend Study aimed to answer the following questions: is the Taylorist division of labour a thing of the past? What are the alternatives ? Are shifts in the division of labour accompanied by another type of personnel policy, and do traditional industrial relations have to make way for this new approach? The methodological concept used had to guarantee that the findings at the level of each industry could be generalised. Though the picture emerging from the empirical data collected in the four industrial sectors is inevitably diverse, the data make it possible merely to suggest a 'neo' rather than a 'post' Taylorist or Fordist concept.
In deze bijdrage lopen meerdere doelen parallel. We starten met een kritische evaluatie van de ar... more In deze bijdrage lopen meerdere doelen parallel. We starten met een kritische evaluatie van de argumenten pro en contra een verdere fLexibilisering van de arbeid. Ten tweede vergelijken we, op basis van deze theoretische oefening, het Belgische beleid inzake contractuele en temporele fLexibiliteit met het Nederlandse. Deze vergelijking heeft betrekking op de institutionele structuur, de dominante sturingsconcepten en de toegepaste mix van instrumenten. Ten derde gaan we na of verschillen in institutionele in bedding leiden tot verschillen in de wijze waarop bedrijven fLexibiliteit nastreven. We besluiten met enkele refLecties over te verwachten evoluties in de sturingsconcepten.
Abstract In new venture performance research, initial resources have been increasingly investigat... more Abstract In new venture performance research, initial resources have been increasingly investigated as determinants of success in the wake of the rise of the Resource-Based View. Even though much progress has been made in this area, important research gaps remain. ...
A. (2002). Effecten van individuele HRM-domeinen op de financiële resultaten van een bedrijf: een... more A. (2002). Effecten van individuele HRM-domeinen op de financiële resultaten van een bedrijf: een onderzoek in Belgische KMO's..
werk.be
Page 1. Hoger instituut voor de arbeid KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN Cahier 8: HRM in kleine en ... more Page 1. Hoger instituut voor de arbeid KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN Cahier 8: HRM in kleine en middelgrote bedrijven: optimale praktijken en effecten van HRM Jeroen Delmotte, Luc Sels, Miet Lamberts & Geert Van Hootegem Page 2. Page 3. iii INHOUD Situering 1 ...
10de Sociaal- …, 2002
De aandacht naar de relatie tussen HRM en performantie is de laatste jaren sterk toegenomen. In v... more De aandacht naar de relatie tussen HRM en performantie is de laatste jaren sterk toegenomen. In veel onderzoek worden allerlei afzonderlijke HRM-domeinen onder de loep genomen. Vooral verschillende beloningspraktijken en de mate waarin organisaties investeren in opleiding zijn in deze onderzoekstraditie onderwerp van onderzoek geweest. Met enige regelmaat worden significante relaties gevonden tussen het investeren in opleiding en de bedrijfsperformantie. De aandacht gaat daarbij voornamelijk uit naar grote bedrijven. Op kleine en middelgrote bedrijven wordt nauwelijks ingezoomd. Nochtans maakt deze groep een belangrijk deel uit van de economische activiteit. Daarnaast kunnen we vaststellen dat onderzoek naar de relatie tussen opleiding en performantie zich bijna uitsluitend richt op formele opleiding. Het 'werkend leren' krijgt zelden aandacht. Onze ambitie in deze bijdrage is na te gaan of het investeren in opleiding en vorming ook rendeert in kleinere organisaties. Meer bepaald willen we nagaan of KMO's te winnen hebben bij een grotere aandacht voor opleiding en vorming. We beperken ons daarbij niet tot de relatie tussen het investeren in formele opleiding (intern on-the-job; intern off-the-job en externe opleiding) en de prestaties van het bedrijf, ook het verband tussen het werkend leren (het uitbouwen van een arbeidsorganisatie met veel inherente leermogelijkheden) en het presteren van het bedrijf komt aan bod. Verder onderzoeken we of het effect van het voorzien in formele opleiding én het uitbouwenvan werkend leren sterker is dan enkel het voorzien in formele opleiding of enkel het uitbouwen werkplekken met veel leermogelijkheden. Daarnaast staan we stil bij de 'afruil' tussen werkend leren en formeel opleiden die vaak als typisch voor de KMO wordt aangegeven. Uit de analyses kunnen we concluderen dat een intensief opleidingsbeleid en het uitbouwen van werkplekken met veel leermogelijkheden ook in KMO's meerwaarde creëert in termen van arbeidsproductiviteit. Opvallend daarbij is dat het voorzien in formele opleiding een grotere meerwaarde levert aan de arbeidsproductiviteit dan enkel het aanbieden van werkend leren. De combinatie van beide genereert het sterkste effect op de arbeidsproductiviteit. Een laatste opvallende vaststelling is dat bedrijven met veel inherente leermogelijkheden een significant hogere kans vertonen om ook in opleiding te investeren. Het is met andere woorden 'en/en' en niet 'of/of'. KMO's die geen formele opleiding organiseren (eventueel extern), compenseren het 'niet-opleiden' immers niet systematisch door de uitbouw van een meer 'lerende' organisatie. Inleiding Zowat elk onderzoeksverslag of opiniestuk over opleidingsbeleid wijst op het toenemend belang van levenslang leren. Daarbij wordt vooral gewezen op de stijging van kwalificatie-eisen en de versnelling van kwalificatieveroudering (Mondy et al., 1998). Op bedrijfsniveau worden de competenties steeds vaker als een belangrijke bron voor het competitief voordeel naar voor geschoven (Koch & McGrath, 1996). Human Resource Development (HRD) is een manier voor het ontwikke
In Belgie probeert de overheid al enige tijd de opleidingsinspanning van bedrijven te stimuleren.... more In Belgie probeert de overheid al enige tijd de opleidingsinspanning van bedrijven te stimuleren. De opleidingsinspanning wordt daarbij steevast in jinanciele termen. uitgedrulet (opleidingsinvestering als % van de loonleost). Het investeringsniveau is echter maar een goede maatstaj voor de opleidingsinspanning en de stimulering van dit investeringsniveau is slechts een mogelijlee taale van de overheid, als oole aangetoond lean worden dat er een significante samenhang bestaat tussen de omvang van de jinanciele investering in opleiding enerzijds en de lewaliteit van opleidingstrajecten anderzijds. In deze bijdrage wordt aangetoond dat (1) er naast een lewantitatieve onderinvestering {If opleiding oole spralee is van een soort 'lewalitatieve' onderinvestering en dat (2) de relatie tussen het niveau van investering in opleiding en de lewaliteit van opleidingstrajecten zwale is.
Academy of Management Proceedings, 2013
Though unemployment frequently ends up in underemployment, few studies have combined insights fro... more Though unemployment frequently ends up in underemployment, few studies have combined insights from both job search and underemployment research. Drawing on both research fields, this study explores the relationship between job search behavior and reemployment quality. So far, most studies found little explanatory power for models that examine this link (Koen et al., 2010). By using underemployment as a mediator, we did find support for this relationship and gained more information on how search behavior influences reemployment quality. Next, our results also give more insight in how people end up in underemployed jobs, which so far has rarely been investigated (Feldman, 1996; Maynard, 2011). To this end, we focused on flexibility as a job search behavior. Flexibility is considered to be one of the key behaviors in the job search process by both policymakers and scholars (see e.g. Van den Broeck, 2010; Venn, 2012). Our results demonstrate however, that there are downsides of searching flexibly during the job search process in terms of job quality. To perform our analyses, we draw on longitudinal data of 304 Flemish unemployed individuals, collected in 2011-2012.
Frontiers of Entrepreneurship Research, 2012
This study investigates the relationship between new venture team composition and start-up perfor... more This study investigates the relationship between new venture team composition and start-up performance, measured as value added. We consecutively introduce the level and heterogeneity of team industry experience, intrinsic and extrinsic entrepreneurship motivation as potential drivers of venture value added. Using a sample of 66 teams representing 142 business founders, we observe that a team’s level of industry experience and extrinsic entrepreneurship motivation significantly contribute to start-up value added, whereas intrinsic entrepreneurship motivation exhibits a negative association with value added. Additionally, our findings reveal that teams with high industry experience exert a stronger influence on start-up value added when the team’s experience heterogeneity is high, whereas teams with low experience benefit from low experience heterogeneity. There appears to be no significant impact of a team’s motivation heterogeneity on start-up value added.
In order to map and analyse changes in work, data emerging from organisation surveys can be appli... more In order to map and analyse changes in work, data emerging from organisation surveys can be applied as a useful source. This article provides a comparative overview of 12 major organisation surveys in European countries and at the European level that monitor changes in work. It is a methodological comparison as the overview is focused on survey design. The criteria
Kleine en middelgrote ondernemingen zijn de laatste jaren een gegeerd studieobject gebleken. KMO’... more Kleine en middelgrote ondernemingen zijn de laatste jaren een gegeerd studieobject gebleken. KMO’s danken die aandacht aan een geleidelijke herwaardering van het kleinschalig ondernemerschap. De groeiende aandacht straalt echter niet in gelijke mate op alle domeinen van het KMO-bedrijfsbeheer af. Onderzoek naar personeelsbeleid in of ‘op maat van’ KMO’s is schaars. Het VIONA-project Personeelsbeleid in KMO’s: een onderzoek naar de kenmerken van een effectief KMO-personeelsbeleid vult deze leemte op. Dit onderzoek verschaft inzicht in de wijze waarop het personeelsbeleid vandaag vorm krijgt in de Vlaamse KMO’s (10-99 werknemers). Hoe worden werving, selectie, opleiding, loopbaanbeleid, taakontwerp, beloning, inspraak, enz. georganiseerd in KMO’s? Zijn er verschillen tussen bepaalde types KMO’s? Hoe staan KMO’s tegenover het overheidsbeleid? Tevens werd in dit project uitgebreid aandacht besteed aan de effecten van het gevoerde personeelsmanagement. Hierbij is o.a. onderzocht of de wi...
To date, the entrepreneurship phenomenon is characterized by several thrusts and conceptual frame... more To date, the entrepreneurship phenomenon is characterized by several thrusts and conceptual frameworks. In this literature review, we provide an overview of over forty years of entrepreneurship research, thereby breaking down the phenomenon into five components: creator, creating process, new value created, close and remote environment. We also elucidate on the concepts of human and social capital, two variables that have been highly adopted to explain the influence of entrepreneurs and intrapreneurs on new value creation.
Journal of Vocational Behavior, 2013
Previous research has demonstrated that mindfulness helps reduce symptoms of work stress but rese... more Previous research has demonstrated that mindfulness helps reduce symptoms of work stress but research has yet to clarify whether and how mindfulness is linked to work engagement. Using self-determination theory we hypothesize that mindfulness is positively related to work engagement and that this relationship can be better understood through authentic functioning. We collected survey data on these variables in the context of six mindfulness trainings at three points in time: before the training, directly after the training, and four months after training. We examined the relationships between mindfulness, authentic functioning, and work engagement, both statically (cross-sectionally) and dynamically as they change over training. Results show that authentic functioning mediates the relationship between mindfulness and work engagement, partially for the static relationship and fully for the dynamic relationship. We discuss how these findings further clarify the role of mindfulness in the workplace and highlight the implications for the literature on authentic functioning and work engagement.
Journal of Management, 2012
Authentic leadership occurs when individuals enact their true selves in their role as a leader. T... more Authentic leadership occurs when individuals enact their true selves in their role as a leader. This article examines the role of authentic followership in the previously established relationship between authentic leadership and follower in-role and extrarole performance behaviors. Consideration of followers who enact their true selves is important to understand how authentic leadership fosters follower self-determined work motivation and thus work role performance. Using self-determination theory (SDT) as a guiding framework, the authors propose that authentic leadership, authentic followership, and their interplay are positively related to the satisfaction of followers’ basic needs, which, in turn, are positively related to follower work role performance. The authors conducted a survey study of 30 leaders and 252 followers in 25 Belgian service companies. The results provide evidence of positive relationship for both authentic leadership and authentic followership with follower ba...
International Small Business Journal: Researching Entrepreneurship, 2013
This study investigates how a business owner’s human and social capital affects start-up absorpti... more This study investigates how a business owner’s human and social capital affects start-up absorptive capacity under different environmental conditions. From an analysis of a sample of 199 Flemish start-ups, the study observes that the owners’ start-up experience and bridging social capital are positively and significantly related to the new venture’s ability to acquire, assimilate and exploit external information. In addition, the findings reveal a positive but decreasing effect of owner-specific human capital as a function of environmental turbulence. Furthermore, the study finds that management experience significantly stimulates start-up absorptive capacity within highly dynamic environments, whereas it hinders it within stable environments. Finally, implications of the study and opportunities for future research are provided.
European Management Journal, 2014
We use the Theory of Planned Behavior (TPB) to detect gender effects in the variables that shape ... more We use the Theory of Planned Behavior (TPB) to detect gender effects in the variables that shape entrepreneurial intentions. We find that the effect of gender on intentions is mediated via personal attitudes toward entrepreneurship and more so via perceived control over becoming an entrepreneur. These mediation effects at factorial level can be explained by moderation effects at indicator level. Where male students are driven by the more dominant achievement-oriented entrepreneurial values, female students are more driven by the less dominant balance-oriented entrepreneurial values. Where male students are driven by both internal and external feelings of control, female students are driven by the more dominant internal feelings of control. This study adds to the research that studies entrepreneurial intentions and clarifies how different entrepreneurial definitions for men and women may drive entrepreneurial behavior.
DTEW Research Report 9919, 1999
De evaluatie van opleidingseffecten Een vergelijking van evaluatiemethoden
In this paper, we focus on the results of the Belgian Trend Study. The intention of this study wa... more In this paper, we focus on the results of the Belgian Trend Study. The intention of this study was to examine the prevalence of new production concepts within the widest possible range of companies in the automobile, the machine-tool, the chemical and the clothing industries. The Trend Study aimed to answer the following questions: is the Taylorist division of labour a thing of the past? What are the alternatives ? Are shifts in the division of labour accompanied by another type of personnel policy, and do traditional industrial relations have to make way for this new approach? The methodological concept used had to guarantee that the findings at the level of each industry could be generalised. Though the picture emerging from the empirical data collected in the four industrial sectors is inevitably diverse, the data make it possible merely to suggest a 'neo' rather than a 'post' Taylorist or Fordist concept.
In deze bijdrage lopen meerdere doelen parallel. We starten met een kritische evaluatie van de ar... more In deze bijdrage lopen meerdere doelen parallel. We starten met een kritische evaluatie van de argumenten pro en contra een verdere fLexibilisering van de arbeid. Ten tweede vergelijken we, op basis van deze theoretische oefening, het Belgische beleid inzake contractuele en temporele fLexibiliteit met het Nederlandse. Deze vergelijking heeft betrekking op de institutionele structuur, de dominante sturingsconcepten en de toegepaste mix van instrumenten. Ten derde gaan we na of verschillen in institutionele in bedding leiden tot verschillen in de wijze waarop bedrijven fLexibiliteit nastreven. We besluiten met enkele refLecties over te verwachten evoluties in de sturingsconcepten.
Abstract In new venture performance research, initial resources have been increasingly investigat... more Abstract In new venture performance research, initial resources have been increasingly investigated as determinants of success in the wake of the rise of the Resource-Based View. Even though much progress has been made in this area, important research gaps remain. ...
A. (2002). Effecten van individuele HRM-domeinen op de financiële resultaten van een bedrijf: een... more A. (2002). Effecten van individuele HRM-domeinen op de financiële resultaten van een bedrijf: een onderzoek in Belgische KMO's..
werk.be
Page 1. Hoger instituut voor de arbeid KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN Cahier 8: HRM in kleine en ... more Page 1. Hoger instituut voor de arbeid KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN Cahier 8: HRM in kleine en middelgrote bedrijven: optimale praktijken en effecten van HRM Jeroen Delmotte, Luc Sels, Miet Lamberts & Geert Van Hootegem Page 2. Page 3. iii INHOUD Situering 1 ...
10de Sociaal- …, 2002
De aandacht naar de relatie tussen HRM en performantie is de laatste jaren sterk toegenomen. In v... more De aandacht naar de relatie tussen HRM en performantie is de laatste jaren sterk toegenomen. In veel onderzoek worden allerlei afzonderlijke HRM-domeinen onder de loep genomen. Vooral verschillende beloningspraktijken en de mate waarin organisaties investeren in opleiding zijn in deze onderzoekstraditie onderwerp van onderzoek geweest. Met enige regelmaat worden significante relaties gevonden tussen het investeren in opleiding en de bedrijfsperformantie. De aandacht gaat daarbij voornamelijk uit naar grote bedrijven. Op kleine en middelgrote bedrijven wordt nauwelijks ingezoomd. Nochtans maakt deze groep een belangrijk deel uit van de economische activiteit. Daarnaast kunnen we vaststellen dat onderzoek naar de relatie tussen opleiding en performantie zich bijna uitsluitend richt op formele opleiding. Het 'werkend leren' krijgt zelden aandacht. Onze ambitie in deze bijdrage is na te gaan of het investeren in opleiding en vorming ook rendeert in kleinere organisaties. Meer bepaald willen we nagaan of KMO's te winnen hebben bij een grotere aandacht voor opleiding en vorming. We beperken ons daarbij niet tot de relatie tussen het investeren in formele opleiding (intern on-the-job; intern off-the-job en externe opleiding) en de prestaties van het bedrijf, ook het verband tussen het werkend leren (het uitbouwen van een arbeidsorganisatie met veel inherente leermogelijkheden) en het presteren van het bedrijf komt aan bod. Verder onderzoeken we of het effect van het voorzien in formele opleiding én het uitbouwenvan werkend leren sterker is dan enkel het voorzien in formele opleiding of enkel het uitbouwen werkplekken met veel leermogelijkheden. Daarnaast staan we stil bij de 'afruil' tussen werkend leren en formeel opleiden die vaak als typisch voor de KMO wordt aangegeven. Uit de analyses kunnen we concluderen dat een intensief opleidingsbeleid en het uitbouwen van werkplekken met veel leermogelijkheden ook in KMO's meerwaarde creëert in termen van arbeidsproductiviteit. Opvallend daarbij is dat het voorzien in formele opleiding een grotere meerwaarde levert aan de arbeidsproductiviteit dan enkel het aanbieden van werkend leren. De combinatie van beide genereert het sterkste effect op de arbeidsproductiviteit. Een laatste opvallende vaststelling is dat bedrijven met veel inherente leermogelijkheden een significant hogere kans vertonen om ook in opleiding te investeren. Het is met andere woorden 'en/en' en niet 'of/of'. KMO's die geen formele opleiding organiseren (eventueel extern), compenseren het 'niet-opleiden' immers niet systematisch door de uitbouw van een meer 'lerende' organisatie. Inleiding Zowat elk onderzoeksverslag of opiniestuk over opleidingsbeleid wijst op het toenemend belang van levenslang leren. Daarbij wordt vooral gewezen op de stijging van kwalificatie-eisen en de versnelling van kwalificatieveroudering (Mondy et al., 1998). Op bedrijfsniveau worden de competenties steeds vaker als een belangrijke bron voor het competitief voordeel naar voor geschoven (Koch & McGrath, 1996). Human Resource Development (HRD) is een manier voor het ontwikke