Yra van Dijk | Universiteit Leiden (original) (raw)
Papers by Yra van Dijk
De Gruyter eBooks, Dec 19, 2022
Thisarticle describes the various 'waves' of Dutch prisonerswho came to Buchenwald and the remnan... more Thisarticle describes the various 'waves' of Dutch prisonerswho came to Buchenwald and the remnants they left behind in cultural and personal memory.I nt he texts,d rawingsa nd physical and digital memorials of Buchenwald, we find all threef unctions of Mahnmal, Denkmal and Gedenkstätte. In the earlyt opdowno ri nstitutional memory,s uch as monuments, an inequality is visiblew ith an emphasis on non-Jewish survivors. Digital archivesm ay offer a more inclusive contribution to memory culture. Open Access. ©2 023b ei den Autorinnen und Autoren, publiziertv on De Gruyter. Dieses Werk ist lizenziertunter einer CreativeC ommons Namensnennung-Nichtk ommerziell-Keine Bearbeitung 4.0 International Lizenz.
« Reviens te mettre sur mes chaussures ». Le relationnel dans la poésie de Hans Faverey
Etudes Germaniques, Nov 28, 2022
Hoogtijdagen voor de internationale neerlandistiek in Paramaribo
NEERLANDIA (GENT), 2019
Intertekstualiteit en de historische letterkunde: de actualiteit van het verleden: aanzetten tot een dialogische lectuur van 'Cupio Dissolvi' van Constantijn Huygens
Nederlandse Letterkunde
Current Dutch reading education does not suffice for deep understanding of texts. This problem ca... more Current Dutch reading education does not suffice for deep understanding of texts. This problem calls for a solution that (re)combines literary education and reading comprehension-the two pillars on which Dutch reading education is built. The goal is to introduce a way of reading that requires a different set of skills from students as active 'meaning makers', thus putting interpretation back on the map. In this article, we first discuss how the current linkage between reading enjoyment, reading promotion, and literature education sends students the misleading message that reading literature would produce (primarily) reading enjoyment. We argue that this linkage ensures that reading motivation problems related to comprehension of non-literary texts-as reported by students and their teachers-remain underexposed and virtually unaddressed. We then propose a repositioning of both forms of reading instruction that makes reading comprehension more 'comprehensible', that is, resulting in a deeper understanding of texts and positioning students in the more motivating role of meaning maker. This can be achieved with a didactic approach that approaches texts (literary as well as non-literary) as sources of-and for-linguistic and philosophical reflections, for example on one's self, on the Other, or on the Netherlands and the world. Finally, as reading motivation is augmented when texts are read that relate to a specific context, we suggest focusing on 'Dutch discourses' as a productive context for the Dutch class at secondary schools. We provide examples of how such an 'inquisitive reading' could be didacticized and set a research agenda that could further explore this direction.
Topdown Digital Literature: The Effects of Institutional Collaborations and Communities
Contrary to what one might think, institutions play an important role in the production, preserva... more Contrary to what one might think, institutions play an important role in the production, preservation, and funding of electronic literature. Due to the absence of traditional gate-watchers like publishers and newspaper critics, the function of selection, distribution, and reception of this work has been taken over partly by anthologies, reviews and criticism that are produced in an academic climate. Artists need the necessary channels for preservation, distribution, and critical evaluation of the work, channels that have the power to create "cultural capital". Even the production of work often takes place in an academic or institutional setting. Literary festivals, conferences and workshops form temporary communities in which planned collaboration takes place. This article addresses institutionalized and planned collaboration and its effects on the production, the presentation, and the content of digital literature.
Comparative Literature, 2017
In 2012, two curiously similar novels appeared in the Netherlands and the United States: Dave Egg... more In 2012, two curiously similar novels appeared in the Netherlands and the United States: Dave Eggers's A Hologram for the King and Arnon Grunberg's The Man without Illness. Both feature Western male protagonists who travel to the Gulf region for business purposes and utterly fail. This article explores these narratives as “fictions of globalization” (James Annesley) that use spatial tropes and imaginaries as well as multiple references to the work of Franz Kafka to tell stories of alienation and Western masculine failure in the global capitalist economy. In both novels an alternative is imagined as possible only from a marginal position outside the discourses and spaces of globalization: in intimacy, personal encounters, and gestures of care.
Ethiek van de lectuur
Tijdschrift Voor Nederlandse Taal En Letterkunde, Jan 22, 2014
Boekbespreking van: Matthieu Sergier, Ethiek van de lectuur. Frans Kellendonk en de (h)erkenning ... more Boekbespreking van: Matthieu Sergier, Ethiek van de lectuur. Frans Kellendonk en de (h)erkenning van de andersheid . 260 pp. Gent: Gingko Academia Press, 2012. ISBN: 9789038219752 € 27,–
Tijdschrift voor Nederlandse Taal-en Letterkunde, 2010
The work of the succesfull Dutch author Arnon Grunberg seems to be intertextual in a postmodern w... more The work of the succesfull Dutch author Arnon Grunberg seems to be intertextual in a postmodern way: he recycles, quotes and refers to existing stories and novels. However, the functions of this intertextuality are different in Grunbergs oeuvre than they were in postmodernism. Here I try to give a more adequate description and interpretation of intertextuality in his novels. We may speak of imitation (Mary Orr) or parody (Linda Hutcheon): biblical stories for example are rewritten by Grunberg, with an emphasis on difference. The aim is not to undermine the source-text, but rather to place the new text in a context of universal stories about humanity. And in the case of the 'culture-text' of the Holocaust, parody and 're-enactment' (Ernst van Alphen) seem to be ways to come to terms with the past.
Konst, Alles Waan
Tijdschrift Voor Nederlandse Taal-en Letterkunde, 2016
Boekbeoordeling van: Jan Konst, Alles waan. Louis Ferron en het Derde Rijk . Amsterdam: De Bezige... more Boekbeoordeling van: Jan Konst, Alles waan. Louis Ferron en het Derde Rijk . Amsterdam: De Bezige Bij, 2015. 336 pp. ISBN: 978-90-2349-316-7. € 19,90.
Afgrond zonder vangnet. Liefde en geweld in het werk van Arnon Grunberg, 2018
Nederlands verdient meer : KNAW briefadvies over de studie Nederlands, in opdracht van ministerie van OCW
Nederlands verdient meer : Hoe de aantrekkelijkheid van de studie te vergroten
New West Indian Guide / Nieuwe West-Indische Gids
This essay explores the complex ways in which narrative may signify in the contemporary Caribbean... more This essay explores the complex ways in which narrative may signify in the contemporary Caribbean cultural context. Specifically, it is concerned with a trilogy written by award-winning Surinamese author Astrid Roemer, set in the years of independence of the Caribbean country after 300 years of Dutch occupation. The analysis focuses not on the usual postcolonial themes but on structures of signification: allegory, materiality and media of language, affect, and the function of objects. Roemer’s texts demonstrate the relation between discourse and physical violence, her language being tied to material media, bodies, and earth. Not just postmodern, but posthuman too, the Surinamese narrative is characterized by the attempt to connect objects to language, objects to emotions, or nature to memories. Language brings us in touch with Caribbean reality and memory, all the while questioning its capacity to do so through allegory and metaphor.
Nederlands, het saaiste vak, kan veel aantrekkelijker
Het gruwelijke gezicht van de geschiedenis
Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde
The memory of colonialism and slavery is finally becoming more widespread in the Netherlands. How... more The memory of colonialism and slavery is finally becoming more widespread in the Netherlands. However, the field of literary studies still falls behind compared to the central place of the Dutch-Caribbean slavery past in recent societal debates. One of the reasons could be that the representation of trans-Atlantic slavery in literature is often oblique and allegorical. This article proposes a reading of such allegories in The Sign of Jonah (Van Leeuwen 1995) by the Dutch-Antillean writer Boeli van Leeuwen. The novel’s intertextual references to both the Biblical story of Jonah and numerous other intertextual references, connect European, South-American and religious texts with the violent colonial history of the Caribbean. Using European (Walter Benjamin) and Caribbean (Eduard Glissant, Antonio Benítez-Rojo) theory, we argue that it is precisely this hybrid and postmodern practice of meaning-making that shapes the depiction of slavery and colonial memory in Van Leeuwen’s novels. Bin...
Afgrond zonder vangnet
Proza is een ziekte. Toch blijft Arnon Grunberg schrijven-Waarom eigenlijk? Wat heeft de roman he... more Proza is een ziekte. Toch blijft Arnon Grunberg schrijven-Waarom eigenlijk? Wat heeft de roman hem te bieden wat de krantenstukken, blogs en columns die hij ook de wereld in stuurt, niet kunnen zeggen? Afgrond zonder vangnet bespreekt de ontwikkeling van het auteurschap van Arnon Grunberg: van het ironische debuut tot de ernstige vervreemding in de latere romans, van het satirische spel met het publiek tot de politiek van de dagelijkse voetnoot. Afgrond zonder vangnet is geen biografie, maar gaat wel uit van Grunbergs joodse identiteit en de geschiedenis van zijn ouders-omdat in het licht daarvan zijn romans een andere betekenis krijgen. In het werk van Grunberg gaat het steeds daarin om de vraag hoe we met elkaar moeten leven, na de vernietigingen van de twintigste eeuw. Wat betekenen geloof, moraal, liefde, ouderschap wanneer het vertrouwen geschonden is en alles 'kapot' is? En hoe kun je leven met de ander, als die zelf niet meer echt leeft? Deze studie brengt in kaart hoe de romans van Arnon Grunberg zulke vragen stellen, en beantwoorden. Leeswijzer Welkom in de wereld van Arnon Grunberg. Hopelijk bent u klaar voor een rondleiding die niemand spaart, want zachtzinnig gaat het er niet aan toe in zijn romans. Grunbergs hoofdpersonen zijn steevast pechvogels met niets dan goede bedoelingen, die aan het einde van het verhaal met eigen handen alles hebben vernietigd wat hun lief was. Behaaglijk is anders. Waarom doet Grunberg zijn lezer dat aan? Wat betekent het inktzwarte scenario dat zich steeds weer herhaalt? En wat is het effect op de lezer die zich ertoe moet verhouden? Om daarachter te komen, volgen we Grunbergs schrijverschap vanaf de eerste rebelse roman Blauwe maandagen, via het perverse Gstaad 95-98 en het ontroerende De asielzoeker tot aan het meest recente boek, Goede mannen. In zes hoofdstukken ontstaat zicht op de betekenis van de afgrond die Grunbergs romans verbeelden. Het spoor zal ons terugvoeren naar het 'echt gebeurde' van de vernietiging van de Joden in de Tweede Wereldoorlog en de gevolgen daarvan. Wat kunnen moraal, rechtvaardigheid en liefde nog zijn, vraagt de auteur zich af, als we erkennen dat het vertrouwen in de wereld sinds die slachtpartij 'onherstelbaar gebroken' is. 'Er is geen continuïteit, maar evenmin is er een nieuw begin mogelijk.' Hoe kunnen we leven met het besef dat de barbarij deel uitmaakt van wat wij als beschaving opvatten, ook in ons eigen heden? Dat is de vraag die in het oeuvre van Grunberg wordt gesteld. En hoe dat leven helemaal niet meer gaat, dat is wat de romans steevast laten zien. Wanneer we zijn essays, columns en vooral zijn romans onder de loep nemen, blijkt het verleden niet alleen een morele, maar ook een individuele afgrond te zijn. Voor Grunberg, zoon van een Joodse moeder die verschillende concentratiekampen
Mijn zuster de negerin (My Sister the negro) is a novella from 1934 that was much admired by – a... more Mijn zuster de negerin (My Sister the negro) is a novella from 1934 that was much admired by – amongst others – menno ter braak. Although it has now all but disappeared from academic curricula, it deserves a central place in postcolonial Literary Studies and in comparative caribbean culture Studies. the critical importance of the text for cultural memory of slavery and the colonial era will be demonstrated by an analysis of the text from a combination of a media-technological and a postcolonial perspective. what does the foregrounding of media (such as ships, guns, clocks and lamps) imply for the representation of colonial violence? Apparent binaries turn out to be more ambivalent, and human bodies, nature and media are entangled in a complex network. in the critical memory of a violent and patriarchal history there is a crucial role for the technologies of writing.
De Gruyter eBooks, Dec 19, 2022
Thisarticle describes the various 'waves' of Dutch prisonerswho came to Buchenwald and the remnan... more Thisarticle describes the various 'waves' of Dutch prisonerswho came to Buchenwald and the remnants they left behind in cultural and personal memory.I nt he texts,d rawingsa nd physical and digital memorials of Buchenwald, we find all threef unctions of Mahnmal, Denkmal and Gedenkstätte. In the earlyt opdowno ri nstitutional memory,s uch as monuments, an inequality is visiblew ith an emphasis on non-Jewish survivors. Digital archivesm ay offer a more inclusive contribution to memory culture. Open Access. ©2 023b ei den Autorinnen und Autoren, publiziertv on De Gruyter. Dieses Werk ist lizenziertunter einer CreativeC ommons Namensnennung-Nichtk ommerziell-Keine Bearbeitung 4.0 International Lizenz.
« Reviens te mettre sur mes chaussures ». Le relationnel dans la poésie de Hans Faverey
Etudes Germaniques, Nov 28, 2022
Hoogtijdagen voor de internationale neerlandistiek in Paramaribo
NEERLANDIA (GENT), 2019
Intertekstualiteit en de historische letterkunde: de actualiteit van het verleden: aanzetten tot een dialogische lectuur van 'Cupio Dissolvi' van Constantijn Huygens
Nederlandse Letterkunde
Current Dutch reading education does not suffice for deep understanding of texts. This problem ca... more Current Dutch reading education does not suffice for deep understanding of texts. This problem calls for a solution that (re)combines literary education and reading comprehension-the two pillars on which Dutch reading education is built. The goal is to introduce a way of reading that requires a different set of skills from students as active 'meaning makers', thus putting interpretation back on the map. In this article, we first discuss how the current linkage between reading enjoyment, reading promotion, and literature education sends students the misleading message that reading literature would produce (primarily) reading enjoyment. We argue that this linkage ensures that reading motivation problems related to comprehension of non-literary texts-as reported by students and their teachers-remain underexposed and virtually unaddressed. We then propose a repositioning of both forms of reading instruction that makes reading comprehension more 'comprehensible', that is, resulting in a deeper understanding of texts and positioning students in the more motivating role of meaning maker. This can be achieved with a didactic approach that approaches texts (literary as well as non-literary) as sources of-and for-linguistic and philosophical reflections, for example on one's self, on the Other, or on the Netherlands and the world. Finally, as reading motivation is augmented when texts are read that relate to a specific context, we suggest focusing on 'Dutch discourses' as a productive context for the Dutch class at secondary schools. We provide examples of how such an 'inquisitive reading' could be didacticized and set a research agenda that could further explore this direction.
Topdown Digital Literature: The Effects of Institutional Collaborations and Communities
Contrary to what one might think, institutions play an important role in the production, preserva... more Contrary to what one might think, institutions play an important role in the production, preservation, and funding of electronic literature. Due to the absence of traditional gate-watchers like publishers and newspaper critics, the function of selection, distribution, and reception of this work has been taken over partly by anthologies, reviews and criticism that are produced in an academic climate. Artists need the necessary channels for preservation, distribution, and critical evaluation of the work, channels that have the power to create "cultural capital". Even the production of work often takes place in an academic or institutional setting. Literary festivals, conferences and workshops form temporary communities in which planned collaboration takes place. This article addresses institutionalized and planned collaboration and its effects on the production, the presentation, and the content of digital literature.
Comparative Literature, 2017
In 2012, two curiously similar novels appeared in the Netherlands and the United States: Dave Egg... more In 2012, two curiously similar novels appeared in the Netherlands and the United States: Dave Eggers's A Hologram for the King and Arnon Grunberg's The Man without Illness. Both feature Western male protagonists who travel to the Gulf region for business purposes and utterly fail. This article explores these narratives as “fictions of globalization” (James Annesley) that use spatial tropes and imaginaries as well as multiple references to the work of Franz Kafka to tell stories of alienation and Western masculine failure in the global capitalist economy. In both novels an alternative is imagined as possible only from a marginal position outside the discourses and spaces of globalization: in intimacy, personal encounters, and gestures of care.
Ethiek van de lectuur
Tijdschrift Voor Nederlandse Taal En Letterkunde, Jan 22, 2014
Boekbespreking van: Matthieu Sergier, Ethiek van de lectuur. Frans Kellendonk en de (h)erkenning ... more Boekbespreking van: Matthieu Sergier, Ethiek van de lectuur. Frans Kellendonk en de (h)erkenning van de andersheid . 260 pp. Gent: Gingko Academia Press, 2012. ISBN: 9789038219752 € 27,–
Tijdschrift voor Nederlandse Taal-en Letterkunde, 2010
The work of the succesfull Dutch author Arnon Grunberg seems to be intertextual in a postmodern w... more The work of the succesfull Dutch author Arnon Grunberg seems to be intertextual in a postmodern way: he recycles, quotes and refers to existing stories and novels. However, the functions of this intertextuality are different in Grunbergs oeuvre than they were in postmodernism. Here I try to give a more adequate description and interpretation of intertextuality in his novels. We may speak of imitation (Mary Orr) or parody (Linda Hutcheon): biblical stories for example are rewritten by Grunberg, with an emphasis on difference. The aim is not to undermine the source-text, but rather to place the new text in a context of universal stories about humanity. And in the case of the 'culture-text' of the Holocaust, parody and 're-enactment' (Ernst van Alphen) seem to be ways to come to terms with the past.
Konst, Alles Waan
Tijdschrift Voor Nederlandse Taal-en Letterkunde, 2016
Boekbeoordeling van: Jan Konst, Alles waan. Louis Ferron en het Derde Rijk . Amsterdam: De Bezige... more Boekbeoordeling van: Jan Konst, Alles waan. Louis Ferron en het Derde Rijk . Amsterdam: De Bezige Bij, 2015. 336 pp. ISBN: 978-90-2349-316-7. € 19,90.
Afgrond zonder vangnet. Liefde en geweld in het werk van Arnon Grunberg, 2018
Nederlands verdient meer : KNAW briefadvies over de studie Nederlands, in opdracht van ministerie van OCW
Nederlands verdient meer : Hoe de aantrekkelijkheid van de studie te vergroten
New West Indian Guide / Nieuwe West-Indische Gids
This essay explores the complex ways in which narrative may signify in the contemporary Caribbean... more This essay explores the complex ways in which narrative may signify in the contemporary Caribbean cultural context. Specifically, it is concerned with a trilogy written by award-winning Surinamese author Astrid Roemer, set in the years of independence of the Caribbean country after 300 years of Dutch occupation. The analysis focuses not on the usual postcolonial themes but on structures of signification: allegory, materiality and media of language, affect, and the function of objects. Roemer’s texts demonstrate the relation between discourse and physical violence, her language being tied to material media, bodies, and earth. Not just postmodern, but posthuman too, the Surinamese narrative is characterized by the attempt to connect objects to language, objects to emotions, or nature to memories. Language brings us in touch with Caribbean reality and memory, all the while questioning its capacity to do so through allegory and metaphor.
Nederlands, het saaiste vak, kan veel aantrekkelijker
Het gruwelijke gezicht van de geschiedenis
Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde
The memory of colonialism and slavery is finally becoming more widespread in the Netherlands. How... more The memory of colonialism and slavery is finally becoming more widespread in the Netherlands. However, the field of literary studies still falls behind compared to the central place of the Dutch-Caribbean slavery past in recent societal debates. One of the reasons could be that the representation of trans-Atlantic slavery in literature is often oblique and allegorical. This article proposes a reading of such allegories in The Sign of Jonah (Van Leeuwen 1995) by the Dutch-Antillean writer Boeli van Leeuwen. The novel’s intertextual references to both the Biblical story of Jonah and numerous other intertextual references, connect European, South-American and religious texts with the violent colonial history of the Caribbean. Using European (Walter Benjamin) and Caribbean (Eduard Glissant, Antonio Benítez-Rojo) theory, we argue that it is precisely this hybrid and postmodern practice of meaning-making that shapes the depiction of slavery and colonial memory in Van Leeuwen’s novels. Bin...
Afgrond zonder vangnet
Proza is een ziekte. Toch blijft Arnon Grunberg schrijven-Waarom eigenlijk? Wat heeft de roman he... more Proza is een ziekte. Toch blijft Arnon Grunberg schrijven-Waarom eigenlijk? Wat heeft de roman hem te bieden wat de krantenstukken, blogs en columns die hij ook de wereld in stuurt, niet kunnen zeggen? Afgrond zonder vangnet bespreekt de ontwikkeling van het auteurschap van Arnon Grunberg: van het ironische debuut tot de ernstige vervreemding in de latere romans, van het satirische spel met het publiek tot de politiek van de dagelijkse voetnoot. Afgrond zonder vangnet is geen biografie, maar gaat wel uit van Grunbergs joodse identiteit en de geschiedenis van zijn ouders-omdat in het licht daarvan zijn romans een andere betekenis krijgen. In het werk van Grunberg gaat het steeds daarin om de vraag hoe we met elkaar moeten leven, na de vernietigingen van de twintigste eeuw. Wat betekenen geloof, moraal, liefde, ouderschap wanneer het vertrouwen geschonden is en alles 'kapot' is? En hoe kun je leven met de ander, als die zelf niet meer echt leeft? Deze studie brengt in kaart hoe de romans van Arnon Grunberg zulke vragen stellen, en beantwoorden. Leeswijzer Welkom in de wereld van Arnon Grunberg. Hopelijk bent u klaar voor een rondleiding die niemand spaart, want zachtzinnig gaat het er niet aan toe in zijn romans. Grunbergs hoofdpersonen zijn steevast pechvogels met niets dan goede bedoelingen, die aan het einde van het verhaal met eigen handen alles hebben vernietigd wat hun lief was. Behaaglijk is anders. Waarom doet Grunberg zijn lezer dat aan? Wat betekent het inktzwarte scenario dat zich steeds weer herhaalt? En wat is het effect op de lezer die zich ertoe moet verhouden? Om daarachter te komen, volgen we Grunbergs schrijverschap vanaf de eerste rebelse roman Blauwe maandagen, via het perverse Gstaad 95-98 en het ontroerende De asielzoeker tot aan het meest recente boek, Goede mannen. In zes hoofdstukken ontstaat zicht op de betekenis van de afgrond die Grunbergs romans verbeelden. Het spoor zal ons terugvoeren naar het 'echt gebeurde' van de vernietiging van de Joden in de Tweede Wereldoorlog en de gevolgen daarvan. Wat kunnen moraal, rechtvaardigheid en liefde nog zijn, vraagt de auteur zich af, als we erkennen dat het vertrouwen in de wereld sinds die slachtpartij 'onherstelbaar gebroken' is. 'Er is geen continuïteit, maar evenmin is er een nieuw begin mogelijk.' Hoe kunnen we leven met het besef dat de barbarij deel uitmaakt van wat wij als beschaving opvatten, ook in ons eigen heden? Dat is de vraag die in het oeuvre van Grunberg wordt gesteld. En hoe dat leven helemaal niet meer gaat, dat is wat de romans steevast laten zien. Wanneer we zijn essays, columns en vooral zijn romans onder de loep nemen, blijkt het verleden niet alleen een morele, maar ook een individuele afgrond te zijn. Voor Grunberg, zoon van een Joodse moeder die verschillende concentratiekampen
Mijn zuster de negerin (My Sister the negro) is a novella from 1934 that was much admired by – a... more Mijn zuster de negerin (My Sister the negro) is a novella from 1934 that was much admired by – amongst others – menno ter braak. Although it has now all but disappeared from academic curricula, it deserves a central place in postcolonial Literary Studies and in comparative caribbean culture Studies. the critical importance of the text for cultural memory of slavery and the colonial era will be demonstrated by an analysis of the text from a combination of a media-technological and a postcolonial perspective. what does the foregrounding of media (such as ships, guns, clocks and lamps) imply for the representation of colonial violence? Apparent binaries turn out to be more ambivalent, and human bodies, nature and media are entangled in a complex network. in the critical memory of a violent and patriarchal history there is a crucial role for the technologies of writing.
In Afgrond zonder vangnet, kijkt Yra van Dijk naar de betekenis van thema’s als geloof, liefde en... more In Afgrond zonder vangnet, kijkt Yra van Dijk naar de betekenis van thema’s als geloof, liefde en ouderschap in de romans van Grunberg. Wat betekenen deze thema’s als alles ‘kapot’ is? En hoe kun je met een ander leven, als die zelf niet echt meer leeft? Gedreven om dit alles te begrijpen, laat Van Dijk in haar studie zien hoe zijn romans zulke vragen stellen, en beantwoorden.
Speciaal voor scholieren: van iedere roman zijn aparte interpretaties opgenomen: zie de inhoudsopgave.
Met dank aan mijn genereuze uitgeverij, Nijgh en Van Ditmar, die het boek Open Acces beschikbaar maakt, en aan instituut LUCAS, Universiteit Leiden.
