Kemal Göz | Kyrgyz-Turkish Manas University (original) (raw)

Drafts by Kemal Göz

Marbay Ciev Dramal II, 2023

Ünlü Kırgız yazar Marbay Ciev'in dramaları ve Kemal Göz'ün Huzuru Bozulan Adam adlı giriş yazısı

Mar Bayciev Dramalar I, 2022

ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ DERGİSİ ISSN: 1308–9196, 2020

Bu çalışma, Kasım Tınıstanov'un hayatı, eserleri, Kırgız edebiyatına yaptığı katkıları, yaşadığı ... more Bu çalışma, Kasım Tınıstanov'un hayatı, eserleri, Kırgız edebiyatına yaptığı katkıları, yaşadığı dönemin sosyal ve siyasal durumu, şahsına yapılan suçlamaların ve eleştirilerin gerçekliğinin tartışılması ve idam edilmesi konusunda bilgiler vermektedir. Tınıstanov, Sovyetler Birliğinin kurulmasından sonra Komünist rejimin isteklerini kabul etmeyen, eserleriyle rejime karşı durmaya çalışan aydın ve yazar kitlesinin bir bireyidir. Şiirlerinde ve kısa hikâyelerinde rejimin baskısından dolayı Kırgız Kazak halklarının geçmişte yaşadığı güzel günlere duyduğu özlemi dile getirmiş ve bu sebeple ağır bir şekilde eleştirilmiştir. Bu eleştirilerin devamında ise Sosyal Turan Partisi kurucuları arasında yer almakla suçlanmış ve 1938 yılında idam edilmiştir. Çalışma, Kırgız edebiyatının oluşmasında katkısı olan şahsiyetlerin ve ortaya çıkarılan kaynakların bilinmesi açısından önem arz etmektedir.

2. ULUSLARARASI TÜRKOLOJİ ARAŞTIRMALARI SEMPOZYUMU, 2020

Kırgızistan 31 Ağustos 1991 yılında Sovyetler Birliği’nden ayrılarak bağımsızlığını ilan etmiştir... more Kırgızistan 31 Ağustos 1991 yılında Sovyetler Birliği’nden ayrılarak bağımsızlığını ilan etmiştir. Bağımsızlık sonrasında farklı sebeplerden dolayı yeni eserlerin kaleme alınmadığı Kırgız edebiyatında Sultan Raev, kaleme aldığı hikâye, piyes ve romanlarla dikkatleri üzerine çeken üretken bir edebiyat adamı olmuştur. Raev’in 1988 yılında kaleme aldığı Kadın adlı hikâyesi bağımsızlıktan üç yıl önce yazıldığı için iki bakımdan değerlidir. Hikâye hem bağımsızlık öncesi hem de bağımsızlık sonrası Kırgız toplumundaki sosyal durumdan haber vermektedir. Aynı zamanda modern kadının yalnızlığı üzerine kurulan hikâye mutluluk sorusunun ne olduğunu sorgulayan evrensel bir temayı da gündeme getirmektedir. Bu yazıda eserden alınan bölümlerle Raev’in toplumun gidişatına yönelik tespitleri açıklanmaya çalışılmıştır. Kadın adlı hikâyesiyle toplum ve aile yaşantısının değişimine sebep olan unsurlar hakkında okuyucunun düşünmesini sağlayan Raev, modern kadının toplumda yaşanan rol değişimindeki etkilerine ve erkekteki yabancılaşmanın nedenine hikâyesi üzerinden cevap vermeye çalışmıştır. Kadın ve erkek arasındaki ilişkinin modern çağda geldiği noktayı irdeleyen hikâye Raev’in dünya çapında önemli bir yazar olduğunun da kanıtı niteliğindedir.
Anahtar Kelimeler: Sultan Raev, Kırgız Edebiyatı, Aytmatov, Modern Kadın, Oblomov

Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Kongresi 2020 Gümüşhane, 2020

Sovyetler Birliği Dönemi’nde Kırgızistan'da açılan okullarda verilen eğitim tam anlamıyla istenil... more Sovyetler Birliği Dönemi’nde Kırgızistan'da açılan okullarda verilen eğitim tam anlamıyla istenilen
seviyede olmasa da bir aydın kitlesi oluşturmuştur. Bu aydınlardan biri Mukay Elebaev’dir. Çağdaş Kırgız
edebiyatının oluşumu ve gelişimi adına birçok katkıda bulunmasına rağmen hakkında yapılan çalışmalar
yeterli düzeyde değildir. Mukay Elebaev’in eserlerinden bazıları çağdaş Kırgız edebiyatının ilkleri arasında
yer almaktadır. Örnek alabileceği bir edebî birikimi olmayan çağdaş Kırgız edebiyatının ilk aydınlarının bu
tarz eserleri genç kalemlere örnek olmuştur. Elebaev, kaleme aldığı edebî eserler dışında edebî eleştiriye de
önem vermiş ve bu doğrultuda birçok yazı yazmıştır. Sovyetler Birliği Dönemi’nde yapılan eser eleştirileri
genellikle eserin Sovyet ideolojisine uygunluğu üzerinedir. Ancak Mukay Elebaev yapılan bu eleştiriler
dışında edebî eleştirinin gerekliliğini vurgulamış ve yapılan bu edebî eleştirilerden yola çıkarak genç
kalemlerin nitelikli eserler vermesini amaçlamıştır. Bu çalışmada Mukay Elebaev’in hayatı ve edebî kişiliği
incelenmiştir. İnceleme sırasında yazarın içinde bulunduğu dönemin şartları göz önüne alınarak
eserlerinin oluşumundaki etkenler ve yazarın bu süreçte yaşadıkları ortaya konulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Mukay Elebaev, Kırgız Edebiyatı, Sovyetler Birliği, Uzak Yol, Ürkün Hadisesi.

SUTAD, Aralık 2020; (50): 61-77 e-ISSN: 2458-9071, 2020

Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi , 2020

1934 yılında yapılan Sovyet Yazarlar Birliği Kurultayı’ndan sonra roman türünde verilen eserlerde... more 1934 yılında yapılan Sovyet Yazarlar Birliği Kurultayı’ndan sonra roman türünde verilen eserlerde olay örgüsünün büyük çoğunluğu olumlu kahramanlar üzerine kurulmuştur. Olumlu kahramanlar toplumda örnek oluşturabilecek şekilde donatılarak ortaya çıkarılmıştır. Bu yazıda Cengiz Aytmatov’un Elveda Gülsarı romanındaki Tanabay ile Ernest Hamingway’in Yaşlı Adam ve Deniz romanındaki Santiago’nun benzeri yapıdaki yenilgileri ve karşı mücadeleleri anlatılmaktadır. Tanabay hiç kimsenin yapmak istemediği çobanlık görevini yerine getirmek için çalışmış, Santiago da canı pahasına kılıç balığını kıyıya çıkarmaya uğraşmıştır. Romanlarda dikkat çeken unsurlar Gülsarı ve kılıç balığıdır. Kılıç balığı, Santiago’nun kaybolan itibarını geri kazandıracaktır. Gülsarı ise Tanabay’ın inandığı değerlere ulaşmada uzağı gösteren teleskop niteliği taşımaktadır. Bir başka benzer imge ise kolhoz ve köpek balığıdır. Kahramanlar roman boyunca bu unsurlarla mücadele eder. Aytmatov’un eserlerinde üzerinde durduğu bir nokta da kültürdür. Elveda Gülsarı’da Gülsarı Kırgızlardaki at kültürünün temsilcisidir. 1934 kongresinden sonra Sovyetler Birliği’nin dünyaya bakışı altyapının üstyapıyı şekillendirdiği doğrultusundadır. Köpek balığı ile mücadele eden Santiago’nun ne yaparsa yapsın yenik düşmesi de bunun bir göstergesi olarak değerlendirilmektedir.

TYB Akademi Dil ve Edebiyat Dergisi, 2020

Öz Kırgız yazar ve şairler 1934 Yazarlar Birliği Kurultayı’nda alınan kararlarla toplumcu gerçekç... more Öz
Kırgız yazar ve şairler 1934 Yazarlar Birliği Kurultayı’nda alınan kararlarla
toplumcu gerçekçi ideoloji doğrultusunda halkın kendine gelecekle ilgili
örnek bulabileceği eserler vermişlerdir. Kırgız edebiyat tarihi içinde kalemi
kuvvetli birçok önemli şair yer almaktadır. Alıkul Osmonov bu şairler arasında
yer alsa da onu diğer şairlerden ayıran farklılıklar şairin eserlerinde göze
çarpmaktadır. Bu farklılıklar şairin içinde bulunduğu dönemin şartları
itibariyle birçok eleştiriye maruz kalmasına sebep olmuştur. Bu çalışmada
Alıkul Osmonov’un Kırgız edebiyatında kendine yer bulan değişikliklerin
oluşumuna sebep olan durumlar ve onun eserlerine yapılan eleştiriler ele
alınmaktadır. Yazarın ortaya koyduğu eserler ve dönemin şiir anlayışı
arasında yapılan kıyaslamalarla Alıkul Osmonov’un edebî görüşü gözler
önüne serilmiştir. Osmonov’un eserlerinde yaşadığı dönemin sanat
anlayışının dışında bir bakış açısının yer aldığı gözlemlenmiştir.

MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2020

Öz Bu çalışmada Halide Edip Adıvar'ın kaleme aldığı "Vurun Kahpeye" adlı roman "olumlu kahramanla... more Öz Bu çalışmada Halide Edip Adıvar'ın kaleme aldığı "Vurun Kahpeye" adlı roman "olumlu kahramanlar, belirtik ve örtük hakikat, kahramanın iç dünyasının açılımı ve yazarın eserine uzaklığı" açılarından ele alınmış ve bu süreçte eser Cengiz Aytmatov tarafından kaleme alınan "Cemile" adlı romanla karşılaştırılmıştır. Aynı zamanda "olumlu kahramanlar" başlığı altında Özbek ve Kırgız edebiyatından da örnekler vererek Türk edebiyatında tip olarak tanımlanan terim ile olumlu kahraman olarak tanımlanan terim arasındaki farklar üzerinde durulmuştur. Kahramanın iç dünyasının açılımı ile ilgili karşılaştırmalı olarak verilen örnekler vasıtasıyla yapılan karşılaştırmalarda ise ilkesel olarak doğru olanın ne olduğu araştırılmıştır. "Yazarın eserine uzaklığı" konusu da irdelenerek karşılaştırması yapılan romanlar arasında sanatsal olarak bir değerlendirme yapılmıştır. Ayrıca makalede Halide Edip Adıvar'ın oluşturmaya çalıştığı varsayılan kolektif bellek üzerinde de durularak eserin bu yüzden "belirtik hakikate" yakın bir çizgide kaleme alındığı üzerinde durulmuş ve "Vurun Kahpeye" adlı eserin sanat değeri açısından bir yargıya varmaya çalışılmıştır. Abstract In this study the novel called "Vurun Kahpeye" which was written by Halide Edip Adıvar, was emphasized in terms of positive characters, obvious and implicit reality, evolution of the inside world of the character and the distance of the writer to novel and in this process it was compared with the novel called "Cemile" which was written by Cengiz Aytmatov. At the some time the differences between the term which is defined as type and the term which is defined as positive character in Turkish literature giving examples from Uzbek and Kyrgyz literatures under the title of positive characters, were emphasized. Through the comparative examples and comparisons the question of principal truth was investigated in the character`s inside world. An artistic evaluation was made among the evaluated novels by examining the subject of the distance of the writer to novel. Also, in the article the collective memory which was supposed to be formed by Halide Edip Adıvar was emphasized because of this the novel was reality and it was tried to pass judgment on the artistic value of the novel called "Vurun Kahpeye".

KIRGIZİSTAN ARAŞTIRMALARI 2019 Editör: Cengiz BUYAR; BYR PUBLISHING HOUSE; Bişkek 2019; ISBN 978-9967-9140-5-6 , 2019

İkinci Dünya Savaşı Dönemi ve Bu Döneme Genel Bir Bakış 22 Haziran 1941’de Alman ordularının So... more İkinci Dünya Savaşı Dönemi ve Bu Döneme Genel Bir Bakış
22 Haziran 1941’de Alman ordularının Sovyetler Birliği’ne saldırma-
sıyla başlayan savaş devam ederken 4 Şubat 1942 yılında yayınlanan
Pravda gazetesinde “Dramaturglar, bestekârlar, şairler, yazarlar ve ressamlar Kızıl ordunun ve bütün Sovyet halkının kahramanlığını göstersin. Bunlar bütün halkın ve Kızıl ordunun düşmanla canla başla mücadele etmesi için uğraşsın, bizim kahramanlarımız savaşa azimle, inançla ve severek gitsin, sanatçıların, şairlerin ve yazarların her bir sözünden sinema filmlerinin her bir karesinden, gazetelerin her bir sayfasından düşmana hiç durmadan kurşun atılsın.” (Sadıkov vd. 1987: 285) şeklinde bir bildiri yayınlanmıştır.

Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi

Öz 1934 yılında toplanan Sovyet Yazar Birlikleri Kurultayı " nda dönüm noktası niteliğinde önemli... more Öz 1934 yılında toplanan Sovyet Yazar Birlikleri Kurultayı " nda dönüm noktası niteliğinde önemli kararlar alınmıĢtır. Bu kararlar neticesinde adına " olumlu kahraman " denilen bir kavram edebiyatta yer edinmiĢtir. Bu yazıda Kırgız edebiyatındaki "olumlu kahramanlar" kavramı üzerinde durulacaktır. Olumlu kahramanların tarih içerisinde uğradıkları değiĢim de irdelenerek edebiyatın geliĢim safhasında aldıkları rol üzerinde durulacaktır. Olumlu kahramanların edebiyatta hizmet ettikleri amaç ve bunun yanında devrim romantizminin olumlu kahramanlarla iç içe kullanılması gibi konular genel itibariyle Sovyet özelde ise Kırgız edebiyatının nasıl anlaĢılması gerektiğine dair ipuçları vermekte Sosyolojik araĢtırmalar açısından edebiyatın rolünün özellikle tek merkezden yönetilen sistem edebiyatlarının anlaĢılması ile artacağı fikri benimsenmektedir. Ayrıca Sovyetlerin oluĢturmaya çalıĢtığı toplumsal hafızada olumlu kahramanların edindiği rol de önemli bir konu baĢlığı olarak karĢımızda durmaktadır. ON THE POSITIVE CHARACHTERS OF KYRGYZ LITERATURE Abstract In 1934 during the Writers Council of Soviets Union, some significant decisions that eventually have become cornerstones in Kyrgyz Literature, were made. As a result of the decisions in question a new concept called " positive character " was introduced to literature. This article mainly focuses on the concept of positive characters along with analyzing the historical changes that they had gone through to reveal the role that they got to play in the overall literary progress. The purpose that the positive charachters serve to and the fact that the revolutionary romanticism had closely been engaged with the positive characters give us clear hints about how Sovietic literature in general and Kyrgz Literature in specific should be grasped. It also reveals us that especially the understanding of systemic literatures that are controlled by a single center help attribute a greater role to literature itself in terms of sociological researches.Besides, the role the positive characters played in the positive collective memory that the Soviets Unions was trying to create also outstands as an important title in the article. GiriĢ Ekim Devrimi dünya tarihi açısından da önemli bir dönüm noktasıdır.1917 yılında meydana gelen devrimle Çarlık Rusya yıkılmıĢ ve yerine kurulacak olan Sovyetler Birliği " nin temelleri atılmıĢtır. 1918 yılına kadar süren iç savaĢın BolĢeviklerin galibiyetiyle sonuçlanması, içinde Orta Asya " nın da bulunduğu geniĢ Rus coğrafyasının siyasi geleceğini

Cengiz Aytmatov Doğumunun 75. Yılı Armağanı, Manas Üniversitesi Yayınlar, Bişkek 2004, 2004

Papers by Kemal Göz

Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2020

Öz Sovyet edebiyat araştırmacıları genellikle Komünist partinin belirlediği Sosyalist Realizm ilk... more Öz Sovyet edebiyat araştırmacıları genellikle Komünist partinin belirlediği Sosyalist Realizm ilkeleri doğrultusunda edebi değerlendirmeler yapmışlardır. Salican Cigitov'un en önemli özelliklerinden biri resmî görüşü eleştirmesi ve özgün çalışmalarını parti ilkelerine rağmen bağımsız olarak yayımlamasıdır. Örneğin bütün Kırgız edebiyat tarihleri Kırgız edebiyatının başlangıcını komünist şair Aalı Tokombaev'e dayandırırken Cigitov hazırladığı doktora tezinde Kasım Tınıstanov ve Sıdık Karaçev gibi milliyetçi oldukları gerekçesiyle katledilen kalemlerin Tokombaev'den yıllar önce Kırgız edebiyatının ilk eserlerini kaleme aldıklarını tespit etmiş ve bunu bilim dünyasına açıklamıştır. Edebiyat tarihçisi ve eleştirmen kimliğinin yanı sıra hassas bir şair aynı zamanda piyes ve kısa hikâyeler kaleme alan bir güçlü bir nâsirdir Salican Cigitov. Özellikle Cengiz Aytmatov'un eserlerini ve hatta Aytmatov'un kendisini kıyasıya eleştiren yönüyle tanınan Cigitov modern Kırgız edebiyatının birçok önemli meselesiyle ilgili yetkin makaleler kaleme alarak Kırgız eleştirisinin ve edebiyat biliminin gelişimine çok önemli katkılarda bulunmuş değerli bir Kırgız aydınıdır. Çalışmada Cigitov'un ilmî kişiliğiyle birlikte Aytmatov ve modern Kırgız edebiyatıyla ilgili kaleme aldığı makaleler değerlendirilmektedir. Anahtar Kelimeler: Sovyet edebiyatı, Kırgız edebiyatı, Cengiz Aytmatov, Salican Cigitov, Eleştiri. PROF. DR. SALYJAN CHIGITOV'S SCIENTIFIC PERSONALITY AND AN OVERVIEW OF HIS ARTICLES Abstract Soviet literary researchers made literary evaluations in accordance with the principle/s of Socialist Realism, which is usually determined by the communist party. One of the most important features of Salyjan Chigitov is criticizing the official views and publishing his original works independently despite party principles. For example, while all Kyrgyz literary historians refer to the beginning of Kyrgyz literature to communist poet Tokombaev, in his doctoral thesis Chigitov found and explained it to the world of science that writers such as Kasym Tynystanov and Sydyk Karachev who were murdered since they were nationalists, had written the first works of Kyrgyz literarature many years before Tokombaev. Salyjan Chigitov is a literary historian and critic, as well as a sensitive poet and also a strong writer who wrote short stories and plays. Recognized especially for criticizing the works of Chinghiz Aitmatov and even Aitmatov himself, Chigitov is a valuable Kyrgyz intellectual who made important contributions to the development of Kyrgyz criticism and literary sciences by writing precious articles on many important issues of modern Kyrgyz literature. In this study, together with Chigitov's scientific personality, articles on Aitmatov and modern Kyrgyz literature have been reviewed.

Gazi Türkiyat

Öz: Kırgız Edebiyatının üzerine kurulduğu Sosyalist realizm 1934 yılında toplanan Sovyet Yazarlar... more Öz: Kırgız Edebiyatının üzerine kurulduğu Sosyalist realizm 1934 yılında toplanan Sovyet Yazarlar Birliği Kurultayında son halini almış ve ortaya konulan prensipler bütün Sovyetler Birliği edebiyatlarında kullanılmıştır. Stalin'in ölümü ve Kruşçev'in Komünist Parti genel sekreteri olmasıyla partinin edebiyata bakışı değişmiştir. Bu değişimin Kırgız Edebiyatındaki öncüsü ise Cengiz Aytmatov'dur. Aytmatov'un açmış olduğu bu yoldan yeni yetişen genç yazarlar cesaretle eserler kaleme alırken Stalin dönemi doğmalarına alışmış olan birinci nesil yazarlar ise bu değişimi anlayamamış ve Kırgız Edebiyatında yazarlar arasında bir tartışma da başlamıştır. Sosyalist realizmin yeniden yorumlanmasıyla ideal olan gerçekliğin var olan gerçeklikle yer değiştirdiği eserler Kırgı z Edebiyatının gelişmesinde büyük oranda etkili olmuşlardır. Abstact: Socialist realism intrinsic to the Kyrgyz literature acquired its final shape at the Grand Session of the Kyrgyz Writers' Union in 1934 and literature of the entire Soviet Union was based on common principles of this course. The death of Stalin and election of Khrushev as a General Secretary of the Communist Party has changed peoples' attitude to literature of that time. The changes in Kyr-gyz literature was incited by Chyngyz Aitmatov. Introduction of changes by Aitmatov lead to the fact that the young writers who bravely put their works onto paper and generation of writers who blindly followed Stalin's dogma did not understand that changes. This, by its turn, caused disputes among Kyrgyz writers. The changed works of literature of Socialist Realism had greatly influenced the development of Kyrgyz literature. Аннотация: Социалистический реализм на которой была построена Кыргызская литература получила последнюю форму на съезде Союза советских писателей в 1934 году и поставленные принципы были использованны в литературе всего Советского Союза. Со смертью Сталина и изменение генерального секретаря Коммунистической партии Хрущевым изменился взгляд партии к литературе. Чынгыз Айтматов являтся лидером этого изменения. Молодые авторы последующие путь Айтматова со смелостью писали свои произведения, а писатели первого поколения привыкшие к догмам Сталинского периода не смогли понять это изменение и вместе с этим начался конфликт между новым и старым поколением писателей. Произведения где с переосмыслением социалистического реализма идеалистическая реальность заменила существующую реальность были значительно эффективными в Кыргызской литературе.

Books by Kemal Göz

Kırgızistan Tarih-Toplum-Ekonomi-Siyaset (Editör: Cengiz Buyar) Bişkek 2017, BYR PUBLİSHİNG HOUSE, 2017

Giriş Çağdaş Kırgız edebiyatının başlangıç tarihi için farklı görüşler vardır. Resmî tarih ve üni... more Giriş Çağdaş Kırgız edebiyatının başlangıç tarihi için farklı görüşler vardır. Resmî tarih ve üniversitelerde okutulan ders kitaplarında 7 Ekim 1924 tarihli Erkin Too gazetesinin ilk sayısında yer alan Aalı Tokombaev'e ait Ötköbördün Kelgen Kezi adlı şiir Kırgız edebiyatının başlangıcı olarak kabul edilmektedir. Fakat Prof. Dr Salican Cigitov'un bu tarihten önce Kırgızlar tarafından kaleme alınmış eserler olduğunu gösteren çalışmala-rı vardır. İkisi de Stalin döneminde rejim düşmanı oldukları gerekçesiyle öldürülen Sıdık Karaçev ve Kasım Tınısıtanov 1924'ten önce Kırgızca eserler kaleme alan yazarlar arasındadır. Fakat Stalin dönemindeki dev-let terörüne kurban gitmeleri ve isimlerinin belli bir dönem anılmasının yasak olması Sıdık Karaçev ve Kasım Tınıstanov'un unutulmasına neden olmuştur. Kırgız Edebiyatı ile ilgili olarak üzerinde durulması gerekli ikinci bir husus da edebiyatı dönemlere ayırma meselesine dair yaklaşım tarzıdır. Katı komünist geleneğin önde gelen temsilcilerinden Prof. Dr. Kaçkınbay Artıkbaev ve onun yetiştirdiği bilim adamı nesli Kırgız edebiyatını farklı