Celal Eryiğit | Mehmet Akif Ersoy University (original) (raw)

Papers by Celal Eryiğit

Akademik sosyal araştırmalar dergisi, Apr 17, 2022

Hamza-nâme'nin 71. Cildinde Yapı ve Kavram Özellikleri Bakımından Deyimler**

Tullis journal - the journal of turkic language and literature surveys, Dec 29, 2021

Eski Anadolu Türkçesi, birçok tercüme ve telif eserin yazıldığı bir dönemdir. Hamzavî tarafından ... more Eski Anadolu Türkçesi, birçok tercüme ve telif eserin yazıldığı bir dönemdir. Hamzavî tarafından yazılan Hamza-nâmeler tarih, coğrafya, savaş sanatları, geleneksel halk edebiyatı gibi birçok disiplini barındırması açısından dönemin önemli eserleri arasındadır. Eser, hem yazıldığı hem istinsah edildiği dönemin dil özelliklerini yansıtmakta ve geniş bir söz varlığı barındırmaktadır. Söz varlığı, bir dilin kendi ögelerini içeren, bunun yanında yabancı unsurların da dile girdiği sözler bütünüdür. Söz varlığıyla ilgili onlarca çalışma yapılmıştır. Tarihî metinlerin söz varlığıyla ilgili yapılması gereken çok iş vardır. Dolayısıyla birçok eserde söz varlığını saptama çalışmaları yapmak, her geçen gün daha da önemli hale gelmektedir. "Hamza-nâme'nin 71. Cildinde Söz Varlığı" adlı bu çalışma, Hamza-nâmelerin söz varlığı unsurlarını ortaya dökmek ve bu bağlamda yapılan diğer çalışmalara katkı sağlamak amacıyla hazırlanmıştır. Bu doğrultuda öncelikle eserin içeriği ve gḳenel söz varlığı hakkında bilgiler verilmiştir. İnceleme bölümünde metindeki argo, atasözü, deyim, ikileme ve kalıp söz unsurları belirlenmiş ve bunların metinde yer aldıkları sayfa ve satır numaraları yanlarına yazılmıştır. Sonuç bölümünde sayısal değerlerle işaretlenen söz varlığı unsurları, eserin telif ve istinsah edildiği dönemin dil özellikleri ile karşılaştırılarak kayıt altına alınmıştır. Çżalışmada 364 deyim, 156 ikileme, 49 kalıp söz, 14 argo söz ve 5 atasözü tespit edilmiştir. Günümüzdekinden farklı nitelik taşıyan söz varlığı unsurları ve orijinal söz varlığı unsurları aynı tabloda karşılaştırmalı olarak gösterilmiştir.

Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, Jul 31, 2023

Bucak ağzı, söz varlığı, eskicil. ÖZ Bucak, Akdeniz Bölgesi sınırları içinde yer alan Burdur ilin... more Bucak ağzı, söz varlığı, eskicil. ÖZ Bucak, Akdeniz Bölgesi sınırları içinde yer alan Burdur iline bağlı bir ilçedir. Batı grubu ağız bölgesinde yer alan yöre, zengin söz varlığına sahiptir. Anadolu ağızlarındaki söz varlığının tespiti ile ilgili çalışmalar Cumhuriyet'in ilk yıllarında başlamış, 1963 yılından itibaren Derleme Sözlüğü'nün yayımlanmasıyla büyük bir aşama kaydetmiştir. Bunun yanında yeni araştırmalarla birçok yöreden söz varlığı ile ilgili çalışmalar yapılmış ve yapılmaya devam edilmektedir. Eskicil/arkaik ifadesi farklı kaynakların yaptığı tanımlamalara göre artık standart dilde kullanımdan düşmüş unsurlar şeklinde tarif edilmektedir. Bu ögeler gerek ses gerek yapı gerekse söz varlığı bakımından oldukça zengin özellikler sergilemekte ve Türkçenin geçmişten günümüze sahip olduğu gelişim ve değişimi gözler önüne sermektedir. Standart dilde kullanımdan düşmüş bu eskicil kelimeler ağızlarda ise yaşamaya devam etmektedir. Bu kelimelerin ağızlarda yaşaması dil çalışmalarında ağızların kaynak olma özelliğini sağlamlaştırmaktadır. Çalışmada Türkiye Türkçesi ağızlarının Batı grubunda yer alan Bucak ağzındaki eskicil kelimeler incelenmiştir. Özellikle yazı dilinde bulunmayıp Bucak ağzında yaşayan kelimelerin gelişimi ele alınmıştır. Yörede derlemeler neticesinde belirlenen kelimeler, Türk dilinin eski kaynaklarıyla karşılaştırılmış ve bu karşılaştırma neticesinde yörede 239 eskicil kelime tespit edilmiştir. Kaynaklarda bulunan kelimeler ses, şekil ve anlamlarıyla birlikte verilmiştir. Bu kelimelerin 48'i Eski Türkçenin Grameri; 65'i Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü; 155'i Divanü Lügati't-Türk ve 193'ü Yeni Tarama Sözlüğü kaynaklarında yer almaktadır.

RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi

Tarihi metinlerin ortaya çıkarılmasında Eski Anadolu Türkçesi verimli bir dönem olarak kabul edil... more Tarihi metinlerin ortaya çıkarılmasında Eski Anadolu Türkçesi verimli bir dönem olarak kabul edilir. Bu dönemde yazılan ve dil, kelime hazinesi, içerik, tür, konu, anlatım özelliği bakımından önemli eserlerden biri de Kırk Vezir Hikâyeleri’dir. Sade bir dil ile kaleme alınan bu eser, 15. yüzyılda yazılmıştır. Didaktik bir özelliğe sahiptir. Padişah ve diğer devlet yöneticilerine geçmişten hikâyeler anlatarak onları birçok konuda öğütlemeyi hedefleyen eser, bu yönüyle siyasetname özelliği taşır. Eserin söz varlığı açısından zengin unsurlar barındırması sebebiyle bu çalışmada araştırma konusu olarak ikilemeler seçilmiştir. Yurt içi ve dışında birçok nüshası bulunan çalışmanın British Library 1 7882 numaralı nüshası esas alınmıştır. Giriş bölümünde ikilemeler ile ilgili genel bilgi ve tanımlar verilmiştir. Kırk Vezir Hikâyeleri’nin konusu ve içeriği birinci bölümde tanıtılmıştır. İkinci bölümde metindeki ikilemeler tespit edilerek tekrar sayısı, anlamı, sayfa ve satır numaralarına göre...