Ebru ÇATALKAYA GÖK | Ankara Music and Fine Arts University (original) (raw)

Papers by Ebru ÇATALKAYA GÖK

REVIEW ON A GROUP OF BURSA SEVAI FABRICS SAMPLES , 2023

Bursa Sevaisi, on yedinci yüzyıldan sonra görülmeye başlayan küçük bitkisel bezemelerin hâkim old... more Bursa Sevaisi, on yedinci yüzyıldan sonra görülmeye başlayan küçük bitkisel bezemelerin hâkim olduğu bir kumaş çeşididir. Bursa Sevai kumaşların çözgüsünde ipek, atkısında pamuk, ilave desen ipliğinde ipek ve kılaptan iplik kullanılmıştır. Ancak ipek ve kılaptan iplikle dokunmuş birçok kumaş; Sevai, Selimiye, Şib, Serenk, Zifir gibi isimlerde anıldığı için Bursa Sevai kumaşı ile karıştırılmaktadır. Yazılı ve görsel kaynaklara bakıldığında birçok Sevai kumaş örneğini görmek mümkündür. Sevai kumaşlar dokunduğu yere, tercih edildiği yere, kullanılan hammaddenin yerine göre şehir isimleri ile birlikte anılmaktadır. Bursa Sevai kumaşının bir grubu dokunduğu yere göre mühür ile belgelenmiştir. Bu kumaş grubunun karakteristik özelliği zemin çözgü ve atkı ipliklerinde ekru, desende ise en fazla dört farklı rengin yer aldığı ilave desen çözgü ipliğinin kullanılmasıdır. Geçmişte halk tarafından geniş bir kullanım alanına sahip olan Bursa Sevai kumaşları günümüzde artık üretilmemektedir. Bu bağlamda incelenen Bursa Sevai kumaş grubunun teknik, desen, renk gibi özelliklerinin belgelenmesi çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Çalışmada tarama modeli yöntemi kullanılmıştır. Yazılı ve görsel kaynaklarda yer alan Bursa Sevai kumaş örneklerinin motif, kompozisyon, renk özelliklerinin belirlenmesi dışında ulaşılabilen dört adet örneğin teknik analizleri yapılması ile dokuma tekniği, hammadde ve kalite özellikleri de saptanmıştır. Bu açıdan çalışma, incelenen Bursa Sevai kumaş grubunun aynı özelliklerde tekrar yorumlanabilmesi bakımından önem arz etmektedir. Araştırmanın ilk aşamasında Sevai kumaşının tarihi gelişimi, ikinci aşamasında Sevai kumaşının tanımı ve çeşitleri, üçüncü aşamasında incelenen Bursa Sevai kumaş grubu ve özellikleri, dördüncü aşamasında ise yapılan incelemeler ve ulaşılan neticeler değerlendirilmiştir.

Beledi Dokumalarının Teknik Analizi ve Yeni Öneriler? başlıklı yüksek lisans tez çalışması, alan ... more Beledi Dokumalarının Teknik Analizi ve Yeni Öneriler? başlıklı yüksek lisans tez çalışması, alan araştırmasından elde edilen veriler doğrultusunda açıklanmıştır. Konu ile ilgili literatür incelemesi, alan araştırmasından kaynak kişi anlatımı, Beledi dokuma tezgahı ve var olan Beledi Dokuma örneklerinden yararlanarak Beledi dokumalarının tarihsel gelişimi ile teknik özellikleri ele alınmıştır. Çalışmanın amacı; Beledi dokumacılığının var olan örneklerinin tasarım ve teknik özelliklerinin belirlenerek literatürde yer almasını sağlamaktır. Bir kültür mirası olarak günümüze ulaşmış Beledi tezgahı incelenerek desenlerin nasıl oluştuğu üzerinde durulmuştur. ?Beledi Dokumalarının Teknik Analizi ve Yeni Öneriler? başlıklı tez çalışmasının Birinci Bölümünde, Tire ilçesi, Beledi dokumacılığının tarihsel gelişimi ve Beledi tezgahı incelenmiştir. İkinci bölümünde, Beledi Dokumalarının teknik özellikleri hakkında bilgi verilmiş olup, kumaş pedal basış raporları oluşturulmuştur. Üçüncü bölümde is...

TURKISH ONLINE JOURNAL OF DESIGN ART AND COMMUNICATION, 2021

Çitari is a type of fabric that emerged with new fabrics that began to appear after the eighteen... more Çitari is a type of fabric that emerged with new fabrics that began to appear after the eighteenth century. In çitari fabrics, was used silk in warp and cotton in weft. The characteristic feature of this fine fabric is that it is woven in stripes. However, there are many traditional fabric types woven as striped fabric. Çitari fabrics can be distinguished from other striped fabrics by their characteristics such as weaving weave, warp color pattern, raw material, and quality. It is known that çitari fabrics were woven in regions such as Bursa, Gaziantep, Istanbul, Tunceli, Diyarbakır, Tokat, Antalya, Harput, Yalvaç, İzmir, Denizli, India and Damascus. This type of fabric, which was widely used by the public in the past, is no longer produced today. It is thought that it is important to consider this fabric, which has the same name as a fish and a stringed musical instrument, in terms of its striped feature. In this context, çitari fabrics; with emphasis on historical developme...

Journal of International Social Research, 2021

Geziye diye de bilinen bu kumaş türünün kökü Arapça'dan gelmektedir. Geçmişte Trabzon, Halep, Hat... more Geziye diye de bilinen bu kumaş türünün kökü Arapça'dan gelmektedir. Geçmişte Trabzon, Halep, Hatay, Bursa, Denizli'de kefiye ismi ile üretildiği bilinmektedir. Bu kumaş türü genellikle erkekler tarafından sarık olarak takılarak bir nevi nişan olarak kullanılmıştır. Bu kullanımı dışında kadınlar tarafından örtü olarak ya da bele bağlanarak kullanıldığı da bilinmektedir. Geçmişte sadece ipek ile dokunan bu kumaşlar giyim kültürünün önemli bir parçası olmuşlardır. Çalışmanın amacı, kefiye bezinin kuramsal bilgilerinin analiz edilerek, ulaşılabilen örnekleri üzerinden kumaş yapı bilgilerinin literatüre kazandırılmasıdır. Ulaşılan XX. yüzyıla ait iki örneğin hammaddesi, iplik numarası, iplik büküm yönü, iplik kısalması, iplik sıklığı, tarak numarası gibi teknik analizleri yapılarak, kumaş kimlik bilgileri tablo dökümü olarak sunulmuştur. Araştırmada tarama ve betimleme yöntemi kullanılmıştır.

Milli Folklor, 2020

Turk susleme sanatlari maddi kultur belgeleri olarak gecmisin onemli bir mirasidir. Turk susleme ... more Turk susleme sanatlari maddi kultur belgeleri olarak gecmisin onemli bir mirasidir. Turk susleme sanat- larinda bezeme konulari oldukca cesitlilik arz etmektedir. Bu bezemeler hakkinda geometrik, figurlu, bitkisel, hayvansal, yazili, mimari, peyzaj, nesnel, sembolik ve kozmik gibi farkli bilimsel gruplamalar yapilmaktadir. Bu gruplamalar bazen bicim bazen de anlam bakimindan degerlendirilmektedir. Anlam bakimindan ise bazi gruplamalar sembolik ve kozmikte oldugu gibi ayni kapsamda ele alinabilir. Sembolik anlamlar iceren gok cisimleri hemen her uygarlikta kutsal sayilmis ve bu amacla sancak, kitabe, heykel, kabartma, yazit, sikke, tablet vb. cesitli bicimlerde esyalarda yer almistir. Tek ay, tek yildiz ya da ay-yildizin birlikte sembolik olarak kulla- nimlarina rastlanan her millette ay-yildiz motifine farkli anlamlar yuklenmistir. Turk mitolojisinde de onemli inanislarin karsiligi olan ay, gunes ve buyuk yildizlarla cesitli olaylar birlikte anlamlandirilmistir. Islamiyet’in kabulun...

Milli Folklor, 2020

Anadolu’nun, geleneksel yontemlerle pamuk, ipek, yun iplik uretimi yapilan hemen her bolge-sinde ... more Anadolu’nun, geleneksel yontemlerle pamuk, ipek, yun iplik uretimi yapilan hemen her bolge-sinde basit el tezgahlari ile bez dokumaciligi da yapilmistir. Giysilik, dosemelik gibi gereksinimleri karsilamanin yani sira onemli bir gelir kaynagi da olusturan bu dokumalar, bazi yorelerde hammadde ozellikleri ile taninarak isimlendirilmis (Ankara sofu, Hatay ipeklisi vb.), bazilarinda ozel bitim islemleri (Şal Şapik) veya dokuma teknigi (Dastar) ile kendine ozgu nitelikler kazanmistir. Sanayi devriminden sonra tekstil sektorunde artan makinelesme, yogun emek gerektiren el dokumalarinin rekabetini zorlastirmis, hizli moda akimlari geleneksel uretime gosterilen ilgi ve talebi azaltmistir. Gecmiste aile icinde kusaklar arasinda devredilen, usta-cirak iliskileri ile ahilik mertebesine ulasan dokumacilik, ne yazik ki pek cok yorede terk edilen meslekler arasina dâhil olmustur. Bahce veya evin bir kosesinde yer alan tezgah ve diger dokuma arac-gerecleri atil durumda curumeye terkedilmis hatta c...

ARIŞ, 2021

Tafta kumaşlar çözgüsünde ve atkısında ipek kullanılarak dokunmuş düz ipekli bir kumaş türüdür. T... more Tafta kumaşlar çözgüsünde ve atkısında ipek kullanılarak dokunmuş düz ipekli bir kumaş türüdür. Tarihi belgelere bakıldığında tafta ismine XIV. yüzyıldan itibaren rastlanmaktadır. 1453 Miras bölüm defteri, 1502 tarihli İstanbul İhtisab Kanunnamesi, 1516 Uzun Hasan Kanunu, 1640 narh defterleri, 1455-1764 Bursa mahkeme sicilleri gibi önemli kaynaklardan tafta kumaşının tarihsel gelişimi izlenmeye çalışılmıştır. Ancak yapılan araştırmalar sırasında tafta kumaşı üzerine ayrıntılı bir çalışmanın yapılmadığı fark edilmiştir. Çalışmanın amacı tafta kumaşının tarihi gelişimi, kelime kökeni, çeşitleri ve özellikleri üzerinde durulması ile AHBV Ülker Muncuk Müzesi'nden ulaşılabilen XX. yüzyıl örneklerinin analizlerinin yapılarak kumaş kimliklerinin literatüre kazandırılmasıdır. Ayrıca yazılı kaynaklarda vale ve canfes kumaşları ile sürekli benzerlik gösteren bu kumaşın diğer kumaşlar ile farkına dikkat çekilmiştir. Çalışma günümüzde piyasada üretilen kumaşlar ile arasındaki farkın belirlenebilmesi açısından ise önem taşımaktadır. Araştırmada betimlemelere dayalı tarama ve analiz yöntemleri kullanılmıştır. Çalışma XIV.-XX. yüzyıl arasında tarihlenmiş eldeki örnek tafta (tafetta) kumaşlar ile sınırlandırılmıştır.

ARIŞ, 2019

Turkiye’de hali dokumaciligi tarihten sure gelen geleneksel yapida devam etmektedir. Anadolu’nun ... more Turkiye’de hali dokumaciligi tarihten sure gelen geleneksel yapida devam etmektedir. Anadolu’nun bircok yerinde halilar hem ihtiyaclari karsilamak icin, hem de satis amaciyla bir gelenek olarak dokunmustur. Halilar dokundugu yorenin kosullari ve etnografik ozellikler nedeniyle farkliliklar gostermektedir. Boylece yorelerin kendine has renk ve bezeme ozellikleri one cikmakta ve hali karakterini olusturmaktadir. El dokumasi hali ile ilgili yazili kaynaklar arastirildiginda ekonomiden tip bilimine kadar bircok farkli alanda calisma yapildigi gorulmustur. Bu arastirmada literatur taramasi yapilarak ve tablolar kullanilarak, Turkiye el dokuma hali atlasi hazirlanmistir. Calismada 1992 adet bilimsel arastirma yazili ve dijital olarak taranmistir. Ancak hali bolge adinin dogrudan yer aldigi calismalar goz onunde bulundurularak bu sayi 559 adet’e indirgenmistir. Bu dogrultuda 227 adet makale, 215 adet bildiri, 23 adet kitap ve 94 adet doktora, sanatta yeterlik ve yuksek lisans tezine ulasilmistir. Konu basliklari hali ve sehir/ilce isimleri ile sinirlidir. Basliklarinda kirkitli dokuma gibi genel ifadelere yer veren calismalar ile genel bolge ismi veren calismalar kapsam disi birakilmistir. Yayinlanmamis tebliglere, yabanci kaynaklara yer verilmemistir. Bu arastirmanin amaci; el haliciligi alaninda hic arastirma yapilmamis yorelerin belirlenerek yeni calismalara rehberlik etmesidir.

Motif Akademi Halk Bilimi Dergisi, 2019

Farklı coğrafyalarda ve dolayısıyla farklı iklimlerde yaşayan Türklerin gerek en önemli av gereks... more Farklı coğrafyalarda ve dolayısıyla farklı iklimlerde yaşayan Türklerin gerek en önemli av gerekse evcil hayvanlarından biri olan geyiğin figürüne geçmişten günümüze kadar efsanelerde, kalıntılarda ve birçok sanatsal ürünlerde rastlanmaktadır. Gerek çevikliği gerekse güçlülüğü ile Türkün hayatında kutsal bir hayvan olarak önemli yeri bulunan bu figür, kimi zaman efsanelerde türeyiş unsuru, av hayvanı, yol gösterici, şekil değiştirme unsuru, hükmedilen hayvan, inanma unsuru, benzetme unsuru, gök unsuru, yer-su sembolü gibi çeşitli anlamlarını temsilen, kimi zaman da sadece bir süs unsuru olarak kullanılmıştır. Çalışmada; duvar resimlerinden, pişmiş toprak eserlere, metal eserlerden, taş eserlere kadar birçok sanat alanında yer alan geyik figürünün halı ve kumaş örneklerinin incelenmesi amaçlanmaktadır. Araştırma tarama yöntemi kullanılmıştır. Çalışmanın evrenini geyik figürünün görüldüğü kalıntı ve sanatsal objeler, örneklemini ise geyik figürünün görüldüğü halı, keçe, yazma ve kumaşlar oluşturmaktadır. Makalede, ilk olarak geyik figürünün kökenlerine ve eski örneklerine yer verilmiştir. İkinci alt başlık altında ise; önce Türk mitolojisindeki anlamları değerlendirilerek diğer ülkelerin mitolojileri ile karşılaştırılmış, sonrasında da üç dokuma, iki keçe aplike ve dört yazma ürün üzerinde rastlanan geyik figürünün ne amaçla kullanıldığı tartışılmıştır.

Journal of International Social Research, 2017

GELİBOLU YELKEN BEZİ CANVAS OF GALLIPOLI Ebru ÇATALKAYA GÖK • Zahide İMER** Öz 17. yy'da Osmanlı ... more GELİBOLU YELKEN BEZİ CANVAS OF GALLIPOLI Ebru ÇATALKAYA GÖK • Zahide İMER** Öz 17. yy'da Osmanlı devletinin himayesinde yerli yelken bezi üreticileri, Avrupa sanayicileri ile rekabet edebilecek seviyede idiler. Özellikle Fransız gemicileri, kendi yelken bezlerinden % 25 nispetinde daha pahalı olmasına rağmen, Gelibolu bezini tercih ediyor ve boğazdan geçerken bez almadan çıkmıyorlardı. Çünkü Gelibolu bezi daha kaliteliydi. Gelibolu halkı, devletin desteğinin azalmasına ve Avrupa sanayiinin gelişen teknolojisine rağmen yelken bezi dokumacılığını yüzlerce sene devam ettirmiş; maliyeti yüksek olmasına rağmen bu sahada Avrupalılarla rekabet etmiştir. Çalışmamızda üstünlüğünü bu şekilde kabul ettirmiş olan Gelibolu Yelken bezlerinin bölgeye gelişi, gelişimi ve yok oluşu gibi tarihsel gelişimi üzerinde durulmuştur. Ayrıca Osmanlı döneminde yelken bezlerinin kullanıldığı gemiler hakkında bilgi verilmiştir. Çalışmanın amacı; Gelibolu'da dokunan yelken bezlerini kaynaklardan elde edilen bilgilerle değerlendirmek ve önemine bir kez daha dikkat çekebilmektir.

Art-e Sanat Dergisi, 2014

Bu araştırma Anadolu'muzun geleneksel mekikli dokumaları hakkında yayınlamış bir takım kitap, bil... more Bu araştırma Anadolu'muzun geleneksel mekikli dokumaları hakkında yayınlamış bir takım kitap, bildiri, makale, Yüksek Öğretim Kurulu tezleri ve proje örnekleri de göz önünde bulundurularak Akdeniz Bölgesinin mekikli dokuma atlasının çıkarılması hedeflemektedir. Araştırmamız, Akdeniz bölgesinin mekikli dokumalar konusunda yayınlanmış örnekleri üzerinden sayısal veriler ve tablolar kullanılarak bazı çözüm önerileri sunacaktır. Yerel adları, teknik özellikleri, üretilip üretilmediği konusundaki bilgiler ışığında dökümleri oluşturulan tablolarda, dokumanın günümüzdeki durumunun tespiti yapılacaktır. Elde edilen tespitler sonucunda yok olan ve hiç araştırma yapılmamış yörelerin belirlenerek Yükseköğretim ve eğitim kurumlarına önerilerin verilerek, yeni çalışmalara ışık tutması ve rehberlik etmesi amaçlanmıştır.

Motif Akademi Halk Bilimi Dergisi, 2020

Geleneksel kumaşlar dokundukları zamana, hammaddeye ve işçiliğin kalitesine göre önem kazanmaktad... more Geleneksel kumaşlar dokundukları zamana, hammaddeye ve işçiliğin kalitesine göre önem kazanmaktadırlar. Yazılı ve görsel kaynaklarda beyaz zemin üzerine sarı ipekle işlenmiş kumaş olarak tanımlanan abani de önemli dokuma örneklerinden birisidir. Tarihi dönemlerde halk tarafından abani sarık olarak bilinen bu kumaş türü tüccarlar tarafından ulema sınıfından ayırt edilmek için kullanılmıştır. Hint menşeili olan bu kumaşın taklitleri zaman içerisinde Bursa'da da dokunmaya başlamıştır. XX. yüzyılın başlarında yarı otomatik tezgahlara rağmen bu kumaşın el tezgahlarında dokunmaya devam ettiği belgelerde görülmektedir. Günümüzde ise artık üretilmemektedir. Çalışmanın amacı abani kumaşların tekrar dokunabilmesi için kimlik bilgilerinin oluşturulmasıdır. Abani kumaşlar iki teknik ile üretilmiştir. Bu nedenle çalışmanın evreni abani kumaşlar, örneklemi ise dokuma tekniği ile üretilen abani kumaşlar olarak belirlenmiştir. Ulaşılabilen kumaş örneklerinin iplik, teknik ve motif özellikleri hakkında ayrıntılı bilgi verilmiştir. Çalışmada dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde; abani kelimesinin kökeni üzerinde durularak, tarihi gelişimi ele alınmıştır. İkinci bölümde; abani kelimesinin yazılı kaynaklardaki tanımları üzerinde durulmuştur. Üçüncü bölümde; abani kumaşlarının motif, kompozisyon ve teknik özellikleri ile kullanım alanları hakkında bilgi verilmiştir. Dördüncü bölümde ise; çalışma bütünüyle değerlendirilerek sonuç bölümü ile tamamlanmaktadır.

Bu bildiride, Isparta ilinin Yalvac ilcesinde gunumuzde islevini yitirmis ancak gecmiste onemli b... more Bu bildiride, Isparta ilinin Yalvac ilcesinde gunumuzde islevini yitirmis ancak gecmiste onemli bir yeri olan Kil haba dokumaciligi incelenecektir. Calismada oncelikle kil habanin tarihi gelisimi ele alinarak, cozgu hazirlama, dokuma islemi, kullanim yerleri ve kullanilan araclar ayrintili olarak aciklanacaktir. Bunun yani sira ulasilabilen kil haba dokuma ornekleri uzerinde en, boy, cozgu ve atki sikligi gibi teknik ozellikleri belirlenecektir. Calismanin amaci unutulmaya yuz tutan kil haba dokumaciliginin var olan orneklerinin gorsel ve teknik ozelliklerinin belirlenerek yayinlanmasini saglamaktir. Bir kultur mirasi olarak Yalvac Belediye Baskani tarafindan koruma altina alinan gunumuze ulasmis tek kil haba tezgahi incelenerek, dokumanin islevsel ozellikleri uzerinde durulacaktir. Calisma, alan arastirmasindan elde edilen verilerden yola cikarak ele alinmistir. Konu ile ilgili kaynak incelemesi, alan arastirmasindan kaynak kisi anlatimi, kil haba tezgahi ve kil haba dokuma ornekle...

Arış, 18 (2021), s. 38-53., 2021

Silk is used in the warp and weft of taffeta fabrics. It is a type of silk fabric woven. The name... more Silk is used in the warp and weft of taffeta fabrics. It is a type of silk fabric woven. The name taffeta can be found in historical documents since the 14th century. It was attempted to follow the historical development of taffeta fabric from important sources such as the 1453 Heritage section book, the Istanbul Specialization Law of 1502, the 1516 Uzun Hasan Law, the 1640 narh registers, the 1455-1764 Bursa court registers. However, during their searches, it was noticed that no detailed study was done on taffeta fabric. The aim of the study is to focus on the historical development of taffeta fabric, the origin of the word, its types and features, and to document the fabric identities by analysing the 20th century samples that can be accessed from the AHBV Ülker Muncuk Museum. In addition, attention has been drawn to the difference of this fabric, which is constantly similar to vale and canfes fabrics in written sources, with other fabrics. The article is important in terms of determining the difference between the fabrics produced today. In the research, scanning and analysis methods based on descriptions were used. This essay is limited to the accessible taffeta fabrics which dated between the 14th and the 20th century. As a result of the research, based on the discourses in the sources and the fabrics analysed, taffeta fabric; It can be defined as a full, showy type of fabric with silk warp and weft, which is woven with tabby, generally does not undergo any heat treatment after being woven. In taffeta, the similarity of the yarn structure of the warp and weft, having more twist, not being processed after weaving are the quality elements that are the structural determinants of the fabric. Considering the variety and the areas it touches in the written documents, it suggests that it has woven a large amount of taffeta fabric. Because; Taffeta fabrics are known by various names according to the colours they are used, the place they touch, their quality and whether they are local or not. Considering the areas of use, it can be said that it has a very special usage area such as both clothing and home textile, space covering and even socks. The fact that there are many varieties suggests that there may be structural differences in the fabric. In this case, we can say that the common feature is double twisted silk warp and silk weft and plain weave. It has been seen in the written sources that taffeta fabric is generally compared to vale and canfes fabric. All three fabrics are thought to be compared to each other because they are woven with silk thread and plain weave. However, all three fabrics have different properties from each other. As a result of the investigations made in this direction, taffeta fabric; It has been evaluated in terms of historical development, knitting type, colour, place of use, quality, post-weaving processes. Today, this type of fabric continues to be woven with rayon (rayon) and nylon mix raw materials and is mostly used as evening dresses, bridal gowns and lining in the market. Apart from this, it is seen that tafetta (taffeta) is preferred in the production of coats and raincoats in well-known textile brands.

TÜRK KUMAŞLARINDA GÖRÜLEN AY-YILDIZ MOTİFİ*, 2020

Türk süsleme sanatları maddi kültür belgeleri olarak geçmişin önemli bir mirasıdır. Türk süsleme ... more Türk süsleme sanatları maddi kültür belgeleri olarak geçmişin önemli bir mirasıdır. Türk süsleme sanatlarında
bezeme konuları oldukça çeşitlilik arz etmektedir. Bu bezemeler hakkında geometrik, figürlü, bitkisel,
hayvansal, yazılı, mimari, peyzaj, nesnel, sembolik ve kozmik gibi farklı bilimsel gruplamalar yapılmaktadır.
Bu gruplamalar bazen biçim bazen de anlam bakımından değerlendirilmektedir. Anlam bakımından ise bazı
gruplamalar sembolik ve kozmikte olduğu gibi aynı kapsamda ele alınabilir. Sembolik anlamlar içeren gök
cisimleri hemen her uygarlıkta kutsal sayılmış ve bu amaçla sancak, kitabe, heykel, kabartma, yazıt, sikke, tablet
vb. çeşitli biçimlerde eşyalarda yer almıştır. Tek ay, tek yıldız ya da ay-yıldızın birlikte sembolik olarak kullanımlarına
rastlanan her millette ay-yıldız motifine farklı anlamlar yüklenmiştir. Türk mitolojisinde de önemli
inanışların karşılığı olan ay, güneş ve büyük yıldızlarla çeşitli olaylar birlikte anlamlandırılmıştır. İslamiyet’in
kabulünden itibaren devlet ve ordu sembolü olarak tekstillerde çoğunlukla sancak formunda görülmektedir. Ayyıldız
motifi Türk İslam tarihinde taş, ahşap, maden eserlerinde olduğu gibi tekstil alanında da halı, kilim, işleme,
baskı, yazma ve kumaş ürünlerin süsleme unsuru olmuştur. Türk kumaşlarında büyük, küçük, yatık, ters,
iç içe gibi çeşitli biçimlerde yer alan ay motifi ile dört, beş, altı, sekiz ve daha çok köşeli olan yıldız motifleri
ayrı ya da birlikte kullanılmıştır. Ay-yıldız motifinin gelişiminin incelenmesi, dokumadan desenlendirilmiş
farklı biçimlerinin betimlenmesi ve mevcut örneklerin teknik özelliklerinin saptanması bu çalışmanın amacını
oluşturmaktadır. Ay-yıldız motiflerinin kumaşlardaki yansımalarının ortaya konulması bakımından bu araştırmanın
önemli olduğu düşünülmektedir. Araştırma tarama modelinde bir betimleme çalışmasıdır. Çalışmanın
evrenini ay-yıldız motifi, örneklemini ise dokuma ile desenlendirilmiş ay-yıldız motifli on sekiz Türk kumaşı
oluşturmaktadır. Yazılı kaynak taramaları yapılarak ay-yıldız motifinin yer aldığı on beş kumaşın envanter numaraları,
bulundukları müzeler, yüzyılları, cinsleri, hammaddeleri, boyutları ve desen rapor tekrarları tablo dökümü
halinde verilmiştir. Ayrıca ulaşılabilen üç kumaş örneğinin teknik analizleri de yapılmıştır. Bu analizler
değerlendirilerek kumaşların dokunduğu döneme ait teknik, malzeme, renk ve desen özellikleri belirlenmeye
çalışılmıştır. Ele alınan ay-yıldız motifli kumaşların saray çevresinde ve halk tarafından önemli olaylar veya
günlerde giyim ve döşemelik için kullanıldığı bilinmektedir. Ay-yıldız motifi kumaşlarda XVI-XVIII. yüzyıllar
arasında büyük formlarda kullanılırken, XIX-XX. yüzyıllar arasında ise küçük formlarda kullanılmıştır. Dönemlere
göre ay-yıldız biçimleri büyüklü küçüklü iç içe hilaller şeklinde, hilal içinde güneş, rozet biçimli iken
XVIII. yüzyılda sekiz, XX. yüzyıl başında ise beş köşeli yıldız formunu almıştır. Ay-yıldız motifleri çatmakadife,
Bursa abanisi, Halep sevaisi, Bilecik çatması, Harput tellisi, Harput harelisi, kutnu, kadife ve kemha
kumaşlarında farklı teknikler ile dokunmuştur. Milli duyguların yoğun olduğu yirminci yüzyıl ortasında dokunmuş
olan sevai örneklerinde ay-yıldız Türkiye Cumhuriyeti bayrağındaki şekli ile uygulanmıştır.

ÖZ Çitari, on sekizinci yüzyılından sonra görülmeye başlayan yeni kumaşlar ile birlikte ortaya çı... more ÖZ Çitari, on sekizinci yüzyılından sonra görülmeye başlayan yeni kumaşlar ile birlikte ortaya çıkmış bir kumaş çeşididir. Çitari kumaşların çözgüsünde ipek, atkısında pamuk kullanılmıştır. İnce bir yapıya sahip bu kumaşın karakteristik özelliği çizgili olarak dokunmasıdır. Ancak çizgili kumaş olarak dokunmuş birçok geleneksel kumaş çeşidi vardır. Çitari kumaşlar ise diğer çizgili kumaşlardan dokuma örgüsü, çözgü renk raporu, hammaddesi, kalitesi gibi özellikleri ile ayırt edilebilmektedir. Çitari kumaşlarının eskiden Bursa, Gaziantep, İstanbul, Tunceli, Diyarbakır, Tokat, Antalya, Harput, Yalvaç, İzmir, Denizli, Hindistan, Şam'da gibi bölgelerde dokunduğu bilinmektedir. Geçmişte halk tarafından geniş kullanım alanı bulan bu kumaş türü günümüzde ise artık üretilmemektedir. Çizgili olma özelliği bakımından balık ve telli bir müzik aleti ile aynı ismi taşıyan bu kumaşın ayrı olarak ele alınmasının önemli olduğu düşünülmektedir. Bu bağlamda çitari kumaşların; tarihi gelişimi, kelime kökeni, çeşitleri, kullanım alanları ve yapısal kumaş özellikleri üzerinde durularak kimlik bilgilerinin, literatüre kazandırılması amaçlanmıştır. Kenan Özbel koleksiyonunda yer alan 9 çitari kumaş örneğinin teknik analizleri yapılarak çizelgeler halinde sunulmuştur. Bu açıdan çalışma, çitari kumaşlarının aynı özelliklerde tekrar dokunabilmesi ve benzer kumaş çeşitleri ile teknik veriler ışığında karşılaştırılabilmesi için önem arz etmektedir. Çalışmada araştırma yöntemlerinden tarama ve betimleme kullanılmıştır. Yazılı kaynak taramaları sonucunda çitari kumaşının çizgili kumaşlardan Kutnu, Alaca, Altıparmak, Diba, Selimiye, Manusa, Keremsut'a benzetildiği görülmüş ve değerlendirme kısmında kumaş kimlik bilgileri ile karşılaştırılarak ele alınmıştır. ABSTRACT Çitari is a type of fabric that emerged with new fabrics that began to appear after the eighteenth century. In çitari fabrics, was used silk in warp and cotton in weft. The characteristic feature of this fine fabric is that it is woven in stripes. However, there are many traditional fabric types woven as striped fabric. Çitari fabrics can be distinguished from other striped fabrics by their characteristics such as weaving weave, warp color pattern, raw material, and quality. It is known that çitari fabrics were woven in regions such as Bursa, Gaziantep, Istanbul, Tunceli, Diyarbakır, Tokat, Antalya, Harput, Yalvaç, İzmir, Denizli, India and Damascus. This type of fabric, which was widely used by the public in the past, is no longer produced today. It is thought that it is important to consider this fabric, which has the same name as a fish and a stringed musical instrument, in terms of its striped feature. In this context, çitari fabrics; with emphasis on historical development, word origin, types, usage areas and structural fabric properties, it is aimed to bring identity information to the literature. The technical analysis of 9 çitari fabric samples in the Kenan Özbel collection was made and presented in charts. In this respect, the study is important in order to can be re-weave çitari fabrics with the same characteristics and to can be compare them with similar fabric types in terms of technical information. Scanning and description, one of the research methods, was used in the study. As a result of the written literature reviews, it was seen that the çitari fabric was

Ebru Çatalkaya Gök, Fatma Nur Başaran. Milli Folklor Dergisi, 2020

In almost every region of Anatolia where cotton, silk and wool yarn production is done, simple ha... more In almost every region of Anatolia where cotton, silk and wool yarn production is done, simple hand looms are used for cloth weaving. In addition to meeting the requirements such as clothing and upholstery, these weavings, which constitute an important source of income, are known and named with the characteristics of raw materials in some regions (Ankara sofu, Hatay silk etc.), with special finishing processes (Sal Sapik) in some regions and with weaving technique (Dastar) in some regions.
The increasing mechanization in the textile sector after the industrial revolution has made the competition of hand-woven fabrics demanding a lot of labor difficult, and fast fashion trends have reduced the interest and demand for traditional production. Weaving, which was transferred to generations in the family in the past and reached to the level of agility through master-apprentice relations, has unfortunately been included in the abandoned professions in many regions. Looms and other weaving tools in one corner of the garden or house were left to rot in idle state, and even destroyed in most areas. Nowadays, the resuscitation works of local institutions and organizations can cause the degeneration of local originality. Since this process leads to the forgetting of cultural values besides occupational erosion, it is of great importance that weaving samples, which have survived from the past to the present, be compiled and documented with field studies and scientific research techniques. In this study, shuttle fabrics which have an important place in the past in Dagkuplu village of Saricakaya district of Eskisehir province were examined. It has been determined that traditional weaving activities have been abandoned completely in the region, but that still tried to keep the traditional Dagkuplu weavings in advanced technical school in Eskisehir. Data were collected on the old and new weaving samples by reaching the families who have weaver in the past in the village of Dagkuplu and the trainers and master trainers working under the “Saricakaya-Dagkuplu Village Fabric Weaving” project at advanced technical school in Eskisehir.
According to the data obtained from the field research, cotton and silk yarn kerchiefs, table cloths, towel bed linen, undergarment and roll of fabric used for every need were produced in Dagkuplu village. In the Institute, only napkin is woven within the scope of the project. These weaves have the same characteristics in terms of yarn count, raw material and pattern characteristics with original local weavings, but differ in density and reed number used in centimeters. In accordance with the data obtained, the fabric identities of the old and new fabrics were created. The usage area of the weaving samples, knitting type, yarn type, yarn twist direction and number, yarn number, yarn density at 1 cm, useful card width, total warp wire number, width and length measurements were tabulated and evaluated. At the same time, the properties of tools and equipment, weaving preparation processes, weaving and finishing processes, motifs and composition characteristics used in both the region and the Institute were examined. The study was supported with sample photographs and motif drawings. This study, which was prepared with the aim of comparing the first samples of the shuttle weavings of the Dagkuplu village and the samples weaved in terms of visual and technical characteristics and introducing the weaving identities into the literature, is of importance in terms of the fact that the weavings can be produced by preserving the original features and shedding light on future generations.

Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 2020

Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, üç aylık periyotlarla yılda dört kez yayınlanan hakemli bir der... more Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, üç aylık periyotlarla yılda dört kez yayınlanan hakemli bir dergidir. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi'nde yayınlanan tüm yazıların hukukî açıdan, dil, bilim açısından bütün sorumluluğu yazarlarına ait olup, yayın hakları telif devri yoluyla Motif Halk Oyunları Eğitim ve Öğretim Vakfı'na devredilir. Dergide yayınlanan yazıların yayın dili Türkçe ve İngilizcedir. Yayıncının yazılı izni olmaksızın kısmen veya tamamen herhangi bir şekilde basılamaz, çoğaltılamaz. Yayın Kurulu, dergiye gönderilen yazıları yayınlayıp yayınlamamakta serbesttir. Dergiye gönderilen yazılar iade edilmez. Anket, mülakat ve gözlem gibi nitel ve nicel araştırma yöntemleri kullanılarak hazırlanan makaleler, Etik Kurul Belgesi ibraz edilmesi koşulu ile yayınlanır. Dergide yer alan yazıların dijital baskı, grafik tasarım, uluslararası indekslere tanıtılması ve sekreterya giderleri için değerlendirme süreci başlangıcında Motif Halk Oyunları Eğitim ve Öğretim Vakfı'na bağış talep edilmektedir.

Öz 17. yy'da Osmanlı devletinin himayesinde yerli yelken bezi üreticileri, Avrupa sanayicileri il... more Öz 17. yy'da Osmanlı devletinin himayesinde yerli yelken bezi üreticileri, Avrupa sanayicileri ile rekabet edebilecek seviyede idiler. Özellikle Fransız gemicileri, kendi yelken bezlerinden % 25 nispetinde daha pahalı olmasına rağmen, Gelibolu bezini tercih ediyor ve boğazdan geçerken bez almadan çıkmıyorlardı. Çünkü Gelibolu bezi daha kaliteliydi. Gelibolu halkı, devletin desteğinin azalmasına ve Avrupa sanayiinin gelişen teknolojisine rağmen yelken bezi dokumacılığını yüzlerce sene devam ettirmiş; maliyeti yüksek olmasına rağmen bu sahada Avrupalılarla rekabet etmiştir. Çalışmamızda üstünlüğünü bu şekilde kabul ettirmiş olan Gelibolu Yelken bezlerinin bölgeye gelişi, gelişimi ve yok oluşu gibi tarihsel gelişimi üzerinde durulmuştur. Ayrıca Osmanlı döneminde yelken bezlerinin kullanıldığı gemiler hakkında bilgi verilmiştir. Çalışmanın amacı; Gelibolu'da dokunan yelken bezlerini kaynaklardan elde edilen bilgilerle değerlendirmek ve önemine bir kez daha dikkat çekebilmektir. Abstract In the 17th century, local canvas producers under the auspices of the Ottoman state were in a position to compete with European industrialists. The Gallipoli people have maintained have woven canvas for hundreds of years despite the diminishing state support and the technological advances of European industry. They competed with the Europeans in this site in spite of the high cost. In this study, canvas of Gallipoli which accepted that superiority analyzed in terms of its historical development including its first appearance in the town, development and disappearance. In addition, information was given about the vessels which canvas were used during the Ottoman period. Purpose of working; it is to evaluate the canvas woven in Gelibolu with the information obtained from the sources and to point to attention once again to the importance.

REVIEW ON A GROUP OF BURSA SEVAI FABRICS SAMPLES , 2023

TURKISH ONLINE JOURNAL OF DESIGN ART AND COMMUNICATION, 2021

Journal of International Social Research, 2021

Milli Folklor, 2020

ARIŞ, 2021

ARIŞ, 2019

Motif Akademi Halk Bilimi Dergisi, 2019

Journal of International Social Research, 2017

Art-e Sanat Dergisi, 2014

Motif Akademi Halk Bilimi Dergisi, 2020

Arış, 18 (2021), s. 38-53., 2021

TÜRK KUMAŞLARINDA GÖRÜLEN AY-YILDIZ MOTİFİ*, 2020

Ebru Çatalkaya Gök, Fatma Nur Başaran. Milli Folklor Dergisi, 2020

Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 2020