Nurcan Yazıcı Metin | Mimar Sinan Fine Arts University (original) (raw)

Papers by Nurcan Yazıcı Metin

Toplumsal Tarih, 2005

III. Ahmet Çeşmesi: 19.Yüzyıl Uluslararası Sergilerinde Bir Osmanlı Simgesi

Sanat Tarihi Yıllığı / Journal of Art History

This article, the main subject is examines educational buildings in the style of the First Nation... more This article, the main subject is examines educational buildings in the style of the First National Architecture in Istanbul’s Fatih district (historically referred as "the Suriçi region") as its main subject and aims to evaluate the commonaspects of these structures in terms of history of art architecture. The study analyzes the examples are under two headings: Ottoman period examples (1910-1922) and the Republican Era examples (1923-1940). The examples, were built between 1910-1940, and have different types of floorplans, most of them have a “U-shaped floorplan”, while a few have a rectangular or “E-shaped floorplan”. A series of buildings that seem to have been planned as a result of a standard project are encountered among the examples. This buildings have a single-storied, octagonal, multi-purpose hall along the entrance axis overlooking the back garden. These schools are distinguished from other previous U- shaped schools by the presence of this multipurpose hall. The facades of the educational buildings have pointed arches, roof consoles, wide wooden eaves, tile decorations and many ornaments, all being distinctive to the First National Architecture style. The buildings from the Early Republican Era, especially those built by the 1930s, are found the have less concentrations of Seljuk or Ottoman decorative and architectural elements. As a result, this study has revealed for the first time that the plan designs used in the examined school buildings were in parallel the Western European and American examples of the period, and that a specific type of “standard project had been” applied to the educational school buildings in Istanbul. Another important finding is that the educational building from the Republican Era are simpler examples, in terms of ornamentation, which is in line with the general tendency of the First National Architecture style. Keywords: Ottoman, early Republic, educational buildings, architecture, floorplans

DergiPark (Istanbul University), Dec 17, 2021

Bu makalede, İstanbul'da Fatih ilçesi (tarihsel olarak "Suriçi" bölgesine karşılık gelen alan) iç... more Bu makalede, İstanbul'da Fatih ilçesi (tarihsel olarak "Suriçi" bölgesine karşılık gelen alan) içinde, Birinci Ulusal Mimarlık üslubunda yapılmış olan eğitim yapılarının incelenmesi; mimari ve sanat tarihi açısından bu yapıların ortak yönlerinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada, İstanbul'un Fatih ilçesi sınırları içerisindeki "Birinci Ulusal Mimarlık" üslubundaki eğitim yapıları, Osmanlı dönemi (1908-1923) ve Cumhuriyet dönemi (1923-) olmak üzere iki alt başlık altında ele alınmıştır. Tespit edilen toplam 19 yapı, çeşitli plan tiplerine sahiptirler. Çoğunlukla "U" plan şemasına sahip olan yapılar arasında az sayıda dikdörtgen ve "E" planlı yapılar da yer almaktadır. Fatih Suriçi bölgesinde, Birinci Ulusal Mimari üslubundaki okullar içinde, bir "Tip proje" uygulamasının sonucu olarak planlandığı anlaşılan bir seri yapı ile de karşılaşmaktayız. Genel hatları ile "U" plana sahip olmakla birlikte, giriş aksında, arka bahçeye bakan tek katlı, sekizgen planlı, çok amaçlı bir salona sahip olan bu yapılar, daha önceki diğer "U" planlı yapılardan çok amaçlı bu mekânın varlığı ile ayrılmaktadır. İstanbul Fatih'teki eğitim yapılarının cephelerinde, içinde bulundukları Birinci Ulusal Mimarlık üslubuna özgü; sivri kemerler, çatı konsolları, geniş ahşap saçaklar, çini dekorasyon ve birçok süsleme öğesi yer almaktadır. Plan simetrisinin cephelere yansıdığı bu yapılarda, Selçuklu ya da Osmanlı bezeme ve mimari öğelerinin ise, özellikle 1930'lara kadarki ilk dönem örneklerinde yoğunlaştığı görülmektedir Sonuç olarak, incelenen okul binalarında kullanılan plan tasarımlarının dönemin Batı Avrupa ve Amerika örnekleri ile paralel düzeyde olduğu, yine bu kapsamda incelenen örneklerde uygulanan tip projenin sadece İstanbul'daki okul yapılarında görüldüğü ilk kez bu çalışmayla ortaya konulmuştur. Ayrıca üslubun genel eğilimine uygun olarak Cumhuriyet dönemi okullarının daha yalın örnekler olduğu, diğer bir önemli tespit olarak karşımıza çıkmaktadır.

Erdem , 2022

The madrasa known as Saraçzade / Hacı Pir Efendi Madrasa, located in Ortahisar Neighborhood in Tr... more The madrasa known as Saraçzade / Hacı Pir Efendi Madrasa, located in Ortahisar Neighborhood in Trabzon, has not reached today. The part known as Ortasaray, Ortahisar or Saraçzade Mescidi and the courtyard gate have survived form the structure. The building, which is understood to have existed in the 18th century, was destroyed in the fire middle of the 19th century. After this date, it was rebuilt with the initiatives of Hacı Pir Efendi, who gave its name to the building and was also the professor of the madrasah. Largely with the contributions of the sultan; information about the plan and architecture of the madrasa, which is the understood to have been built together with the mosque / masjid and library, is very limited.
The project of the madrasa, that has not reached today, is available in the Ottoman Archives. The floor plans and facade view of the madrasa are included in the project. In the rectangular plan of the building, it is understood that it was a two-storey madrasa with a portico and an open courtyard. The spaces are placed in a “U” pattern on both floors, behind the row of colonnades. The masjid of the madrasa, which has reached today, is located in the corner of the courtyard. The entrance to the madrasa is through the door opening in the middle of the south wall on the lower floor. The spaces on the lower floor of the madrasa are located in the south, east and north directions. It is seen that the spaces in the north direction are arranged in the form of shops open to the courtyard and to the outside. In the plan, the spaces are defined one by one. At the same time, the shops, which seem to have been built to generate income for the madrasah, are located on the lower floor. It is difficult to difficult to determine whether the madrasa was built as defined in the project.
The masjid of the madrasa, which has reached today with additions and repairs, is covered with a rectangular plan and a tiled roof. The western wall of the masjid as well as the madrasa, is a wall likely to belong to the Byzantine structure with niches and openings on it. On the east side of the mesjid, there is a closed last congregation place with an entrance from the madrasa door, that is from the south side. The eastern wall of the last congregation place should belong to the madrasa in this direction. The construction inscription is also an this wall. In the interior, there is a wooden women’s gathering place in the north, supported by a wooden pillar. The sanctuary of the masjid is plain except for the mihrab with baroque decorations.
In this article, the post-fire construction process and architecture of the building will be evaluated in the light of documents obtained from the Ottoman Archive. The plan of the madrasas, which is understood to be an example of the late Ottoman madrasahs, will be introduced and examined in detail in this study for the first time.

Arkeoloji ve Sanat, 2016

The iron facility known as the Fatih Iron Foundry and is called " Samakocuk Iron Foundry... more The iron facility known as the Fatih Iron Foundry and is called " Samakocuk Iron Foundry " in Ottoman archives is located in the town of Demirköy in Kırklareli about 4 kilometers outside the town center. Excavations of the iron foundry were initiated in 2001 and completed in 2015 and revealed surviving sections of the foundry. The Fatih Iron Foundry covers some 10 thousand kilometers, including a castle and the manufacturing level, which is on a lower level. The castle, which sits on the higher level and is surrounded by walls with polygonal bastions on four corners, has a 100x60-meter rectangular plan. There are architectural remains of living and social units, including a yard and a surrounding prayer house, large and small bathhouses, a fountain, etc., in the northern area. A network of roads with stone pavements connects the buildings. To the south of this area, there is manufacturing equipment on a level that is about 8 meters lower than the former. This section, referred to as the manufacturing grounds, consists of three units. There are two smelting iron furnaces and other manufacturing equipment in the middle unit. A large channel, which is known to have had a hydraulic wheel system, is located to the west. There are workshops in the east and west of the manufacturing grounds. The Fatih Iron Foundry is important in terms of the Ottoman iron industry and is a significant Otto-man industrial facility that has survived to our time with its recognizable architectural units, albeit on a foundation/wall level, and a system that exemplifies Ottoman hydraulic energy production. Öz Fatih Dökümhanesi olarak bilinen ve Osmanlı arşiv belgelerinde Samakocuk Dökümhanesi olarak tanımlanan demir işletmesi, Kırklareli'nin Demirköy İlçesi'nde, ilçe merkezine yaklaşık 4 km mesafede yer almaktadır. Dökümhanede 2001 yılında başlatılan kazı çalışmaları 2015 yılında tamamlanmıştır. Kazılar sonu-cunda dökümhane, günümüze ulaşabilen birimleriyle açığa çıkarılmıştır. Fatih Dökümhanesi, kale ve daha alt kottaki üretim alanı olmak üzere yaklaşık 10.000 m 2 'lik bir alanı kaplamaktadır. Üst kottaki, dört köşesinde çokgen burçları bulunan surlarla çevrili kale yerleşkesi yaklaşık 100 x 60 m ölçülerinde dikdörtgen plana sahiptir. Kuzey yönden girilen alanda avlu ve etrafında yer alan mescid, büyük ve küçük hamam, çeşme vb. düzenlemeleri içeren yaşam ve hizmet birimlerinin olduğu mimari kalıntılar bulunmaktadır. Mekanlar birbirine taş kaldırımlı yol ağlarıyla bağlanmaktadır. Bu yerleşkenin güneyinde, yaklaşık 8 m'lik kot farkının bulunduğu daha alt kotta ise üretimle ilgili donanımlar yer almaktadır. Üretim alanı olarak tanımlanan bu kısım üç ayrı birimden oluşmaktadır. Orta alanda iki demir ergitme fırını (Smelting iron furnaces) ve üretimle ilgili diğer donanımlar yer almaktadır. Bu alanın batı yönünde, su gücüyle çalışan çark sisteminin olduğu bilinen büyük kanal vardır. Üretim alanının doğu ve batı yönlerinde işlik alanları mevcuttur. Osmanlı demir sanayisi açısından önem arz eden Fatih Dökümhanesi, temel/duvar seviyesinde de olsa tanımlanabilen mimari birimleri ve Osmanlı'nın hidrolik enerji üretimini örnekleyen çalışma sistemiyle günümüze ulaşmış önemli bir Osmanlı sanayi tesisidir.

MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 2020

Bulaşıcı hastalıklar, tarih boyunca toplumları etkilemiş; bu hastalıkların tedavisi ve yayılmasın... more Bulaşıcı hastalıklar, tarih boyunca toplumları etkilemiş; bu hastalıkların tedavisi ve yayılmasını önlemek amacıyla çeşitli çözümler üretilmiştir. Osmanlılar da birçok bulaşıcı hastalıkla mücadele etmiştir. Osmanlı’nın son döneminde, farklı bulaşı yollarıyla Anadolu coğrafyasına ulaştığı anlaşılan frengi hastalığı, özellikle Kastamonu Vilayeti ve çevresinde çok etkili olmuştur. Salgın hastalığın tedavisi için çeşitli çözümler üretilmiştir. Bu çözümlerden biri de frengi hastalığının tedavisine mahsus hastane inşasıdır. XIX.yüzyılda yaşanan salgın hastalıklar vesilesiyle açılmaya başlanan ve genel tanımlamayla gureba hastanesi olarak isimlendirilen hastanelerden olan frengi hastaneleri, bu dönemde, halk sağlığı hizmetlerindeki modernleşmenin bir parçasıdır. Son dönem Osmanlı mimarlığında, yeni yapı türleri arasında önemli bir yer tutan sivil hastaneleri örnekleyen bu yapılardan, Kastamonu Vilayeti dahilinde, merkez sancağı, İnebolu, Bolu, Safranbolu, Sinop ve Çankırı’da inşa ve tesis edilmiştir. Yeni baştan inşa edilen veya başka yapılardan dönüştürülen bu örneklerden Safranbolu’daki frengi hastanesi günümüze ulaşmıştır. Hastanelerin mimari ve süsleme özellikleri hakkında, yazılı kaynaklar ve görsel belegelerden bilgi edinilebilmektedir. Bu makalede, Kastamonu Vilayeti’nde yaşanan frengi salgını ile mücadele hakkında bilgi verilip, vilayet dahilindeki frengi hastanelerinin inşa süreci, mimari ve süsleme özellikleri değerlendirilmiştir.

Belleten, 2019

Fatih Sultan Mehmed'in çakırcıbaşısı olarak tanınan Çakır Ağa hakkındaki bilgiler sınırlıdır.... more Fatih Sultan Mehmed'in çakırcıbaşısı olarak tanınan Çakır Ağa hakkındaki bilgiler sınırlıdır. Üsküp doğumlu olan Çakır Ağa II. Murad Dönemi'nde Bursa subaşılığı görevinde bulunmuş; İstanbul'un fethine katılmış, daha sonra İstanbul subaşılığı görevinin yanı sıra sekbanbaşı, çakırcıbaşı olmuştur. Adı, 1480 tarihli vakfiyesinde Çakır Ağa bin Abdullah olarak geçmektedir. Çakır Ağa yaptırdığı birçok mimari eserle II. Murad ve özellikle Fatih Sultan Mehmed döneminde bâni olarak öne çıkmaktadır. Bursa, Edirne ve İstanbul'da eserler yaptırmış olan Ağa'nın Bursa'da bir cami ve hamamı, Edirne'de bir camisi, Silivri'de zaviye ve hanı ile İstanbul'da beş camisi bulunmaktadır. Bursa ve Edirne'deki eserleri değişikliklerle de olsa günümüze ulaşmış; Silivri'deki yapıları günümüze gelmemiştir. İstanbul'da sur içinin farklı noktalarında yer aldığı anlaşılan camilerinden Kapalıçarşı, Cibali ve bu çalışmada tespit edilen Edirnekapı'daki camisi değişi...

Kirklareli iline bagli Demirkoy ilcesinde bulunan Fatih Dokumhanesi’nde 2001 yilinda cevre duzenl... more Kirklareli iline bagli Demirkoy ilcesinde bulunan Fatih Dokumhanesi’nde 2001 yilinda cevre duzenleme ve kurtarma kazilari seklinde baslatilan calismalar 2015 yilinda tamamlanmistir. Yaklasik on bin metrekarelik bir alani kaplayan ve Fatih Dokumhanesi olarak taninan demir dokumhanesi, iki ayri kotta yer alan birimlerden olusmaktadir. Surlarla cevrili alanda ust kotta, avlu etrafinda yasam ve hizmet mekanlari, alt kotta ise uretimle ilgili donanimlar yer almaktadir. Osmanli sanayisini ornekleyen Dokumhane’de yurutulen kazi calismalari sonucunda mekanlar, temel / duvar seviyesinde aciga cikarilmistir. Makalede, Demirkoy Fatih Dokumhanesi’nde 2010-2015 yillarini kapsayan alti kazi sezonunda ele gecen lule ve lule parcalarindan tanimlanabilecek ve degerlendirilebilecek durumda olan ornekler uzerinden bir degerlendirme yapilmaya calisilmistir. Tanimlanan kazi sezonlarinda tum / tam lule ornekleri yoktur. Ele alinan 41 parcanin tamami yasam ve hizmet mekanlari olarak tanimlanan ust kotta y...

Beyoglu, Istiklal Caddesi’ndeki Huseyin Aga Camii’nin bahce duvari kosesinde, Atif Yilmaz Caddesi... more Beyoglu, Istiklal Caddesi’ndeki Huseyin Aga Camii’nin bahce duvari kosesinde, Atif Yilmaz Caddesi (Sakiz Agaci Caddesi) uzerinde bulunan cesme, kaynaklarda cami ile ayni doneme, 16.yuzyila tarihlendirilmistir. Osmanli Arsivi’nde tespit edilen yazismalar, kesf-i evvel defteri ve uygulanmasi planlanan cizimleri, cesmenin 1880 yilinda insa edildigini gostermektedir. Cesmenin suslemeleri ve uzerindeki silik olan ve kismen okunabilen tarih de bu tarihle uyumludur. Cesme icin Evkaf-i Humâyun tarafindan hazirlanmis olan ilk projenin, masrafli olacagi gerekcesiyle uygulanmadigi; Beyoglu Altinci Belediye Dairesi tarafindan hazirlatilan ikinci projenin ise degisikliklerle kismen uygulandigi anlasilmaktadir. Tek yuzlu, depolu/hazneli duvar cesmesi olan ve caminin adiyla kaynaklarda tanimlanan cesmenin suslemeleri de donemi ile ortusmektedir. Cesmenin ayna tasindaki baklava dilimli geometrik duzenleme ortasinda yer alan kup/vazo suslemesi de bu cesmeye ozgudur. Cesmenin kesf-i evvel defterinde,...

Sanat Tarihi Dergisi, 2021

Osmanlı’nın son döneminde inşa edilen dört yüzlü/cepheli meydan çeşmelerinin, başkent dışında, am... more Osmanlı’nın son döneminde inşa edilen dört yüzlü/cepheli meydan çeşmelerinin, başkent dışında, ampir üsluptaki nadir bir örneği, Sinop’ta bulunmaktadır. Osmanlı Dönemi’nde Şüheda Çeşmesi olarak tanımlanan bu çeşmenin inşa süreci dönemin yazışmalarından takip edilebilmektedir. 1853 yılında Sinop’ta yaşanan ve tarihe Sinop Vakası olarak geçen baskında şehit olan deniz askerlerinin ruhları için mahallinde bir çeşme yapılması düşünülmüştür. İnşası planlanan çeşme için az bir miktar yardım toplanabilmiş; daha sonra inşaat için gerekli ödenek Sultan Abdülmecid (Saltanatı: 1839-1861) tarafından karşılanmıştır. 1857 yılında inşa edilen çeşmenin inşa süreci merkezin, başkent İstanbul’un kontrolünde ve denetiminde yürütülmüştür. Dönemin padişahının baniliğinde inşa edilen çeşmenin ilk keşfi Dersaadet’ten gönderilen mimar tarafından yapılmış; bazı inşaat malzemesi ve tarih taşı da Dersaadet’ten gönderilmiştir. Ayrıca çeşmenin suyunun karşılanmasında, Sinop’taki Sultan Süleyman vakfından olan su yolunun kullanıldığı ve bu bağlamda vakıf suyu kullanılan sultan adına da bir çeşmenin inşa edildiği anlaşılmıştır. Kesme taştan inşa edilen kare planlı meydan çeşmesinin kuzey ve güney cephelerinde mermer yalak/tekne, ayna taşı ve kitabe bulunmaktadır. Ayna taşında, püsküllü perde ile ay yıldız motiflerine yer verilmiştir. İki cephedeki kitabe metni aynı olmakla birlikte kitabe iki yanında farklı düzenlemeler mevcuttur. Güney cephede kitabe iki yanında Sultan Abdülmecid’in tuğrası yer alırken kuzey cephede vazodan çıkan yaprak düzenlemeleri bulunmaktadır. Yalın tutulan diğer iki cepheden doğu cephesinde yalak ve üç musluk, batı cephede ise depo kontrol penceresi vardır. Makalede, Osmanlı Arşivi’nde tespit edilen belgeler ışığında, Sinop’taki Şüheda/Şehitler Çeşmesi’nin inşa süreci ortaya konulmuş; mimari ve süsleme özellikleri tanıtılmış; çeşmenin kitabesinin dönemin önde gelen hattatlarından Mevlevi Mehmed Zeki’nin eseri olduğu belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Osmanlı mimarisi, Sinop, çeşme mimarisi, Ampir Ü

Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 2019

Osmanlı Devleti'nde sağlık hizmetleri, 19.yüzyıla gelinceye kadar şifahane, darüşşifa olarak isim... more Osmanlı Devleti'nde sağlık hizmetleri, 19.yüzyıla gelinceye kadar şifahane, darüşşifa olarak isimlendirilen sağlık kuruluşları tarafından verilmiştir. Bu yüzyılda, Osmanlı'daki modernleşme girişimlerinin bir parçası olan sağlık hizmetlerindeki iyileştirmelerin halk nezdindeki karşılığını gureba hastaneleri oluşturmaktadır. İlk modern hastaneler askeri hastanelerdir ve bunları sivil hastaneler olan gureba hastaneleri takip etmiştir. Bu amaçla inşa edilen ilk hastane, 1847 yılında açılan İstanbul'daki Vakıf Gureba Hastanesi'dir. Bu hastaneyi takiben Osmanlı coğrafyasının pekçok yerinde gurebaya hizmet vermek üzere hastaneler açılmıştır. Trabzon Vilayeti'ne bağlı Canik/Samsun'daki gureba hastanesi de bunlardan birisidir. 19.yüzyılın sonlarında inşasına başlanılmış olan gureba hastanesi halktan toplanan yardımlarla inşa edilmiştir. Gureba hastanesinin inşası devam ederken adının, padişahın yirmi beşinci cülus yıldönümüne izafeten "Hamidiye Hastahanesi" olması kararlaştırılmıştır. Ek olarak cülusa dair bir tarih metninin mermer sütun üzerine altın harflerle kazınması ve bu sütunun hastane bahçesinde uygun bir yere dikilmesi planlanmıştır. Bu makalede, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi'ndeki belgeler ışığında hastanenin inşa sürecine değinilmekte; kısaca mimarisi anlatılmakta; başka bir yayında bahsi geçmeyen ve hastane bahçesine dikilmesi düşünülen mermer sütun ile üzerine yazılması planlanan kitabe tanıtılmaktadır.

Sanat Tarihi Dergisi, 2021

Osmanlı’nın son döneminde inşa edilen dört yüzlü/cepheli meydan çeşmelerinin, başkent dışında, am... more Osmanlı’nın son döneminde inşa edilen dört yüzlü/cepheli meydan çeşmelerinin,
başkent dışında, ampir üsluptaki nadir bir örneği, Sinop’ta bulunmaktadır. Osmanlı
Dönemi’nde Şüheda Çeşmesi olarak tanımlanan bu çeşmenin inşa süreci dönemin
yazışmalarından takip edilebilmektedir. 1853 yılında Sinop’ta yaşanan ve tarihe Sinop
Vakası olarak geçen baskında şehit olan deniz askerlerinin ruhları için mahallinde bir çeşme
yapılması düşünülmüştür. İnşası planlanan çeşme için az bir miktar yardım toplanabilmiş;
daha sonra inşaat için gerekli ödenek Sultan Abdülmecid (Saltanatı: 1839-1861)
tarafından karşılanmıştır. 1857 yılında inşa edilen çeşmenin inşa süreci merkezin, başkent
İstanbul’un kontrolünde ve denetiminde yürütülmüştür. Dönemin padişahının baniliğinde
inşa edilen çeşmenin ilk keşfi Dersaadet’ten gönderilen mimar tarafından yapılmış; bazı
inşaat malzemesi ve tarih taşı da Dersaadet’ten gönderilmiştir. Ayrıca çeşmenin suyunun
karşılanmasında, Sinop’taki Sultan Süleyman vakfından olan su yolunun kullanıldığı ve
bu bağlamda vakıf suyu kullanılan sultan adına da bir çeşmenin inşa edildiği anlaşılmıştır.
Kesme taştan inşa edilen kare planlı meydan çeşmesinin kuzey ve güney cephelerinde
mermer yalak/tekne, ayna taşı ve kitabe bulunmaktadır. Ayna taşında, püsküllü perde
ile ay yıldız motiflerine yer verilmiştir. İki cephedeki kitabe metni aynı olmakla birlikte
kitabe iki yanında farklı düzenlemeler mevcuttur. Güney cephede kitabe iki yanında Sultan
Abdülmecid’in tuğrası yer alırken kuzey cephede vazodan çıkan yaprak düzenlemeleri
bulunmaktadır. Yalın tutulan diğer iki cepheden doğu cephesinde yalak ve üç musluk, batı
cephede ise depo kontrol penceresi vardır. Makalede, Osmanlı Arşivi’nde tespit edilen
belgeler ışığında, Sinop’taki Şüheda/Şehitler Çeşmesi’nin inşa süreci ortaya konulmuş;
mimari ve süsleme özellikleri tanıtılmış; çeşmenin kitabesinin dönemin önde gelen
hattatlarından Mevlevi Mehmed Zeki’nin eseri olduğu belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Osmanlı mimarisi, Sinop, çeşme mimarisi, Ampir Ü

ERDEM, 2021

Osmanlı Devleti’nin son yüzyılında, sağlık hizmetlerinde modernleşmenin bir yansıması olarak sivi... more Osmanlı Devleti’nin son yüzyılında, sağlık hizmetlerinde
modernleşmenin bir yansıması olarak sivil hastaneler inşa edilmeye
başlanmıştır. İlk örneğini, 19.yüzyılın ortalarında İstanbul’da inşa
edilen Bezmialem Vakıf Gurebâ Hastanesi’nin oluşturduğu bu
sivil hastaneler, özelleşmiş bir tanımlamayla “gurebâ” hastanesi
olarak isimlendirilmişlerdir. Tanzimat Dönemi ile başlayan gureba
hastanelerinin inşası, özellikle Sultan II. Abdülhamid’in saltanatı
döneminde Osmanlı coğrafyasının her tarafında, eyalet ve sancak
merkezlerinde yaygınlaşmıştır. Padişahın ismine atfen “Hamidiye
Gurebâ Hastanesi” olarak da tevsim edilen/isimlendirilen bu
hastanelerin bir örneği de Konya Vilayeti’ne bağlı sancak olan
Hamidabad /Isparta’da inşa edilmiştir.
Isparta Gurebâ Hastanesi’nin inşası, dönemin mutasarrıfı Hüseyin
Hüsnü Bey’in girişimleriyle 1903 yılında başlatılmıştır. Resmi açılışı
1904 yılında, padişahın cülusuna denk gelen günde yapılan hastaneye,
dönemin diğer yapı örneklerinde olduğu gibi padişahın ismi verilmiştir.
Dönemin diğer gureba hastanelerinde olduğu gibi yardımlarla inşa
edilen Isparta Gureba Hastanesinin daimi masraﬂarı için de tahsisler
yapılmıştır. Yaklaşık on yıl gibi bir süre hizmet veren hastane 1914
yılında yaşanan büyük depremde zarar görmüş ve yeniden yaptırılmak
üzere yıktırılmıştır. Isparta’nın ilk hastanesi olan bu binanın yerine
yeni bir hastanenin yapılması uzun yıllar almıştır.
Günümüze ulaşmayan ve yayınlarda hakkında çok sınırlı bilgi
bulunan Isparta Gureba Hastanesi, Osmanlı Arşivi’nde bulunan 1903
tarihli keşif defteri ile ekindeki plân ve cephe çizimleri ve fotoğraf

Avrasya Sanat ve Medeniyet Dergisi , 2020

The Sultan Abdulhamid II Period witnessed intense development activities throughout the Ottoman g... more The Sultan Abdulhamid II Period witnessed intense development activities throughout the Ottoman geography. In particular, the twenty-fifth anniversary of the sultan's ascension has been the occasion for these events. During this period, the groundbreaking ceremony or opening of almost all kinds of architectural works were held, among them, there were many fountains. Some of these fountains are in the form of a monument, usually a fountain with a column in the middle. Some of these were built as a charity work of the sultan, and most of them were built by local people and administrations as "memories of gratitude" on the occasion of the sultan's enthronement. These fountains, which contain some references in accordance with the architectural language of the period, are symbols that make the sultan visible in every part of the Ottoman geography as in other building examples. This visibility was provided by tughra, crest, and even inscriptions on monumental fountains. These examples, which can be defined as monuments in which the Ottoman architecture memory is foreign, have been handled by combining them with the fountain setup, which is a known, recognized, accepted, functional structure. These fountains are mostly multi-faced fountains built as part of a square. Although it generally reflects the styles of the period, there are also examples of local/regional features. In addition to their symbolic languages, these monuments are functional structures that serve as fountains and meet the water needs of the people, and this is their primary function in construction. However, the monument setup of these fountains appears much more prominent than their functionality. The examples from the Hamidiye fountains, which have been handled with the monument setup, are limited. In this article, examples from the Hamidiye fountains, which have been selected from different points of the Ottoman geography and have survived to the present day, are discussed. Being built in wide geography, extending from Adana to Kastamonu, from Beirut to Selanik (Thessaloniki), these fountains were evaluated in terms of their locations, architectural and ornamental features, monumental constructions and architectural languages/discourses. OSMANLI COĞRAFYASINDA SULTAN II. ABDÜLHAMİD'İN ANITLARI: HAMİDİYE ÇEŞMELERİ ÖZET Sultan II. Abdülhamid Dönemi, tüm Osmanlı coğrafyasında yoğun imar etkinliklerine sahne olmuştur. Özellikle sultanın tahta çıkışının yirmi beşinci yıldönümü bu etkinlikler için vesile oluşturmuştur. Bu dönemde, hemen her türde mimari eserin temel atma töreni ya da açılışı yapılmıştır; bunlar arasında birçok çeşme de vardır. Bu çeşmelerin bir kısmı anıt formuna sahip, genellikle ortada sütunun yer aldığı çeşme şeklindedir. Bunların bir kısmı padişahın hayır eseri olarak yaptırılmış, çoğunluğu da yerel halk ve yönetimler tarafından padişahın cülusu vesilesiyle "şükran hatırası" olarak inşa edilmiştir. Dönemin mimari diline uygun olarak birtakım referanslar içeren bu çeşmeler, diğer yapı örneklerinde olduğu gibi padişahı Osmanlı coğrafyasının her noktasında görünür kılan sembollerdir. Bu görünürlük, anıt çeşmeler üzerinde yer alan tuğra, arma ve hatta kitabelerle sağlanmıştır. Osmanlı mimarlık hafızasının yabancı olduğu anıtlar olarak tanımlanabilecek bu örnekler, bilinen, tanınan, kabul gören,

MSGSU Sosyal Bilimler Dergisi, 2020

Toplumsal Tarih, 2005

III. Ahmet Çeşmesi: 19.Yüzyıl Uluslararası Sergilerinde Bir Osmanlı Simgesi

Sanat Tarihi Yıllığı / Journal of Art History

DergiPark (Istanbul University), Dec 17, 2021

Erdem , 2022

Arkeoloji ve Sanat, 2016

MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 2020

Belleten, 2019

Sanat Tarihi Dergisi, 2021

Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 2019

Sanat Tarihi Dergisi, 2021

Osmanlı’nın son döneminde inşa edilen dört yüzlü/cepheli meydan çeşmelerinin, başkent dışında, am... more Osmanlı’nın son döneminde inşa edilen dört yüzlü/cepheli meydan çeşmelerinin,
başkent dışında, ampir üsluptaki nadir bir örneği, Sinop’ta bulunmaktadır. Osmanlı
Dönemi’nde Şüheda Çeşmesi olarak tanımlanan bu çeşmenin inşa süreci dönemin
yazışmalarından takip edilebilmektedir. 1853 yılında Sinop’ta yaşanan ve tarihe Sinop
Vakası olarak geçen baskında şehit olan deniz askerlerinin ruhları için mahallinde bir çeşme
yapılması düşünülmüştür. İnşası planlanan çeşme için az bir miktar yardım toplanabilmiş;
daha sonra inşaat için gerekli ödenek Sultan Abdülmecid (Saltanatı: 1839-1861)
tarafından karşılanmıştır. 1857 yılında inşa edilen çeşmenin inşa süreci merkezin, başkent
İstanbul’un kontrolünde ve denetiminde yürütülmüştür. Dönemin padişahının baniliğinde
inşa edilen çeşmenin ilk keşfi Dersaadet’ten gönderilen mimar tarafından yapılmış; bazı
inşaat malzemesi ve tarih taşı da Dersaadet’ten gönderilmiştir. Ayrıca çeşmenin suyunun
karşılanmasında, Sinop’taki Sultan Süleyman vakfından olan su yolunun kullanıldığı ve
bu bağlamda vakıf suyu kullanılan sultan adına da bir çeşmenin inşa edildiği anlaşılmıştır.
Kesme taştan inşa edilen kare planlı meydan çeşmesinin kuzey ve güney cephelerinde
mermer yalak/tekne, ayna taşı ve kitabe bulunmaktadır. Ayna taşında, püsküllü perde
ile ay yıldız motiflerine yer verilmiştir. İki cephedeki kitabe metni aynı olmakla birlikte
kitabe iki yanında farklı düzenlemeler mevcuttur. Güney cephede kitabe iki yanında Sultan
Abdülmecid’in tuğrası yer alırken kuzey cephede vazodan çıkan yaprak düzenlemeleri
bulunmaktadır. Yalın tutulan diğer iki cepheden doğu cephesinde yalak ve üç musluk, batı
cephede ise depo kontrol penceresi vardır. Makalede, Osmanlı Arşivi’nde tespit edilen
belgeler ışığında, Sinop’taki Şüheda/Şehitler Çeşmesi’nin inşa süreci ortaya konulmuş;
mimari ve süsleme özellikleri tanıtılmış; çeşmenin kitabesinin dönemin önde gelen
hattatlarından Mevlevi Mehmed Zeki’nin eseri olduğu belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Osmanlı mimarisi, Sinop, çeşme mimarisi, Ampir Ü

ERDEM, 2021

Avrasya Sanat ve Medeniyet Dergisi , 2020

MSGSU Sosyal Bilimler Dergisi, 2020

Güzel Sanatlar Terimleri Alanında Öncü Bir Çalışma Sanâyi’-i Nefîse Istılâhâtı Mecmûası Mimar Sin... more Güzel Sanatlar Terimleri Alanında Öncü Bir Çalışma
Sanâyi’-i Nefîse Istılâhâtı Mecmûası
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Yayınları, İstanbul, Ocak 2012