NIKOS MEROUSIS | Greek Ministry of Education (original) (raw)
BOOKS by NIKOS MEROUSIS
Αντικείμενο αυτής της μελέτης είναι οι εικονογραφικοί κύκλοι των Υστερομινωικών ΙΙΙ λαρνάκων. Οι ... more Αντικείμενο αυτής της μελέτης είναι οι εικονογραφικοί κύκλοι των Υστερομινωικών ΙΙΙ λαρνάκων. Οι διακοσμημένες λάρνακες αποτελούν μια μεγάλη αριθμητικά και χρονολογικά ομοιογενή ομάδα αρχαιολογικού υλικού, όλες προέρχονται από τάφους, δηλαδή αποτελούν μέρος μιας ταφικής πρακτικής, και είναι δημιουργήματα μιας εποχής που την χαρακτηρίζουν ριζικές μεταβολές και ανακατατάξεις σε όλα τα επίπεδα της οικονομικής, κοινωνικής και ιδεολογικής οργάνωσης. Με αυτή την αφετηρία επιδίωξα να διερευνήσω αν και κατά πόσο σε αυτό τμήμα του υλικού πολιτισμού έχουν αποτυπωθεί όψεις των συντελούμενων κατά τη διάρκεια της ΥΜ ΙΙΙ εποχής αλλαγών, καθώς και το ρόλο που διαδραμάτισαν οι λάρνακες στο πλαίσιο των ΥΜΙΙΙ ταφικών πρακτικών. Σε αυτό το περιβάλλον το εικονογραφικό υλικό ττων λαρνάκων προσεγγίζεται ως ενεργό τμήμα του μετανακτορικού πολιτισμού και ως φορέας πολυεπίπεδων μηνυμάτων, που ανακλά ποικίλες όψεις της κοινωνικής και ιδεολογικής οργάνωσης.
Στο βιβλίο αυτό επιχειρείται η σκιαγράφηση της κατοίκησης στη Χίο από τη νεολιθική εποχή ως το τέ... more Στο βιβλίο αυτό επιχειρείται η σκιαγράφηση της κατοίκησης στη Χίο από τη νεολιθική εποχή ως το τέλος της αρχαιότητας. Μέσα από τη συγκεκριμένη έρευνα πέρα από το γεγονός οτι συγκεντρώνονται όλα τα δεδομένα για το θέμα, τίθενται οι βάσεις για μια μελλοντική αρχαιολογική έρευνα πεδίου που θα είχε ως έναν από τους στόχους της να δώσει απαντήσεις σε προβλήματα και ερωτήματα και να διασαφηνίσει ή και να ανασκευάσει υποθέσεις και συμπεράσματα που διατυπώνονται στις σελίδες του βιβλίου.
Η μελέτη κινείται γύρω από δύο κύριους άξονες, κάτι που είναι φανερό στον τίτλο της. Ο ένας αφορά στο φυσικό περιβάλλον, το πλαίσιο δηλαδή μέσα στο οποίο οι άνθρωποι του παρελθόντος έδρασαν, και το δεύτερο εξετάζει την κατοίκηση στο νησί. Η προσπάθεια να προσεγγίσουμε τα κύρια χαρακτηριστικά του φυσικού περιβάλλοντος της αρχαίας Χίου στηρίχθηκε εκ των πραγμάτων στα δεδομένα που διαθέτουμε από τα μεσαιωνικά και νεότερα χρόνια, από τη στιγμή που έρευνες για το παλαιοπεριβάλλον του νησιού δεν έχουν γίνει. Σ' αυτό το μέρος του βιβλίου παρουσιάζονται οι ζωτικοί τομείς της οικονομίας, όπως είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία.
Ο δεύτερος άξονας αφορά στο κυρίως αντικείμενο της έρευνας. Προτάσσεται σύντομο κεφάλαιο σχετικό με τις αρχαιολογικές έρευνες που έχουν γίνει στο νησί και ακολουθεί το μεγαλύτερο σε έκταση μέρος στο οποίο εξετάζεται η ανθρώπινη κατοίκηση στη Χίο κατά την αρχαιότητα. Έκρινα μάλιστα απαραίτητο να συμπεριληφθούν στη μελέτη τα δεδομένα από τα δύο νησιωτικά συμπλέγματα που βρίσκονται βορειοανατολικά και βορειοδυτικά της Χίου, τις Οινούσσες και τα Ψαρά, των οποίων η τύχη ήταν ανέκαθεν συνυφασμένη με τις εξελίξεις που συνέβαιναν στη Χίο.....
EDITED BOOKS by NIKOS MEROUSIS
The collective volume "ΜΥΡΡΙΝΗ" ("myrtle"; μυρρίνη or μυρσίνη in ancient Greek, μυρτιά in modern... more The collective volume "ΜΥΡΡΙΝΗ" ("myrtle"; μυρρίνη or μυρσίνη in ancient Greek, μυρτιά in modern Greek) honours Aikaterini Papaefthymiou-Papanthimou, Professor Emerita of Prehistoric Archaeology at the Aristotle University of Thessaloniki, whose long and distinguished career encompassed groundbreaking excavations, wide-ranging research, and inspiring teaching and mentoring. Twenty-six contributions by colleagues and former students pay tribute to the honoree's scholarship and legacy. The studies cover a broad chronological and geographical spectrum, from the Neolithic to the Iron Age in Macedonia, Thessaly, the Peloponnese, Crete, and Anatolia. Topics range from settlement and funerary archaeology to subsistence, technology and craft, dress and bodily adornment, iconography, symbolism, figurine studies, and gender issues.
Ο συλλογικός τόμος "ΜΥΡΡΙΝΗ" τιμά την Αικατερίνη Παπαευθυμίου-Παπανθίμου, Ομότιμη Καθηγήτρια Προϊστορικής Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, της οποίας η μακρά ακαδημαϊκή πορεία περιλαμβάνει πρωτοποριακές ανασκαφές, πλούσιο ερευνητικό και εξαιρετικό διδακτικό έργο. Μαθητές και συνάδελφοι της προσφέρουμε, ως αντίδωρο, κλάδο ευώδους και αειθαλούς μυρτιάς. Οι εικοσιέξι μελέτες του τόμου καλύπτουν ευρύ γεωγραφικό και χρονολογικό φάσμα, από τη Νεολιθική έως την Εποχή του Σιδήρου σε Μακεδονία, Θεσσαλία, Πελοπόννησο, Κρήτη και Ανατολία, και πραγματεύονται θέματα που ανακλούν τα ποικίλα ερευνητικά ενδιαφέροντα της τιμώμενης: διαβίωση, τεχνολογία, οικιστική οργάνωση, ταφική αρχιτεκτονική και έθιμα, ένδυση, κόσμηση και καλλωπισμό, εικονογραφία, συμβολισμό, ειδωλοπλαστική και θέματα φύλου.
Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις του ελληνικού νόμου (Ν. 21... more Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις του ελληνικού νόμου (Ν. 2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται απολύτως η άνευ γραπτής άδειας του εκδότη κατά οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο αντιγραφή, φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή, εκμίσθωση ή δανεισμός, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή (ηλεκτρονική, μηχανική ή άλλη) και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου.
PAPERS by NIKOS MEROUSIS
Φωτογραφία εξωφύλλου: Γυναικείο ειδώλιο με ερωτιδέα από λαξευτό υπόγειο τάφο του ανατολικού νεκρο... more Φωτογραφία εξωφύλλου: Γυναικείο ειδώλιο με ερωτιδέα από λαξευτό υπόγειο τάφο του ανατολικού νεκροταφείου της Πέλλας. Αρχαιολογικό Μουσείο Πέλλας ΒΕ 1978/178 (φωτ.: Σ. Μαυρομμάτης). Ο παρών τόμος πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται από τις διατάξεις της Ελληνικής Νομοθεσίας (Ν. 2121/1993), όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα, και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται απολύτως, χωρίς γραπτή άδεια του εκδότη, η καθ' οιονδήποτε τρόπο (φωτομηχανικό, ηλεκτρονικό κ.λπ.) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή, εκμίσθωση ή δανεισμός, μετάφραση, διασκευή και αναμετάδοση στο κοινό, σε οιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του τόμου.
Aspects of funerary iconography in the Postpalatial period: the larnax from Athanatoi, Irakleion
Bulletin de Correspondance Hellénique
This paper addresses for the first time a large body of archaeobotanical data from prehistoric So... more This paper addresses for the first time a large body of archaeobotanical data from prehistoric Southeastern Europe, mostly published for the first time, that correspond to cereal food preparations. The evidence presented here comes from 20 sites situated in Greece and Bulgaria, spanning the Early Neolithic through to the Iron Age (7th millennium B.C.-1st millennium B.C.). The remains correspond to cereal fragments or agglomerations of fragments that resulted from ancient food preparation steps such as grinding, boiling, sprouting/malting, mixing in bread-like or porridge-like foodstuffs. The article builds on previous pilot studies and with the aid of stereomicroscopy and scanning electron microscopy offers a first classification and possible interpretations of the finds leading to the recipes that might have generated them. At the same time the article highlights the significance of retrieving and studying in depth such rare archaeobotanical finds, points out the interpretative problems stemming from such material and suggests ways forward to address similar archaeological finds in different parts of the world. The paper demonstrates the potential of the systematic study of cereal-based food remains, in our case prehistoric Southeastern Europe, to reveal a wide variability in cereal food transformation practices, suggestive of the interplay between available ingredients, cultural traditions and the complex interaction between society and environment.
Resinated wine and resinated drinks in Prehistoric Aegean: data, hypotheses, and interpretations... more Resinated wine and resinated drinks in Prehistoric Aegean:
data, hypotheses, and interpretations
Pines and trees or shrubs of the Pistacia genus are the main sources of natural resins in the Aegean and Mediterranean world. The uses of resins in Aegean prehistory are known through archaeometric research that it started in the mid-80s when approximately 150 Canaanite jars were recovered from the shipwreck of Antifellos, mostly known as the Ulu Burun shipwreck, off the NW coast of Asia Minor, most of which contained traces of resins and mainly resinated wine as proposed recently. An exhibition held at the National Archaeological Museum in Athens (1999) entitled ‘Minoans and Mycenaeans: Flavours of Their Time’ promoted significantly the archaeometric research towards prehistoric diet in the Aegean world. One of the topics earned from these projects is the strong evidence that resinated wine was consumed in Aegean from the Early Bronze Age to the end of the Late Bronze Age. Resins from pines and trees of the Pistacia genus were mixed with wine throughout the Aegean Bronze Age, a practice that was associated with wine storage, as well as taste. Resin acted as a preservative substance in wine, a strong shield against bacteria that could turn it to vinegar. Additionally, the resin’s strong scent reduced the acidic taste and smell, so common in prehistoric wines.
Based on current data two types of resinated wine were consumed in the prehistoric Aegean: ‘the classic Minoan and Mycenaean retsina’ produced by resin filled in wine and the ‘retsina cocktails’, alcoholic drinks made from retsina and various herbs, honey, barley beer and other additives. In Aegean communities resinated wine and resinated cocktails were consumed during communal feasts, in ritual context, in cemeteries and in everyday life as archaeometric and archaeological data testified. The consumption of resinated wine helped to strengthen social cohesion, the light inebriation contributed to soften social stress and antagonism, the negotiation of various social roles was simpler during a communal feast where the community consumed wine and other wine cocktails. Still, the resinated wine should have been one of the drinks offered in the context of hosting members of other communities. The offer of exquisite and unique retsina and resinated cocktails flavoured with herbs and other additives could be part of the formal ceremonial reception and hospitality of high status guests in the Minoan and Mycenaean palaces and mansions. In such an environment, wine became a tool for manipulating political and social relations and influences, shaping inter- and intra- hierarchical structures. Also, resinous drinks may have been used in medicine, as we know from archaeological and ethnographic sources that the therapeutic properties of resins (stimulating, aphrodisiac, antiseptic, suitable for dental care, stomach etc.) treatments have been used in various eras and cultures.
Regarding the trade of resinated wine/cocktails and raw resins from Aegean to Eastern Mediterranean sites (emporia) and vice versa we can assume that ‘Aegean retsina’ was transported mainly in stirrup jars to Cyprus, Egypt, Asia Minor and Syro-Palestinian coasts. In the same context, Canaanite amphoras filled with resinated wine and other resinated beverages and raw resin were transported to Crete and Mainland Greece. Within this environment the exchange of ideas and recipes for the preparation of resinated wine and resinated beverages has to be considered more than likely. The production, consumption and distribution of resinated cocktails with exquisite and unique ingredients and ‘exotic’ flavours, as well as the imitation of foreign habits, were part of wealth management strategies that developed by leadership groups to impose and legitimize their power. In other words, resinous wine should have been one of the tools by which wealth was transformed into power. Simultaneously, the trading of retsina and resinated cocktails in the 2nd millennium BC was an 'international' case, in the sense that it involved a wide network of wine production centers, the supply of additional ingredients such as resins and various herbs (domestic and foreign) and the production of vessels for storing and transporting it, many ports and people who spoke different languages, believed in other gods, had different attitudes, served other masters; finally, what was associated with them was wine with or without resin.
SUMMARY ‘Warrior Grave’ in a Late Minoan A2-B Chamber Tomb at Galia in the Messara, Crete. The ... more SUMMARY
‘Warrior Grave’ in a Late Minoan A2-B Chamber Tomb at Galia in the Messara, Crete.
The LM IIIA2-B rock-cut chamber tomb at Stavros, east of the village of Galia in the Messara plain, was excavated in 1975. Tomb contained four burials of which I, II and III lay on wooden biers, fragments of which partly survived, while a female (burial IV) was buried in an undecorated larnax. Of particular interest is the male burial I (‘warrior grave’) which was accompanied by a bronze dagger, a spearhead, a knife, a razor, a bone bead and two clay vases. The use of wooden biers/coffins and the bronze grave
offerings show that the burial practices of the Final Palatial Period still existed in Post-Palatial Crete. It appears that the Post-Palatial regional elites wished to express through these practices their high social status.
RESUMÉ
En 1975 a été fouillée une tombe à chambre taillée, à Galia Kainourgiou, dans la plaine de la Messara. Dans cette tombe ont été découverts quatre défunts dont trois (I, II, III) avaient été déposés sur des brancards en bois. La défunte de la sépulture IV avait été placée dans une larnax en terre cuite sans décor. La sépulture I (« sépulture de guerrier») présente un intérêt tout particulier, du fait que le défunt était accompagné d’un poignard, d’une pointe, d’un couteau, d’un rasoir, d’une perle en os et de deux
vases en terre cuite. Les brancards de bois et le mobilier funéraire en bronze de la tombe de Galia montrent que les pratiques funéraires de la phase palatiale finale se poursuivaient dans la Crète post-palatiale et prouvent de façon indéniable que les élites locales voulaient, de cette manière, afficher leur statut social.
Περίληψη
Ταφή «πολεμιστή» σε Yστερομινωϊκό ΙΙΙ Α2-Β θαλαμωτό τάφο στη Γαλιά Μεσαράς
Το 1975 ανασκάφηκε ένας λαξευτός θαλαμοειδής τάφος στη Γαλιά Καινουρίου, στην πεδιάδα της Μεσαράς. Στον τάφο βρέθηκαν τέσσερις νεκροί από τους οποίους οι τρεις (I , II, III) είχαν αποτεθεί σε ξύλινα φορεία. Η νεκρή γυναίκα της ταφής IV είχε τοποθετηθεί σε μια ακόσμητη πήλινη λάρνακα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ταφή I (‘ταφή πολεμιστή’) καθώς ο νεκρός συνοδευόταν από ένα
εγχειρίδιο, μια αιχμή, ένα μαχαίρι, ένα ξυράφι, μια οστέινη ψήφο και δύο πήλινα αγγεία. Τα ξύλινα φορεία και τα χάλκινα κτερίσματα του τάφου στη Γαλιά αποτελούν ένδειξη ότι οι ταφικές πρακτικές της Tελικής Ανακτορικής φάσης εξακολουθούσαν να χρησιμοποιούνται στη μετανακτορική Κρήτη και αποτελούν αδιάψευστους μάρτυρες ότι οι τοπικές elites με αυτό τον τρόπο ήθελαν να εκφράσουν την ανώτερη κοινωνική τους θέση.
Στο πρώτο μέρος της μελέτης παρουσιάζεται αναλυτικά η διαδικασία παραγωγής λαρνάκων κατά την υστε... more Στο πρώτο μέρος της μελέτης παρουσιάζεται αναλυτικά η διαδικασία παραγωγής λαρνάκων κατά την υστερομινωική ΙΙ εποχή και στο δεύτερο μέρος ένα 'έργαστήριο' λαρνάκων στη Μεσαρά με κύριο γνώρισμα το επίπεδο διμερές κάλυμμα.
In this paper I try to reconstruct the manufacturing process of LM III larnakes based on the limited published data and mainly on the results of pottery production. Craftsmen selected and prepared a large amount of clay and then they built the core of larnax using various constructional techniques. Larnakes were mainly made by clay rectangular slabs in various sizes which were joined using clay nails and were formed by beating and scraping. The next stage was the coating of chest and lid, which are built with trapezoidal slabs or moulded clay parts, with a thin clay layer. The bottom of the chest was made using coils as well as the rim of the chest. Smoothing, texturing and decorating were the final forming processes. Drying typically took several days and it was carefully monitored. The procedure of firing had great possibility for disaster and so craftsmen selected their firing times and materials with care. Open fire was used for the firing of larnakes. In the second part of the paper, I present a group of 26 chest-type larnakes, mostly undecorated, from the cemeteries of Kalochorafitis, Galia, Liliana etc in the Mesara plain. The common element of these larnakes is the flat lid in two parts that is easier to carry and lighter than the gabled lid. This peculiar type of lid may be a reflection from wooden chests and larnakes and as I propose perhaps was a nostalgic echo from Early and Middle Minoan larnakes.
![Research paper thumbnail of Μαρμάρινα ανθρωπόμορφα ειδώλια από το νεολιθικό οικισμό στον Πολυπλάτανο Ημαθίας/Marble human figurines from the Neolithic Settlement at Polyplatanos, Imathia, ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΝ ΔΕΛΤΙΟΝ 67-68, 2012-2013 [2017], ΜΕΡΟΣ Α. ΜΕΛΕΤΕΣ, 19-44.](https://attachments.academia-assets.com/54766502/thumbnails/1.jpg)
](Σε αυτή τη μελέτη δημοσιεύονται τα μαρμάρινα ειδώλια που ήρθαν στο φως κατά τις ανασκαφές στην το... more Σε αυτή τη μελέτη δημοσιεύονται τα μαρμάρινα ειδώλια που ήρθαν στο φως κατά τις ανασκαφές στην τούμπα του Πολυπλατάνου Ημαθίας και συζητιούνται ποικίλα θέματα (προμήθεια πρώτης ύλης, κατασκευή, στιλιστικές επιλογές, κατανομή, χρήση, ανταλλαγές) σχετικά με την ειδωλοπλαστική σε λίθο κατά την Νεότερη και Τελική Νεολιθική.
Το χρονικό της αναζήτησης των υλικών καταλοίπων της αρχαίας Χίου από τον 19ο αι. μέχρι σήμερα. Μι... more Το χρονικό της αναζήτησης των υλικών καταλοίπων της αρχαίας Χίου από τον 19ο αι. μέχρι σήμερα. Μια διαδρομή που ξεκινά από τις ιστορικές μελέτες του Αδαμάντιου Κοραή, περνά στις πρώτες ανασκαφικές έρευνες και περισυλλογές του F. de Coulanges και του Γεώργιου Ζολώτα και φτάνει στις ανασκαφές της Αγγλικής Αρχαιολογικής Σχολής και της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας κατά τον 20ο αι.
In the mid seventies J. Melena identified the Mycenaean word ki-ta-no as a phytonym he located in... more In the mid seventies J. Melena identified the Mycenaean word ki-ta-no as a phytonym he located in Hesychius’ dictionary. The dictionary’s entry κρίτανος offers the term τέρμινθος as a synonym, meaning the plant τερέβινθος (terebinth, turpentine tree, Pistacia terebinthus), a bush or tree that grows to this day across the Mediterranean. While this identification of the Mycenaean word ki-ta-no with the terms κρίτανος-τέρμινθος-τερέβινθος is widely accepted, however, the nature of the product deriving from that specific tree is still vague. Did the Minoans consume its seeds, gathered its resin or put it to some other use?
Based on archaeological, archaeobotanical, ethnographical, philological and Linear B data I propose that the mycenaean term ki-ta-no signifies the tsikouda, the small globular grapes of Pistacia terebinthus (or tsikoudia in Greek), which is the source of a tasteful, strong and particularly aromatic oil. It is then possible that the 18 tons of seeds/tsikouda recorded on Knossian tablets Ga 1530+1531 and Ga 1532, a quantity produced by approximately 360 trees, would provide, with present-day data, 4,500 litres of tsikoudolado. If the hypothesis put forth above is valid, then apart from the identification of a mysterious, for decades, ki-ta-no, a new study field opens up regarding Minoan diet. The Minoans possibly did not consume only olive oil, which had become, amongst others, the basis element of the Aegean Bronze Age civilization, but also a vegetable, oily substance, the tsikoudolado.
Αντικείμενο αυτής της μελέτης είναι οι εικονογραφικοί κύκλοι των Υστερομινωικών ΙΙΙ λαρνάκων. Οι ... more Αντικείμενο αυτής της μελέτης είναι οι εικονογραφικοί κύκλοι των Υστερομινωικών ΙΙΙ λαρνάκων. Οι διακοσμημένες λάρνακες αποτελούν μια μεγάλη αριθμητικά και χρονολογικά ομοιογενή ομάδα αρχαιολογικού υλικού, όλες προέρχονται από τάφους, δηλαδή αποτελούν μέρος μιας ταφικής πρακτικής, και είναι δημιουργήματα μιας εποχής που την χαρακτηρίζουν ριζικές μεταβολές και ανακατατάξεις σε όλα τα επίπεδα της οικονομικής, κοινωνικής και ιδεολογικής οργάνωσης. Με αυτή την αφετηρία επιδίωξα να διερευνήσω αν και κατά πόσο σε αυτό τμήμα του υλικού πολιτισμού έχουν αποτυπωθεί όψεις των συντελούμενων κατά τη διάρκεια της ΥΜ ΙΙΙ εποχής αλλαγών, καθώς και το ρόλο που διαδραμάτισαν οι λάρνακες στο πλαίσιο των ΥΜΙΙΙ ταφικών πρακτικών. Σε αυτό το περιβάλλον το εικονογραφικό υλικό ττων λαρνάκων προσεγγίζεται ως ενεργό τμήμα του μετανακτορικού πολιτισμού και ως φορέας πολυεπίπεδων μηνυμάτων, που ανακλά ποικίλες όψεις της κοινωνικής και ιδεολογικής οργάνωσης.
Στο βιβλίο αυτό επιχειρείται η σκιαγράφηση της κατοίκησης στη Χίο από τη νεολιθική εποχή ως το τέ... more Στο βιβλίο αυτό επιχειρείται η σκιαγράφηση της κατοίκησης στη Χίο από τη νεολιθική εποχή ως το τέλος της αρχαιότητας. Μέσα από τη συγκεκριμένη έρευνα πέρα από το γεγονός οτι συγκεντρώνονται όλα τα δεδομένα για το θέμα, τίθενται οι βάσεις για μια μελλοντική αρχαιολογική έρευνα πεδίου που θα είχε ως έναν από τους στόχους της να δώσει απαντήσεις σε προβλήματα και ερωτήματα και να διασαφηνίσει ή και να ανασκευάσει υποθέσεις και συμπεράσματα που διατυπώνονται στις σελίδες του βιβλίου.
Η μελέτη κινείται γύρω από δύο κύριους άξονες, κάτι που είναι φανερό στον τίτλο της. Ο ένας αφορά στο φυσικό περιβάλλον, το πλαίσιο δηλαδή μέσα στο οποίο οι άνθρωποι του παρελθόντος έδρασαν, και το δεύτερο εξετάζει την κατοίκηση στο νησί. Η προσπάθεια να προσεγγίσουμε τα κύρια χαρακτηριστικά του φυσικού περιβάλλοντος της αρχαίας Χίου στηρίχθηκε εκ των πραγμάτων στα δεδομένα που διαθέτουμε από τα μεσαιωνικά και νεότερα χρόνια, από τη στιγμή που έρευνες για το παλαιοπεριβάλλον του νησιού δεν έχουν γίνει. Σ' αυτό το μέρος του βιβλίου παρουσιάζονται οι ζωτικοί τομείς της οικονομίας, όπως είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία.
Ο δεύτερος άξονας αφορά στο κυρίως αντικείμενο της έρευνας. Προτάσσεται σύντομο κεφάλαιο σχετικό με τις αρχαιολογικές έρευνες που έχουν γίνει στο νησί και ακολουθεί το μεγαλύτερο σε έκταση μέρος στο οποίο εξετάζεται η ανθρώπινη κατοίκηση στη Χίο κατά την αρχαιότητα. Έκρινα μάλιστα απαραίτητο να συμπεριληφθούν στη μελέτη τα δεδομένα από τα δύο νησιωτικά συμπλέγματα που βρίσκονται βορειοανατολικά και βορειοδυτικά της Χίου, τις Οινούσσες και τα Ψαρά, των οποίων η τύχη ήταν ανέκαθεν συνυφασμένη με τις εξελίξεις που συνέβαιναν στη Χίο.....
The collective volume "ΜΥΡΡΙΝΗ" ("myrtle"; μυρρίνη or μυρσίνη in ancient Greek, μυρτιά in modern... more The collective volume "ΜΥΡΡΙΝΗ" ("myrtle"; μυρρίνη or μυρσίνη in ancient Greek, μυρτιά in modern Greek) honours Aikaterini Papaefthymiou-Papanthimou, Professor Emerita of Prehistoric Archaeology at the Aristotle University of Thessaloniki, whose long and distinguished career encompassed groundbreaking excavations, wide-ranging research, and inspiring teaching and mentoring. Twenty-six contributions by colleagues and former students pay tribute to the honoree's scholarship and legacy. The studies cover a broad chronological and geographical spectrum, from the Neolithic to the Iron Age in Macedonia, Thessaly, the Peloponnese, Crete, and Anatolia. Topics range from settlement and funerary archaeology to subsistence, technology and craft, dress and bodily adornment, iconography, symbolism, figurine studies, and gender issues.
Ο συλλογικός τόμος "ΜΥΡΡΙΝΗ" τιμά την Αικατερίνη Παπαευθυμίου-Παπανθίμου, Ομότιμη Καθηγήτρια Προϊστορικής Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, της οποίας η μακρά ακαδημαϊκή πορεία περιλαμβάνει πρωτοποριακές ανασκαφές, πλούσιο ερευνητικό και εξαιρετικό διδακτικό έργο. Μαθητές και συνάδελφοι της προσφέρουμε, ως αντίδωρο, κλάδο ευώδους και αειθαλούς μυρτιάς. Οι εικοσιέξι μελέτες του τόμου καλύπτουν ευρύ γεωγραφικό και χρονολογικό φάσμα, από τη Νεολιθική έως την Εποχή του Σιδήρου σε Μακεδονία, Θεσσαλία, Πελοπόννησο, Κρήτη και Ανατολία, και πραγματεύονται θέματα που ανακλούν τα ποικίλα ερευνητικά ενδιαφέροντα της τιμώμενης: διαβίωση, τεχνολογία, οικιστική οργάνωση, ταφική αρχιτεκτονική και έθιμα, ένδυση, κόσμηση και καλλωπισμό, εικονογραφία, συμβολισμό, ειδωλοπλαστική και θέματα φύλου.
Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις του ελληνικού νόμου (Ν. 21... more Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις του ελληνικού νόμου (Ν. 2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται απολύτως η άνευ γραπτής άδειας του εκδότη κατά οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο αντιγραφή, φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή, εκμίσθωση ή δανεισμός, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή (ηλεκτρονική, μηχανική ή άλλη) και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου.
Φωτογραφία εξωφύλλου: Γυναικείο ειδώλιο με ερωτιδέα από λαξευτό υπόγειο τάφο του ανατολικού νεκρο... more Φωτογραφία εξωφύλλου: Γυναικείο ειδώλιο με ερωτιδέα από λαξευτό υπόγειο τάφο του ανατολικού νεκροταφείου της Πέλλας. Αρχαιολογικό Μουσείο Πέλλας ΒΕ 1978/178 (φωτ.: Σ. Μαυρομμάτης). Ο παρών τόμος πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται από τις διατάξεις της Ελληνικής Νομοθεσίας (Ν. 2121/1993), όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα, και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται απολύτως, χωρίς γραπτή άδεια του εκδότη, η καθ' οιονδήποτε τρόπο (φωτομηχανικό, ηλεκτρονικό κ.λπ.) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή, εκμίσθωση ή δανεισμός, μετάφραση, διασκευή και αναμετάδοση στο κοινό, σε οιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του τόμου.
Aspects of funerary iconography in the Postpalatial period: the larnax from Athanatoi, Irakleion
Bulletin de Correspondance Hellénique
This paper addresses for the first time a large body of archaeobotanical data from prehistoric So... more This paper addresses for the first time a large body of archaeobotanical data from prehistoric Southeastern Europe, mostly published for the first time, that correspond to cereal food preparations. The evidence presented here comes from 20 sites situated in Greece and Bulgaria, spanning the Early Neolithic through to the Iron Age (7th millennium B.C.-1st millennium B.C.). The remains correspond to cereal fragments or agglomerations of fragments that resulted from ancient food preparation steps such as grinding, boiling, sprouting/malting, mixing in bread-like or porridge-like foodstuffs. The article builds on previous pilot studies and with the aid of stereomicroscopy and scanning electron microscopy offers a first classification and possible interpretations of the finds leading to the recipes that might have generated them. At the same time the article highlights the significance of retrieving and studying in depth such rare archaeobotanical finds, points out the interpretative problems stemming from such material and suggests ways forward to address similar archaeological finds in different parts of the world. The paper demonstrates the potential of the systematic study of cereal-based food remains, in our case prehistoric Southeastern Europe, to reveal a wide variability in cereal food transformation practices, suggestive of the interplay between available ingredients, cultural traditions and the complex interaction between society and environment.
Resinated wine and resinated drinks in Prehistoric Aegean: data, hypotheses, and interpretations... more Resinated wine and resinated drinks in Prehistoric Aegean:
data, hypotheses, and interpretations
Pines and trees or shrubs of the Pistacia genus are the main sources of natural resins in the Aegean and Mediterranean world. The uses of resins in Aegean prehistory are known through archaeometric research that it started in the mid-80s when approximately 150 Canaanite jars were recovered from the shipwreck of Antifellos, mostly known as the Ulu Burun shipwreck, off the NW coast of Asia Minor, most of which contained traces of resins and mainly resinated wine as proposed recently. An exhibition held at the National Archaeological Museum in Athens (1999) entitled ‘Minoans and Mycenaeans: Flavours of Their Time’ promoted significantly the archaeometric research towards prehistoric diet in the Aegean world. One of the topics earned from these projects is the strong evidence that resinated wine was consumed in Aegean from the Early Bronze Age to the end of the Late Bronze Age. Resins from pines and trees of the Pistacia genus were mixed with wine throughout the Aegean Bronze Age, a practice that was associated with wine storage, as well as taste. Resin acted as a preservative substance in wine, a strong shield against bacteria that could turn it to vinegar. Additionally, the resin’s strong scent reduced the acidic taste and smell, so common in prehistoric wines.
Based on current data two types of resinated wine were consumed in the prehistoric Aegean: ‘the classic Minoan and Mycenaean retsina’ produced by resin filled in wine and the ‘retsina cocktails’, alcoholic drinks made from retsina and various herbs, honey, barley beer and other additives. In Aegean communities resinated wine and resinated cocktails were consumed during communal feasts, in ritual context, in cemeteries and in everyday life as archaeometric and archaeological data testified. The consumption of resinated wine helped to strengthen social cohesion, the light inebriation contributed to soften social stress and antagonism, the negotiation of various social roles was simpler during a communal feast where the community consumed wine and other wine cocktails. Still, the resinated wine should have been one of the drinks offered in the context of hosting members of other communities. The offer of exquisite and unique retsina and resinated cocktails flavoured with herbs and other additives could be part of the formal ceremonial reception and hospitality of high status guests in the Minoan and Mycenaean palaces and mansions. In such an environment, wine became a tool for manipulating political and social relations and influences, shaping inter- and intra- hierarchical structures. Also, resinous drinks may have been used in medicine, as we know from archaeological and ethnographic sources that the therapeutic properties of resins (stimulating, aphrodisiac, antiseptic, suitable for dental care, stomach etc.) treatments have been used in various eras and cultures.
Regarding the trade of resinated wine/cocktails and raw resins from Aegean to Eastern Mediterranean sites (emporia) and vice versa we can assume that ‘Aegean retsina’ was transported mainly in stirrup jars to Cyprus, Egypt, Asia Minor and Syro-Palestinian coasts. In the same context, Canaanite amphoras filled with resinated wine and other resinated beverages and raw resin were transported to Crete and Mainland Greece. Within this environment the exchange of ideas and recipes for the preparation of resinated wine and resinated beverages has to be considered more than likely. The production, consumption and distribution of resinated cocktails with exquisite and unique ingredients and ‘exotic’ flavours, as well as the imitation of foreign habits, were part of wealth management strategies that developed by leadership groups to impose and legitimize their power. In other words, resinous wine should have been one of the tools by which wealth was transformed into power. Simultaneously, the trading of retsina and resinated cocktails in the 2nd millennium BC was an 'international' case, in the sense that it involved a wide network of wine production centers, the supply of additional ingredients such as resins and various herbs (domestic and foreign) and the production of vessels for storing and transporting it, many ports and people who spoke different languages, believed in other gods, had different attitudes, served other masters; finally, what was associated with them was wine with or without resin.
SUMMARY ‘Warrior Grave’ in a Late Minoan A2-B Chamber Tomb at Galia in the Messara, Crete. The ... more SUMMARY
‘Warrior Grave’ in a Late Minoan A2-B Chamber Tomb at Galia in the Messara, Crete.
The LM IIIA2-B rock-cut chamber tomb at Stavros, east of the village of Galia in the Messara plain, was excavated in 1975. Tomb contained four burials of which I, II and III lay on wooden biers, fragments of which partly survived, while a female (burial IV) was buried in an undecorated larnax. Of particular interest is the male burial I (‘warrior grave’) which was accompanied by a bronze dagger, a spearhead, a knife, a razor, a bone bead and two clay vases. The use of wooden biers/coffins and the bronze grave
offerings show that the burial practices of the Final Palatial Period still existed in Post-Palatial Crete. It appears that the Post-Palatial regional elites wished to express through these practices their high social status.
RESUMÉ
En 1975 a été fouillée une tombe à chambre taillée, à Galia Kainourgiou, dans la plaine de la Messara. Dans cette tombe ont été découverts quatre défunts dont trois (I, II, III) avaient été déposés sur des brancards en bois. La défunte de la sépulture IV avait été placée dans une larnax en terre cuite sans décor. La sépulture I (« sépulture de guerrier») présente un intérêt tout particulier, du fait que le défunt était accompagné d’un poignard, d’une pointe, d’un couteau, d’un rasoir, d’une perle en os et de deux
vases en terre cuite. Les brancards de bois et le mobilier funéraire en bronze de la tombe de Galia montrent que les pratiques funéraires de la phase palatiale finale se poursuivaient dans la Crète post-palatiale et prouvent de façon indéniable que les élites locales voulaient, de cette manière, afficher leur statut social.
Περίληψη
Ταφή «πολεμιστή» σε Yστερομινωϊκό ΙΙΙ Α2-Β θαλαμωτό τάφο στη Γαλιά Μεσαράς
Το 1975 ανασκάφηκε ένας λαξευτός θαλαμοειδής τάφος στη Γαλιά Καινουρίου, στην πεδιάδα της Μεσαράς. Στον τάφο βρέθηκαν τέσσερις νεκροί από τους οποίους οι τρεις (I , II, III) είχαν αποτεθεί σε ξύλινα φορεία. Η νεκρή γυναίκα της ταφής IV είχε τοποθετηθεί σε μια ακόσμητη πήλινη λάρνακα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ταφή I (‘ταφή πολεμιστή’) καθώς ο νεκρός συνοδευόταν από ένα
εγχειρίδιο, μια αιχμή, ένα μαχαίρι, ένα ξυράφι, μια οστέινη ψήφο και δύο πήλινα αγγεία. Τα ξύλινα φορεία και τα χάλκινα κτερίσματα του τάφου στη Γαλιά αποτελούν ένδειξη ότι οι ταφικές πρακτικές της Tελικής Ανακτορικής φάσης εξακολουθούσαν να χρησιμοποιούνται στη μετανακτορική Κρήτη και αποτελούν αδιάψευστους μάρτυρες ότι οι τοπικές elites με αυτό τον τρόπο ήθελαν να εκφράσουν την ανώτερη κοινωνική τους θέση.
Στο πρώτο μέρος της μελέτης παρουσιάζεται αναλυτικά η διαδικασία παραγωγής λαρνάκων κατά την υστε... more Στο πρώτο μέρος της μελέτης παρουσιάζεται αναλυτικά η διαδικασία παραγωγής λαρνάκων κατά την υστερομινωική ΙΙ εποχή και στο δεύτερο μέρος ένα 'έργαστήριο' λαρνάκων στη Μεσαρά με κύριο γνώρισμα το επίπεδο διμερές κάλυμμα.
In this paper I try to reconstruct the manufacturing process of LM III larnakes based on the limited published data and mainly on the results of pottery production. Craftsmen selected and prepared a large amount of clay and then they built the core of larnax using various constructional techniques. Larnakes were mainly made by clay rectangular slabs in various sizes which were joined using clay nails and were formed by beating and scraping. The next stage was the coating of chest and lid, which are built with trapezoidal slabs or moulded clay parts, with a thin clay layer. The bottom of the chest was made using coils as well as the rim of the chest. Smoothing, texturing and decorating were the final forming processes. Drying typically took several days and it was carefully monitored. The procedure of firing had great possibility for disaster and so craftsmen selected their firing times and materials with care. Open fire was used for the firing of larnakes. In the second part of the paper, I present a group of 26 chest-type larnakes, mostly undecorated, from the cemeteries of Kalochorafitis, Galia, Liliana etc in the Mesara plain. The common element of these larnakes is the flat lid in two parts that is easier to carry and lighter than the gabled lid. This peculiar type of lid may be a reflection from wooden chests and larnakes and as I propose perhaps was a nostalgic echo from Early and Middle Minoan larnakes.
Σε αυτή τη μελέτη δημοσιεύονται τα μαρμάρινα ειδώλια που ήρθαν στο φως κατά τις ανασκαφές στην το... more Σε αυτή τη μελέτη δημοσιεύονται τα μαρμάρινα ειδώλια που ήρθαν στο φως κατά τις ανασκαφές στην τούμπα του Πολυπλατάνου Ημαθίας και συζητιούνται ποικίλα θέματα (προμήθεια πρώτης ύλης, κατασκευή, στιλιστικές επιλογές, κατανομή, χρήση, ανταλλαγές) σχετικά με την ειδωλοπλαστική σε λίθο κατά την Νεότερη και Τελική Νεολιθική.
Το χρονικό της αναζήτησης των υλικών καταλοίπων της αρχαίας Χίου από τον 19ο αι. μέχρι σήμερα. Μι... more Το χρονικό της αναζήτησης των υλικών καταλοίπων της αρχαίας Χίου από τον 19ο αι. μέχρι σήμερα. Μια διαδρομή που ξεκινά από τις ιστορικές μελέτες του Αδαμάντιου Κοραή, περνά στις πρώτες ανασκαφικές έρευνες και περισυλλογές του F. de Coulanges και του Γεώργιου Ζολώτα και φτάνει στις ανασκαφές της Αγγλικής Αρχαιολογικής Σχολής και της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας κατά τον 20ο αι.
In the mid seventies J. Melena identified the Mycenaean word ki-ta-no as a phytonym he located in... more In the mid seventies J. Melena identified the Mycenaean word ki-ta-no as a phytonym he located in Hesychius’ dictionary. The dictionary’s entry κρίτανος offers the term τέρμινθος as a synonym, meaning the plant τερέβινθος (terebinth, turpentine tree, Pistacia terebinthus), a bush or tree that grows to this day across the Mediterranean. While this identification of the Mycenaean word ki-ta-no with the terms κρίτανος-τέρμινθος-τερέβινθος is widely accepted, however, the nature of the product deriving from that specific tree is still vague. Did the Minoans consume its seeds, gathered its resin or put it to some other use?
Based on archaeological, archaeobotanical, ethnographical, philological and Linear B data I propose that the mycenaean term ki-ta-no signifies the tsikouda, the small globular grapes of Pistacia terebinthus (or tsikoudia in Greek), which is the source of a tasteful, strong and particularly aromatic oil. It is then possible that the 18 tons of seeds/tsikouda recorded on Knossian tablets Ga 1530+1531 and Ga 1532, a quantity produced by approximately 360 trees, would provide, with present-day data, 4,500 litres of tsikoudolado. If the hypothesis put forth above is valid, then apart from the identification of a mysterious, for decades, ki-ta-no, a new study field opens up regarding Minoan diet. The Minoans possibly did not consume only olive oil, which had become, amongst others, the basis element of the Aegean Bronze Age civilization, but also a vegetable, oily substance, the tsikoudolado.
Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις του ελληνικού νόμου (Ν. 21... more Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις του ελληνικού νόμου (Ν. 2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται απολύτως η άνευ γραπτής άδειας του εκδότη κατά οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο αντιγραφή, φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή, εκμίσθωση ή δανεισμός, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή (ηλεκτρονική, μηχανική ή άλλη) και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου.
Various types of Late Neolithic decorated pottery excavated in Polyplatanos (Imathia, Greece) suc... more Various types of Late Neolithic decorated pottery excavated in Polyplatanos (Imathia, Greece) such as Crusted (C), Classical Dimini (CD), Black-on-Red (BoR), Cream-on-Red (CoR) and Graphite (G) were archaeometrically studied in order to investigate their provenance and to clarify specific technological features. The clay bodies, the paints and the slips were stereoscopically analyzed, while their elemental composition was determined, using non-destructive multi-elemental micro X-ray fluorescence spectroscopy. Furthermore, the analytical data were statistically treated using multivariate exploratory techniques (Principal Component Analysis, PCA). As a result, novel technological information was derived especially concerning the Crusted type ceramics, which have not been widely examined by archaeometric means up to now, while useful provenance associations were also derived from the statistical combination of the studied groups.
Σα εγγελή πξνβιήκαηα πνπ πεγάδνπλ απφ ηελ πνηφηεηα ησλ αξραηνινγηθψλ δεδνκέλσλ, θάηη ζην νπνίν αλ... more Σα εγγελή πξνβιήκαηα πνπ πεγάδνπλ απφ ηελ πνηφηεηα ησλ αξραηνινγηθψλ δεδνκέλσλ, θάηη ζην νπνίν αλαθεξζήθακε πην πάλσ ζηελ ελφηεηα γηα ηελ θαηνίθεζε ζηελ Δπνρή ηνπ Υαιθνχ ( ζην εμήο ΔΥ), δπζρεξαίλνπλ ηελ πξνζπάζεηα αλαζχλζεζεο ηεο νξγάλσζεο ηνπ θνηλνηηθνχ ρψξνπ ζηελ 3 ε θαη 2 ε ρηιηεηία π.Υ. ε ηνχηε ηελ
Παξαηεξψληαο πξνζεθηηθά ην γεσθπζηθφ ράξηε ηεο Διιάδαο, δηαπηζηψλεη θαλείο φηη έλα απφ ηα ραξαθηε... more Παξαηεξψληαο πξνζεθηηθά ην γεσθπζηθφ ράξηε ηεο Διιάδαο, δηαπηζηψλεη θαλείο φηη έλα απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο Μαθεδνλίαο είλαη ε πεξηβαιινληηθή πνιπκνξθία. Απφ ηε κηα πιεπξά βξίζθεηαη ε ελδνρψξα κε κεγάιεο πεδηάδεο, θνηιάδεο, ιεθάλεο θαη νξνπέδηα κε άθζνλνπο πδάηηλνπο πφξνπο, ηξαρείο νξεηλνχο φγθνπο πνπ δπζρεξαίλνπλ ηελ επηθνηλσλία θαη απνκνλψλνπλ ζπρλά πεξηνρέο θαη απφ ηελ άιιε ππάξρεη ε παξαζαιάζζηα δψλε, έλα κεγάιν κέξνο ηεο νπνίαο είλαη
Tο παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις του Eλληνικού νόμου (N.212... more Tο παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις του Eλληνικού νόμου (N.2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Aπαγορεύεται απολύτως η άνευ γραπτής άδειας του εκδότη κατά οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο αντιγραφή, φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή, εκμίσθωση ή δανεισμός, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή (ηλεκτρονική, μηχανική ή άλλη) και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου.
In the Philip Argenti’s Collection of books, maps, manuscripts, paintings, and many other artefac... more In the Philip Argenti’s Collection of books, maps, manuscripts, paintings, and many other artefacts kept in the Public Central Historical Library 'Korais' in Chios Island, we found a few years ago the manuscript entitled 'Breve discorso e ipografia dell' isole del Archipelago composto da
Francesco Lupazzolo da Casale Monferato, habitante in Scio l' anno 1632: 15: xbre'. In the first part of the manuscript (pp. 1-40, 44-47) Francesco Lupazzolo presents an extensive account of the island of Chios, and then briefly refers to some islands in the Aegean Sea, mainly the Cyclades. The
main goal is to record the present state on some insular loci where Catholics lived. On pages 64 and 65 Lupazzolo refers to the island of Paros. The brief report is limited to general demographic
and topographical data. Of particular importance is the testimony of the stealing of the Parian Marble about fifteen years ago. It is also worth mentioning the reference to the sacred island of Delos, which was an isolated land in ruins. Francesco Lupazzolo, as we know from other sources, mainly from his biography written by one of his sons, was one of the ‘watchful eyes’ of the West and he submitted reports to the Sacra Congregatio de Propaganda Fide and to the Serenissima
Repubblica di Venezia. These reports were focused on places where catholic minorities lived in the Ottoman-held Aegean islands.
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Στη Συλλογή Φιλίππου Αργέντη, που φυλάσσεται στη Δημόσια Κεντρική Ιστορική Βιβλιοθήκη Χίου ‘Κοραής ́, ανήκει το χειρόγραφο «Breve discorso e ipografia dell’ isole del Archipelago
composto da Francesco Lupazzolo da Casale Monferato, habitante in Scio l’ anno 1632: 15: xbre».
Ο συντάκτης του, Francesco Lupazzolo, καταγίνεται στο πρώτο μέρος του χειρογράφου με το να
παρουσιάσει μια κατατοπιστική αναφορά για το νησί της Χίου, ενώ στο δεύτερο μέρος αναφέρεται επιγραμματικά σε πλειάδα νησιών του Αιγαίου Πελάγους, κυρίως στις Κυκλάδες. Γενικός
στόχος είναι η αποτίμηση της κατάστασης σε νησιά όπου ζούσαν καθολικοί. Στις σελίδες 64 και 65 γίνεται λόγος για το νησί της Πάρου. Η αναφορά είναι φειδωλή, καθώς αφορά σε γενικά πληθυσμιακά και τοπογραφικά δεδομένα. Ιδιαίτερης σημασίας είναι η μαρτυρία για την αρπαγή του Πάριου Μαρμάρου, γεγονός που συνέβη περίπου 15 χρόνια πριν. Αξία έχει και η αναφορά στο νησί της Δήλου. Ο Lupazzolo, όπως γνωρίζουμε από άλλες πηγές, υπέβαλλε αναφορές προς την
παπική Εκκλησία. Άμεσος αποδέκτης φαίνεται ότι ήταν η Sacra Congregatio de Propaganda Fide,
ενώ σε άλλες περιστάσεις η Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας. Το κείμενο του χειρογράφου
της Χίου πρέπει να ήταν μια αναφορά προς την παπική Ιερά Επιτροπή για την Προώθηση της
Πίστης. Μέσα από αυτά τα κείμενα ο Lupazzolo ενημέρωνε τους εντολείς του για τη γενικότερη
κατάσταση στο οθωμανοκρατούμενο Αιγαίο, στο οποίο ζούσαν μικρές κοινότητες καθολικών.
Δημοσίευση του δεύτερου μέρους του χειρογράφου της Συλλογής Φιλίππου Αργέντη. O F. Lupazzolo μ... more Δημοσίευση του δεύτερου μέρους του χειρογράφου της Συλλογής Φιλίππου Αργέντη. O F. Lupazzolo μόνιμος κάτοικος Χίου συντάσσει το 1638(;) αναφορά προς την παπική εκκλησία με θέμα τα νησιά του Αρχιπελάγους και την εκεί κατάσταση του καθολικού και ορθόδοξου ποιμνίου. Μέσα από την αφήγησή του διαγράφονται γλαφυρά εικόνες από την καθημερινότητα των κατοίκων των Κυκλάδων και διασώζονται ιστορίες ανθρώπων και τόπων στα μέσα του ταραγμένου 17ου αι.
Ο Francesco Lupazzolo στη Νάξο (Αύγουστος του 1638).
![Research paper thumbnail of Francesco Lupazzolo, Μικρή αφήγηση για τη νήσο Χίο. Η μαρτυρία ενός λατίνου του 17ου αιώνα. Xίος 2018 [2019]. Francesco Lupazzolo. Short Story About the Island of Chios. The Manuscript of Ph. Argenti's Collection (Public Historical Central Library of Chios 'Koraes'). Chios 2018 [2019].](https://attachments.academia-assets.com/62383259/thumbnails/1.jpg)
](Στο βιβλίο, που εκδίδεται από τη Δημόσια Κεντρική Ιστορική Βιβλιοθήκη Χίου' Κοραής', δημοσιεύεται... more Στο βιβλίο, που εκδίδεται από τη Δημόσια Κεντρική Ιστορική Βιβλιοθήκη Χίου' Κοραής', δημοσιεύεται το πρώτο μέρος από ένα χειρόγραφο της Συλλογής Φιλίππου Αργέντη. To χειρόγραφο φέρει τον τίτλο '“Breve Discorso e Ipografia dell’ Isole del Archipelago Composto da Francesco Lupazzolo da Casale Monferato, habitante in Scio l’ anno 1632:15:xbre΄. Συντάκτης του είναι ο Francesco Lupazzolo , κάτοικος Χίου και ως έτος σύνταξης δηλώνεται το 1632. Η μεταγραφή, η μετάφραση, η εκτενής εισαγωγή και τα σχόλια πραγματοποιήθηκαν από τον Νίκο Μερούση και τη Χριστίνα Μουσταντάμη.
“Breue discorso e ipografia dell’ isole del arcipelago’composto da Francesco Lupazzolo da Casale ... more “Breue discorso e ipografia dell’ isole del arcipelago’composto da Francesco Lupazzolo da Casale Monferato, habitante in Scio l’ anno 1632, 15 xbre''.
Στη συλλογή του Φ. Π. Αργέντη, που φυλάσσεται στη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη της Χίου ‘Κοραής’ , ανήκει ένα χειρόγραφο υπογραμμένο από τον καθολικό Francesco Lupazzolo, πρόξενο της Βενετίας στη Σμύρνη. Πρόκειται για νησολόγιο (isolario) γραμμένο τη δεκαετία του 1630-40 στο οποίο ο αφηγητής ξεκινά με την περιγραφή της Χίου (σελ. 2-40), ακολουθεί η Κωνσταντινούπολη (σελ. 40-44), επιστρέφει για λίγο στη Χίο (σελ. 44-47), στη συνέχεια αναφέρεται συνοπτικά στους Οθωμανούς Τούρκους (σελ. 50), ενώ οι υπόλοιπες σελίδες αφιερώνονται στα νησιά του Αρχιπελάγους (σελ. 51-112). Στην περιήγηση περιλαμβάνεται και η Σμύρνη (σελ. 113-117) . Το έργο χωρίζεται θεματικά σε δύο μέρη: το πρώτο εστιάζει στη Χίο και το δεύτερο στα υπόλοιπα νησιά. Το κείμενο συμπληρώνεται οπτικά από τους δύο χάρτες, ένα της Χίου και ένα του Αρχιπελάγους, και διάσπαρτες εικόνες από τις οποίες οι μισές έχουν χιώτικα θέματα. Το χειρόγραφο του Lupazzolo αποτελεί μια πολύτιμη πηγή πληροφοριών για τη Χίο κατά τον 17ο αιώνα καθώς ο ίδιος έζησε πολλά χρόνια στο νησί, το περιηγήθηκε, αφουγκράστηκε τους κατοίκους του, ένιωσε σε κάποια φάση της ζωής του Χιώτης – γι’ αυτό εξάλλου υπογράφει με το προσωνύμιο Chiense κάποια από τα χειρόγραφα έργα του τα οποία πρόσφερε ως δώρο ή ίσως πουλούσε σε υψηλά πρόσωπα που κατά καιρούς τον επισκέπτονταν στη Σμύρνη και στη Χίο. Ο Lupazzolo καταφέρνει να σκιαγραφήσει ένα τοπογραφικό και εθνογραφικό πανόραμα του πολιτισμικού σύμπαντος ενός κόσμου που βρίσκεται κατά τον 17ο αι. σε συνεχή αλλαγή μέσα στο τρικυμισμένο Αρχιπέλαγος βλ. http://www.aplotaria.gr/breue-discorso-e-ipografia-dell-isole-del-arcipelago/
