mahdi sahragard | Azad University of Mashhad, Iran (original) (raw)
Papers by mahdi sahragard
Getty Research Journal, 2024
One of the ambiguities in the history of Islamic calligraphy is the determination of the regions ... more One of the ambiguities in the history of Islamic calligraphy is the determination of the regions where each script prevailed in the first three Hijri centuries. This ambiguity is due to the dispersion of book leaves and the lack of reliable colophons in early copies. The J. Paul Getty Museum preserves a few leaves of a Qur'an that is one of the significant examples of Early Abbasid style. This Qur'an was discovered in Kairouan, Tunisia, so historians have attributed its origin to that place. Yet, evidence proves it was produced in Central Iran. This evidence includes the eastern-system diacritic and the Abjad script used in the sign for the numeral ten āyahs; moreover, its script resembles the monumental script of some of the signed New Style Qur'ans copied in Isfahan and Rayy. Because the Getty Qur'an is copied in D.I script (the subgroup described by codicologist and paleographer François Déroche), the D.I script can be attributed to Central Iran.
Journal of Islamic Manuscript, 2023
A number of folios of a grand Qurʾan, known as the Qurʾan of Bāysunghur, are preserved in collect... more A number of folios of a grand Qurʾan, known as the Qurʾan of Bāysunghur, are preserved in collections across the world. No thorough research has been carried out on this manuscript due to the fact that the folios of this Qurʾan-the largest of the Islamic era-are scattered. Consequently, many points about the early details, the scribe and the history of the manuscript remain vague. Endowed between the late 12th/18th and the early 14th/20th century to the Āstān-i Quds-i Raḍavī Library and Museum in Mashhad, around sixty-five opisthographic folios of the Qurʾan are now kept in the collection. A close investigation of the folios not only rejects and proves earlier hypotheses but also presents new ones. After examining the codicological features of the work by comparing the information contained in the historical sources and the features of the manuscript, the present article speculates that the Qurʾan was commissioned by Ulugh Beg in Samarqand, to the scribes of the court scriptorium. Some folios were scattered in the course of the 10th/16th century and the rest during the occupation of Samarqand in the course of the 12th/18th century. Around sixty pages, however, were transferred to Imāmzāda Ibrāhīm of Qūchān and five pages were endowed to the Holy Shrine of Imām Riḍā during the 12th/18th century. Finally, in 1923, the remaining folios of the Imāmzāda were transferred to the Library of the Holy Shrine to be mended, where they have been kept ever since.
Mahdi Sahragard, 2023
In 1969, circa 1,000 fragments of the Qur'an were found in the space between two ceiling covers i... more In 1969, circa 1,000 fragments of the Qur'an were found in the space between two ceiling covers in the Holy Shrine of Imam Riḍā in Mashhad, Iran. Some of these were among the oldest Qur'ans produced in Iran. Three volumes in that cache are the only remaining parts of a fourteen-volume Qur'an, copied in Ramaḍān 327/939, endowed to the Holy Shrine by Kishvād b. Amlās. The volume is in vertical format and was copied on paper. Presently, it is the oldest known dated Qur'an manuscript on paper in the world. The similarities of the script and illumination to some undated and unsigned Qur'ans give us some hints about the Kufic script and illuminations in central Iran. The present article discusses the codicological and paleographical features of this copy.
گلستان هنر, 2021
از تاریخ نسخه‌پردازی منطقه‌ای سده‌های نخست هجری در ایران آگاهی‌های ناچیزی در دست است. زیرا اندک ن... more از تاریخ نسخه‌پردازی منطقه‌ای سده‌های نخست هجری در ایران آگاهی‌های ناچیزی در دست است. زیرا اندک نسخه‌های به جا مانده از این سده‌ها به سبب نداشتن برگهٔ انجامه یا اطلاعاتی که زمان و مکان دقیق تولید نسخه را در بر داشته باشد، ملاکی معتبر برای شناخت شیوه‌های منطقه‌ای قرآن‌نگاری نبوده است. از همین رو نمونه‌هایی که آگاهی دقیقی از زمان و مکان تولید نسخه به دست دهد به منزلهٔ محور مطالعات اهمیتی درخور می‌یابند؛ مانند قرآن ابن بواب، مورخ 391ق. اخیراً در میان اوراق بازیافتهٔ کتابخانهٔ آستان قدس رضوی بخشی از یک قرآن کشف شد، که آگاهی‌های بسیار دقیق و ارزنده‌ای از محل و زمان تولید، حامی و نام کاتب و مذهّب در بر دارد. این نسخه را عباس بن محمد بن عباس مصاحفی قزوینی در سال 391ق در ری برای «خزانة الکتب» سیده‌خاتون، همسر فخرالدولهٔ دیلمی، تهیه کرده است. ارزیابی دقیق‌تر انجامه و ویژگیهای نسخه از ارتباط سبکی با قرآنهای اصفهانی، مانند قرآن کشواد بن املاس (مورخ 327ق، اصفهان)، حکایت می‌کند. همچنین در تذهیب نسخه نشانه‌هایی مشترک با آرایه‌های بناهای عصر ساسانی ری هست که حاکی از وجود سبک محلی تذهیب است. در نهایت، مصاحفی قزوینی را باید جزو آخرین وراقانی به شمار آورد که تمام مراحل کتابت و تذهیب را به تنهایی بر عهده داشته است.
هنرهای زیبا, 2022
در برخی از موزه‌ها و مجموعه‌های جهان برگ‌هایی از قرآنی عظیم نگهداری می‌شود که به قرآن بایسنغری م... more در برخی از موزه‌ها و مجموعه‌های جهان برگ‌هایی از قرآنی عظیم نگهداری می‌شود که به قرآن بایسنغری مشهور است. به سبب پراکندگی برگ‌های این قرآن و در دست نبودن اسناد و مدارک موثق کافی تقریبا هیچ یک از تحقیقات انجام شده به شناخت روشن و متقنی از کاتب، زمان تولید و انگیزة تهیة این مصحف نرسیده است. آخرین اظهار نظر مورد توافق عموم محققان بر پایة گزارشی از قاضی احمد قمی، انتساب خط نسخه به عمر اقطع، خطاط اوایل عصر تیموریان است. در حال حاضر حدود 65 برگ از این قرآن در مجموعة آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود که تحقیق بر آنها نکاتی تازه دربارة خط این مصحف دربردارد. این مقاله پس از بررسی مختصر ویژگیهای نسخه‌شناسانه این برگ‌ها به تحلیل و تدقیق در خط نسخه پرداخته و نشان می¬دهد در این نسخه دست کم سه دست¬خط متفاوت اما بسیار نزدیک به کار رفته است. همچنین از مقایسه این دست¬خط ¬ها با قطعه¬ای رقم¬دار از عمراقطع مشخص می¬شود هیچ¬یک از آنها نمی¬تواند خط عمراقطع باشد. از نتایج دیگر زمان احتمالی تهیة نسخه، نیمة نخست سدة نهم، و به طور دقیق¬تر بین 823-832ق (زمان حضور غیاث¬الدین جمشید کاشانی در سمرقند) است و نقش الغ بیگ در حمایت از نسخه بسیار پررنگ می¬نماید.
Naser ad-Din Shah and Calligraphy Naser ad-Din Shah`s Period is considered among the most brillia... more Naser ad-Din Shah and Calligraphy Naser ad-Din Shah`s Period is considered among the most brilliant ones in the history of Iranian calligraphy. Some of the best Nasta`liq calligraphers appeared in the same period; furthermore, new methods were employed to meet the necessities then, and many previous methods and styles were developed and evolved. Progress of calligraphy during the Naser ad-Din shah`s period had been the consequent of the suitable condition prepared during the rein of his ancestors, Fath- ali Shah and Mohammad Shah, and of course the fact that, comparing to the Qajar`s Kings, Nasser ad-Din Shah provided a better atmosphere for artistic activity. He himself had been a calligrapher and also interested in and spent much of his private time for learning some other forms of art which undoubtedly has been an important factor in promoting and encouraging the artists of his time. A few Nasta`liq and Shikasta calligraphy works has remained from Nasser ad-Din Shah. The extant t...
Pachyderm
The oldest samples of T`liq script date back to fifth/eleventh century. Since then it was widely ... more The oldest samples of T`liq script date back to fifth/eleventh century. Since then it was widely used until ninth/ fifteenth century when it was regularized by Khajeh Taj salmani Isfahani. Two different styles for writing this script were created afterwards- one in Tabriz and the other in Herat. In Eleventh/ seventeenth century the use of the script was gradually abandoned with the transfer of capital to Isfahan and the development of the new Shikasta-Nastealiq script.
"Style" can be generally considered as patterns or recognizable characteristics of an o... more "Style" can be generally considered as patterns or recognizable characteristics of an object or set of objects. The advantage of style in comparison to the other classification methods is that the most knowledge can be acquired by the least historical records. "Style" has been applied in the history of literature from ancient era, but it has been used in the history of arts from eighteen century. For the first time, "style" was applied to interpret classical arts by winckelmann. Later, other historians paid attention to the other aspects of style: empiricists have only emphasized on visual studies; Hegelians have attempted to establish a relation between style and Zeigeist; recent Historians have emphasized on the artists and mechanism of producing of works of art. Generally, evolution of concept and theory of style in the west shows that the importance of works of arts and the artist`s willingness have been increased to historians of art. In this artic...
![Research paper thumbnail of Masterpieces of Astan Quds Razavi: Quran Manuscripts Collection (from 7th to 15th century) [persian] شاهکارهاری هنری در آستان قدس رضوی: منتخب قرآنهای نفیس از آغاز تا پایان سدة نهم هجری](https://attachments.academia-assets.com/66736230/thumbnails/1.jpg)
](
نگره, 2016
دوره‌بندی عبارت است از تقسیم زمان به واحدهایی کوچک که در هر بخش از جهتی یکسانی و یکنواختی برقرار ... more دوره‌بندی عبارت است از تقسیم زمان به واحدهایی کوچک که در هر بخش از جهتی یکسانی و یکنواختی برقرار باشد. اکثر مورخان، تاریخ خوشنویسی ایران را بر مبنای ادوار سیاسی یا گاه‌شماری طبقه‌بندی کرده‌اند. اما این روش‌ها به رغم فوایدی که دارند با تغییر و تحولات خوشنویسی منطبق نیستند. بنابراین به طرحی برای دوره‌بندی نیازمندیم که هم منطبق با تحولات خوشنویسی باشد و هم از مبانی بومی این سرزمین برآمده باشد. برای این منظور در این نوشتار گزارش‌های تاریخی ضبط شده در رسالات، تذکره‌ها و دیباچه‌های فارسی خوشنویسی بررسی و ویژگیهای یکی از روش‌های دوره‌بندی مشترک آنها که به تاریخ قلمهای کتابت اختصاص دارد به روش توصیفی و تحلیل مایگانی در قالب چند سوال به این شرح مطالعه شد: در منابع درجه اول کدام طرح دوره‌بندی برای روایت تاریخ قلمهای خوشنویسی بیشتر به کار رفته است؟ دوره‌های این طرح متأثر از چه عامل یا عواملی تغییر می‌کند؟ خصوصیات اصلی هر دوره چیست؟ نقاط قوت و ضعف این طرح چیست؟ مرجع این روش دوره‌بندی تصرفات اعمال شدة برخی خوشنویسان در شیوة پیش از خود است. در پایان این بررسی مشخص شد در این طرح دوره‌بندی اولاً مقطع دوره‌های تاریخی برای هر قلم بر مبنای زمان فعالیت خوشنویسان برجسته‌ای است که ابداعات‌شان به هنجار غالب آن عصر در آمده است. ثانیاً این طرح از نوع طرح‌های دوره‌بندی بر مبنای سبکِ دوره است زیرا نتیجة ابداعات خوشنویسان در صورت خط قابل مشاهده و پیگیری است، ثالثاً این طرح برای دوره‌بندی همۀ اقلام خوشنویسی قابل استفاده است، چه قلم‌هایی که تاریخ تحول و خوشنویسان برجسته‌‌شان شناخته شده است – مانند نستعلیق- و چه آنها که اطلاعات دربارۀ تاریخ و خوشنویسانشان محدود است – مانند کوفی. البته در این طرح همیشه هنجار غالب هر عصر ملاک دوره‌بندی است بنابراین در روایت تاریخ بر مبنای آن نباید از هنجارها، سبک‌ها و مکاتب فرعی که همسو با آن نیستند غافل شد.
پژوهشنامه خراسان بزرگ, 2017
بخشی از یک تفسیر فارسی قرآن به نام معانی کتاب الله و تفسیره المنیر از ابونصر محمدبن احمد بن حمدان... more بخشی از یک تفسیر فارسی قرآن به نام معانی کتاب الله و تفسیره المنیر از ابونصر محمدبن احمد بن حمدان بن محمد حدادی در کتابخانه کاخ توپقاپوسرای استانبول نگهداری می‌شود که در سال 484ق به دست عثمان بن حسین وراق غزنوی کتابت و تذهیب شده است. این نسخه که یکی از معدود تفاسیر کهن فارسی به شمار می‌رود حاوی رقم و اطلاعاتی از حامی نسخه است که از رابطة کاتبش با دربار غزنویان پرده بر می‌دارد. از این کاتب قرآن دیگری به قلم کوفی در کتابخانة آستان قدس رضوی به جا مانده که الگوی چند کاتب عصر غزنویان بوده است. نوشتار ضمن بررسی ویژگیهای نسخة به جا مانده از تفسیر حدادی به روش تاریخی توصیفی، بر اساس اطلاعات مستخرج از اثر به شناخت جنبه¬هایی از سنت خوشنویسی و کتابت قرآن در عصر غزنویان اختصاص دارد. در نتیجة این بررسی مشخص می‌شود خط به کاررفته در متن این نسخه نوعی کوفی مسطح است که با تکیه بر حرکات افقی، عمودی، و مورب کتابت شده و مشابه آن در چند نسخة قرآن دیگر نیز وجود دارد که نشان‌دهندة رواج گستردة این سبک در سدة پنجم هجری است. به علاوه انواع خطوط به کار رفته در این نسخه نشان می‌دهد وراقان غزنوی علاوه بر کوفی مسطح از کوفی شکسته، ثلث، و حتی کوفی اولیه نیز استفاده می‌کرده‌اند. همچنین در زمینة تذهیب مشخص می‌شود طراحی نقوش و عناصر اصلی خاصه ترنج‌ها بر مبنای اشکال اولیه دایره و مستطیل است و نقوش هندسی گره‌سازی شده برای سطوح بزرگ و اسلیمی برای زمینه نوشته‌ها کاربرد دارد.
محمدحسن بیوکی معروف به رضوان کتیبه‌نگار، طراح نقوش سنتی، و کاشی‌کار آستان قدس رضوی بود. بر طبق آث... more محمدحسن بیوکی معروف به رضوان کتیبه‌نگار، طراح نقوش سنتی، و کاشی‌کار آستان قدس رضوی بود. بر طبق آثار و اسناد به جا مانده او از سال 1325ش فعالیتش را در حرم امام رضا (ع) در مقام کتیبه‌نویس آغاز کرد و تا سال‌های اولیه پس از انقلاب یکی از فعالترین هنرمندان در آستان قدس بود. از او آثار بسیاری در رواق‌ها و صحن‌های حرم به جا مانده است که بخش اعظم آثارش کتیبه‌های قرآنی اوست. در این مقاله پس از بررسی مختصر زندگی نامه و فعالیت هنری او برخی از مهمترین آثارش معرفی و از نظر شیوه کتیبه‌نگاری تحلیل شده است. از این بررسی در می‌یابیم او در استفاده از آیات قرآن بیش از همه به رابطة متن با محل نصب کتیبه بسیار توجه کرده است و نیز کتابت کتیبه‌های گرداگرد و پیشانی ایوان‌ها علاوه بر استفادة نیکو از شیوه کتیبه‌نگاران عصر تیموری، صفوی و قاجار، از شیوة ترکیب بندی کتیبه نگاران عثمانی (شیوة قصار نویسی) نیز استفاده کرده و گاه با ترکیب شیوه های سنتی ایرانی با شیوة قصار نویسی نوآوریهایی ویژه به خرج داده است.
Getty Research Journal, 2024
One of the ambiguities in the history of Islamic calligraphy is the determination of the regions ... more One of the ambiguities in the history of Islamic calligraphy is the determination of the regions where each script prevailed in the first three Hijri centuries. This ambiguity is due to the dispersion of book leaves and the lack of reliable colophons in early copies. The J. Paul Getty Museum preserves a few leaves of a Qur'an that is one of the significant examples of Early Abbasid style. This Qur'an was discovered in Kairouan, Tunisia, so historians have attributed its origin to that place. Yet, evidence proves it was produced in Central Iran. This evidence includes the eastern-system diacritic and the Abjad script used in the sign for the numeral ten āyahs; moreover, its script resembles the monumental script of some of the signed New Style Qur'ans copied in Isfahan and Rayy. Because the Getty Qur'an is copied in D.I script (the subgroup described by codicologist and paleographer François Déroche), the D.I script can be attributed to Central Iran.
Journal of Islamic Manuscript, 2023
A number of folios of a grand Qurʾan, known as the Qurʾan of Bāysunghur, are preserved in collect... more A number of folios of a grand Qurʾan, known as the Qurʾan of Bāysunghur, are preserved in collections across the world. No thorough research has been carried out on this manuscript due to the fact that the folios of this Qurʾan-the largest of the Islamic era-are scattered. Consequently, many points about the early details, the scribe and the history of the manuscript remain vague. Endowed between the late 12th/18th and the early 14th/20th century to the Āstān-i Quds-i Raḍavī Library and Museum in Mashhad, around sixty-five opisthographic folios of the Qurʾan are now kept in the collection. A close investigation of the folios not only rejects and proves earlier hypotheses but also presents new ones. After examining the codicological features of the work by comparing the information contained in the historical sources and the features of the manuscript, the present article speculates that the Qurʾan was commissioned by Ulugh Beg in Samarqand, to the scribes of the court scriptorium. Some folios were scattered in the course of the 10th/16th century and the rest during the occupation of Samarqand in the course of the 12th/18th century. Around sixty pages, however, were transferred to Imāmzāda Ibrāhīm of Qūchān and five pages were endowed to the Holy Shrine of Imām Riḍā during the 12th/18th century. Finally, in 1923, the remaining folios of the Imāmzāda were transferred to the Library of the Holy Shrine to be mended, where they have been kept ever since.
Mahdi Sahragard, 2023
In 1969, circa 1,000 fragments of the Qur'an were found in the space between two ceiling covers i... more In 1969, circa 1,000 fragments of the Qur'an were found in the space between two ceiling covers in the Holy Shrine of Imam Riḍā in Mashhad, Iran. Some of these were among the oldest Qur'ans produced in Iran. Three volumes in that cache are the only remaining parts of a fourteen-volume Qur'an, copied in Ramaḍān 327/939, endowed to the Holy Shrine by Kishvād b. Amlās. The volume is in vertical format and was copied on paper. Presently, it is the oldest known dated Qur'an manuscript on paper in the world. The similarities of the script and illumination to some undated and unsigned Qur'ans give us some hints about the Kufic script and illuminations in central Iran. The present article discusses the codicological and paleographical features of this copy.
گلستان هنر, 2021
از تاریخ نسخه‌پردازی منطقه‌ای سده‌های نخست هجری در ایران آگاهی‌های ناچیزی در دست است. زیرا اندک ن... more از تاریخ نسخه‌پردازی منطقه‌ای سده‌های نخست هجری در ایران آگاهی‌های ناچیزی در دست است. زیرا اندک نسخه‌های به جا مانده از این سده‌ها به سبب نداشتن برگهٔ انجامه یا اطلاعاتی که زمان و مکان دقیق تولید نسخه را در بر داشته باشد، ملاکی معتبر برای شناخت شیوه‌های منطقه‌ای قرآن‌نگاری نبوده است. از همین رو نمونه‌هایی که آگاهی دقیقی از زمان و مکان تولید نسخه به دست دهد به منزلهٔ محور مطالعات اهمیتی درخور می‌یابند؛ مانند قرآن ابن بواب، مورخ 391ق. اخیراً در میان اوراق بازیافتهٔ کتابخانهٔ آستان قدس رضوی بخشی از یک قرآن کشف شد، که آگاهی‌های بسیار دقیق و ارزنده‌ای از محل و زمان تولید، حامی و نام کاتب و مذهّب در بر دارد. این نسخه را عباس بن محمد بن عباس مصاحفی قزوینی در سال 391ق در ری برای «خزانة الکتب» سیده‌خاتون، همسر فخرالدولهٔ دیلمی، تهیه کرده است. ارزیابی دقیق‌تر انجامه و ویژگیهای نسخه از ارتباط سبکی با قرآنهای اصفهانی، مانند قرآن کشواد بن املاس (مورخ 327ق، اصفهان)، حکایت می‌کند. همچنین در تذهیب نسخه نشانه‌هایی مشترک با آرایه‌های بناهای عصر ساسانی ری هست که حاکی از وجود سبک محلی تذهیب است. در نهایت، مصاحفی قزوینی را باید جزو آخرین وراقانی به شمار آورد که تمام مراحل کتابت و تذهیب را به تنهایی بر عهده داشته است.
هنرهای زیبا, 2022
در برخی از موزه‌ها و مجموعه‌های جهان برگ‌هایی از قرآنی عظیم نگهداری می‌شود که به قرآن بایسنغری م... more در برخی از موزه‌ها و مجموعه‌های جهان برگ‌هایی از قرآنی عظیم نگهداری می‌شود که به قرآن بایسنغری مشهور است. به سبب پراکندگی برگ‌های این قرآن و در دست نبودن اسناد و مدارک موثق کافی تقریبا هیچ یک از تحقیقات انجام شده به شناخت روشن و متقنی از کاتب، زمان تولید و انگیزة تهیة این مصحف نرسیده است. آخرین اظهار نظر مورد توافق عموم محققان بر پایة گزارشی از قاضی احمد قمی، انتساب خط نسخه به عمر اقطع، خطاط اوایل عصر تیموریان است. در حال حاضر حدود 65 برگ از این قرآن در مجموعة آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود که تحقیق بر آنها نکاتی تازه دربارة خط این مصحف دربردارد. این مقاله پس از بررسی مختصر ویژگیهای نسخه‌شناسانه این برگ‌ها به تحلیل و تدقیق در خط نسخه پرداخته و نشان می¬دهد در این نسخه دست کم سه دست¬خط متفاوت اما بسیار نزدیک به کار رفته است. همچنین از مقایسه این دست¬خط ¬ها با قطعه¬ای رقم¬دار از عمراقطع مشخص می¬شود هیچ¬یک از آنها نمی¬تواند خط عمراقطع باشد. از نتایج دیگر زمان احتمالی تهیة نسخه، نیمة نخست سدة نهم، و به طور دقیق¬تر بین 823-832ق (زمان حضور غیاث¬الدین جمشید کاشانی در سمرقند) است و نقش الغ بیگ در حمایت از نسخه بسیار پررنگ می¬نماید.
Naser ad-Din Shah and Calligraphy Naser ad-Din Shah`s Period is considered among the most brillia... more Naser ad-Din Shah and Calligraphy Naser ad-Din Shah`s Period is considered among the most brilliant ones in the history of Iranian calligraphy. Some of the best Nasta`liq calligraphers appeared in the same period; furthermore, new methods were employed to meet the necessities then, and many previous methods and styles were developed and evolved. Progress of calligraphy during the Naser ad-Din shah`s period had been the consequent of the suitable condition prepared during the rein of his ancestors, Fath- ali Shah and Mohammad Shah, and of course the fact that, comparing to the Qajar`s Kings, Nasser ad-Din Shah provided a better atmosphere for artistic activity. He himself had been a calligrapher and also interested in and spent much of his private time for learning some other forms of art which undoubtedly has been an important factor in promoting and encouraging the artists of his time. A few Nasta`liq and Shikasta calligraphy works has remained from Nasser ad-Din Shah. The extant t...
Pachyderm
The oldest samples of T`liq script date back to fifth/eleventh century. Since then it was widely ... more The oldest samples of T`liq script date back to fifth/eleventh century. Since then it was widely used until ninth/ fifteenth century when it was regularized by Khajeh Taj salmani Isfahani. Two different styles for writing this script were created afterwards- one in Tabriz and the other in Herat. In Eleventh/ seventeenth century the use of the script was gradually abandoned with the transfer of capital to Isfahan and the development of the new Shikasta-Nastealiq script.
"Style" can be generally considered as patterns or recognizable characteristics of an o... more "Style" can be generally considered as patterns or recognizable characteristics of an object or set of objects. The advantage of style in comparison to the other classification methods is that the most knowledge can be acquired by the least historical records. "Style" has been applied in the history of literature from ancient era, but it has been used in the history of arts from eighteen century. For the first time, "style" was applied to interpret classical arts by winckelmann. Later, other historians paid attention to the other aspects of style: empiricists have only emphasized on visual studies; Hegelians have attempted to establish a relation between style and Zeigeist; recent Historians have emphasized on the artists and mechanism of producing of works of art. Generally, evolution of concept and theory of style in the west shows that the importance of works of arts and the artist`s willingness have been increased to historians of art. In this artic...
نگره, 2016
دوره‌بندی عبارت است از تقسیم زمان به واحدهایی کوچک که در هر بخش از جهتی یکسانی و یکنواختی برقرار ... more دوره‌بندی عبارت است از تقسیم زمان به واحدهایی کوچک که در هر بخش از جهتی یکسانی و یکنواختی برقرار باشد. اکثر مورخان، تاریخ خوشنویسی ایران را بر مبنای ادوار سیاسی یا گاه‌شماری طبقه‌بندی کرده‌اند. اما این روش‌ها به رغم فوایدی که دارند با تغییر و تحولات خوشنویسی منطبق نیستند. بنابراین به طرحی برای دوره‌بندی نیازمندیم که هم منطبق با تحولات خوشنویسی باشد و هم از مبانی بومی این سرزمین برآمده باشد. برای این منظور در این نوشتار گزارش‌های تاریخی ضبط شده در رسالات، تذکره‌ها و دیباچه‌های فارسی خوشنویسی بررسی و ویژگیهای یکی از روش‌های دوره‌بندی مشترک آنها که به تاریخ قلمهای کتابت اختصاص دارد به روش توصیفی و تحلیل مایگانی در قالب چند سوال به این شرح مطالعه شد: در منابع درجه اول کدام طرح دوره‌بندی برای روایت تاریخ قلمهای خوشنویسی بیشتر به کار رفته است؟ دوره‌های این طرح متأثر از چه عامل یا عواملی تغییر می‌کند؟ خصوصیات اصلی هر دوره چیست؟ نقاط قوت و ضعف این طرح چیست؟ مرجع این روش دوره‌بندی تصرفات اعمال شدة برخی خوشنویسان در شیوة پیش از خود است. در پایان این بررسی مشخص شد در این طرح دوره‌بندی اولاً مقطع دوره‌های تاریخی برای هر قلم بر مبنای زمان فعالیت خوشنویسان برجسته‌ای است که ابداعات‌شان به هنجار غالب آن عصر در آمده است. ثانیاً این طرح از نوع طرح‌های دوره‌بندی بر مبنای سبکِ دوره است زیرا نتیجة ابداعات خوشنویسان در صورت خط قابل مشاهده و پیگیری است، ثالثاً این طرح برای دوره‌بندی همۀ اقلام خوشنویسی قابل استفاده است، چه قلم‌هایی که تاریخ تحول و خوشنویسان برجسته‌‌شان شناخته شده است – مانند نستعلیق- و چه آنها که اطلاعات دربارۀ تاریخ و خوشنویسانشان محدود است – مانند کوفی. البته در این طرح همیشه هنجار غالب هر عصر ملاک دوره‌بندی است بنابراین در روایت تاریخ بر مبنای آن نباید از هنجارها، سبک‌ها و مکاتب فرعی که همسو با آن نیستند غافل شد.
پژوهشنامه خراسان بزرگ, 2017
بخشی از یک تفسیر فارسی قرآن به نام معانی کتاب الله و تفسیره المنیر از ابونصر محمدبن احمد بن حمدان... more بخشی از یک تفسیر فارسی قرآن به نام معانی کتاب الله و تفسیره المنیر از ابونصر محمدبن احمد بن حمدان بن محمد حدادی در کتابخانه کاخ توپقاپوسرای استانبول نگهداری می‌شود که در سال 484ق به دست عثمان بن حسین وراق غزنوی کتابت و تذهیب شده است. این نسخه که یکی از معدود تفاسیر کهن فارسی به شمار می‌رود حاوی رقم و اطلاعاتی از حامی نسخه است که از رابطة کاتبش با دربار غزنویان پرده بر می‌دارد. از این کاتب قرآن دیگری به قلم کوفی در کتابخانة آستان قدس رضوی به جا مانده که الگوی چند کاتب عصر غزنویان بوده است. نوشتار ضمن بررسی ویژگیهای نسخة به جا مانده از تفسیر حدادی به روش تاریخی توصیفی، بر اساس اطلاعات مستخرج از اثر به شناخت جنبه¬هایی از سنت خوشنویسی و کتابت قرآن در عصر غزنویان اختصاص دارد. در نتیجة این بررسی مشخص می‌شود خط به کاررفته در متن این نسخه نوعی کوفی مسطح است که با تکیه بر حرکات افقی، عمودی، و مورب کتابت شده و مشابه آن در چند نسخة قرآن دیگر نیز وجود دارد که نشان‌دهندة رواج گستردة این سبک در سدة پنجم هجری است. به علاوه انواع خطوط به کار رفته در این نسخه نشان می‌دهد وراقان غزنوی علاوه بر کوفی مسطح از کوفی شکسته، ثلث، و حتی کوفی اولیه نیز استفاده می‌کرده‌اند. همچنین در زمینة تذهیب مشخص می‌شود طراحی نقوش و عناصر اصلی خاصه ترنج‌ها بر مبنای اشکال اولیه دایره و مستطیل است و نقوش هندسی گره‌سازی شده برای سطوح بزرگ و اسلیمی برای زمینه نوشته‌ها کاربرد دارد.
محمدحسن بیوکی معروف به رضوان کتیبه‌نگار، طراح نقوش سنتی، و کاشی‌کار آستان قدس رضوی بود. بر طبق آث... more محمدحسن بیوکی معروف به رضوان کتیبه‌نگار، طراح نقوش سنتی، و کاشی‌کار آستان قدس رضوی بود. بر طبق آثار و اسناد به جا مانده او از سال 1325ش فعالیتش را در حرم امام رضا (ع) در مقام کتیبه‌نویس آغاز کرد و تا سال‌های اولیه پس از انقلاب یکی از فعالترین هنرمندان در آستان قدس بود. از او آثار بسیاری در رواق‌ها و صحن‌های حرم به جا مانده است که بخش اعظم آثارش کتیبه‌های قرآنی اوست. در این مقاله پس از بررسی مختصر زندگی نامه و فعالیت هنری او برخی از مهمترین آثارش معرفی و از نظر شیوه کتیبه‌نگاری تحلیل شده است. از این بررسی در می‌یابیم او در استفاده از آیات قرآن بیش از همه به رابطة متن با محل نصب کتیبه بسیار توجه کرده است و نیز کتابت کتیبه‌های گرداگرد و پیشانی ایوان‌ها علاوه بر استفادة نیکو از شیوه کتیبه‌نگاران عصر تیموری، صفوی و قاجار، از شیوة ترکیب بندی کتیبه نگاران عثمانی (شیوة قصار نویسی) نیز استفاده کرده و گاه با ترکیب شیوه های سنتی ایرانی با شیوة قصار نویسی نوآوریهایی ویژه به خرج داده است.
Mushaf al-Riza: The Fragmentary Qur`an Attributed to Imam Ali ibn Musa al-Riza(Fa En Ar), 2023
This preface to the facsimile edition examines the codicological features of a fragmentary Early ... more This preface to the facsimile edition examines the codicological features of a fragmentary Early Kufic Quran manuscript held by the Astan Quds Razavi Library. The manuscript is attributed to the eighth Shi'ite Imam, Ali ibn Musa al-Rida. The study aims to identify the manuscript's place of production, with evidence suggesting it was likely produced in the 2nd or 3rd century AH (8th or 9th century CE) in central Iran. Additionally, the research reveals that certain illumination elements and vocalization marks were added between the 4th and 6th centuries AH (10th to 12th centuries CE)
Introduction It is safe to claim that Goharshad Mosque of Mashhad is the most famous building i... more Introduction
It is safe to claim that Goharshad Mosque of Mashhad is the most famous building in Iran that has survived from Timurid Dynasty. It was built under the patronage of Goharshad, the wife of Shah Rukh, and the supervision of Baysonqor, the son of Shah Rukh and Goharshad. The architect of the edifice was Ghavam-al-Din Shirazi, the most famous Iranian architect. It has also earned the respect of the Shiites due to its proximity to Imam Reza shrine complex and currently serves as one of the prayer halls within the shrine. Additionally, Goharshad Mosque of Mashhad is a rare Timurid building which has completely retained its original structure and most of its ornament after almost 600 years despite the architectural changes occurred in the shrine and numerous events such as several severe earthquakes, violent attacks of Uzbeks to Mashhad in the sixteenth century, and bombings by troops of the Russian Empire in 1911. Goharshad’s distinctive features accompanied by the specific style of Ghavam-al-Din in architecture have enhanced its reputation.
One of the aspects of Goharshad Mosque which should be emphasized in studies is its inscriptions. There is a wide range of inscriptions by different calligraphers in this mosque which demonstrate the evolution of epigraphy from the fifteenth to the nineteenth century. The main inscription of Maqsoore Iwan, transcribed by Baysonqor, is one of the most famous inscriptions of thuluth script in Iran. The inscription has earned a great reputation because of its scribe, in addition to its highly artistic quality. Only when we realize that it is the sole remaining work of Baysonqor can we appreciate the importance of this inscription. Although only the first third and the last third of the inscription have survived, what is remained lives up to its reputation. There are also other remarkable inscriptions related to the renovation of the Mosque in the Safavid and Qajar periods transcribed by Muhammad Reza Emami, Muhammad Hossein-e Shahid, and others.
However, it is beyond doubt that we need a standard method based on local principles in order to conduct scientific research into the styles and evolution of epigraphy from an aesthetic point of view. The history of epigraphy and its specific role in the history of art and architecture as a subject matter have been considered in some studies such as The Monumental inscriptions from early Islamic Iran and Transoxiana by Sheila.S. Blair. That said, a review of the studies on epigraphy in the Islamic art and architecture reveals that firstly, inscriptions almost always have been considered as the architectural and historical documents and secondly, the scholars who have studied the artistic features of some of the inscriptions have not used a standard practical method which can be followed for other inscriptions. Therefore, we still seem to be in the early stages of studies because there is no standard classification according to the general features of inscriptions; a classification whose main focus is on the visual relationship between the inscription and the architectural elements or the composition of script in the inscription. There is only a simple classification according to the main scripts: Kufic, thuluth, and Nastealiq. Nevertheless, in rare studies such as Atlas-e Khat by Habib-Allah Fazaeli a classification of kufic inscriptions is proposed according to the various forms of letters. Also, Adolf Grohman in The Origin and Early Development of Floriated Kufic has done a careful study on the development of letters and ornaments of floriated Kufic; yet both Fazaeli’s and Grohman’s work only emphasize on Kufic inscriptions and not other kinds of inscriptions. Thus, as far as epigraphy studies are concerned, it is of the utmost importance to propose a detailed classification of inscriptions according to the local principles.
The main subject of this book is to introduce and do detailed research on all the inscriptions of Goharshad Mosque; but since almost all of them are in thuluth script and there is no standard method for thuluth inscriptions, a special one had to be devised in order to study and introduce the inscriptions based on their aesthetical features. Of course, similar to other studies, the technical and historical features have also been reviewed.
Firstly, it is critical that a detailed classification of the inscriptions according to the concept of text and its relation to the building, and the composition of scripts be presented. As a result, the texts are classified into two main groups, namely “religious texts”, “construction texts”-providing information about the construction-, and a subordinate group “religious- construction texts”. As far as the relation between epigraphy and architecture is concerned, inscriptions are classified into three main groups, that is “Tumari”, “Lowhi”, and “Ghab-bandi”. “Tumari” refers to the famous form of inscriptions similar to a scroll and contains a very long text. On the other hand “Lowhi” consists of inscriptions whose frames are medallion-like or geometrical
with a very short text and are commonly installed on different parts of the building; and “Qab-bandi” refers to those inscriptions with a square or rectangular frame and a short text. The other classification is related to the composition of script in the inscription, only used for “Tumari” inscriptions, and includes “Satri”(single-lined), “ Do-Tabaqe” (double-lined)”, “Madar-o-Bache” (composed of two different scripts), “Moqtaren” (overlapped lines), “Do-Tabaqe-Kamarbandi” (composed of two lines separated by a long horizontal letter).
Studying epigraphy based on classification helps us to understand its evolution over time. For instance, this study reveals that “Madar-o Bache” is a common style of composition in the Timurid period, which is replaced by “Do-Tabaqe-Kamarbandi” in the early years of the Safavid period.
Furthermore, in order to measure the calligraphic quality of inscriptions we need to establish some other criteria. Therefore, old Persian texts were reviewed so as to elicit aesthetic principles of epigraphy and calligraphy. Eventually, the elicited principles were grouped into two main categories: “Tashkil” (principles related to the form of letters) and “Vaz`e” (principles related to the composition of letters and words). Each category has a range of subordinate principles applied to measure the quality of inscriptions of Goharshad Mosque.
وفی شرقی، یا کوفی ایرانی، شیوه ای از کتابت است که از حدود سده چهارم از کوفی نخستین استخراج شد و ت... more وفی شرقی، یا کوفی ایرانی، شیوه ای از کتابت است که از حدود سده چهارم از کوفی نخستین استخراج شد و تا سده هفتم در کتابت قرآن در ایران کاربردی گسترده داشت. تاریخ تحولات، تنوع شیوه های کتابت، و شناخت هنرمندان آن از جنبه های مغفول مانده تاریخ خوشنویسی ایران است. کتاب حاضر کوششی است در شناخت تاریخ این خط از طریق طبقه بندی نسخه ها برپایه سبک شناسی. حاصل این تحقیق بر حدود ۱۶۰ نسخه به شناسایی دوازده سبک اصلی و ۲۲ سبک فرعی در این خط منجر شده است. تاریخ خط کوفی، مبانی این طبقه بندی و نکاتی درباب هنرمندان هرسبک در بخش نخست کتاب آمده است. بخش دوم حاوی اطلاعات و تصویر ۸۳ نسخه مهم کوفی شرقی است که بر پایه سبک های یادشده نظام یافته است