Aidyn Zhuniskhanov | Nazarbayev University (original) (raw)
Videos by Aidyn Zhuniskhanov
Семей қаласында өмір сүрген Соқыр қари.
Papers by Aidyn Zhuniskhanov
BULLETIN OF L.N. GUMILYOV EURASIAN NATIONAL UNIVERSITY. HISTORICAL SCIENCES. PHILOSOPHY. RELIGIOUS STUDIES SERIES., 2024
Аңдатпа. Ұсынылып отырған мақалада Көкентау археологиялық ықшамауданында ежелі және ортағасырлық ... more Аңдатпа. Ұсынылып отырған мақалада Көкентау археологиялық ықшамауданында ежелі және ортағасырлық көшпелілердің аза тұту кешендерінде жүргізілген зерттеу жұмыстарының және алынған материалдарды талқылауға бағытталған алғашқы нәтижелері ұсынылады. Ескерткіш Абай облысы Жаңасемей ауданы Көкентау ауылдық округіне қарасты Көкен тауының бөктерінде орналасқан. Авторлар бұл өңірде аза тұту ескерткіштерін анықтау, тізімдеу, жүйелеу және ғылыми айналымға енгізу бағытында кешенді ғылыми-зерттеу жұмыстарын атқаруда. Мақала осы бағытта жасалған алғашқы қадамдардың бірі. Көкентауда алғаш рет адамдардың сакральды кеңістікті игеру тәжірибесі неолит дәуірінде қалыптаса бастаған. Ежелгі адамдар марқұмдарының есімдерін сақтау үшін жерлеу аза-тұту ескерткіштерін тұрғыза бастаған болатын. Аза тұту дәстүрінің басты элементі оба болғанымен, осы категорияға біз тас қоршауларды, меңгірлерді және тас мүсіндерді жатқызамыз. Мақала авторлары Көкентау материалдары негізінде қоғамдағы дүниетанымдық құндылықтардың өзгеруіне байланысты аза тұту ескерткіштерінің архитектуралық планиграфиясы мен ритулдарының өзгеріп отырғандығын көрсетеді. Сегіз тастардың хронологиялық шеңбері археология ғылымында кең қолданылатын дәстүрлі салыстырмалы және радиокөміртекті анализ арқылы анықталды. Көне түркі дәуірінің қоршауларының тұрғызылу уақыты Жетісу және Саян-Алтай аумағында таралған осыған ұқсас кешендермен салыстыру арқылы анықталды. Түйін сөздер: археология; аза тұту кешендері; көшпелілер; сегіз тас; Көкен.
BULLETIN OF L.N. GUMILYOV EURASIAN NATIONAL UNIVERSITY. HISTORICAL SCIENCES. PHILOSOPHY. RELIGIOUS STUDIES SERIES., 2024
Аңдатпа. Ұсынылып отырған мақалада Көкентау археологиялық ықшамауданында ежелі және ортағасырлық ... more Аңдатпа. Ұсынылып отырған мақалада Көкентау археологиялық ықшамауданында ежелі және ортағасырлық көшпелілердің аза тұту кешендерінде жүргізілген зерттеу жұмыстарының және алынған материалдарды талқылауға бағытталған алғашқы нәтижелері ұсынылады. Ескерткіш Абай облысы Жаңасемей ауданы Көкентау ауылдық округіне қарасты Көкен тауының бөктерінде орналасқан. Авторлар бұл өңірде аза тұту ескерткіштерін анықтау, тізімдеу, жүйелеу және ғылыми айналымға енгізу бағытында кешенді ғылыми-зерттеу жұмыстарын атқаруда. Мақала осы бағытта жасалған алғашқы қадамдардың бірі. Көкентауда алғаш рет адамдардың сакральды кеңістікті игеру тәжірибесі неолит дәуірінде қалыптаса бастаған. Ежелгі адамдар марқұмдарының есімдерін сақтау үшін жерлеу аза-тұту ескерткіштерін тұрғыза бастаған болатын. Аза тұту дәстүрінің басты элементі оба болғанымен, осы категорияға біз тас қоршауларды, меңгірлерді және тас мүсіндерді жатқызамыз. Мақала авторлары Көкентау материалдары негізінде қоғамдағы дүниетанымдық құндылықтардың өзгеруіне байланысты аза тұту ескерткіштерінің архитектуралық планиграфиясы мен ритулдарының өзгеріп отырғандығын көрсетеді. Сегіз тастардың хронологиялық шеңбері археология ғылымында кең қолданылатын дәстүрлі салыстырмалы және радиокөміртекті анализ арқылы анықталды. Көне түркі дәуірінің қоршауларының тұрғызылу уақыты Жетісу және Саян-Алтай аумағында таралған осыған ұқсас кешендермен салыстыру арқылы анықталды. Түйін сөздер: археология; аза тұту кешендері; көшпелілер; сегіз тас; Көкен.
Agronomy
The Inner Asian Mountain Corridor (IAMC) has been identified as a major pathway for the westward ... more The Inner Asian Mountain Corridor (IAMC) has been identified as a major pathway for the westward dispersal of millet from Northern China, where it was initially cultivated. Cross-disciplinary investigations are necessary to distinguish cultivated millet taxa from their wild relatives and to clarify the social context underlying millet adoption in novel environments. Despite the ambiguity in distinguishing Setaria italica from Panicum miliaceum or other Setaria species using conventional analysis of charred macro remains, recent attention has focused on the time gap between the introduction of S. italica to IAMC following P. miliaceum. Here, we employed a pottery impression casting method on materials from four Bronze Age sites in eastern/southeastern Kazakhstan to investigate the surface textures of grain impressions on the surface of pottery containers. We successfully identified both millets (Setaeria and Panicum) from three of the sites, Begash, Tasbas, and Dali in the IAMC. Base...
Археологические вести, 2024
В статье опубликованы первоначальные результаты изучения поселенческого комплекса раннего железн... more В статье опубликованы первоначальные результаты изучения поселенческого комплекса раннего железного века Акбауыр, расположенного на территории Уланского района Восточно-Казахстанской области Республики Казахстан. По результатам лабораторно-аналитических исследований выяснено, что хозяйственная деятельность была основана на горном деле, металлургии и металлообработке; комплекс датируется периодом с конца эпохи бронзы до середины І тыс. до н. э
Archaeological Research in Asia, 2021
Abstract Bronze Age eastern Kazakhstan sat at the intersection of two distinct cultural interacti... more Abstract Bronze Age eastern Kazakhstan sat at the intersection of two distinct cultural interaction spheres: the Eurasian Steppe and the Inner Asian Mountain Corridor. Despite its importance, the region has not been extensively researched by archaeologists. Recent fieldwork in the Kokentau Mountains in eastern Kazakhstan has uncovered a multi-period archaeological sequence, presenting an opportunity to document this crucial area in detail. We present preliminary data obtained from initial settlement and cemetery excavations at the site of Koken that contribute to ongoing research about economy and interaction in the Eurasian Bronze Age. The site's long occupational history, supported by radiocarbon dates, reveals shifting cultural patterns stretching from the Mesolithic to the historical period. Current and future research in the Kokentau Mountains can clarify the timing and local trajectories of Bronze Age economic and cultural transitions through the integration of evidence from ritual, craft production, and habitation contexts at a resolution rare for this region and time period.
Kazakhstan Archeology, 2021
В статье представлены результаты исследования двух погребальных сооружений на сопке Сарыадыр (п. ... more В статье представлены результаты исследования двух погребальных сооружений на сопке Сарыадыр (п. Коргасын, Улытауский р-н, Карагандинская обл.). Объекты находятся в районе горной гряды Караторгай, которая расположенапараллельно течению р. Караторгай. Данная местность в археологическом отношении мало изучена. Археологические раскопки в комплексе с высотной съемкой позволили выявить особенности расположения памятников в местном ландшафте. Культурно-хронологическая позиция сооружений была определена по особенностям погребального обряда. Сооружение Сарыадыр 1 – это каменная выкладка с вертикальными стелами относится к поздней кыпчакской погребальной традиции XIII – первой половины XIV в. Оригинальным является захоронение в виде композиции из отдельных частейног с инвентарем (железный нож и наконечник стрелы). Другое сооружение курган Сарыадыр 2, по всей видимости, имеет поминальный характер и относится к разряду кенотафов. В его конструкции обнаружена стела типа «койтас», которая лежала...
Archaeological Research in Asia, 2018
In this paper, we present new stable isotope data from central, southern and eastern Kazakhstan (... more In this paper, we present new stable isotope data from central, southern and eastern Kazakhstan (KZ) that date to the Early Iron Age. Our primary data together with results from previously published studies demonstrate that the consumption of C 4 plants, possibly millet, started in the Final Bronze Age in central KZ and continued into the Early Iron Age. Data from southern KZ, however, demonstrate that over half the human population consumed C 4 crops in the Early Iron Age as opposed to the central regions of KZ, where just a few individuals within the population, often males buried in elite kurgans, have high δ 13 C values indicative of C 4 plant consumption. In this paper we aim first to understand if any dietary changes can be seen in the central KZ population during the transitional period between the Bronze and Iron Ages; secondly, we investigate the extent of C 4 plant consumption in central KZ during these time periods. Here we present new human isotopic data from nine central sites of the Tasmola culture (n = 11), two eastern KZ sites (n = 3) and two southern KZ sites (n = 26).
Archaeological Research in Asia , 2021
Bronze Age eastern Kazakhstan sat at the intersection of two distinct cultural interaction sphere... more Bronze Age eastern Kazakhstan sat at the intersection of two distinct cultural interaction spheres: the Eurasian Steppe and the Inner Asian Mountain Corridor. Despite its importance, the region has not been extensively researched by archaeologists. Recent fieldwork in the Kokentau Mountains in eastern Kazakhstan has uncovered a multi-period archaeological sequence, presenting an opportunity to document this crucial area in detail. We present preliminary data obtained from initial settlement and cemetery excavations at the site of Koken that contribute to ongoing research about economy and interaction in the Eurasian Bronze Age. The site's long occupational history, supported by radiocarbon dates, reveals shifting cultural patterns stretching from the Mesolithic to the historical period. Current and future research in the Kokentau Mountains can clarify the timing and local trajectories of Bronze Age economic and cultural transitions through the integration of evidence from ritual, craft production, and habitation contexts at a resolution rare for this region and time period.
Аннотация. В статье представлены результаты исследования двух погребальных сооружений на сопке Са... more Аннотация. В статье представлены результаты исследования двух погребальных сооружений на сопке Сарыадыр (п. Коргасын, Улытауский р-н, Карагандинская обл.). Объекты находятся в районе горной гряды Караторгай, которая расположена параллельно течению р. Караторгай. Данная местность в археологическом отношении мало изучена. Археологические раскопки в комплексе с высотной съемкой позволили выявить особенности расположения памятников в местном ландшафте. Культурнохронологическая позиция сооружений была определена по особенностям погребального обряда. Сооружение Сарыадыр 1 – это каменная выкладка с вертикальными стелами относится к поздней кыпчакской погребальной традиции XIII – первой половины XIV в. Оригинальным является захоронение в виде композиции из отдельных частей ног с инвентарем (железный нож и наконечник стрелы). Другое сооружение курган Сарыадыр 2, по всей видимости, имеет поминальный характер и относится к разряду кенотафов. В его конструкции обнаружена стела типа «койтас», которая лежала плашмя. Ритуальное сооружение относится к бегазы-дандыбаевской культуре эпохи поздней бронзы. Сравнительный анализ значения топонима Сарыадыр с архаикой обрядов раскопанных сооружений обозначил сакральное значение сопки в контексте культуры кочевников Улытау.
Археология Казахстана, 2019
14–21 сентября 2019 года в стенах Института монголоведения, буддологии и тибетологии Сибирского о... more 14–21 сентября 2019 года в стенах Института монголоведения, буддологии и тибетологии Сибирского отделения Российской академии наук прошел IV Международный конгресс средневековой археологии евразийских степей «Кочевые империи Евразии в свете археологических и междисциплинарных исследований», посвященного 100-летию российской академической археологии. Конгресс, посвященный археологии Евразии, стал крупной международной научной площадкой, где обсуждаются и анализируются итоги фундаментальных исследований. На конгрессе было представлено 217 докладов ведущих ученых Казахстана, России, Монголии, Китая, Кыргызстана, Франции, Великобритании, Венгрии и др. зарубежных стран. Представленные доклады направлены для ознакомления с итогами полевых археологических исследований, реконструирование на основе археологических материалов и письменных источников социальных, экономических и исторических взаимоотношений кочевых государств, сформировавшихся на просторах Евразии.
Ключевые слова: Степные империи, кочевники, археологические исследования, междисциплинарные исследований, городская культура, ритуальные комплексы.
МАРГУЛАНОВСКИЕ ЧТЕНИЯ – 2020, 2020
In this paper, we present new stable isotope data from central, southern and eastern Kazakhstan (... more In this paper, we present new stable isotope data from central, southern and eastern Kazakhstan (KZ) that date to the Early Iron Age. Our primary data together with results from previously published studies demonstrate that the consumption of C 4 plants, possibly millet, started in the Final Bronze Age in central KZ and continued into the Early Iron Age. Data from southern KZ, however, demonstrate that over half the human population consumed C 4 crops in the Early Iron Age as opposed to the central regions of KZ, where just a few individuals within the population, often males buried in elite kurgans, have high δ 13 C values indicative of C 4 plant consumption. In this paper we aim first to understand if any dietary changes can be seen in the central KZ population during the transitional period between the Bronze and Iron Ages; secondly, we investigate the extent of C 4 plant consumption in central KZ during these time periods. Here we present new human isotopic data from nine central sites of the Tasmola culture (n = 11), two eastern KZ sites (n = 3) and two southern KZ sites (n = 26).
Қимақтар туралы алғашқы жазба деректерді біз қазіргі Қазақ даласына ортағасырларда келген араб-мұ... more Қимақтар туралы алғашқы жазба деректерді біз қазіргі Қазақ даласына ортағасырларда келген араб-мұсылман саяхатшылары мен тарихшыларының еңбектерінен кездестіреміз. Кейіннен Патшалы Ресейдің Сібірді отарлауымен қатар басталған Сібірді зерттеу кезеңінде бұл аймақта шоғырланған тарихи-мәдени ескерткіштер жан-жақты әуесқой өлкетанушылар тара-пынан зерттеле басталды. Осы кезеңде қимақтар кезеңімен мерзімделетін алғашқы архео-логиялық жәдігерлер топтамасы жинақталады. Сол кезеңнің зерттеушілері бұл жәдігерлердің этникалық тегін анықтауда, қалмаққа дейінгі, «мықтарға» тиесілі деген сияқты жалпылама атаулар мен ұғымдарды қолдана бастаған болатын. Кеңестік кезеңдегі кәсіби археологияның дамуы нәтижесінде, бұған дейін белгісіз болып келген археологиялық мұраларды қалдырған «халықтардың» этникалық тектерін анықтауға қатысты серпінді зерттеулер жасалынды. Ортағасырлық Қазақстан тарихына қатысты араб, парсы деректері аударылып, тарихи зерттеулерге кеңінен енгізіле бастауы, археологиялық зерттеулер нәтижесінде табылған жәдігер-лер мен тарихи деректердегі мәліметтерді салыстыра отырып зерттеу нәтижесінде Қимақ тайпалары туралы, олардың шығу тегі, материалдық және рухани мәдениеттерінен сыр шертер, соны мағлұматтарды алуға мұрындық болды. Сондай-ақ, қимақтарға қатысты мәселелерді зерттеуде топонимикалық атауларды қарастыру да бүгінгі күнгі өзекті мәселелерінің санатында. Біздің алғашқы зерттеулеріміз бүгінгі таңда қимақтардан қалған жер-су атаулары көмескіленіп қалсада, әлсін-әлсін болсын әлі де жер-су атауларында сақтаулы мүмкін екендігін көрсетіп отыр. Сондай сөздердің бірі біздің ойымызша «Семей» сөзі. Бұл сөз күні бүгінге дейін Ұйғыр қағанаты ыдырағаннан кейін Қытайдың Ганьсу аймағына келіп қоныстанған түркі тілдес тайпалардың ұрпағы, қазіргі кезде сары ұйғырлар атауымен танымал халықтың сөздік қорында «ғибадатхана» мағынасында сақтаулы.
Шығыс Қазақстан облысының Тарбағатай ауданы – көне замандарда Еуразия даласында жүрген тарихи-мәд... more Шығыс Қазақстан облысының Тарбағатай ауданы – көне замандарда Еуразия даласында жүрген тарихи-мәдени үдерістердің қайнаған ортасында болған, әрі көшпелі тайпалар арасындағы тарихи-мәдени байланысты нығайтуда алтын көпір қызметін атқарған өлкелердің бірі. Соның куәсіндей Шілікті патшалы обаларынан бастап, Кіндікті ауылындағы патшалы обаларына дейінгі үзындығы 200-дей, ал ені 80 шақырымдай болатын таулы-жазықты кең алқапта көптеп шоғырланған археологиялық ескерткіштерді атап өтсек болады. Бүгінгі таңда Шілікті, Масалы, Базаршаты, Құлбабасы сияқты бірқатар ескерткіштер ғылыми айналымға енгізіліп, Ұлы Дала төсінде көшпелі мәдени компанентінің қалыптасуы мен дамуы бойынша жасалынған теориялардың деректік негізі бола отырып, еліміздің ғана емес, әлемдік тарихи-мәдени мұра ескерткіштері ретінде өте жоғары бағаланып отыр. Осыған қарамастан өңірде әлі де болса, тізімге алынбаған, зерттелмеген, шаруашылық, антропогендік, табиғи факторлар әсерінен бүлінушілікке ұшырап жатқан ескерткіштер саны өте көп.
Түйін. Оңтүстік Сібір мен Жетісу сияқты тарихи аймақтарды байланыстырып жатқан Семей өңірі өзінің... more Түйін. Оңтүстік Сібір мен Жетісу сияқты тарихи аймақтарды байланыстырып жатқан Семей өңірі өзінің географиялық орналасуы себепті өзінің бойына түрлі мәдениттердің ықпалын бойына жинаған аймақтар қатарына жатады. Алайда, осындай мәдениеттердің ықпалдасуының өзегінде орналасқан өңір түрлі себептердің салдарынан археологиялық тұрғыдан жүйелі зерттеліп, зерделенбей өзге аймақтармен салыстырғанда кенже қалып жатыр. ХІХ-ХХ ғғ. аралығында жүргізілген археологиялық зерттеулер Семей қаласының маңында шоғырланды. Маманданған археологтар аздығы мен ғылыми-методологиялық әдістер тұрпайылығы себепті зерттеу жұмыстары көтерме жәдігерлерді тіркеуден ары аспады. Соңғы уақыттарда Семей өңірінде ұйымдастырылған археологиялық барлау және зерттеу жұмыстары өлкедегі ескерткіштердің көне замандарда жүрген тарихи-мәдени үдірістерді қайта жаңғыртуға және отан тарихының өзекті мәселелерін шешудегі орыны ерекше екендігін көрсетті. Түйін сөздер: Семей өңірі; қола ғасыры; ерте және ортағасырлардағы көшпелілер; обалар; қоныстар. Кіріспе. Шығыс Қазақстан өңірінің көне мұраларын зерттеу ісі Патшалы Ресейдің өлкені игеру саясатыменен басталады. Ал, өлкені ғылыми тұрғыдан кәнгі зерттеу жұмыстары 1935 ж. С.С.Черников басқарған және Тәуелсіздіктен кейінгі З.С.Самашевтің басшылығындағы Шығыс Қазақстан археологиялық экспедициясының жұмыстарымен тығыз байланысты. Сол жылдардан бері арадағы кішкене үзілістерге қарамастан өңірде тұрақты әрі жүйелі зерттеулер жүргізіп келе жатқан экспедиция болы табылады. Осы уақыт аралығында тас ғасырынан бастап этнографиялық кезеңге дейінгі ескерткіштер зерттелінді. Жақсы зерттелген Алтай-Тарбағатай аймақтарының материалдары негізінде Отан тарихының тас ғасыры (Шүлбі тұрағы), қола ғасыры (Зевакино, Измаиловка), ерте темір (Шілікті, Берел, Құлажорға) және көне түркі дәуірлері (Қарақаба) бойынша соны материалдар алынып, жаңаша тұжырымдар жасалынды. Осы орайда Шығыс өңірінде археологиялық тұрғыдан аз зерттелген аймақ ретінде бұрыңғы Семей облысының Жаңасемей және Абырлы аудандарын қамитын Семей қаласының әкімшілік территориясы қалыс қалып отыр. Семей қаласының әкімшілік ауданы шығысы мен оңтүстігінде Қалба тауларымен шектессе, батысында Сарыарқамен шектеседі. Тарихи-географиялық еңбек-терде бұл аймақ Семейдің Ертіс маңы деген де атпен белгілі. 2014-2016жж. аралығында Семей қаласына қарасты Семейтау, Көкентау және Семей қаласының ішінде жүргізілген барлау, зерттеу жұмыстары өңірде археологиялық жұмыстарды жүргізудің Отан тарихының көне замандардағы ақтаңдақ беттерін ашудағы рөлі айырықша екендігін және өңірде жүйелі зерттеулер жүргізу арқылы қалыптасқан тұжырымдарға өзгертулер мен түзетулер енгізу мүмкіндігін көрсетті. Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Ғылыми зерттеу мақаланың мақсаты Семей өңірінде жүргізілген археологиялық зерттеулердің тарихи ретро-спективада қарай отырып, зерттеу тұжырымдарына шолу жасау және соның негізінде болашақ зерттеу перспективаларын айшықтау болып табылады. Негізгі мазмұңы. Семей өңірінде археологиялық зерттеу жұмыстары патшалы Ресейдің отарлық саясатымен байланысты ХVIII-XIX ғғ. бастал-ғаныменен, күні бүгінгі дейін еліміздегі археологиялық тұрғыдан өте аз зерттелген аймақтардың қатарына жатады.
В 2015 г. в ходе археологической разведки по заранее заданному нами маршруту было выявлено самое ... more В 2015 г. в ходе археологической разведки по заранее заданному нами маршруту было выявлено самое большое скопление разновременных памятников, локализуемое вокруг горы Семейтау. Горный массив размещается в одной из самых крайних точек восточной части Казахского мелкосопочника, в 40 км к юго-западу от г. Семей. Гора протяженностью 45 км дугообразно тянется с северо-запада на юг, самая высокая точка Каракус – 606 м. Семейтау является водоразделом малых рек: Чаган, Мырзабек, Мукур. С запада расположено несколько соленых озер: Карабастуз, Балыктыкол, Шуга. Условия в данной местности благоприятны для занятия скотоводством.
В полевом сезоне 2012 г. на могильнике Берел Катон-Карагайского района Восточно-Казахстанской обл... more В полевом сезоне 2012 г. на могильнике Берел Катон-Карагайского района Восточно-Казахстанской области были исследованы четыре поминально – погребальных памятника древнетюркского периода.
Семей қаласында өмір сүрген Соқыр қари.
BULLETIN OF L.N. GUMILYOV EURASIAN NATIONAL UNIVERSITY. HISTORICAL SCIENCES. PHILOSOPHY. RELIGIOUS STUDIES SERIES., 2024
Аңдатпа. Ұсынылып отырған мақалада Көкентау археологиялық ықшамауданында ежелі және ортағасырлық ... more Аңдатпа. Ұсынылып отырған мақалада Көкентау археологиялық ықшамауданында ежелі және ортағасырлық көшпелілердің аза тұту кешендерінде жүргізілген зерттеу жұмыстарының және алынған материалдарды талқылауға бағытталған алғашқы нәтижелері ұсынылады. Ескерткіш Абай облысы Жаңасемей ауданы Көкентау ауылдық округіне қарасты Көкен тауының бөктерінде орналасқан. Авторлар бұл өңірде аза тұту ескерткіштерін анықтау, тізімдеу, жүйелеу және ғылыми айналымға енгізу бағытында кешенді ғылыми-зерттеу жұмыстарын атқаруда. Мақала осы бағытта жасалған алғашқы қадамдардың бірі. Көкентауда алғаш рет адамдардың сакральды кеңістікті игеру тәжірибесі неолит дәуірінде қалыптаса бастаған. Ежелгі адамдар марқұмдарының есімдерін сақтау үшін жерлеу аза-тұту ескерткіштерін тұрғыза бастаған болатын. Аза тұту дәстүрінің басты элементі оба болғанымен, осы категорияға біз тас қоршауларды, меңгірлерді және тас мүсіндерді жатқызамыз. Мақала авторлары Көкентау материалдары негізінде қоғамдағы дүниетанымдық құндылықтардың өзгеруіне байланысты аза тұту ескерткіштерінің архитектуралық планиграфиясы мен ритулдарының өзгеріп отырғандығын көрсетеді. Сегіз тастардың хронологиялық шеңбері археология ғылымында кең қолданылатын дәстүрлі салыстырмалы және радиокөміртекті анализ арқылы анықталды. Көне түркі дәуірінің қоршауларының тұрғызылу уақыты Жетісу және Саян-Алтай аумағында таралған осыған ұқсас кешендермен салыстыру арқылы анықталды. Түйін сөздер: археология; аза тұту кешендері; көшпелілер; сегіз тас; Көкен.
BULLETIN OF L.N. GUMILYOV EURASIAN NATIONAL UNIVERSITY. HISTORICAL SCIENCES. PHILOSOPHY. RELIGIOUS STUDIES SERIES., 2024
Аңдатпа. Ұсынылып отырған мақалада Көкентау археологиялық ықшамауданында ежелі және ортағасырлық ... more Аңдатпа. Ұсынылып отырған мақалада Көкентау археологиялық ықшамауданында ежелі және ортағасырлық көшпелілердің аза тұту кешендерінде жүргізілген зерттеу жұмыстарының және алынған материалдарды талқылауға бағытталған алғашқы нәтижелері ұсынылады. Ескерткіш Абай облысы Жаңасемей ауданы Көкентау ауылдық округіне қарасты Көкен тауының бөктерінде орналасқан. Авторлар бұл өңірде аза тұту ескерткіштерін анықтау, тізімдеу, жүйелеу және ғылыми айналымға енгізу бағытында кешенді ғылыми-зерттеу жұмыстарын атқаруда. Мақала осы бағытта жасалған алғашқы қадамдардың бірі. Көкентауда алғаш рет адамдардың сакральды кеңістікті игеру тәжірибесі неолит дәуірінде қалыптаса бастаған. Ежелгі адамдар марқұмдарының есімдерін сақтау үшін жерлеу аза-тұту ескерткіштерін тұрғыза бастаған болатын. Аза тұту дәстүрінің басты элементі оба болғанымен, осы категорияға біз тас қоршауларды, меңгірлерді және тас мүсіндерді жатқызамыз. Мақала авторлары Көкентау материалдары негізінде қоғамдағы дүниетанымдық құндылықтардың өзгеруіне байланысты аза тұту ескерткіштерінің архитектуралық планиграфиясы мен ритулдарының өзгеріп отырғандығын көрсетеді. Сегіз тастардың хронологиялық шеңбері археология ғылымында кең қолданылатын дәстүрлі салыстырмалы және радиокөміртекті анализ арқылы анықталды. Көне түркі дәуірінің қоршауларының тұрғызылу уақыты Жетісу және Саян-Алтай аумағында таралған осыған ұқсас кешендермен салыстыру арқылы анықталды. Түйін сөздер: археология; аза тұту кешендері; көшпелілер; сегіз тас; Көкен.
Agronomy
The Inner Asian Mountain Corridor (IAMC) has been identified as a major pathway for the westward ... more The Inner Asian Mountain Corridor (IAMC) has been identified as a major pathway for the westward dispersal of millet from Northern China, where it was initially cultivated. Cross-disciplinary investigations are necessary to distinguish cultivated millet taxa from their wild relatives and to clarify the social context underlying millet adoption in novel environments. Despite the ambiguity in distinguishing Setaria italica from Panicum miliaceum or other Setaria species using conventional analysis of charred macro remains, recent attention has focused on the time gap between the introduction of S. italica to IAMC following P. miliaceum. Here, we employed a pottery impression casting method on materials from four Bronze Age sites in eastern/southeastern Kazakhstan to investigate the surface textures of grain impressions on the surface of pottery containers. We successfully identified both millets (Setaeria and Panicum) from three of the sites, Begash, Tasbas, and Dali in the IAMC. Base...
Археологические вести, 2024
В статье опубликованы первоначальные результаты изучения поселенческого комплекса раннего железн... more В статье опубликованы первоначальные результаты изучения поселенческого комплекса раннего железного века Акбауыр, расположенного на территории Уланского района Восточно-Казахстанской области Республики Казахстан. По результатам лабораторно-аналитических исследований выяснено, что хозяйственная деятельность была основана на горном деле, металлургии и металлообработке; комплекс датируется периодом с конца эпохи бронзы до середины І тыс. до н. э
Archaeological Research in Asia, 2021
Abstract Bronze Age eastern Kazakhstan sat at the intersection of two distinct cultural interacti... more Abstract Bronze Age eastern Kazakhstan sat at the intersection of two distinct cultural interaction spheres: the Eurasian Steppe and the Inner Asian Mountain Corridor. Despite its importance, the region has not been extensively researched by archaeologists. Recent fieldwork in the Kokentau Mountains in eastern Kazakhstan has uncovered a multi-period archaeological sequence, presenting an opportunity to document this crucial area in detail. We present preliminary data obtained from initial settlement and cemetery excavations at the site of Koken that contribute to ongoing research about economy and interaction in the Eurasian Bronze Age. The site's long occupational history, supported by radiocarbon dates, reveals shifting cultural patterns stretching from the Mesolithic to the historical period. Current and future research in the Kokentau Mountains can clarify the timing and local trajectories of Bronze Age economic and cultural transitions through the integration of evidence from ritual, craft production, and habitation contexts at a resolution rare for this region and time period.
Kazakhstan Archeology, 2021
В статье представлены результаты исследования двух погребальных сооружений на сопке Сарыадыр (п. ... more В статье представлены результаты исследования двух погребальных сооружений на сопке Сарыадыр (п. Коргасын, Улытауский р-н, Карагандинская обл.). Объекты находятся в районе горной гряды Караторгай, которая расположенапараллельно течению р. Караторгай. Данная местность в археологическом отношении мало изучена. Археологические раскопки в комплексе с высотной съемкой позволили выявить особенности расположения памятников в местном ландшафте. Культурно-хронологическая позиция сооружений была определена по особенностям погребального обряда. Сооружение Сарыадыр 1 – это каменная выкладка с вертикальными стелами относится к поздней кыпчакской погребальной традиции XIII – первой половины XIV в. Оригинальным является захоронение в виде композиции из отдельных частейног с инвентарем (железный нож и наконечник стрелы). Другое сооружение курган Сарыадыр 2, по всей видимости, имеет поминальный характер и относится к разряду кенотафов. В его конструкции обнаружена стела типа «койтас», которая лежала...
Archaeological Research in Asia, 2018
In this paper, we present new stable isotope data from central, southern and eastern Kazakhstan (... more In this paper, we present new stable isotope data from central, southern and eastern Kazakhstan (KZ) that date to the Early Iron Age. Our primary data together with results from previously published studies demonstrate that the consumption of C 4 plants, possibly millet, started in the Final Bronze Age in central KZ and continued into the Early Iron Age. Data from southern KZ, however, demonstrate that over half the human population consumed C 4 crops in the Early Iron Age as opposed to the central regions of KZ, where just a few individuals within the population, often males buried in elite kurgans, have high δ 13 C values indicative of C 4 plant consumption. In this paper we aim first to understand if any dietary changes can be seen in the central KZ population during the transitional period between the Bronze and Iron Ages; secondly, we investigate the extent of C 4 plant consumption in central KZ during these time periods. Here we present new human isotopic data from nine central sites of the Tasmola culture (n = 11), two eastern KZ sites (n = 3) and two southern KZ sites (n = 26).
Archaeological Research in Asia , 2021
Bronze Age eastern Kazakhstan sat at the intersection of two distinct cultural interaction sphere... more Bronze Age eastern Kazakhstan sat at the intersection of two distinct cultural interaction spheres: the Eurasian Steppe and the Inner Asian Mountain Corridor. Despite its importance, the region has not been extensively researched by archaeologists. Recent fieldwork in the Kokentau Mountains in eastern Kazakhstan has uncovered a multi-period archaeological sequence, presenting an opportunity to document this crucial area in detail. We present preliminary data obtained from initial settlement and cemetery excavations at the site of Koken that contribute to ongoing research about economy and interaction in the Eurasian Bronze Age. The site's long occupational history, supported by radiocarbon dates, reveals shifting cultural patterns stretching from the Mesolithic to the historical period. Current and future research in the Kokentau Mountains can clarify the timing and local trajectories of Bronze Age economic and cultural transitions through the integration of evidence from ritual, craft production, and habitation contexts at a resolution rare for this region and time period.
Аннотация. В статье представлены результаты исследования двух погребальных сооружений на сопке Са... more Аннотация. В статье представлены результаты исследования двух погребальных сооружений на сопке Сарыадыр (п. Коргасын, Улытауский р-н, Карагандинская обл.). Объекты находятся в районе горной гряды Караторгай, которая расположена параллельно течению р. Караторгай. Данная местность в археологическом отношении мало изучена. Археологические раскопки в комплексе с высотной съемкой позволили выявить особенности расположения памятников в местном ландшафте. Культурнохронологическая позиция сооружений была определена по особенностям погребального обряда. Сооружение Сарыадыр 1 – это каменная выкладка с вертикальными стелами относится к поздней кыпчакской погребальной традиции XIII – первой половины XIV в. Оригинальным является захоронение в виде композиции из отдельных частей ног с инвентарем (железный нож и наконечник стрелы). Другое сооружение курган Сарыадыр 2, по всей видимости, имеет поминальный характер и относится к разряду кенотафов. В его конструкции обнаружена стела типа «койтас», которая лежала плашмя. Ритуальное сооружение относится к бегазы-дандыбаевской культуре эпохи поздней бронзы. Сравнительный анализ значения топонима Сарыадыр с архаикой обрядов раскопанных сооружений обозначил сакральное значение сопки в контексте культуры кочевников Улытау.
Археология Казахстана, 2019
14–21 сентября 2019 года в стенах Института монголоведения, буддологии и тибетологии Сибирского о... more 14–21 сентября 2019 года в стенах Института монголоведения, буддологии и тибетологии Сибирского отделения Российской академии наук прошел IV Международный конгресс средневековой археологии евразийских степей «Кочевые империи Евразии в свете археологических и междисциплинарных исследований», посвященного 100-летию российской академической археологии. Конгресс, посвященный археологии Евразии, стал крупной международной научной площадкой, где обсуждаются и анализируются итоги фундаментальных исследований. На конгрессе было представлено 217 докладов ведущих ученых Казахстана, России, Монголии, Китая, Кыргызстана, Франции, Великобритании, Венгрии и др. зарубежных стран. Представленные доклады направлены для ознакомления с итогами полевых археологических исследований, реконструирование на основе археологических материалов и письменных источников социальных, экономических и исторических взаимоотношений кочевых государств, сформировавшихся на просторах Евразии.
Ключевые слова: Степные империи, кочевники, археологические исследования, междисциплинарные исследований, городская культура, ритуальные комплексы.
МАРГУЛАНОВСКИЕ ЧТЕНИЯ – 2020, 2020
In this paper, we present new stable isotope data from central, southern and eastern Kazakhstan (... more In this paper, we present new stable isotope data from central, southern and eastern Kazakhstan (KZ) that date to the Early Iron Age. Our primary data together with results from previously published studies demonstrate that the consumption of C 4 plants, possibly millet, started in the Final Bronze Age in central KZ and continued into the Early Iron Age. Data from southern KZ, however, demonstrate that over half the human population consumed C 4 crops in the Early Iron Age as opposed to the central regions of KZ, where just a few individuals within the population, often males buried in elite kurgans, have high δ 13 C values indicative of C 4 plant consumption. In this paper we aim first to understand if any dietary changes can be seen in the central KZ population during the transitional period between the Bronze and Iron Ages; secondly, we investigate the extent of C 4 plant consumption in central KZ during these time periods. Here we present new human isotopic data from nine central sites of the Tasmola culture (n = 11), two eastern KZ sites (n = 3) and two southern KZ sites (n = 26).
Қимақтар туралы алғашқы жазба деректерді біз қазіргі Қазақ даласына ортағасырларда келген араб-мұ... more Қимақтар туралы алғашқы жазба деректерді біз қазіргі Қазақ даласына ортағасырларда келген араб-мұсылман саяхатшылары мен тарихшыларының еңбектерінен кездестіреміз. Кейіннен Патшалы Ресейдің Сібірді отарлауымен қатар басталған Сібірді зерттеу кезеңінде бұл аймақта шоғырланған тарихи-мәдени ескерткіштер жан-жақты әуесқой өлкетанушылар тара-пынан зерттеле басталды. Осы кезеңде қимақтар кезеңімен мерзімделетін алғашқы архео-логиялық жәдігерлер топтамасы жинақталады. Сол кезеңнің зерттеушілері бұл жәдігерлердің этникалық тегін анықтауда, қалмаққа дейінгі, «мықтарға» тиесілі деген сияқты жалпылама атаулар мен ұғымдарды қолдана бастаған болатын. Кеңестік кезеңдегі кәсіби археологияның дамуы нәтижесінде, бұған дейін белгісіз болып келген археологиялық мұраларды қалдырған «халықтардың» этникалық тектерін анықтауға қатысты серпінді зерттеулер жасалынды. Ортағасырлық Қазақстан тарихына қатысты араб, парсы деректері аударылып, тарихи зерттеулерге кеңінен енгізіле бастауы, археологиялық зерттеулер нәтижесінде табылған жәдігер-лер мен тарихи деректердегі мәліметтерді салыстыра отырып зерттеу нәтижесінде Қимақ тайпалары туралы, олардың шығу тегі, материалдық және рухани мәдениеттерінен сыр шертер, соны мағлұматтарды алуға мұрындық болды. Сондай-ақ, қимақтарға қатысты мәселелерді зерттеуде топонимикалық атауларды қарастыру да бүгінгі күнгі өзекті мәселелерінің санатында. Біздің алғашқы зерттеулеріміз бүгінгі таңда қимақтардан қалған жер-су атаулары көмескіленіп қалсада, әлсін-әлсін болсын әлі де жер-су атауларында сақтаулы мүмкін екендігін көрсетіп отыр. Сондай сөздердің бірі біздің ойымызша «Семей» сөзі. Бұл сөз күні бүгінге дейін Ұйғыр қағанаты ыдырағаннан кейін Қытайдың Ганьсу аймағына келіп қоныстанған түркі тілдес тайпалардың ұрпағы, қазіргі кезде сары ұйғырлар атауымен танымал халықтың сөздік қорында «ғибадатхана» мағынасында сақтаулы.
Шығыс Қазақстан облысының Тарбағатай ауданы – көне замандарда Еуразия даласында жүрген тарихи-мәд... more Шығыс Қазақстан облысының Тарбағатай ауданы – көне замандарда Еуразия даласында жүрген тарихи-мәдени үдерістердің қайнаған ортасында болған, әрі көшпелі тайпалар арасындағы тарихи-мәдени байланысты нығайтуда алтын көпір қызметін атқарған өлкелердің бірі. Соның куәсіндей Шілікті патшалы обаларынан бастап, Кіндікті ауылындағы патшалы обаларына дейінгі үзындығы 200-дей, ал ені 80 шақырымдай болатын таулы-жазықты кең алқапта көптеп шоғырланған археологиялық ескерткіштерді атап өтсек болады. Бүгінгі таңда Шілікті, Масалы, Базаршаты, Құлбабасы сияқты бірқатар ескерткіштер ғылыми айналымға енгізіліп, Ұлы Дала төсінде көшпелі мәдени компанентінің қалыптасуы мен дамуы бойынша жасалынған теориялардың деректік негізі бола отырып, еліміздің ғана емес, әлемдік тарихи-мәдени мұра ескерткіштері ретінде өте жоғары бағаланып отыр. Осыған қарамастан өңірде әлі де болса, тізімге алынбаған, зерттелмеген, шаруашылық, антропогендік, табиғи факторлар әсерінен бүлінушілікке ұшырап жатқан ескерткіштер саны өте көп.
Түйін. Оңтүстік Сібір мен Жетісу сияқты тарихи аймақтарды байланыстырып жатқан Семей өңірі өзінің... more Түйін. Оңтүстік Сібір мен Жетісу сияқты тарихи аймақтарды байланыстырып жатқан Семей өңірі өзінің географиялық орналасуы себепті өзінің бойына түрлі мәдениттердің ықпалын бойына жинаған аймақтар қатарына жатады. Алайда, осындай мәдениеттердің ықпалдасуының өзегінде орналасқан өңір түрлі себептердің салдарынан археологиялық тұрғыдан жүйелі зерттеліп, зерделенбей өзге аймақтармен салыстырғанда кенже қалып жатыр. ХІХ-ХХ ғғ. аралығында жүргізілген археологиялық зерттеулер Семей қаласының маңында шоғырланды. Маманданған археологтар аздығы мен ғылыми-методологиялық әдістер тұрпайылығы себепті зерттеу жұмыстары көтерме жәдігерлерді тіркеуден ары аспады. Соңғы уақыттарда Семей өңірінде ұйымдастырылған археологиялық барлау және зерттеу жұмыстары өлкедегі ескерткіштердің көне замандарда жүрген тарихи-мәдени үдірістерді қайта жаңғыртуға және отан тарихының өзекті мәселелерін шешудегі орыны ерекше екендігін көрсетті. Түйін сөздер: Семей өңірі; қола ғасыры; ерте және ортағасырлардағы көшпелілер; обалар; қоныстар. Кіріспе. Шығыс Қазақстан өңірінің көне мұраларын зерттеу ісі Патшалы Ресейдің өлкені игеру саясатыменен басталады. Ал, өлкені ғылыми тұрғыдан кәнгі зерттеу жұмыстары 1935 ж. С.С.Черников басқарған және Тәуелсіздіктен кейінгі З.С.Самашевтің басшылығындағы Шығыс Қазақстан археологиялық экспедициясының жұмыстарымен тығыз байланысты. Сол жылдардан бері арадағы кішкене үзілістерге қарамастан өңірде тұрақты әрі жүйелі зерттеулер жүргізіп келе жатқан экспедиция болы табылады. Осы уақыт аралығында тас ғасырынан бастап этнографиялық кезеңге дейінгі ескерткіштер зерттелінді. Жақсы зерттелген Алтай-Тарбағатай аймақтарының материалдары негізінде Отан тарихының тас ғасыры (Шүлбі тұрағы), қола ғасыры (Зевакино, Измаиловка), ерте темір (Шілікті, Берел, Құлажорға) және көне түркі дәуірлері (Қарақаба) бойынша соны материалдар алынып, жаңаша тұжырымдар жасалынды. Осы орайда Шығыс өңірінде археологиялық тұрғыдан аз зерттелген аймақ ретінде бұрыңғы Семей облысының Жаңасемей және Абырлы аудандарын қамитын Семей қаласының әкімшілік территориясы қалыс қалып отыр. Семей қаласының әкімшілік ауданы шығысы мен оңтүстігінде Қалба тауларымен шектессе, батысында Сарыарқамен шектеседі. Тарихи-географиялық еңбек-терде бұл аймақ Семейдің Ертіс маңы деген де атпен белгілі. 2014-2016жж. аралығында Семей қаласына қарасты Семейтау, Көкентау және Семей қаласының ішінде жүргізілген барлау, зерттеу жұмыстары өңірде археологиялық жұмыстарды жүргізудің Отан тарихының көне замандардағы ақтаңдақ беттерін ашудағы рөлі айырықша екендігін және өңірде жүйелі зерттеулер жүргізу арқылы қалыптасқан тұжырымдарға өзгертулер мен түзетулер енгізу мүмкіндігін көрсетті. Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Ғылыми зерттеу мақаланың мақсаты Семей өңірінде жүргізілген археологиялық зерттеулердің тарихи ретро-спективада қарай отырып, зерттеу тұжырымдарына шолу жасау және соның негізінде болашақ зерттеу перспективаларын айшықтау болып табылады. Негізгі мазмұңы. Семей өңірінде археологиялық зерттеу жұмыстары патшалы Ресейдің отарлық саясатымен байланысты ХVIII-XIX ғғ. бастал-ғаныменен, күні бүгінгі дейін еліміздегі археологиялық тұрғыдан өте аз зерттелген аймақтардың қатарына жатады.
В 2015 г. в ходе археологической разведки по заранее заданному нами маршруту было выявлено самое ... more В 2015 г. в ходе археологической разведки по заранее заданному нами маршруту было выявлено самое большое скопление разновременных памятников, локализуемое вокруг горы Семейтау. Горный массив размещается в одной из самых крайних точек восточной части Казахского мелкосопочника, в 40 км к юго-западу от г. Семей. Гора протяженностью 45 км дугообразно тянется с северо-запада на юг, самая высокая точка Каракус – 606 м. Семейтау является водоразделом малых рек: Чаган, Мырзабек, Мукур. С запада расположено несколько соленых озер: Карабастуз, Балыктыкол, Шуга. Условия в данной местности благоприятны для занятия скотоводством.
В полевом сезоне 2012 г. на могильнике Берел Катон-Карагайского района Восточно-Казахстанской обл... more В полевом сезоне 2012 г. на могильнике Берел Катон-Карагайского района Восточно-Казахстанской области были исследованы четыре поминально – погребальных памятника древнетюркского периода.
В полевом сезоне 2012 г. проведены исследования трех курганов (№ 40, 41, 42) могильника Берел, да... more В полевом сезоне 2012 г. проведены исследования трех курганов (№ 40, 41, 42) могильника Берел, датируемых IV–III вв. до н.э. Объекты расположены на западной окраине в плане треугольной платформы, на третьей надпойменной террасе р. Бухтарма. Исследуемые сооружения локализованы в четвертой группе курганов, на значительном отдалении от основного комплекса. В цепочке, вытянутой с юго-востока на северо-запад, на данный момент выявлено 10 курганов (рис. 1). Наземные и внутри могильные сооружения курганов были изучены и задокументированы согласно методике, разработанной в процессе многолетнего изучения берелских курганов.
28th EAA Annual Meeting (Budapest, Hungary, 2022) – Abstract Book, 2022
Book is ordered by session numbers which were allocated during the session submission (i.e., the ... more Book is ordered by session numbers which were allocated during the session submission (i.e., the number sequence is discontinuous). Author's affiliation is stated in brackets following the author's name; where authors share the same affiliation, it is only stated once. Index of Authors includes all session organisers and only the main authors of contributions. Please note that names, titles and affiliations are reproduced as submitted by the session organisers and/or authors. Language and wording of titles and abstracts are not revised. PARTNERS SPONSORS of the ditch was stratified and consisted of two blocks of alternate light congestive and dark wind streaks that must be the evidence of short-term functioning. Along the perimeter the ditch was surrounded by the two-ply loess-chernozem outer concentric and inner horseshoe-shaped out-throws, which resembled the solar circle and moon crescent. Among other objects of this barrow the lower parts of two wooden posts (view finders?) and two fireplaces ("fire posts"?) must be mentioned. All the burials of the barrow belonged to Pit-Grave culture. Another two ditch barrows, situated some 1.7 km to the SW, had formed a triangle system. Possibly, the interrupted underbarrow ditch was the peculiar negative cromlech which marked the significant directions, e.g. the solar-lunar azimuths between the interruptions and posts. Thus, the interrupted ditches could be astronomic non-permanent instruments (may be valid for one occasion only) used to adjust calendar countdown by means of ritual Sun and Moon observation. There are many analogies to these objects on the territory of Ukraine, Central and Western Europe ("rondels" and "henges") from the British Isles (Stonehenge) to the Urals (Savin), dated back to IV-III mil. B.C. Based on archaeological, astronomic and linguistic data it is suggested that the Les'ky underbarrow interrupted ditches could be the "sacred fences"-the sanctuaries of solar-lunar cycle of ancient Indo-Europeans with astronomic, calendar and ritual functions (Syvolap, 1998).
халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары Алматы қ., 12-13 сәуір 2022 ж. Алматы 202... more халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары Алматы қ., 12-13 сәуір 2022 ж. Алматы 2022 ӘОЖ 902/904 КБЖ 63.4 М 22 Жинақ Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Ғылым комитетінің 2022-2023 жж. нысаналы қаржыландыру бағдарламасы, ЖТН BR11765630 жобасы аясында шығарылды Баспаға Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Ғылым комитеті Ә.Х. Марғұлан атындағы Археология институтының Ғылыми кеңесі ұсынған Бас редактор А. Оңғар, тарих ғылымдарының кандидаты Жауапты редактор Т.
Бұл ұжымдық монографиялық еңбекте қазақ ғылымының жарық жұлдызы, дүниеден ерте өткен мифолог-ғалы... more Бұл ұжымдық монографиялық еңбекте қазақ ғылымының жарық жұлдызы, дүниеден ерте өткен мифолог-ғалым Серікбол Қондыбайдың (1968-2004) соңына қалдырған зерттеулері мен ғылыми-танымдық мұраларының негізгі бағыттары бойынша жасалған ғылыми тұжырымдамалар жинақталған. Жинақ Серікбол Қондыбай зерттеулерінің жалпы теориялық аспектілері, Серікбол Қондыбай зерттеулеріндегі мифологиялық бейнелер мен сарындар, Серікбол Қондыбай зерттеулеріндегі тарихты реконструкциялау негізгі тараулардан тұрады. Ұжымдық монография ғылыми көпшілікке және оқырман қауымға арналған. УДК ???? ББК ???? © Маңғыстау облысының мәдениет, тілдерді дамыту және архив ісі басқармасының "Мемориалдық музейі" МКҚК, 2020 ж.
Аннотация. Мақалада Алтай тау жүйесі мен қазақтың ұсақ шоқысы түйісер тұсындағы Семей өңірінде шо... more Аннотация. Мақалада Алтай тау жүйесі мен қазақтың ұсақ шоқысы түйісер тұсындағы Семей өңірінде шоғырланған ерте темір дәуірінің жерлеу ескерткіштерінде жүргізілген археологиялық зерттеу жұмыстарының кейбір нәтижелері берілген.
В мае – августе 2019 года экспедицией продолжены широкомасштабные и комплексные работы на памятни... more В мае – августе 2019 года экспедицией продолжены широкомасштабные и комплексные работы на памятнике Елеке сазы (расположенного в горах Тарбагатая, на высоте от 1442 до 1550 м над уровнем моря), по теме: «Алтай - Тарбагатай от эпохи бронзы до средневековья» в рамках реализации задач второго этапа «Программы развития научно-исследовательских работ в сфере археологии в ВКО на 2019-2021 годы» Акимата Восточно-Казахстанской области Республики Казахстан (руководитель программы Д. К. Ахметов, темы – Самашев З.).
Кроме археологических раскопок разновременных и разнотипных памятников археологии, проводились мероприятия по изучению и консервации элементов ряда погребально-поминальных объектов Елеке сазы для последующей их музеефикации.
В статье рассматриваются предварительные результаты исследования археологического памятника Кокен... more В статье рассматриваются предварительные результаты исследования археологического памятника Кокентау, изучавшегося в полевом сезоне 2019 г. и состоящего из поселения, могильника и святилища. Было исследовано семь погребальных сооружений бронзового века; на поселении был заложен разведочный
раскоп площадью 24 кв. м. В результате археологических работ получено большое количество керамических изделий и археозоологического материала, а также отщепы, шлифованные каменные орудия труда и наконечники стрел. В статье даётся краткое описание раскопанных объектов; приводятся предварительные результаты морфологического и патологического анализа антропологического материала, а также технико-технологического изучения керамики. В научный оборот вводится восемь радиокарбонных дат. Рассматриваются перспективы дальнейшего изучения памятника.
The article publishes some materials on mounds with a stone ridges which were recorded in 2014–20... more The article publishes some materials on mounds with a stone ridges which were recorded in 2014–2015 in the process of archaeological exploration in the territory of the mountain ranges of Kokentau and Semeytau.The considered areas belong to the administrative territory of Semey city of East Kazakhstan region.In addition, the materials of the excavations produced in 2018 are published. In the course of the study, a barrow with stone ridges number 6 was excavated as part of the Karatobe burial ground. The article presents the preliminary conclusions regarding the cultural and chronological identity of the monument.
Keywords: East Kazakhstan; Saryarka; Semeytau and Kokentau mountains; burial ground; early Iron Age; barrow with
stone ridges; cultural and chronological identity.
Основная цель данной публикации – введение в научный оборот но- вых материалов, относящихся к эпо... more Основная цель данной публикации – введение в научный оборот но- вых материалов, относящихся к эпохе бронзы Восточного Казахстана. Так как анализ вещественного материала находится в стадии тщательного изучения, публикация носит характер сообщения. Скопление новых погребальных сооружений эпохи бронзы обнару- жены в 2013 г. Семейским отрядом ВКАЭ в процессе исследования па- мятников эпохи ранних кочевников у подножия горы Кокентау. Горный массив локализован в 30 км южнее с. Знаменка, входящего в городскую административная территорию города Семей. Высокая концентрация разновременных памятников в этой местности свидетельствует о том, что предгорья Кокентау еще в глубокой древности были облюбованы древними племенами для места жительства. На данной территории наблюдались несколько десятков могильников бронзового периода времени. Среди них насчитывается не менее сотни различных могильных сооружений: прямоугольные, квадратные ограды, каменные кольца и др. Следует отметить, что наиболее высокая концентрация погребальных сооружений расположена на восточной стороне горного массива. Некоторая часть бронзовых оград, к сожалению, разрушена или частично разобрана населением для хозяйственных нужд.
В статье рассматривается история исследования памятников раннесакского времени Восточного Казахст... more В статье рассматривается история исследования памятников раннесакского времени Восточного Казахстана, в период с 50-х по 80 гг. ХХ века. Изучение эталонных памятников раннесакского времени Восточного Казахстана началось с исследовательской деятельности ученого-археолога С.С. Черникова, который изучил эталонные памятники ранних саков – Шиликти, Солдатова и др. Также, рассматривается вклад в изучении скифо-сакской археологии Казахстана ученых: Ф. Арсалановой, З. Самашева,
А. Ермолаевой.
Қазақ Алтайындағы ежелгі көшпелілердің Әлем жайлы дүниетанымдық көзқарастарын зерттеу барысында з... more Қазақ Алтайындағы ежелгі көшпелілердің Әлем жайлы дүниетанымдық көзқарастарын зерттеу барысында зерттеушілер олардың діни түсініктерінің көп қырлы екендігін жазған (Руденко, 1960; Кубарев, 1991; Полосьмак, 2001). Осы орайда, ежелгі көшпелілердің дінифилософиялық таным-түсініктер жүйесіне үңілер болсақ, олардың дүниетанымдық көзқарастарына үнді ирандық және түркілік мәдени компонеттердің тікелей және жанама ықпал еткендігін байқаймыз. Алайда, зерттеуші ғалымдардың арасында байырғы бақташылардың мифологиялық жүйесіне тікелей нақты әсер еткен үндіирандық немесе түркілік компоненттің деңгейі турасында толассыз пікірлердің қайшылықтары бар (Боковенко, 1996; Шульга, 1999; Дашковский, 1998). Туындаған қайшылықтарды шешуде, ежелгі көшпелілердің дүниетанымдық көзқарастарын тарихи-мәдени кеңістікте салыстырмалы түрде сараптай отырып, ерте көшпелілердің мекен еткен мәдениаймақтық ареалында бүгіндері қоныс тепкен халықтардың рухани болмыстарынан тарихимәдени сабақтастықтың іздерін анықтаудың маңыздылығы артуда.
«Это, кажется, единственная национальная игра у киргиз. Игра эта очень старинная и неизвестно кем... more «Это, кажется, единственная национальная игра у киргиз. Игра эта очень старинная и неизвестно кем изобретена. Она распространена во всех трех киргизских ордах: Большой, Средней и Малой. Тогуз-кумалак основан на расчете и играется людьми степенными, умеющими думать и считать. Играют двое, сидя друг против друга. Орудиями игры служат: 1) четырехугольная доска по которой вырезано 18 продолговатых лунок, расположенных в двух рядах по 9 в каждом ряжу, как показано на прилагаемом чертеже. Кроме того в промежутке между рядами имеются еще две лунки круглой формы (на чертеже А и В), лунки эти называются «казанами». 2) 162 шарика (делаются деревянные, свинцовые и проч. Можно употреблять сухие горошины, орехи и проч.). Приступая к игре, игроки делят шарики поровну, т.н. по 81 шт., и раскладывают их по продолговатым лункам по 9 шт. в каждую. Ходы делают по-очереди….»
В статье описываются погребальные обряды тюркских народов. Приводятся сведения по погребальному о... more В статье описываются погребальные обряды тюркских народов. Приводятся сведения по погребальному обряду, оставленные средневековыми западно-европейскими путешественниками.
H а й м а н ы. Фот. С. Руденко. Фиг. 20. Телята на привязи Жалгыз-тау. H а й м а н ы. •У. Фот. С.... more H а й м а н ы. Фот. С. Руденко. Фиг. 20. Телята на привязи Жалгыз-тау. H а й м а н ы. •У. Фот. С. Ф. Баронова. Фиг. 21. Ор'о, помост для сушки курт. Сарымсакты. H а й м а н ы. Фот. С. Руденко. Фиг. 23 Кийиз уіі. Дандыбай. Найманы. Фот. С. Руденко. Ф и г. 24. Кийиз уй. Жапабай. Найманы. Фот. С. Ф. Баронова. Фиг. 37. Кстау Шангыстай. H а й м а н ы. Фот. С. Руденко. Фиг. 38. Внутреность дукень. Баубок. Фиг. 39. Выделка кожи при помощи Найманы. шаліы. Хамит. Найманы. 1 По Алкабеку-мальчики кекиль не носят. С. И. Руденко. Очерк быта северо-восточных казаков. Таблица I. Фот. С. Руденко. Фиг. 42. Бейт в долине р. Черного Иртыша. Найманы. Фот-С. Руденко. Фиг. 43. Бейт в долине р. Алкабека. Найманы. Фот. С. Руденко. Фиг. 46. Ас-распределение мяса. Кум. Найманы. Фот. С. Руденко. Фиг. 47. Ас-распределение мяса. Кум. Найманы. * По сообщению А. Н. Б у к е й х а н а, молодая, придя в аул мужа, всем родным мужа-мужчинам, женщинам и детям-дает свои новые имена-клички Если она наблюдательна и остроумна, то в кличках дает характеристику: безобразного называет красавцем-сул.у, тяжкодума-оратором-иіеиіень; неумеющего петь-соловьем-булбул; труса-храбрым, богатырем-батыр; сплетника, сплетницу-симпатичной-суйкемдым и т. д. Таким образом, все казаки имеют имя и прозвище.
