ERTUĞRUL ZORLU | Osmaniye Korkut Ata University (original) (raw)
Papers by ERTUĞRUL ZORLU
East-West Congress, 2023
İki farklı dilin konuşurları arasında siyaset, ticaret, din, evlilik, eğitim vb. yönlerden gelişe... more İki farklı dilin konuşurları arasında siyaset, ticaret, din, evlilik, eğitim vb. yönlerden gelişen ilişkiler, dillerin de birbirlerinden etkilenmesine neden olmaktadır. Dilbilimi literatüründe dil ilişkileri olarak adlandırılan bu etkileşime bağlı olarak çeşitli sonuçlar ortaya çıkmaktadır. İlişkilerin boyutlarına göre değişebilen bu sonuçlar arasında ödünçlenme en sık görülenidir. Ödünçlenmeler sözlük birimsel ve yapısal olarak gerçekleşebilmektedir.
Tarihin bilinen dönemlerinden beri Türkler ve İranlı topluluklar arasında çeşitli ilişkiler kurulmuştur. İç Asya’da, birbirine yakın coğrafyada yaşayan bu topluluklar zaman zaman yer değiştirmişlerdir. Kimi zaman ortak hareket etmiş, kimi zaman da birbirleriyle mücadeleye girmişlerdir. Ticarî, askerî, siyasî, dinî vb. alanlarda gerçekleşen bu etkileşimlerin sonucunda da iki toplumun dilleri ve kültürleri birbirinden etkilenmiştir.
Farsçada bulunan +zâr eki yer adları yapımında kullanılan bir ektir. Türkçe +lIk ekine karşılık gelen +zâr eki, zaman içerisinde Türkçe ve Farsça arasında oluşan dil ilişkilerine bağlı olarak Türk lehçelerinde değişik biçimlerde görülmeye başlanmıştır.
Bu çalışmada Farsçadan Türk lehçelerine girmiş olan +zâr eki ele alınmıştır. Çalışma dört bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın birinci bölümünde dil ilişkileri üzerinde durulmuş, ikinci bölümünde Türk-İran ilişkilerine değinilmiş, üçüncü bölümde de +zâr eki ve +zâr ekinin Türk lehçelerindeki biçimleri ele alınarak değerlendirilmiştir. Çalışmanın dördüncü bölümü olan sonuç bölümünde ise elde edilen sonuçlar ortaya konulmuştur.
Bulgar Grubu Türk Lehçelerindeki Çokluk Eki Üzerine Bir İnceleme, 2023
Türkçenin tarihî dönemlerinde birçok çokluk eki kullanılmış; ancak bu dönemlerden günümüze sistem... more Türkçenin tarihî dönemlerinde birçok çokluk eki
kullanılmış; ancak bu dönemlerden günümüze
sistemli bir çokluk işaretleyicisi olarak iki ek ulaşmıştır.
Bunlardan biri Ortak Türkçede kullanılan
+lAr eki, diğeri ise Çuvaş Türkçesinde görülen
+sem ekidir.
Çuvaş Türkçesi ve onun öncülü olan İdil Bulgar
Türkçesinde +lAr eki yerine +sem ekinin bulunması,
bu iki Türk lehçesini Ortak Türkçeden
ayıran biçim birimlik özelliklerin başında gelmektedir.
Bu farklılık birçok araştırmacı tarafından
irdelenmiş, +sem ekinin kökeni ve yapısıyla ilgili
birçok görüş ileri sürülmüştür.
Bu çalışmada, Bulgar grubu Türk lehçelerindeki
+sem çokluk eki üzerine yapılan etimolojik açıklamalar
ile ekin yapısı, kullanım biçimleri incelenmiştir.
Kırım’dan Türkolojiye Emel’in Sesi PROF. DR. ZÜHÂL YÜKSEL’E ARMAĞAN, 2023
Túrkiy xalıqlar folklorı hám ádebiyatı tariyxı izertleniwiniń áhmiyetli máseleleri, 2013
Türk lehçelerinin Bulgar grubunda değerlendirilen Đdil Bulgar Türkçesi 13- 14. yüzyıllardan kalan... more Türk lehçelerinin Bulgar grubunda değerlendirilen Đdil Bulgar Türkçesi 13-
14. yüzyıllardan kalan mezar tasları yoluyla belgelendirilmistir. Bu mezar taşları, muhtevasının sınırlılığı ve alanlarının yetersizliği nedeniyle kısıtlı bir dil malzemesi barındırırlar. Bütün kısıtlılıklara rağmen bu tarihî Türk lehçesinin dizgesini ve özelliklerini tespit etmek mümkün olabilmistir. Bu çalısmada İdil Bulgar kitabelerindeki sıra bildiren sayılar incelenmis ve bu sayıların türetiminde görev alan ekler ele alınmıstır. Bunlarla beraber Çuvas Türkçesinde de bu islevde kullanılan eklere yer verilmistir.
Abstract
Derivation of Ordinal Numbers in the Volga Bulgarian and the Chuvash Turkic Volga Bulgarian Turkic have been classified in the Bulgarian group of Turkic dialects. It was documented through tombstones dating back 13-14. centuries. These tombstones contain a limited amount of language material due to the limited content and lack of space. Despite all the limitations, it was possible to determine the system and features of this historical Turkic dialect. In this study, the ordinal numbers in the Volga Bulgar inscriptions were examined and the suffixes involved in the
derivation of these numbers were discussed. In addition to these, suffixes used in this function in Chuvash Turkic were also included.
14. ULUSLARARASI DÜNYA DİLİ TÜRKÇE SEMPOZYUMU BİLDİRİ KİTABI, 2022
İdil Bulgar Türkçesi ve ardılı olan Çuvaş Türkçesi, Ortak Türkçe dışında kalan tarihî ve çağdaş T... more İdil Bulgar Türkçesi ve ardılı olan Çuvaş Türkçesi, Ortak Türkçe dışında kalan tarihî ve çağdaş Türk lehçeleridir. Türk lehçeleri üzerine yapılan tasnif çalışmalarında diğer Türk lehçelerinden bağımsız olarak yer almışlardır. İdil Bulgarları, İdil nehri boylarında hâkimiyet kurmuş, ticaret ve tarım alanlarında oldukça ileri gitmiş tarihî bir Türk topluluğudur. 13. yüzyıla kadar bu özelliklerini devam ettirmeyi başarabilen topluluk, bu yüzyılda Moğol istilalarına maruz kalmıştır. Moğol tahribatından dolayı bu Türk topluluğunun konuştuğu lehçe ile ilgili olarak günümüze kadar yalnızca mezar taşları ulaşabilmiştir. İdil Bulgar mezar taşları, İdil Bulgarlarının dili hakkında barındırdığı önemli verilerin yanında, söz varlığında bulunan kelimeler yönünden de ilginç özelliklere sahiptirler. Bu kelimelerden biri de "ılġıcı" kelimesidir. Kelimede, Türkçedeki birincil biçiminin "yılkıçı" aksine, /y/ sesi düşmüş biçimdedir. Bu nedenle, İdil Bulgar Türkçesinin ses bilgisel dizgesine uymayan ılġıcı kelimesini, Erdal "Die Sprache der wolgabulgarischen Inschriften" adlı çalışmasında Azerbaycan Türkçesinin öncülü olan eski bir Oğuz ağzına ait olarak değerlendirmiştir. Ancak kelimenin bu biçiminin sadece Azerbaycan Türkçesine özgü olmaması; Türkiye Türkçesi ağızlarında, Eski Anadolu ve Osmanlı Türkçeleri ile yazılan metinlerde de mevcut olması kelimenin durumunun tekrar değerlendirilmesini gerektirmektedir. İki farklı dil ya da bir dilin lehçeleri arasında gerçekleşebilen kelime ödünçlenmesi diller ya da lehçeler arasında oluşan ilişkilerin sonucudur. Dil ilişkilerinin meydana gelmesinde çeşitli sebepler söz konusudur. Nitekim İdil Bulgar Türkleri ve Oğuz Türkleri arasında birtakım ilişkilerin olduğu tarihî kaynaklarda mevcuttur. Bu çalışmada ılġıcı kelimesinin tarihî ve çağdaş Türk lehçelerindeki görünümleri ve kökeni hakkında ileri sürülen görüşler incelenmiş, kelimenin yapısal değişkeleri ve anlamları tespit edilmiştir. Bununla birlikte Oğuz Türkleri ve İdil Bulgar Türklerinin arasındaki ilişkiler ele alınmış, dil ilişkilerinin boyutları değerlendirilerek bunların hangi yönden gerçekleştiği tespit edilmeye çalışılmıştır.
East-West Congress, 2023
İki farklı dilin konuşurları arasında siyaset, ticaret, din, evlilik, eğitim vb. yönlerden gelişe... more İki farklı dilin konuşurları arasında siyaset, ticaret, din, evlilik, eğitim vb. yönlerden gelişen ilişkiler, dillerin de birbirlerinden etkilenmesine neden olmaktadır. Dilbilimi literatüründe dil ilişkileri olarak adlandırılan bu etkileşime bağlı olarak çeşitli sonuçlar ortaya çıkmaktadır. İlişkilerin boyutlarına göre değişebilen bu sonuçlar arasında ödünçlenme en sık görülenidir. Ödünçlenmeler sözlük birimsel ve yapısal olarak gerçekleşebilmektedir.
Tarihin bilinen dönemlerinden beri Türkler ve İranlı topluluklar arasında çeşitli ilişkiler kurulmuştur. İç Asya’da, birbirine yakın coğrafyada yaşayan bu topluluklar zaman zaman yer değiştirmişlerdir. Kimi zaman ortak hareket etmiş, kimi zaman da birbirleriyle mücadeleye girmişlerdir. Ticarî, askerî, siyasî, dinî vb. alanlarda gerçekleşen bu etkileşimlerin sonucunda da iki toplumun dilleri ve kültürleri birbirinden etkilenmiştir.
Farsçada bulunan +zâr eki yer adları yapımında kullanılan bir ektir. Türkçe +lIk ekine karşılık gelen +zâr eki, zaman içerisinde Türkçe ve Farsça arasında oluşan dil ilişkilerine bağlı olarak Türk lehçelerinde değişik biçimlerde görülmeye başlanmıştır.
Bu çalışmada Farsçadan Türk lehçelerine girmiş olan +zâr eki ele alınmıştır. Çalışma dört bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın birinci bölümünde dil ilişkileri üzerinde durulmuş, ikinci bölümünde Türk-İran ilişkilerine değinilmiş, üçüncü bölümde de +zâr eki ve +zâr ekinin Türk lehçelerindeki biçimleri ele alınarak değerlendirilmiştir. Çalışmanın dördüncü bölümü olan sonuç bölümünde ise elde edilen sonuçlar ortaya konulmuştur.
Bulgar Grubu Türk Lehçelerindeki Çokluk Eki Üzerine Bir İnceleme, 2023
Türkçenin tarihî dönemlerinde birçok çokluk eki kullanılmış; ancak bu dönemlerden günümüze sistem... more Türkçenin tarihî dönemlerinde birçok çokluk eki
kullanılmış; ancak bu dönemlerden günümüze
sistemli bir çokluk işaretleyicisi olarak iki ek ulaşmıştır.
Bunlardan biri Ortak Türkçede kullanılan
+lAr eki, diğeri ise Çuvaş Türkçesinde görülen
+sem ekidir.
Çuvaş Türkçesi ve onun öncülü olan İdil Bulgar
Türkçesinde +lAr eki yerine +sem ekinin bulunması,
bu iki Türk lehçesini Ortak Türkçeden
ayıran biçim birimlik özelliklerin başında gelmektedir.
Bu farklılık birçok araştırmacı tarafından
irdelenmiş, +sem ekinin kökeni ve yapısıyla ilgili
birçok görüş ileri sürülmüştür.
Bu çalışmada, Bulgar grubu Türk lehçelerindeki
+sem çokluk eki üzerine yapılan etimolojik açıklamalar
ile ekin yapısı, kullanım biçimleri incelenmiştir.
Kırım’dan Türkolojiye Emel’in Sesi PROF. DR. ZÜHÂL YÜKSEL’E ARMAĞAN, 2023
Túrkiy xalıqlar folklorı hám ádebiyatı tariyxı izertleniwiniń áhmiyetli máseleleri, 2013
Türk lehçelerinin Bulgar grubunda değerlendirilen Đdil Bulgar Türkçesi 13- 14. yüzyıllardan kalan... more Türk lehçelerinin Bulgar grubunda değerlendirilen Đdil Bulgar Türkçesi 13-
14. yüzyıllardan kalan mezar tasları yoluyla belgelendirilmistir. Bu mezar taşları, muhtevasının sınırlılığı ve alanlarının yetersizliği nedeniyle kısıtlı bir dil malzemesi barındırırlar. Bütün kısıtlılıklara rağmen bu tarihî Türk lehçesinin dizgesini ve özelliklerini tespit etmek mümkün olabilmistir. Bu çalısmada İdil Bulgar kitabelerindeki sıra bildiren sayılar incelenmis ve bu sayıların türetiminde görev alan ekler ele alınmıstır. Bunlarla beraber Çuvas Türkçesinde de bu islevde kullanılan eklere yer verilmistir.
Abstract
Derivation of Ordinal Numbers in the Volga Bulgarian and the Chuvash Turkic Volga Bulgarian Turkic have been classified in the Bulgarian group of Turkic dialects. It was documented through tombstones dating back 13-14. centuries. These tombstones contain a limited amount of language material due to the limited content and lack of space. Despite all the limitations, it was possible to determine the system and features of this historical Turkic dialect. In this study, the ordinal numbers in the Volga Bulgar inscriptions were examined and the suffixes involved in the
derivation of these numbers were discussed. In addition to these, suffixes used in this function in Chuvash Turkic were also included.
14. ULUSLARARASI DÜNYA DİLİ TÜRKÇE SEMPOZYUMU BİLDİRİ KİTABI, 2022
İdil Bulgar Türkçesi ve ardılı olan Çuvaş Türkçesi, Ortak Türkçe dışında kalan tarihî ve çağdaş T... more İdil Bulgar Türkçesi ve ardılı olan Çuvaş Türkçesi, Ortak Türkçe dışında kalan tarihî ve çağdaş Türk lehçeleridir. Türk lehçeleri üzerine yapılan tasnif çalışmalarında diğer Türk lehçelerinden bağımsız olarak yer almışlardır. İdil Bulgarları, İdil nehri boylarında hâkimiyet kurmuş, ticaret ve tarım alanlarında oldukça ileri gitmiş tarihî bir Türk topluluğudur. 13. yüzyıla kadar bu özelliklerini devam ettirmeyi başarabilen topluluk, bu yüzyılda Moğol istilalarına maruz kalmıştır. Moğol tahribatından dolayı bu Türk topluluğunun konuştuğu lehçe ile ilgili olarak günümüze kadar yalnızca mezar taşları ulaşabilmiştir. İdil Bulgar mezar taşları, İdil Bulgarlarının dili hakkında barındırdığı önemli verilerin yanında, söz varlığında bulunan kelimeler yönünden de ilginç özelliklere sahiptirler. Bu kelimelerden biri de "ılġıcı" kelimesidir. Kelimede, Türkçedeki birincil biçiminin "yılkıçı" aksine, /y/ sesi düşmüş biçimdedir. Bu nedenle, İdil Bulgar Türkçesinin ses bilgisel dizgesine uymayan ılġıcı kelimesini, Erdal "Die Sprache der wolgabulgarischen Inschriften" adlı çalışmasında Azerbaycan Türkçesinin öncülü olan eski bir Oğuz ağzına ait olarak değerlendirmiştir. Ancak kelimenin bu biçiminin sadece Azerbaycan Türkçesine özgü olmaması; Türkiye Türkçesi ağızlarında, Eski Anadolu ve Osmanlı Türkçeleri ile yazılan metinlerde de mevcut olması kelimenin durumunun tekrar değerlendirilmesini gerektirmektedir. İki farklı dil ya da bir dilin lehçeleri arasında gerçekleşebilen kelime ödünçlenmesi diller ya da lehçeler arasında oluşan ilişkilerin sonucudur. Dil ilişkilerinin meydana gelmesinde çeşitli sebepler söz konusudur. Nitekim İdil Bulgar Türkleri ve Oğuz Türkleri arasında birtakım ilişkilerin olduğu tarihî kaynaklarda mevcuttur. Bu çalışmada ılġıcı kelimesinin tarihî ve çağdaş Türk lehçelerindeki görünümleri ve kökeni hakkında ileri sürülen görüşler incelenmiş, kelimenin yapısal değişkeleri ve anlamları tespit edilmiştir. Bununla birlikte Oğuz Türkleri ve İdil Bulgar Türklerinin arasındaki ilişkiler ele alınmış, dil ilişkilerinin boyutları değerlendirilerek bunların hangi yönden gerçekleştiği tespit edilmeye çalışılmıştır.